Wel of geen recessie?

Inleiding Wat waren de economische gevolgen na de ramp in Amerika voor Nederland’, was de oorspronkelijke titel van het werkstuk voordat we ermee begonnen. We begonnen met het zoeken van informatie, maar er bleek te veel van hetzelfde te zijn. Dus hebben we met meneer Mikkers overlegd en hij kwam met het idee om ook een stukje geschiedenis van de economie en eerdere recessies erbij te betrekken. We schrokken hier wel een beetje van, omdat meneer Mikkers in het begin erg enthousiast over het onderwerp was. We kregen van meneer Mikkers wat informatie over eerdere recessies waar we heel wat mee konden. We hebben nog meer informatie gezocht over de geschiedenis van de economie. En zo zijn we begonnen aan dit werkstuk. In het begin was het lastig omdat we niet goed wisten waar we moesten beginnen. Maar toen we eenmaal bezig waren en een goed begin hadden viel het best mee. We hebben eerst de deelvragen gemaakt en aan de hand daarvan de hoofdvraag opgesteld. Toen we deze basis eenmaal hadden waren we voor ons gevoel al halverwege. We hadden ons het anders voorgesteld dan het uiteindelijk is uitgepakt; we hadden verwacht meer te kunnen schrijven over de ramp, maar het ging voornamelijk over recessies; redelijk saai, maar niet geheel oninteressant. We vinden het jammer dat de begeleiding van meneer Mikkers niet goed was, we voelden dat we aan ons lot waren overgelaten, want de beoordelingsmomenten werden niet behandeld zodat we niet wisten waar we aan toe waren. Ook hebben we voortijdig enkele hoofdstukken ingeleverd waar we nog steeds niets over gehoord hebben. De samenwerking tussen ons beide verliep goed. Beide hielden zich aan de gemaakte afspraken en het kwam zeer goed uit dat we dicht bij elkaar woonden, zo konden we gemakkelijk voor een paar uurtjes even bij elkaar gaan zitten. We hopen dat u tevreden bent met ons profielwerkstuk. Wat is een recessie, hoe wordt het veroorzaakt en wat zijn de gevolgen? Wat is een recessie? Als de economie ipv groeit 2 kwartalen achterelkaar krimpt is er een recessie. Recessie wordt ook wel laagconjunctuur genoemd omdat men minder omzet maakt in het bedrijfsleven, dit geldt niet voor 1 bedrijf maar voor alle samen. Bij een recessie verdwijnen er duizenden banen per jaar per provincie, maar nu verdwijnen er ‘slechts’ honderden banen. Oorzaken

Een oorzaak voor een recessie is moeilijk aan te wijzen omdat er altijd beweging is in de economie. Je kunt een recessie wel een beetje voorspellen door te kijken naar de situatie van de economie in andere landen. Zo blijkt dat de VS ook al op een omslagpunt stond voor 11 september. Zo kun je concluderen dat de ramp op 11 september net de druppel is geweest die de emmer deed overlopen. Het CBS levert elk kwartaal cijfers aan het CPB en zij voorspellen vervolgens wat er met de economie zou kunnen gebeuren. Natuurlijk kunnen mensen elkaar gek maken en elkaar voorspellen dat er een recessie komt. Hoe harder de mensen tegen elkaar roepen dat het slecht gaat met de economie, hoe minder de mensen gaan besteden. Natuurlijk hebben de aanslagen van 11 september daar een grote invloed op gehad. Je zag een duidelijke daling van de bestedingen in de maand september. Gevolgen
Het ging in 2000 en 2001 ook al minder goed met de economie en na de gebeurtenis van 11 september was te verwachten dat de economie nog verder in zou storten. Voor Nederland is dit niet zo ernstig dan voor Amerika, dit is logisch omdat de gebeurtenissen in Amerika zijn gebeurd en niet in Nederland. Nederland zit op dit moment nog niet in een recessie want we spreken nog steeds van een groei, wel is waar een groei van 1,5% dit is 2,5% minder dan vorig jaar, maar de economie groeit nog steeds, daarom spreken de economen over een conjunctuurdal. Hoelang deze dip duurt is niet te voorspellen het enige wat je kunt doen is de beweging van de economie in de VS in de gaten houden omdat dit land op ons vooruit loopt. Deze zitten op dit moment in een dip, naar verwachting daalt de economie ook in het tweede kwartaal, dus spreken we daar van een recessie. De economen voorspellen dat het dieptepunt in de VS in 2002 achter de rug is, waarna Nederland zal volgen in 2003. Consument en Producent
Als het goed gaat met een bedrijf, durft men te investeren in machines, men krijgt zo een grotere productie capaciteit en dus hebben ze veel personeel nodig wat de werkloosheidspercentage omlaag brengt. Vervolgens zullen de concurrenten dit ook doen en krijgt men meer aanbod dan vraag; dit noemt men overcapaciteit. Na 11 september verloren de consumenten vertrouwen in de economie en dus ging men minder kopen. Het gevolg is dat de zwakke bedrijven wegvallen, en dat geplande investeringen uitgesteld zullen worden zodoende komt er een lagere productie. Een lagere productie betekent dat transportbedrijven minder te vervoeren hebben en daar zullen dus ook banen geschrapt worden, zo ontstaat langzaam maar zeker meer werkeloosheid. Het is natuurlijk logisch bij een economische dip werkgevers genoodzaakt zijn een gedeelte van hun personeel te ontslaan. Het CPB verwachtte pas enkele maanden na de ramp dat er ontslagen gingen vallen omdat de werkgevers hun werknemers niet per direct op straat kunnen zetten. Is een recessie goed voor de economie? De vraag of een recessie goed is voor de economie zou je met ‘ja’ kunnen beantwoorden. Omdat het de bedrijven tijd geeft te reorganiseren. Zo worden onnodige onderdelen van een bedrijf geschrapt maar er zijn natuurlijk wel veel mensen die daardoor hun baan verliezen. Het is de afgelopen jaren zo goed gegaan met de economie dat de bedrijven veel geld hebben verdiend en daarom moet de meeste bedrijven wel tegen een stootje kunnen. Je zou kunnen stellen dat dit conjunctuurdal een soort test is voor de bedrijven of ze wel tegen een stootje kunnen. De rol van de overheid
Je kunt een recessie natuurlijk niet helemaal in toom houden maar je kunt het als overheid natuurlijk wel proberen te sturen. De overheid kan werk scheppen als er geen werk meer is, maar dit kan natuurlijk alleen als de overheid subsidies geeft aan bedrijven zodat ze nieuwe werknemers aannemers. Ook kan de overheid betere bedrijf terreinen bieden en goed opgeleid personeel aanbieden. Ook dan de Europees Centrale Bank de rente verlagen zodat het goedkoper wordt geld te lenen voor bijvoorbeeld te investeren. De crisis van de jaren ’30
Wereld crisis
Ook andere landen werden getroffen door deze crisis daardoor ontstond er in korte tijd massale werkeloosheid. Dit kwam doordat veel landen in Amerika schulden hadden maar Amerika maakte het moeilijk om producten in Amerika te verkopen. Dit deden ze door middel van invoerrechten om zo de eigen handel en industrie te beschermen. Dit heet protectionisme. Hiervan was het gevolg dat veel landen veel Amerikaanse producten probeerde te weren om te voorkomen dat ze een nog grotere schuld kregen. Vooral de landbouw had hier veel mee te maken. De vraag naar landbouw producten is in 1928 sterk teruggelopen. Er waren grote oogsten terwijl de Sovjet-Unie weer graan aan het buitenland ging leveren. Daardoor daalden de prijzen in de hele wereld. Ontstaan van de wereld crisis
Ook voor het ontstaan van de wereld crisis is net zomin een verklaring te geven als voor het ontstaan van de beurskrach, maar de economie van de VS had wel enkele zwakke plekken. Ten eerste was er een slechte inkomensverdeling (5% van de bevolking had het hoogste inkomen) Ook was het bankwezen slecht georganiseerd, er was te weinig samenwerking en doordat mensen hun schulden niet meer terug konden betalen aan de bank gingen de banken failliet. Na de beurskrach gingen veel landen weer invoerrechten invoeren om hun eigen handel te beschermen (protectiesysteem) hierdoor daalde de Amerikaanse export. President Hoover verlaagde de belasting maar omdat de belasting al erg laag was had dit te weinig effect. Er werd veel aangedrongen op het sluitend maken van de begroting ( de overheid had meer uitgaven dan inkomsten en dit moest veranderen) Dit konden ze alleen doen door het verminderen van de overheidsuitgaven en het verhogen van de belasting. Dit zorgde ervoor dat er minder werk kwam en dat de overheid niet in staat was de economie te stimuleren. Beurskrach

In de jaren ’20 ging het ontzettend goed met de VS. Er was een grote groei. In 1929 aan de bloeiperiode van de effecten beurs Wall Street in New York. Er vond toen een beurskrach plaats. Het woord krach betekend kraak, er wordt een onbedoelde bankroet mee bedoelt met ernstige gevolgen voor vele bedrijven. Waar een beurskrach precies door komt is niet te verklaren, maar de factoren die een belangrijke rol hebben gespeeld voor de beurskrach in 1929 waren: *Er was een hele hoge productie in 1929 en toen volgde een daling wat voor ongerustheid zorgde in de financiële wereld. *In Engeland gingen de ondernemingen van Clarence Hatry failliet, wat veel indruk maakte op de VS. *In vele dagbladen kwam een advertentie dat het te goed is gegaan met de economie en dus het wel slecht moet gaan. *Toen de koersen daalden, wilde iedereen van zijn aandelen af en door een overschot van aanbod werd de vraag minder en dus zakte de prijs ook. De meest rampzalige dag voor de beurs was donderdag 24 oktober, ook wel Black Thursday genoemd, op deze dag werden bijna 13 miljoen aandelen verkocht. Na de beurskrach volgde een grote crisis over de hele wereld die 10 jaar duurde. Dit kwam niet door de gebeurtenissen van de New Yorkse beurs, deze was slechts een graadmeter dat de economie slecht was. Dat er een crisis was kon je opmaken uit het Bruto Nationaal Product (totale waarde van de nationale productie) van 1933 dat een derde lager was dan dat van 1929. Dit kwam doordat veel bedrijven hun producten niet meer konden verkopen en daardoor failliet gingen. Het gevolg was dat veel mensen werkloos werden. Door de grote werkloosheid hadden de mensen minder geld en dus kochten ze weinig waardoor de koopkracht inzakte waardoor steeds meer bedrijven steeds minder produceerde en steeds minder verkochten en het gevolg was dat ze failliet gingen. Roosevelt
Franklin Delano Roosevelt werd geboren in 1882. Hij studeerde aan de universiteiten van Harvard en Columbia. Vanaf 1910 ging hij zich bezig houden met de politiek. In 1920 werd hij als kandidaat voorgesteld als vice-president, maar zijn partij leed een nederlaag tijdens de verkiezingen. Helaas werd hij in 1921 getroffen door ziekte en heeft hij 7 jaar voor de politiek niets kunnen betekenen. Maar in 1928 keerde hij terug. In 1932 werd hij als kandidaat voorgesteld als president. Hij werd verkozen omdat hij een nieuw programma bedacht dat de arme mensen zou helpen. Uiteindelijk kwam hij in 1933 aan de macht, zijn programma heette ‘New Deal’ wat inhield om helemaal opnieuw te beginnen en iedereen een gelijke kans te geven. Roosevelt vond dat de overheid wat moest doen, de staat moest ingrijpen waar het fout was gegaan in het bedrijfsleven. Roosevelt voer maatregelen in die de productie beperkte en de overheid werd actief wat betreft de sociale wetgeving. De maatregelen op economisch gebied werden vastgelegd in het NIRA (National Industrial Recovery Act) Enkele nieuwe regels waren: *afschaffing kinderarbeid *beheersing van de prijzen *vaststelling werkweek op 35 uur *invoering minimumloon van 40 dollarcent. Deze laatste twee maatregelen hadden ook andere uitwerkingen; men werkte minder, dus werd er minder geproduceerd, het aanbod van de producten werd dus minder. Door een minimumloon kregen de mensen meer geld, en was men verzekerd van een bepaald inkomen waardoor de koopkracht groter werd. Voor de buitenlandse handel was van belang dat de dollar niet kunstmatig hooggehouden werd, door de goudprijs. Ook werden verdragen gesloten met sommige landen om het invoeren van producten goedkoper te maken. Het WPA (Works Progress Administration) werd opgericht om veel werklozen aan het werk te krijgen. Roosevelt kreeg het voor elkaar om 3 miljoen mensen aan het werk te krijgen. Door het TVA project ( Tennessee Valley Authority) werd een achtergebleven gebied naast de rivier Tennessee verbeterd. Het inkomenspeil van de mensen werd in 10 jaar met 75% verbeterd. Dit werd mogelijk gemaakt door het bouwen van stuwdammen. Ondanks alle inspanningen van Roosevelt kon hij de crisis niet volledig oplossen, dat zou pas na de tweede wereld oorlog gebeuren. Maar Roosevelt was enorm populair, hij werd 4 maal herkozen als president. De waarschijnlijke recessie van nu Oorzaken en gevolgen
Door de aanslagen op Amerika, wordt iedereen onzeker over de wereld economie, dus durft men niet te investeren wat een negatieve invloed heeft op de economie. Het vertrouwen van ondernemers en consumenten is sterk beschadigd. Omdat men niet meer zeker is over geld, was er na de ramp een grote run op olie, goud en staatsobligaties wat z’n waarde wel zal behouden. Een run die sterk lijkt op wat er gebeurde na de Japanse verrassingsaanval op Pearl Harbor op 7 december 1941. De consument, de kurk waarop de wereldeconomie op dit moment drijft, blijft alleen besteden als hij vertrouwen heeft in de economie en in zijn eigen financiële toekomst. Want wie zich zorgen maakt over zijn baan, inkomen of, erger nog, zijn veiligheid, pot zijn geld eerder op dan dat hij het uitgeeft. Massa-ontslagen en dalende beurskoersen hebben het consumentenvertrouwen de laatste maanden al uitgehold. ,,De aanslagen zijn een psychologische schok die we juist nu niet kunnen gebruiken'', zegt een econoom bij een grote Nederlandse bank. De rente in Amerika is voor de tiende keer verlaagd dit jaar. Dat doen ze om de economie een zetje in de goede richting te geven want op deze manier heeft de consument er minder aan om te sparen omdat hij minder rente krijgt. Lagere rente betekent ook dat het bedrijfsleven goedkoper kan lenen. De autoriteiten hopen zo de ondernemingen aan te zetten tot nieuwe investeringen
De Amerikaanse economie is in het derde kwartaal achteruit gegaan en de kans bestaat dat ook het vierde kwartaal een negatieve groei laat zien. Dat zou betekenen dat de VS in een recessie belanden. Toen bekend werd dat de werkloosheid in oktober is opgelopen tot 5,4 procent van de beroepsbevolking, werd pas duidelijk hoe slecht de Amerikaanse economie ervoor staat. Het aantal banen dat de afgelopen maand verdween, was met 514.000 het hoogste aantal sinds 1980. In Amerika is dus een licht recessie op komst, het derde en vierde kwartaal van 2001 waren slecht, het eerste kwartaal van 2002 beloofd ook niet veel beter. Hoe lang deze recessie zal aanhouden hangt af van de vergelding. Het voor de economie slechtste scenario is dat de VS een lange, moeizame oorlog voeren op vele fronten. Als daar ook nog Irak bij wordt betrokken, zal de olieprijs stijgen en gaat het echt mis. Maar Europa zal waarschijnlijk aan deze dans ontspringen en alleen en hele kleine groei vertonen van 1%, terwijl men in april 2001 een groei van 2,8% verwachtte. Volgend jaar zullen we de 2% waarschijnlijk niet halen Hoe ervaren de bedrijven deze recessie? De autodealer Wealer geeft aan geen gevolgen te ondervinden van de recessie. Hij beweert zelfs dat de zakelijke automarkt gigantisch is aangetrokken. Maar er zijn wel particulieren die minder auto’s kopen. De stichters ondernemingstad Venlo zegt dat de consument geld uit blijft geven na de ramp. In Venlo hebben de bedrijven meer last gehad van de MKZ crisis dan van de ramp in Amerika. De agrarische sector zegt er ook niet veel last van te hebben, want ze zeggen afhankelijk te zijn van twee factoren: het aanbod en het weer. De invloed van de buurlanden heeft veel meer effect op de agrarische sector dan een dip in de economie. Ook de makelaars zeggen dat er niet minder huizen verkocht worden. Er komt wel meer keuze voor de kopers omdat vraag en aanbod meer in evenwicht komen, dus het aanbod van huizen stijgt. Ook Vodafone zegt niets van de recessie te hebben gewerkt. Alleen de zakelijke klanten zijn kosten besparend geworden. Ook het economisch onderzoeksbureau ETIL uit Maastricht noemt de situatie geen recessie maar een dip in de economie, ze zeggen dat juist dit de kans is voor de Limburgse bedrijven om te herstructureren. Een keramiek bedrijf uit Maastricht zegt dat het minder druk word op de woningmarkt waarvoor zij ondermeer toiletten en tegels leveren. De nieuwbouw loopt al een tijd terug. In de bouw wereld wordt het wel rustiger maar van recessie is geen sprake. Gevolgen voor de werkgelegenheid in New York
Het is logisch dat de gebeurtenissen van 11 september grote invloed hebben gehad op de werkgelegenheid in New York. Speciaal voor hen wordt een beurs georganiseerd waar ze opzoek kunnen gaan naar een nieuwe baan. De financiële sector is zwaar getroffen dus optimistisch is men niet over de toekomst. Veel mensen die een baan verloren zijn ontvangen hun laatste salaris niet meer. In de maand september zijn er in Amerika 475000 werklozen bijgekomen. De totale schade voor de New Yorkse economie bedraagt 83 miljard dollar. De feiten op een rijtje voor de luchtvaartmaatschappij

Iedereen verwachtte het al, dat na de ramp op 11 september 2001 vele bedrijven schade ondervonden. De luchtvaartmaatschappij is er een duidelijk voorbeeld van: Na de ramp van 11 september 2001 zijn de mensen minder zijn gaan vliegen. Er zijn zelfs maatschappijen in Europa die deze klap niet aan konden zoals Swiss Air. Ook KLM heeft gevolgen van de ramp ondervonden. In oktober 2000 waren 82.2% van alle stoelen bezet, in dezelfde periode in 2001 waren slechts 73.8% van de stoelen bezet. De routes naar Amerika hadden het meest onderleden, de capaciteit daalde met 34%. Ook de load factor is fors gedaald (load factor is wat de vliegtuigen op hun vluchten meenemen aan goederen) tussen 11 september en 15 september was de load factor 73.1%, terwijl die op 10 september nog 85.1% was. In oktober was het vervoerde 12% minder dan normaal, maar in november 2001 was dat nog 10%, een kleine verbetering wat te maken had met het winterrooster, dan heeft de KLM minder toestellen in de lucht. Maar het passagiers vervoer bleef 18% minder dan normaal. KLM had dit jaar een klein hoop op een winst, maar dat is na de ramp niet meer mogelijk want na een dikke week na de ramp had de maatschappij al tientallen miljoenen guldens verloren, dat kwam door het wegvallen van vluchten naar de VS, Canada en het Midden-Oosten. Ook de extra kosten voor de passagiers die gestrand waren hoog, bovendien moest er extra beveiligd worden. Financiële zaken De financiële gevolgen voor de KLM is waarschijnlijk een verlies van 50 miljoen Euro. Door het verminderen van de vluchten (Continental Airlines scharpte al 20%) zullen ook veel banen verloren gaan (Continental Airlines schrapte 12000 van de 56000 banen) Men verwacht dat het vliegverkeer met 50% zal verminderen over de hele wereld en dat er honderdduizenden banen in deze branche verloren gaan. De verliezen voor de luchtvaartmaatschappijen zijn niet te overzien. Dat heeft uiteraard enorme gevolgen voor de economie over de gehele wereld. Maar KLM heeft met de vakbonden afgesproken dat er geen gedwongen ontslagen zullen vallen. Hiervoor moet het personeel wel de jaarlijkse 2% loonsverhoging inleveren en 4 vakantie dagen. Maar voor het personeel heeft dit geen grote gevolgen; de 2% krijgen ze in april, en de vakantiedagen worden in 2003 bijgeschreven of uitbetaald. De verzekeringen
Ook heeft KLM na de aanslagen problemen gekregen met de verzekeringen. Het is namelijk zo dat de luchtvaartmaatschappijen een zogenaamde molestdekking hebben, dat houdt in dat een vliegtuig dat opstijgt verzekerd is tegen 1,5 miljard gulden tegen de schade wat het aan zou kunnen richten aan gebouwen en publiek. De verzekeringsmaatschappijen schrappen deze optie, de schade dat een vliegtuig kan aanrichten is onbetaalbaar. Nu kunnen luchtvaartmaatschappijen zich alleen in dekken onder een oorlogsdekking, de uitkering per vliegtuig is nu slechts een twintigste van een molestdekking. Het financiële risico wat luchtvaartmaatschappijen nu lopen is voor velen erg groot. De reden waarom veel mensen het vliegen vermijden is de angst voor nieuwe terreuraanslagen of dat hun vliegtuig gekaapt wordt, dit is natuurlijk erg begrijpelijk. De boekingen bij de reisbureau’s zijn in de week van 11 september fors gedaald, maar liefst 20% tot 25%. Deze angst heeft niet alleen gevolgen voor deze winter, ook voor de zomervakanties zal het grote invloed hebben, toch zijn de reisbureau’s optimistisch, zo verwacht men dat het reisgedrag van de consument niet blijvend is veranderd. Maar op dit moment zit de angst er goed in en men gaat liever een weekje naar zee dan het risico te nemen om in een vliegtuig te stappen. Verdere ontwikkelingen
In december van 2001 is gebleken dat het vervoer van passagiers verbeterd is ten opzichte van november. Maar nog steeds loopt men achter op 2000. Maar toch is gebleken dat de KLM het jaar heeft afgesloten met een verlies van maar liefst 76 miljoen euro, terwijl men een winst van 46 miljoen euro verwachtte. Ook in januari 2002 is het vervoer van passagiers toegenomen, dat was merkbaar in het eerste- en tweede klas reizen. Maar toch loopt KLM nog 20% achter op januari 2001. KLM spreekt samen met British airways af om vanaf 31 maart 2002 vaker te vliegen naar het middenoosten. Op deze manier kunnen de maatschappijen kosten besparen. Recessie of geen recessie, dat is de vraag Een recessie is dus als de economie 2 kwartalen achterelkaar krimpt ipv groeit. Er zat al een recessie aan te komen vóór de ramp, omdat het toen ook al slecht ging met de economie, maar de ramp was de druppel die de emmer deed overlopen. Uit de informatie bronnen die we vonden kunnen wij concluderen dat er geen recessie is, maar wel een dipje. De groei van de wereldeconomie is gedaald, veel bedrijven, met name de luchtvaartmaatschappijen en het toeristische sector hebben veel geleden door de ramp, maar waarschijnlijk heeft dit geen blijvende gevolgen, de toeristen waren eerst bang, maar waarschijnlijk gaat dit snel over. De economie zal waarschijnlijk weer groeien. Uit onze bronnen bleek dat er toch ook nog voldoende bedrijven zijn die niets hebben gemerkt van het dipje. Op het eerste gezicht was de consument bang om geld te besteden, ze wilden liever sparen, maar dit is slecht voor de economie. De mensen hebben elkaar een recessie aan gepraat die dus niet zal doorzetten en zal blijven bij een dipje in de economie. Bronvermelding · Dagblad de Limburger van september t/m december 2001 · www.nrc.nl · www.devolkskrant.nl · www.klm.nl · www.telegraaf.nl · Onbekende bron: documentatie gekregen van meneer Mikkers