Analfabetisme

Inleiding.

Ik heb voor mijn profielwerkstuk het onderwerp analfabetisme gekozen. Ik had het nieuws gezien en zag dat er aandacht werd besteed aan dit onderwerp. Toen bedacht ik mij dat ik eigenlijk niet zo veel wist over het onderwerp. En aangezien ik al gekozen had voor het vak Nederlands leek me dit een goed idee.

Het belang van dit verslag is dat er meer bekendheid moet komen voor dit onderwerp. Ook zou je dit een onderzoekswerkstuk kunnen noemen, omdat ik heb geprobeerd uit te zoeken, hoe groot het probleem in werkelijkheid is.
Ik heb gekozen om het verslag in mijn eentje te maken, om zo een hoop gedoe te voorkomen. Het verslag is qua bladzijden, dus minder dan mensen die samen hebben gewerkt. Maar de informatie die interessant is en wat u wilt weten staat er zeker in.
Mijn hoofdvraag is: Hoe zit het met analfabetisme in Nederland? Ik ga dus alleen in op analfabetisme in Nederland en niet de rest van de wereld. Dit omdat het een goed afgebakend werkstuk moest worden.
Ik hoop dat u er veel plezier aan beleefd met het lezen van dit verslag.

Deelvraag 1:
Wat is analfabetisme en wat is het verschil met laaggeletterdheid?

Analfabetisme wordt in het woordenboek aan geduid met: iemand die niet kan lezen of schrijven. Maar hoe komt dat en wat houdt dat eigenlijk in? Zijn die mensen dom? Want iedereen kan toch lezen?
Laaggeletterdheid staat niet eens in het woordenboek. Zou dit betekenen dat het probleem wordt onderkend? Dus wat betekent het nou?

Mijn uitgangspunt is dat analfabeten, mensen zijn die niet kunnen lezen en schrijven. Dit gaat veelal alleen bij allochtone mensen op, bij de autochtonen veel minder.
Bij veel mensen gaat het om functioneel analfabetisme oftewel laaggeletterdheid: het niet voldoende kunnen lezen en schrijven. Vaak kunnen ze ook niet rekenen. Hierdoor kunnen ze moeilijk met de maatschappij meekomen en komen daardoor ook vaak in de problemen met het arbeidsproces. Deze mensen kunnen geen bijsluiter lezen of een tabel op het station. Mensen die gewoon kunnen lezen, doen dat uit automatisch. Wij kunnen ons er niks bij voorstellen hoe het is om je bankafschriften niet te kunnen lezen. Of de ondertiteling bij een film. Want dat is allemaal voor ons heel logisch, maar voor analfabeten niet.

Voor allochtonen is het ook makkelijker om aan de bel te trekken, want zij vinden het normaal om Nederlands te leren. Voor autochtonen is deze stap veel moeilijker.

Veel analfabeten schamen zich voor het feit dat ze niet kunnen lezen en schrijven. Ze hebben vaak heel veel manieren om hun probleem te verbergen. Er wordt veel van de volgende smoezen gebruik gemaakt door analfabeten:
1 “Sorry, ik ben mijn bril vergeten.”
2 “Die formulieren vul ik thuis wel in.”
3 “Ik schrijf zo onleesbaar, doe jij dat maar voor me.”
4 “Dat werkbriefje krijg je straks wel van me.”
5 “Die bijsluiters zijn allemaal zo ingewikkeld.”
6 “Ik kan niet lezen, omdat ik woordenblind ben.”
7 “Ik laat de kinderen altijd boodschappen doen.”

Dit is dus de top 7 van signalen dat iemand moeite heeft met lezen, schrijven of rekenen. Deze signalen komen van www.analfabetisering.nl

Analfabeet??
Een analfabeet is dus iemand die helemaal niet kan lezen of schrijven. Deze mensen komen het meest voor in ontwikkelingslanden, terwijl het aantal ook daar aan het afnemen is.

Ik ging in de encyclopedie Wikipedia kijken naar de definitie van analfabetisme. En ik verbaasde me over wat er bij stond, ik citeer: ‘In westerse landen zoals Nederland en België komt analfabetisme vrijwel niet voor. Er is echter wel een aantal mensen dat zogenaamd functioneel analfabetisch is.’ Ik schrok hier erg van, want volgens veel verschillende stichtingen in Nederland wordt het probleem onderkend, en zijn er juist heel veel mensen die met deze problemen te kampen hebben.

Het probleem van de laaggeletterden is veel groter als de mensen in Nederland jaren lang dachten. Er zijn wel veel te veel laaggeletterden. Volgens UNESCO (de VN-organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur) zijn analfabeten: “Alle personen van 15 jaar en ouder die niet in staat zijn een korte, eenvoudige tekst over het dagelijks leven met begrip te lezen en te schrijven.”
Maar die kun je dus ook weer in 2 verschillende groepen indelen. Namelijk in een groep mensen die helemaal niet kan lezen en schrijven en in een groep met mensen die hier heel veel moeite mee heeft.
Ik ga in dit verslag in op deze 2 groepen. Mijn uitgangspunt is dus dat laaggeletterden mensen zijn die onvoldoende kunnen lezen en schrijven om goed te kunnen functioneren in de maatschappij. En analfabeten zijn mensen die helemaal niet kunnen lezen en schrijven.

Functioneel analfabetisme?? Laaggeletterdheid??
Wat is een functionele analfabeet nou weer? Dat zal ik eens uitleggen.
Dat zijn dus de mensen die heel veel moeite hebben met lezen, schrijven en o.a rekenen. Deze mensen kunnen dus niet goed functioneren in de maatschappij.
Zij hebben wel enige scholing gehad, maar kunnen niet genoeg lezen en schrijven om zich staande te houden in de maatschappij. Sommigen hebben zich die vaardigheden helemaal nooit eigen gemaakt. Anderen zijn het , bij gebrek aan oefening, verleerd. De eigen naam en het adres en een deel van het alfabet gaan soms nog net. De meesten redden zich lange tijd dankzij hulp van een kleine kring ingewijden, meestal familieleden en een goed getraind geheugen.
Functioneel analfabetisme komt voor onder de hele volwassen bevolking. De leeftijd van de cursisten loopt uiteen van 18 tot 80 jaar. De scholing die zij hebben gehad varieert van bijna niets tot twee jaar voortgezet onderwijs. De meeste analfabeten zijn in hun jeugd veel ziek geweest of hadden psychische problemen. Er is gebleken dat momenteel zeven tot tien procent van de kinderen op de basisschool het tempo niet kan bijhouden. Zij zijn veelal afkomstig uit de laagste sociale milieus en worden van huis uit niet gestimuleerd om te leren. De meeste mensen leven heel erg geïsoleerd. Maar wanneer ze eenmaal hulp hebben gehad en ze kunnen veel meer doen als voorheen, komen ze uit hun schulp gekropen.

Deelvraag 2:
Is er hulp voor analfabeten? Zo ja, wie biedt dit aan? Wat levert dit op?

Uitgangspunt:
Analfabeten zijn mensen die helemaal niet kunnen lezen en schrijven.
Laaggeletterden zijn mensen die onvoldoende kunnen lezen en schrijven om goed te kunnen functioneren in de maatschappij.

Het probleem van analfabeten heeft alles te maken met het recht op onderwijs. Hoe kan de regering dit recht op onderwijs verwezenlijken?
Ø Door voldoende scholen van gekwalificeerde leerkrachten te voorzien, ook in afgelegen dorpen, zodat alle kinderen de mogelijkheid hebben om naar school te gaan, of door transport naar scholen te voorzien.
Ø Door de scholen van voldoende materiaal te voorzien (educatief materiaal zoals boeken, maar ook praktisch materiaal zoals pennen, banken, schoolbord enz )
Ø Door geen kinderen te discrimineren: minderheden, armen, gehandicapten. Deze mensen hebben allemaal evenveel recht op onderwijs!
Ø Door goede opleidingen voor leerkrachten te voorzien.
Ø Door scholen met verschillende ideologieën en godsdiensten toe te laten, zowel op privé-scholen als openbare scholen. (respect voor diversiteit)
Ø Door ervoor te zorgen dat onderwijs gratis is of financieel toegankelijk te maken voor iedereen.
Ø Door onderwijs aan te passen aan werkende kinderen, kinderen van vluchtelingen, gehandicapten enz.
Dit is volgens www.vormen.org

Maar dit betekent natuurlijk niet wanneer de regering dit de mensen aanbied, het probleem van analfabeten ook is opgelost.

Je hebt heel veel verschillende instanties waar je terecht kan voor hulp. Maar hoe vind je die organisaties? In april is er ineens bekendheid gekomen voor het onderwerp analfabetisme. Dat kwam omdat HKH Prinses Laurentien der Nederlanden, de voorzitter van de stichting lezen en schrijven, een boek presenteerde. Daarin werd beschreven naar de relatie tussen laaggeletterdheid en de kenniseconomie, d.m.v een onderzoek. En sinds ongeveer 2 weken is er ook een nieuw reclame spotje van Sire gelanceerd op de t.v. Hier wordt op een zeer komische manier aandacht gevraagd voor mensen die analfabeet zijn.

Hier heb je een aantal voorbeelden van de manier hoe sire reclame maakt.

Sire geeft aan waarom zij de noodzaak zien om aandacht te vragen voor analfabetisme in Nederland. Hun motivatie staat op de website. Ik citeer:
Het schrijnende is dat mensen die niet of slecht kunnen lezen en schrijven, er werkelijk alles aan doen om dit te verbergen voor hun omgeving. Ze schamen zich en zijn bang veroordeeld te worden als dom of lui. Ze gebruiken vaak tal van trucs en smoesjes om te verhullen dat ze eigenlijk niet, of niet goed genoeg, kunnen lezen, schrijven en rekenen. Die schaamte maakt dat ze geen hulp zoeken en zich niet opgeven voor een cursus om (beter) te leren lezen en schrijven. Zo wordt het probleem dus in stand gehouden.
Om deze vicieuze cirkel te doorbreken, moeten analfabeten zich meer erkend, begrepen en gesteund gaan voelen. Daarom richt de campagne zich in eerste instantie op heel Nederland. Door middel van onder meer televsiespots en advertenties wordt het brede publiek geconfronteerd met het feit dat analfabetisme in Nederland (nog steeds) een probleem is.
Doel is informeren over en begrip kweken voor analfabetisme in Nederland. Dit doen we door mensen te confronteren met hun vooroordelen over analfabeten. Vandaar het thema 'Wie dit niet kan lezen is niet gek'.
www.sire.nl

Ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschap publiceerde in hun persbericht nummer 36 van 27-05-2004 het volgende:
In Nederland wonen 1,3 miljoen mensen die niet goed genoeg kunnen lezen, schrijven en rekenen om goed te kunnen functioneren in de maatschappij. Ze kunnen bijvoorbeeld niet een eenvoudig formulier invullen. De 250.000 Nederlanders op wie de campagne is gericht, zijn 'echte' analfabeten. Bij de start van de alfabetiseringscampagne in 2002 was ten doel gesteld om 5 procent (12.500 mensen) van de doelgroep te bereiken. In het jaar 2001-2002 zijn 5.000 cursisten bereikt, het jaar 2002-2003 waren dat er 5.600. Er wordt dus vooruitgang geboekt, maar nog te weinig.

Het doel van 12.500 cursisten is nog niet in zicht, maar “het is beter te blijven streven naar ‘een man op de maan’ dan het hoofd in de schoot leggen”, aldus Nijs. Daarom moet langs andere wegen nog meer gebeuren.
Het resultaat moet worden verbeterd door onder andere lokale en regionale initiatieven te stimuleren, doelgroepen met maatwerk te benaderen en het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties bij het alfabetiseringswerk te betrekken. Een van de doelgroepen die zal worden benaderd zijn WAO’ers. Het aantal functioneel analfabeten in deze groep ligt waarschijnlijk hoger dan gemiddeld. Wanneer de lees- en schrijfvaardigheid van deze WAO’ers op peil wordt gebracht, vergroot dat hun kansen op de arbeidsmarkt. De aanpak bij dit soort doelgroepen vraagt ook om een sterke betrokkenheid van andere ministeries, zoals het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Je kunt dus zeggen dat het een algemeen probleem is, waar veel instanties zich mee bemoeien, zoals OCW, Sire, de regering en HKH Prinses Laurentien via stichting Lezen en Schrijven. Het probleem word steeds meer in de publiciteit gebracht, zo hopen ze de mensen te bereiken. Dat levert namelijk problemen op, zoals ik al eerder heb aangegeven. Mensen die analfabeet zijn onderkennen het probleem namelijk. De problemen worden op dit moment dus goed aangepakt, en iedereen doet zijn uiterste best. De resultaten zijn nog niet goed bekent. Omdat deze projecten reeds zijn opgestart. Wel merk je dat het steeds beter gaat. Hopelijk kan er dus over een paar jaar gezegd worden dat het probleem ‘analfabetisme’ minimaal is.

Deelvraag 3:
Komt analfabetisme veel voor? Wat heeft dit voor gevolgen?

Uitgangspunt:
Analfabeten zijn mensen die helemaal niet kunnen lezen en schrijven.
Laaggeletterden zijn mensen die onvoldoende kunnen lezen en schrijven om goed te kunnen functioneren in de maatschappij.

Aangezien de cijfers nogal uiteen lopen, en iedereen wat anders zegt, gaan we uit van de cijfers die ik in de vorige deelvraag ook al genoemd heb.
Het OC&W wil 5 procent van de analfabeten bereiken. Het getal wat daarbij hoort is 12.500. Zij gaan er dus vanuit dat er 250.000 analfabeten zijn. Dat betekent dat er 3 op de 200 mensen analfabeet zijn.
Volgens het International Adult Survey – een onderzoek naar geletterdheid uitgevoerd onder auspiciën van de OESO in twaalf westerse landen – heeft 13% van de volwassenen Nederlandse bevolking (1,5 miljoen mensen) moeite met lezen en schrijven: ongeveer 1 miljoen mensen van autochtonen afkomst en 500.000 mensen van allochtonen afkomst. Van de 1 miljoen autochtonen zijn 250.000 vrijwel geheel ongeletterd.
In een tabel:

Men vind dat het veel te veel voor komt. Vandaar ook de aanpak van verschillende instanties. Het grootste probleem is dus dat de mensen moeilijk bereikbaar zijn, hierdoor zijn de gevolgen niet heel duidelijk bekent. Omdat toch nog veel mensen het kunnen verbergen. Het onderzoek wat gepubliceerd is: Kenniseconomie en laaggeletterdheid. Hier stond de volgende informatie in.

Voor deelname in de arbeidsmarkt moet je over de volgende vaardigheden beschikken:
§ Rekenkundige vaardigheden.
§ Lees-en schrijfvaardigheden.
§ Vaardigheden om te leren en
§ Communicatieve vaardigheden.

Er is voor de beroepsklassen berekent hoeveel procent van de mensen analfabeet zijn of laaggeletterd.
Algemeen: +/- 13%
Agrarisch: +/- 10%
Technisch: +/- 10%
Transport: +/- 10%
Verzorging: +/- 8%
Medisch: +/- 5%
Economisch: +/- 3%
Exact: +/- 2%
Juridisch: +/- 2%
Docenten: +/- 1%
Management: +/- 1%
Gedrag/maatsch: +/- 1%
Taal/cultuur: +/- 0%

Conclusie hiervan is dat analfabeten of laaggeletterden een laag opleidingsniveau hebben en een relatief laag inkomen. Ook is er veel werkloosheid onder de groep analfabeten of laaggeletterden.

Dan volgt nu een tabel met daarin de bedrijfsproblemen beschreven die komen door onvoldoende vaardigheden:

Probleem Onvoldoende leesvaardigheden Onvoldoende schrijfvaardigheden Onvoldoende spreek- en luistervaardigheden Onvoldoende rekenkundige vaardigheden
Lage productiviteit X X X X
Administratiefouten in klantenbestellingen X X
Slechte klantenrelaties X
Verkeerde productie van bestellingen X X
Moeilijkheden in het introduceren van nieuwe werkmethodes X X X X

Je kunt dus concluderen dat er een aantal vaardigheden vereist blijven om te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt, zoals alfabetische en studievaardigheden. Dat laatste is van belang om opleidingen te kunnen volgen, en op deze manier een bijdrage aan de arbeidsmarkt en maatschappij te leveren. Ook is het tegenwoordig bijna een vereiste om over ICT-vaardigheden te beschikken. En dat is natuurlijk een verdere stap in het helpen van analfabeten en laaggeletterden. Het is dus ook voor de arbeidsmarkt en voor de maatschappij van belang dat analfabeten en laaggeletterden geholpen worden, want je hoeft helemaal niet dom te zijn als je kampt met van 1 van deze 2 problemen.

Conclusie.

Hoofdvraag: Hoe zit het met analfabetisme in Nederland?

Analfabetisme is een algemeen probleem. Voor de mensen die ermee kampen, voor hun familie, maar ook voor de arbeidsmarkt en de economie. Analfabetisme is niet iets wat alleen in derde wereldlanden voor komt. Het kan maar zo je buurman of je leraar zijn.
Ik ben tijdens het maken van mijn werkstuk soms geschrokken van de cijfers en de verhalen. Het probleem is veel groter als men denkt. Het zijn niet alleen allochtonen of domme mensen. Daar ben ik wel achter gekomen.
Gelukkig word er steeds meer aan gedaan. Er wordt bekendheid voor het probleem gevraagd. De mensen die analfabeet zijn of laaggeletterd, moeten uit hun schulp kruipen, en om hulp vragen. Maar toch blijkt, dat het een grote drempel is voor veel mensen. Ze onderkennen het probleem. En hier spelen organisaties en de overheid op in. Zo is er sinds kort een reclame spotje te zien van Sire. Ze proberen op een zeer komische manier aandacht voor het probleem te vragen. Want dat is blijkbaar nodig. Ik denk dat dit een goede manier is om het probleem aan te pakken. Zo bleek ook maar weer uit de interviews.

Analfabetisme heeft dus veel invloed op mensen. Daarom wil ik nogmaals uitdrukkelijk vertellen, dat er 2 belangrijke dingen spelen bij analfabetisme. Hoe bereik je de mensen en hoe doorbreek je de taboe. Het is duidelijk dat daar momenteel veel aan gedaan wordt. Maar eigenlijk is dat al te laat. Scholing is voor veel mensen niet de gewoonste zaak van de wereld. We moeten dus bij het begin beginnen. Scholing verplicht stellen, en leraren moeten direct aan de bel trekken, wanneer ze denken dat een leerling leerproblemen heeft. Want nu zijn er best veel mensen die toch werken, maar in de lagere beroepsklassen. Zoals is gebleken in deelvraag 3.

Analfabetisme is dus een groot probleem in ons land geworden. Op het moment word er veel aangedaan. Ik heb er 100% vertrouwen in. En weet ook bijna wel zeker dat we deze mensen kunnen helpen, en op deze manier weer goed kunnen laten functioneren in de maatschappij.

Bronvermelding.

Doordat er geen boeken waren in de bieb over dit onderwerp heb ik bijna alles van internet gehaald.
Ik heb gebruik gemaakt van de volgende informatie bronnen.
www.vormen.org
www.minocw.nl
www.sire.nl
www.analfabetisering.nl

Ook heb ik een beetje informatie gehaald uit de encyclopedie Wikipedia.

Boekje:
Stichting Lezen en Schrijven.
Kenniseconomie & laaggeletterdheid.
Een inventariserend onderzoek naar de relatie tussen laaggeletterdheid en de kenniseconomie.
T.A. Breg & Mr. D.M van Gorp & Drs. J.M. van Kooten.

Ik heb hier niet een speciaal stukje met de notenlijst, omdat ik dat al in mijn verslag verwerkt heb.