Recensie 

33 prijzen. Miljoenen verkochte exemplaren. Eigen theaterstukken die in meer dan 50 landen over de hele wereld zijn gespeeld geweest. Dit is Éric-Emmanuel Schmitt in het kort voorgesteld. De langere versie zou zo klinken: Een Frans-Belgische schrijver die dankzij zijn werken, en rechtstreeks langs zijn personages, een reeks emoties kan laten opwekken bij zijn lezers. Een schrijver waarvan u nooit weet wat er op de volgende pagina staat. Hij kan u als het ware rustig en gezellig in een zetel laten plaatsen om u dan vervolgens met zijn minutieuze woorden op de volgende pagina naar de andere kant van de kamer te gooien. Een groot talent dat helemaal tot uiting komt in zijn geweldig boek Meneer Ibrahim en de bloemen van de Koran (2002).

Men volgt in het boek het harde leven van de jonge Mozes. Hij woont alleen met zijn vader omdat zijn moeder en broer hen vroeg in zijn leven hebben verlaten, de reden is hem onbekend. Hij draagt goed zorg voor zijn vader, zelfs als het niet makkelijk is. Hij wordt namelijk constant vergeleken met zijn broer; ‘Mozes, hou je mond. Ik lees. Ik ben aan het werk…’ Werken, dat was het sleutelwoord, de rechtvaardiging voor alles… ‘Het spijt me, papa’ -‘Ach, gelukkig was je broer Popol anders’1 Dit terwijl hij bijvoorbeeld elke dag de boodschappen gaat doen bij meneer Ibrahim. Omdat hij erg weinig geld krijgt van zijn vader moet hij bij meneer Ibrahim stelen, wat hij klaarduidelijk weet. Hij laat het toe en zegt: “Momo, als je toch moet blijven stelen, doe het dan bij mij”2. Elke keer dat Mozes of nu “Momo” de boodschappen moet gaan doen, leert hij meneer Ibrahim meer kennen. Het begin van een ongelooflijk verhaal.

Het is een boek dat ons verrast op meerdere niveaus. Enerzijds overtreft het boek onze verwachtingen door de geweldige keuze die Eric Emmanuel Schmitt heeft genomen op vlak van het hoofdpersonage. Anderzijds bevat het verhaal een reeks omwentelingen die men zelf niet hadden kunnen bedenken.

Het hoofdpersonage, Mozes, is het soort personage dat u niet in elk boek gaat vinden. Hij draagt de rol van protagonist in het verhaal, de held. Maar wat zo fantastisch is aan het personage van Mozes is dat hij op bepaalde momenten die rol met glans draagt en dan op andere momenten deze tegenspeelt. Mozes is m.a.w een heel realistisch personage. Hij handelt niet zoals de “echte” protagonist, de robot, die alleen beslissingen neemt volgens een bepaalde code van goedheid. Neen, Mozes maakt soms onpopulaire keuzes of handelt soms op bepaalde manieren om zichzelf, en alleen zichzelf, in een gunstige plaats te zetten. Met dank aan Schmitt en de levensechte Mozes kan men ons gemakkelijk in het verhaal vinden. Wat het verhaal, en ook boek in het algemeen, ongetwijfeld naar een hoger niveau tilt.

De geweldige omwentelingen hebben als eerste en grootste effect dat we een soort van psychologische shock hebben. “Heb ik dit nu echt gelezen? Heeft Mozes dit nu echt gedaan?”. Dit verstevigt onrechtstreeks de band tussen de lezer en de personages/het boek, omdat we constant aan de personages en gebeurtenissen gaan denken, ze blijven in onze hoofden. Het tweede effect is dat we niet weten wat de volgende pagina ons verstopt. We weten dat na de eerste omwenteling het geen normaal verhaal is, en dit wekt onze nieuwsgierigheid helemaal op. Schmitt weet dit goed genoeg en gebruikt dit met alle bewustzijn in zijn boek. 

Maar wat het boek fantastisch maakt is het samenwerken van deze twee elementen, ze spelen elkaar perfect in de hand. Een “normale” protagonist zou altijd dezelfde keuzes maken. Inmiddels weten we dat Mozes geen normale protagonist is en daardoor zorgt hij er zelf voor, als personage, voor de verbluffende en onverwachte wendingen. Schmitt laat het zo gemakkelijk lijken. Deze inspeling van beide aspecten op elkaar lijken zo naturel, authentiek. 

De atypische held/protagonist Mozes, die levensecht lijkt, maakt zich in het boek inleven veel gemakkelijker en comfortabel. In eerste instantie verstevigen de omwentelingen onze band met het boek/personages. En in tweede instantie maken ze en houden ze ons nieuwsgierig voor het vervolg van het verhaal. Maar wat het boek uiteindelijk buitengewoonlijk goed maakt is het samenwerken van deze twee elementen.
Voetnoten:
1 Schmitt, E., Meneer Ibrahim en de bloemen van de Koran, /, Atlas Contact, 2002, p24
2Schmitt, E., Meneer Ibrahim en de bloemen van de Koran, /, Atlas Contact, 2002, p19

Titel: Meneer Ibrahim en de bloemen van de Koran

Auteur: Éric-Emmanuel Schmitt

Uitgeverij: Atlas Contact

Jaar: 2002

Aantal pagina’s: 94