Prossesierupsen

Processierupsen trekken in lange colonnes, zij aan zij en kop aan staart, op zoek naar voedsel. In Europa komen zeven soorten voor. Daarvan stak de eikenprocessierups, Thaumetopoea processionea, in de tweede helft van de vorige eeuw in Gelderland en Brabant af en toe massaal de kop op. Een wijdverspreid kuddedier Processierupsen zijn echte kuddedieren. Ze zitten overdag in een groot, gemeenschappelijk spinselnest. 's Nachts verlaten ze het nest en trekken ze in lange en dichte colonnes over de bomen, op zoek naar voedsel. De volwassen rupsen zijn nauwelijks 2,5 centimeter lang. De eikenprocessierups komt van nature voor van West- Europa (tot in Scandinavië) tot de landen rondom de Zwarte Zee. De noordgrens schommelt echter met het klimaat. In de eerste helft van deze eeuw was de vlinder uit noordelijke streken, inclusief Nederland, verdwenen en lag de noordgrens van het verspreidingsgebied in Midden-Duitsland. Afgezien van twee losse vangsten, in 1946 en 1953, bleef de soort in onze streken afwezig tot 1983. Toen dook hij plotseling weer op ten zuiden van Tilburg, ongetwijfeld afkomstig uit de Belgische bossen. Explosieve ontwikkeling Blijkbaar geholpen door een lichte klimaatsverandering werd een flink deel van Noord-Brabant bevolkt door deze vlindersoort, en ontstonden plaatselijk populaties met grote dichtheid. Vooral de explosie van 1996 werd bekend, mede doordat de beginrit van de Tour de France door het aangetaste gebied zou gaan. Zulke bevolkingsexplosies kunnen blijkbaar optreden als een soort een nieuw gebied bezet, waar hij even verlost is van de regulerende invloed van parasieten en infectieziekten. Het verschijnsel is goed bestudeerd, omdat het vaak gaat om soorten die schadelijk zijn in de land- of bosbouw.
Schadelijkheid Door hun grote aantallen kunnen de processierupsen de bomen (vooral zomereiken, maar ook Amerikaanse eiken) geheel kaalvreten. Deze lijken er niet bijzonder veel last van te hebben. Ze lopen weer uit, als de rupsen zich gaan verpoppen. Vervelender voor ons zijn de zogenoemde brandharen van de rupsen. Die laten los bij verstoring en zweven door de lucht. Bij contact hechten ze zich met weerhaakjes aan de huid. Ze bevatten een gifstof, cantharidine, die ernstige jeuk tot zeer hardnekkige uitslag kan veroorzaken. Daarom heeft men geprobeerd de plaag op verschillende manieren te bestrijden door rupsennesten uit te knippen of weg te branden. Aanvankelijk leek het effect niet erg groot. Na 1996 schijnt de populatie zich echter te stabiliseren of zelfs in dichtheid af te nemen. Mogelijk heeft dit ook te maken met een toename van parasieten. Het is moeilijk te voorspellen hoe de populatie zich verder zal ontwikkelen. Insect Processierupsen verraden hun aanwezigheid door hun sociaal gedrag. Ze eten ’s nachts in groep en vervellen in gemeenschappelijke spinsels. Ze verplaatsen zich ”in processie” (de een na de andere op een rijtje) vanuit spinsels op stammen of dikke takken naar het gebladerte. De rupsen zijn grijsgrauw gekleurd met lichtgekleurde zijden en getooid met lange haren. Tijdens het uitlopen van de eikenbladeren in mei komen ze te voorschijn. Ze worden volwassen in juni en eten de bomen kaal. Bij gebrek aan eiken, vallen ze ook andere boomsoorten aan. De rups verdwijnt met de verpopping: dan is het gevaar over. Vanaf eind juli tot eind augustus verschijnt de volwassen onopvallend grijze nachtvlinder. Problemen Grote groepen rupsen kunnen eikenbomen volledig kaal eten. Wie in aanraking komt met de processierups, krijgt hevige jeukhinder. De lange haren bevatten mierenzuur, hebben een weerhaakje en worden bij verstoring door de rups loslaten. Ze kunnen ernstige ontstekingen of astmatische reacties veroorzaken. Binnen de acht uur na het contact met de haren, verschijnt huiduitslag gepaard met hevige jeuk. De uitslag verdwijnt vanzelf na 2 weken. Problemen door de netelharen van de processierups kunnen optreden zonder rechtstreeks contact omdat ze ook meegevoerd worden met de wind. Als de haartjes in aanraking komen met het oogwit, kunnen ze een acute ontsteking veroorzaken. Dringen ze nog dieper in het oog, dan kunnen ze een chronische oogontsteking met een knobbelvorming teweegbrengen. Omdat er soms maanden verstreken kunnen zijn, wordt het verband met de rups en het letsel niet meer gelegd. Enkel een operatieve ingreep kan de haartjes nog verwijderen. Bij inademen, kunnen slikstoornissen, ontsteking van het neusslijmvlies en ademhalingsstoornissen optreden. Bij twijfel, raadpleeg steeds een arts! Voorkomen Raak de rupsen nooit aan en blijf uit de omgeving. Draag kledij die hals, armen en benen bedekt. Ga niet op de grond zitten zonder matje. Na aanraking van rupsen of haren, moogt u niet krabben of wrijven, maar wel de huid en ogen goed wassen of overvloedig spoelen met water. Zo nodig alle kleren wassen. De eikenprocessierups is de larve van de nachtvlinder, die haar eitjes legt in de toppen van eikenbomen. Daar overwinteren ze. Als eind april, begin mei de bladeren uitlopen komen de rupsjes tevoorschijn. Na een aantal vervellingsstadia zijn ze in juli volgroeid. Na de derde vervelling krijgen de rupsjes brandharen. In juli verpoppen de rupsen zich tot een onopvallende vlinder. Tot begin september zetten de vrouwtjes hun eitjes af op één- tot driejarige twijgen. Daaruit verschijnen het volgend voorjaar weer jonge rupsen. Wat is de processierups? De eikenprocessierups is de larve van de nachtvlinder, die haar eitjes legt in de toppen van eikenbomen. Daar overwinteren ze. Eind april, begin mei komen de rupsjes tevoorschijn. Na een aantal vervellingsstadia zijn ze in juli volgroeid. Na de derde vervelling krijgen de rupsen brandharen. Dit is tussen half mei en eind juni. In juli verpoppen de rupsen zich tot een vlinder, waarna de vrouwtjes hun eitjes leggen. Daaruit verschijnen het volgend voorjaar weer jonge rupsen. Waar heeft de eikenprocessierups zijn naam aan te danken? Uiteraard omdat de rups in eikenbomen te vinden is. Verder gaan de rupsen groepsgewijs ( in processie ) op zoek naar voedsel ( het eikenblad ). Brandharen

De haren van de processierups zijn de veroorzakers van de overlast. De larven zijn in het laatste stadium van hun larve bestaan bedekt met deze haren. Na kontact kan er overlast ontstaan. Dit kan na enkele uren na het kontact. De klachten kunnen zijn: pijnlijke jeuk, huiduitslag, irritatie aan de ogen of aan de luchtwegen. Waar komen ze voor? Het verspreidings-gebied van de eikenprocessierups is niet exact bekend. Grote delen van Zuid-Oost Brabant (ten oosten van Giorle - Oss ), Nederlands Limburg, rond Nijmegen en Vlaanderen (provincie Limburg en Antwerpen ) ondervinden last. Het centrum van de plaag bevindt zich in Eindhoven en omgeving. Hoe kun je zien dat er rupsen in een eikenboom zitten? De rupsen leven in groepen bijeen en maken op de stammen of dikkere takken grote nesten: een dicht spinsel van vervellingshuidjes, met brandharen en uitwerpselen. Vanuit hun nesten gaan de rupsen 's nachts in processie op zoek naar voedsel. Zichtbaar gevolg zijn kaalgevreten eikenbomen. In welke maanden zijn er rupsen? De maanden half april tot eind juni. De volgroeide rupsen hebben de zogenaamde brandharen. Er zijn volgroeide rupsen in de periode half mei tot eind juni. het ei-stadium tot half april beperkt ongemak
de jonge rupsen half april tot half mei beperkt ongemak
de volgroeide rupsen half mei tot eind juni veel ongemak (door de haren van de rupsen) het pop-stadium half juni tot eind augustus ongemak (door brandhaarden in lege nesten) de vlinder augustus tot half september ongemak (door haren in de lege nesten) het ei-stadium september tot half april beperkt ongemak
De natuurlijke vijanden
De eikenprocessierups heeft twee natuurlijke vijanden. Dit zijn de sluipwesp en de sluipvlieg.