Literatuuropdracht Het Bittere Kruid en Een Leeg Huis

Literatuuropdracht voor het vak Nederlands. In dit verslag worden de boeken Het bittere kruid en Een leeg huis van Marga Minco door elkaar besproken.

Het bittere kruid

Recensie

Jaar van uitgave 1957
Bron De Groene Amsterdammer
Publicatiedatum 18-05-1957
Recensent C.J. Kelk
Recensietitel Het bittere kruid

Van vrijdag 17 mei af, van 's morgens 11 uur tot en met 5 uur 's middags zal telkens om het volle uur in de Uitkijktheaters te Amsterdam en Den Haag en het theater 't Venster te Rotterdam het verbijsterend filmdocument worden vertoond, dat met geen ander kan worden vergeleken, getiteld Nuit et Brouillard, Nacht en Nevel. Het is samengesteld uit bij SS-ers en Duitse soldaten en in de Gestapo-archieven gevonden opnamen, aangevuld met onmiddellijk na de oorlog door Fransen van de Vernichtungslager en hun omgeving gemaakte filmbeelden in kleur, zodat de toeschouwer, die 18 jaar moet zijn, in staat is zich een duidelijk beeld te vormen van de mensonterende toestanden in de Duitse concentratiekampen, waar Joden de politieke gevangenen hun ontzettend lot hebben moeten ondergaan.

Het oorspronkelijk Franse commentaar bij deze film werd vertaald en nagesproken door Victor E. van Vriesland.

Ik geloof niet, dat het nodig is aan deze zakelijke informatie iets toe te voegen. Ieder weet wat hem hier te wachten staat en het is goed dit te weten, wanneer men gaat. Verplaatst Nacht en Nevel ons in de afschuwelijke werkelijkheid, het kleine boek van Marga Minco "Het Bittere Kruid" (Ooievaar, Daamen â 1,45) is de kleine kroniek van een joods gezin in Breda, het laat zien hoe deze vader, moeder en kinderen worden overvallen door het lugubere dreigement der vervolging, hoe het gezin naar Amsterdam gaat, hoe het daar opgesloten zit en hoe alleen de dochter, de schrijfster Marga Minco als door een toeval ontkomt door een onverhoedse vlucht in de tuin en verder de straat op, terwijl de inval reeds is geschied.

Men kan in dit buitengewoon eerlijke, kalme, onsentimentele verslag der tragische gebeurtenissen de verklaring vinden voor tal van vragen. Hoe is het mogelijk geweest, dat zovelen van onze Joodse landgenoten zich willoos hebben overgeleverd aan hun beulen? "Hier zal het zo'n vaart niet lopen," zegt de vader van het gezin als de bezetting een feit is geworden. Als het nijpender wordt: "We moeten maar afwachten," zegt de vader.

Dan komen de sterren. Bekende families trekken al weg, zonder voorafgaande aankondiging. "Onderduiken, het lijkt me zoiets als je terugtrekken uit het leven" - "Misschien hebben ze gelijk," zegt de vader, "wat kun je er van zeggen?" Men moet zich melden, er worden gekleurde drinkbekers gekocht. Als eenmaal de koffers verzegeld zijn, zegt de vader: "Laat maar, we hebben niets meer nodig. Trouwens, zo lang blijven we niet weg." Dan wordt er naar Amsterdam "verhuisd", eerst de ouders, dan de kinderen, in de Sarphatistraat. "We wonen allemaal in dezelfde buurt," had de vader geschreven. Om het huis gaan voortdurend de laarzen rond, de gevreesde laarzen. Eens zullen de stappen voeren naar het huis. Onderduiken? Tja. "Je moet leven. Je moet ergens van leven," zegt de vader.

"Laten we afwachten, misschien zal het niet nodig zijn. En als het niet nodig is, dan zit je daar bij vreemden en bezorgt hun maar last." Intussen worden steeds meer mensen weggehaald. De Weesperstraat, de Lepelstraat, heel de omgeving wordt voor het boodschappen doen een steeds gevaarvoller zone. Totdat de mannen komen, midden onder het theedrinken. "Haal onze jassen even," zegt de vader en de dochter gaat de gang in, luistert nog even aan de kamerdeur en loopt de tuin in, het tuinpoortje uit, de straat op. "Op het Frederiksplein niemand te zien. Alleen een hond liep snuffelend langs de huizenkant. Ik stak het plein over. Het was alsof ik alleen was in een verlaten stad." Dan is voor haar "het bittere kruid" gewassen, het kruid der ballingschap, waarvan geschreven staat: "opdat wij het nog zouden proeven - tot in lengte van dagen." Want daartoe is dit kleine boek bestemd, "opdat wij het nog zouden proeven tot in lengte van dagen". Opdat wij er ons toe zullen zetten ons eens goed te realiseren wat het voor een mens betekenen moet, wanneer van al die geliefden geen wederkeert. "Ik sta iedere dag bij de halte te wachten," zegt na de bevrijding haar oom. "Ik kijk of je vader meekomt." Het is zo onwezenlijk, dat niet terugkeren. Hoe wezenlijk het in werkelijkheid is geweest, heeft de film ons laten zien. Maar de ziel van een mens wacht ook wat niet meer valt te verwachten.

In een niet genoeg te loven eenvoud, soberheid en in een reine gemoedsgesteldheid, door geen rancune zelfs besmet, heeft Margo Minco haar boekje geschreven. Geschreven met alle zorg en alle liefde, die zij de geliefden niet meer bewijzen kon, maar waardoor zij zelf misschien iets van het verzonkene heeft teruggewonnen. Maar niet alleen voor haar zelf is dit geschied, ook voor zoveel mogelijk van ons, die haar lezen.

Interview

Bron Trouw
Publicatiedatum 17-09-2005
Recensent Iris Pronk
Recensietitel 'De feiten spreken zo verschrikkelijk voor zichzelf' ; De schrijfster van Het manuscript: Marga Minco

http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/nieuws/archief/article/detail/1710050/2005/09/17/De-feiten-spreken-zo-verschrikkelijk-voor-zichzelf.dhtml

Gegevens boek

Titelbeschrijving:
Marga Minco. Het Bittere Kruid. Zesenveertigste druk. Antwerpen de sikkel, 2007 (1957)

Motto:
Er rijdt door mijn hoofd een trein
Vol joden, ik leg het verleden
Als een wissel om…

BERT VOETEN

Een leeg huis

Recensie:

Bron Leesideeën Off Line
Publicatiedatum 01-01-2006
Recensent Johan Waumans
Recensietitel Een leeg huis : roman

De hoofdfiguren in Marga Minco's oorspronkelijk in 1966 gepubliceerde "Een leeg huis" zijn Sepha en Yona, twee joodse meisjes die de Tweede Wereldoorlog op onderduikadressen overleefd hebben. Al hun familieleden zijn in concentratiekampen omgebracht en na de oorlog staan ze dus beiden in Amsterdam niet alleen letterlijk maar ook figuurlijk voor "een leeg huis".Sepha en Yona worden vriendinnen, maar kijken wel anders tegen het leven aan. Het verleden laat Yona niet los: "Ik vraag me wel eens af wie er beter aan toe zijn, wij, die maar door moeten gaan, die maar moeten doen of er niets veranderd is, of zij die niet meer hoeven". Schuldgevoel "Omdat we er nog zijn [...] Omdat we niets gedaan hebben om de anderen tegen te houden [...] Omdat we alles maar met ons hebben laten doen" speelt hierbij een belangrijke rol. Sepha daarentegen wil niet "blijven terugvallen op de oorlog": ze probeert haar eigen leven te leiden. Wanneer het in haar huwelijk dreigt mis te lopen, verblijft ze voor een tijd op haar eentje in Zuid-Frankrijk, wat in 1947 geen vanzelfsprekendheid was. Sepha weet zich te handhaven; Yona zal uiteindelijk doen wat ze al een paar keer "aangekondigd" heeft.

Verhaaltechnisch zit "Een leeg huis" knap in mekaar. Ikfiguur Sepha beschrijft drie dagen (respectievelijk in 1945, 1947 en 1950) uit haar naoorlogse leven. Via een ingenieus systeem van door associaties opgeroepen flashbacks kom je ook te weten wat er in de tussenliggende periodes en voor de oorlog gebeurd is.

Gegevens boek

Titelbeschrijving:
Marga minco. Een leeg huis. Vijftiende druk. Amsterdam, 1995. (1966)

Motto:
Das Haus ansehn. Es ist still, niemand
Geht ein und aus, man wartet ein weinig,
Auf der Haus-Seite, dann auf der Seite
Gegenüber, nichts, solche Häuser sind so
Viel weiser als die Menschen, die sie anstarren.

KAFKA

Vergelijkingen boeken

1. Structuur: Het boek Bittere kruid bestaat uit 22 hoofdstukken aangegeven met titels. Met een apart nawoord. Een leeg huis heeft 3 hoofdstukken, telkens gaat het over 1 dag. Tussen de hoofdstukken zitten hiaten.

2. Thema: Het thema in eigenlijk beide boeken is het leven van de joden in de 2e wereldoorlog. Dat blijkt uit het hele verhaal, de hoofdpersoon is een joods meisje en het gaat over haar leven. Haar joodse ouders worden opgepakt, er zijn joden razzia’s. Ook moeten haar ouders in de joodse getto’s gaan wonen in Amsterdam. In een leeg huis wordt hiernaar terug gekeken door middel van flashbacks.

3. Motieven: jodenvervolging, oorlog, terrorisme, jodendom voor beide boeken.

4. Titelverklaring: Bittere kruid: Joden gebruiken vaak voor de maaltijd bittere kruiden als herdenking aan de bevrijding uit egypte van de joden. En het hele boek gaat over het jodendom vandaar de titel. Een leeg huis: De hoofdpersoon(Sepha(Marga)) en Yona komen telkens terug in een leeg huis. Het leven om hen heen is verdwenen.

5. Verband tussen thema, titel, motieven, motto: Het verband tussen het thema de titel, motieven en het motto is bijna hetzelfde. In beide boeken gaat het over het leven de joden in de 2e wereldoorlog. Een leeg huis gaat over de 2e wereldoorlog doordat er gebruik wordt gemaakt van flashbacks.

6. Perspectief: Beide boeken worden verteld door middel van een IK-perspectief.

7. Tijdsaspecten: In het bittere kruid is er een chronologische volgorde van het verhaal. In een leeg huis zijn er 3 hoofdstukken met ertussen hiaten. Ook worden er flashbacks gebruikt in een leeg huis.

8. Ruimte en/of sfeer: In de boeken is het erg belangrijk, in het bittere kruid wordt er echt spanning opgebouwd door middel van de sfeer. In een leeg huis is het niet zo zeer spanning maar ze maken wel gebruik van sfeer en ruimte.

9. Spanningsopbouw: In het bittere kruid zit je nog midden in de oorlog aan het begin en de spanningsopbouw start dus al gelijk. Je wilt graag weten wie het hebben overleefd van de omschreven personen. In een leeg huis is dit niet het geval, maar er zijn wel spanningsopbouwen. Bijvoorbeeld toen Yona in het water was gevallen is er toch een spanning van: Heeft ze het overleefd?

10. Personages: De hoofdspersoon is Sepha(Marga), in het bittere kruid is ze in het begin een erg jong open meisje die steeds meer veranderd door de gebeurtenissen om haar heen. Een leeg huis is een soort van vervolg, maar wel met een grote hiaat ertussen. Daar is Sepha(Marga) al geslotener en wat minder vriendelijk. Sepha(Marga) wordt indirect beschreven in het verhaal.

Conclusie

Het bittere kruid vond ik een mooi en leuk boek. Zelf houd ik veel van tweede wereld oorlog boeken, door de spanning e.d. En in dit boek heb je dat wel. Een leeg huis vond ik veel minder goed. Het kan liggen aan dat het gewoon een moeilijk boek is, maar het verhaal sprak mij ook wat minder aan.

De recensie van een leeg huis was erg lovend, maar ik ben het daar dus niet zo mee eens. Misschien gewoon door de leeftijdsgraad. Met de recensie van het bittere kruid ben ik het wel eens. Het is een erg mooi boek.

Het bittere kruid
Sepha(Marga) komt samen met haar familie weer thuis nadat het hele dorp was geëvacueerd. Haar vader dacht dat het niet nodig zou zijn om te vluchten voor de Duitsers omdat “het niet zo’n vaart zou lopen”.

Na een poosje komen ze steeds meer achter de gevolgen van de bezetting door de Duitsers. Sepha’s vader en haar broer krijgen een oproep voor een werkkamp, maar beiden worden ze afgekeurd. Uiteindelijk krijgt de familie een oproep om zich te laten melden Sepha, haar broer en zijn vriendin komen er onderuit door een briefje van de dokter. Maar Sepha’s ouders gaan onderduiken. Sepha komt hen na een tijdje opzoeken, maar plots verdwijnt de familie waar ze zitten ondergedoken. Op een avond komen de Duitsers, maar Sepha kan nog net verdwijnen. Sepha’s broer en zijn vriendin wonen nu ook in Amsterdam, ze willen samen met Sepha gaan onderduiken in Utrecht. Maar tijdens de controle worden haar broer en zijn vriendin gepakt. En Sepha vertrekt alleen. In Utrecht aangekomen blijkt er toch geen plaats te zijn voor haar. Dus ze gaat terug naar Amsterdam. Waar Wout haar verder helpt aan een nieuw adres. Daar overleeft ze de oorlog.

Een leeg huis
Het boek is verdeeld in 3 hoofdstukken zoals eerder vermeld. Het eerste hoofdstuk is 28 juni 1945.

Sepha gaat terug naar Amsterdam na ondergedoken te hebben tijdens de oorlog in Friesland. Ze probeert te liften, maar onderweg komt ze een andere vrouw tegen genaamd Yona. Zij is ook een Jodin die ondergedoken heeft gezeten. Zij wil terug naar haar oude huis. In Amsterdam aangekomen geeft Sepha aan Yona een briefje met haar adres. Die middag valt Yona in de gracht en raakt daar iets. Yona wordt opgenomen in het ziekenhuis, en dan komt er iemand naar Sepha’s huis doordat haar adres Yona bij zich had.

Het 2e hoofdstuk is 25 maart 1947:
Sepha is nu getrouwd met Mark. Maar het gaat slecht tussen hen, Sepha wilt er tussen uit naar Frannkrijk. Maar Mark mist haar en dan gaan ze samen terug naar Amsterdam.

Het 3e hoofdstuk is 21 april 1950:
Met Yona gaat het niet zo goed, en ze gaat naar Sepha. Sepha geeft haar de raad naar Amerika te gaan. Maar Yona denkt dat ze lastig wordt gevonden. En Sepha is de enige die ze nog kent. Als Sepha uiteindelijk thuis komt die nacht verteld Mark haar dat Yona zelfmoord heeft gepleegd doordat ze uit de trein is gesprongen of gevallen.