Romeinse keizers

Inhoudsopgave

Inleiding

Hoofd- en deelvragen

Enkele Feiten

Hoofdstuk 1: Augustus
Hoofdstuk 2: Tiberius

Hoofdstuk 3: Caligula

Hoofdstuk 4: Claudius

Hoofdstuk 5: Nero

Geraadpleegde Bronnen

Logboek

Inleiding

Aanvankelijk waren wij van plan om onze praktische opdracht in het teken te laten staan van de Egyptische Oudheid. Omdat de praktische opdracht toch iets met de oude Grieken en Romeinen te maken moest hebben was er de mogelijkheid om het over de Egyptische provincie binnen het Romeinse Rijk te doen. Dit onderwerp leek ons ook wel aardig maar al snel waren we tot het besef gekomen dat het toch niet dat was wat wij ervan hadden verwacht. Dus besloten we een ander onderwerp te kiezen dat ook uitgebreid kon worden uitgespit. Het eerste wat in ons op kwam waren de Romeinse Keizers.
Later moesten we ons beperken tot de keizers van het Julio-Claudische huis. Wat al snel geen beperking bleek te zijn. Het betrof hier een ongelofelijk breed onderwerp en als we echt alles tot in het kleinste detail hadden uitgewerkt zou er wellicht een boekwerk van 100 pagina’s tekst uit kunnen rollen.
We hebben met veel plezier en interesse de hele ‘soap’ van de Julio-Claudische keizers tot ons genomen.

Hoofd- en Deelvragen

Hoofdvraag
Zijn de volgende keizers goed geregeerd?

Deelvragen
1. Hoe zijn ze opgegroeid? (Hoe zag hun gezinsleven eruit?)
2. Hoe zijn ze aan de macht gekomen?
3. Hoe regeerden de volgende keizers?
4. Hebben ze oorlogen gevoerd? Zo ja, welke?
5. Met welke hedendaagse machthebber zou je de Romeinse keizer kunnen
vergelijken?

Korte samenvatting van de keizers

Keizer Augustus: Keizernaam: Gaius Julius Caesar Octavianus
Regeerperiode: Van 27 voor Christus tot 14 na Christus
Voorganger: -
Opvolger: Tiberius
Vader: Gaius Octavius
Moeder: Atia
Leeftijd: 76 jaar

Keizer Tiberius: Keizernaam: Tiberius Claudius Nero
Regeerperiode: Van 14 - 37
Voorganger: Augustus
Opvolger: Caligula
Vader: Tiberius Claudius Nero
Moeder: Livia
Leeftijd: 78 jaar

Keizer Caligula: Keizernaam: Gaius Julius Caesar Germanicus Caligula
Regeerperiode: Van 37 - 41
Voorganger: Tiberius
Opvolger: Claudius
Vader: Germanicus
Moeder: Agrippina de Oudere
Leeftijd: 29 jaar

Keizer Claudius: Keizernaam: Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus
Regeerperiode: Van 41 - 54
Voorganger: Caligula
Opvolger: Nero
Vader: Nero Claudius Drusus
Moeder: Antonia de Jongere
Leeftijd: 64 jaar

Keizer Nero: Keizernaam: Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus
Regeerperiode: Van 54 - 68
Voorganger: Claudius
Opvolger: Galba
Vader: Gnaius Domitius Ahenobarbus
Moeder: Agrippina de Jongere
Leeftijd: 30 jaar

Augustus

Augustus werd geboren in Rome op 23 september 63 voor Christus. Zijn naam was oorspronkelijk Gaius Octavius. Zijn vader heette Gaius Octavius, afkomstig uit een ridderfamilie uit Velitri (ten zuidoosten van Rome). Zijn moeder heette Atia Maior, zij was een nichtje van Gaius Julius Ceasar. Op die manier was Gaius Octavius (Augustus) dus een klein neef van Julius Ceasar. In 59 voor Christus overleed de vader van Octavius. Caesar hielp vanaf toen Atia met het opvoeden van Octavius. Octavius was toen vijf jaar.
Julius Caesar had hem officieel als erfgenaam geadopteerd en Octavius had toen de naam Gaius Julius Caesar Octavianus gekregen.
Toen Caesar vermoord werd, studeerde Octavianus in Griekenland. Op dat moment haastte hij zich terug naar Italië om de dood van zijn stiefvader te wreken.
Men roemde hem om zijn fysieke schoonheid maar hij had een zwakke gezondheid. Ondanks alle mogelijke voorzorgen had hij zijn hele leven lang allerlei kwaaltjes. Augustus stierf een natuurlijke dood op 19 augustus 14 na Christus tijdens een reis naar Campanië, hij werd dus 76 jaar oud en had 45 jaar geregeerd, van 27 voor Christus tot 14 na Christus. Deze uitzonderlijk lange duur is het bewijs van een geslaagd beleid.

Toen Julius Caesar in 44 v. Chr. door Brutus en Cassius was vermoord, ontbrandde in Rome een machtsstrijd tussen Marcus Antonius (consul van Caesar), legeraanvoerder Lepidus en de toen 18-jarige Gaius Octavianus los, hij was door Caesar benoemd tot opvolger. Marcus Antonius had echt steun van de legioenen in Italië en van het gewone volk van Rome.
Octavianus liet echter merken dat hij groot genoeg was om een belangrijke functie aan te kunnen en dat hij geen jongetje was dat zich liet manipuleren door de senaat. Op zijn 19e werd Octavianus consul.
Na onderhandelingen spraken zij af dat zij met z’n drieën voor 5 jaar Rome zouden leiden. Dit verbond wordt wel de triumvirato genoemd.
De periode die toen volgde staat niet bekend als de meest vreedzame in de Romeinse geschiedenis. Octavianus liet onder andere Cicero, bekend jurist en voorzitter van de Senaat, ter dood brengen. Ook duizenden andere Romeinen kwamen om.
Politiek succes was er voor Antonius en Octavianus, toen zij gezamenlijk Brutus en Cassius uitschakelden in de Slag bij Philippi (42 v.Chr.). Lepidus werd uit hun Driemanschap gezet. Om hun onderlinge band te versterken trouwde Marcus Antonius met Octavia, de zus van Octavianus.
Niet lang na het huwelijk kreeg Marcus Antonius een verhouding met de koningin van Egypte, Cleopatra. Onduidelijk is wie precies wie gebruikte: Cleopatra had de steun van Rome nodig om koningin van Egypte te kunnen blijven en Antonius kon niet zonder de rijkdommen van Egypte voor het onderhoud van zijn legers.
De machtsstrijd tussen de twee rivalen Antonius en Octavianus laaide op en mondde in 31 v. Chr. uit op een oorlog. De definitieve reden om de oorlog te beginnen was het feit dat Antonius en Cleopatra troepen verplaatsten naar Griekenland.
Nu kon Octavianus aanvoeren dat Cleopatra als vreemd heerser Romeins gebied bezette en in 31 na Christus trok ook Octavianus naar Griekenland. Antonius verschanste zich met een leger in de buurt van zijn vloot bij Actium, een kaap voor de Griekse wetkust. Daarop sneed Octavianus hem af van zijn aanvoerroutes. In een rommelige zeeslag probeerde Antonius nog een uitbraak te forceren, maar zijn vloot werd vernietigd. Samen met Cleopatra vluchtte hij naar Egypte, waar dat zij beide stierven. Gaius Julius Caesar Octavianus was nu op 32-jarige leeftijd de onbetwiste heerser over het hele Romeinse Rijk geworden. Zo begon een nieuwe fase in de Romeinse geschiedenis.
Tijdens de strijd tussen Antonius en Octavianus krijgt Octavianus van de senaat de naam ‘Augustus’, dat ‘de verhevene’ betekend. Het was geen naam om te laten zien hij goed hij was, Octavianus had het niet geëist van de senaat, maar het was een eretitel.

Onder het bewind van Augustus was er sprake van "Pax Romana", "Romeinse vrede". Naar zijn mening kon er alleen maar vrede heersen in een behoorlijk begrensd rijk dat ten dienste moest staan van een schitterende economische en culturele ontwikkeling. In de eerste plaats legde Augustus de grenzen van zijn keizerrijk vast: in het noorden de Rijn en de Donau, in het westen de Atlantische Oceaan, in het zuiden de Afrikaanse woestijn, in het oosten de Arabische woestijn. In de grensgewesten, de keizerlijke provincies, vestigden zich de Romeinse legioenen onder toezicht van de keizer. Deze legioenen waren nu een permanent vrijwilligersleger, beroepssoldaten aan wie men talrijke voordelen toekende.
De gewapende vrede aan de grenzen begunstigde de binnenlandse vrede: de onderworpen volkeren wisten hoe nutteloos een opstand was en dat ze er beter aan deden met de Romeinen samen te werken. Augustus kon daardoor orde scheppen in de financiën en het bestuur van zijn rijk. En omdat de economie niet langer bedreigd werd door de legioenen, kon ze zich ontwikkelen; de handel, de industrie en de landbouw namen een bijzonder hoge vlucht rond de Middellandse Zee, "mare nostrum", of "onze zee" geheten. Oost en West reikten elkaar de hand. Vooraanstaande artiesten, dichters, historici en bouwmeesters stelden hun talent ten dienste van de nieuwe keizer en droegen zijn verwezenlijkingen uit tot ver over de grenzen. Toen Augustus aan de macht kwam, bezat Rome nog maar weinig bouwkundige monumenten: hij ontwierp het keizerlijke Rome. Bij zijn dood was de stad niet meer van baksteen maar van marmer. De transformaties die hij doorvoede, waren dan ook groots van omvang: de fora van Caesar en Augustus werden aangelegd; aquaducten brachten het water van de bergrivieren over de vlakte van Latium naar de hoofdstad; openbare fonteinen fleurden de volkswijken op; tempels, theaters, thermen werden zowat overal opgericht. Rome was trouwens niet de enige stad in het keizerrijk die verfraaid werd, vele andere steden volgden haar voorbeeld.

Augustus kon het rijk goed besturen, maar dat ging niet zomaar. Hiervoor was een uitgebreid bestuursapparaat nodig. Dit bestond uit rechters, bestuursambten en belastingophalers. Het waren de rijke burgers die dit werk voor Augustus deden.
Intussen had de senaat haar macht verloren, omdat de soldaten niet meer trouw aan hen, maar aan hun bevelhebbers waren. Augustus had er voor gezorgd dat de soldaten hem als bestuurder wel trouw bleven. Daar had hij bepaalde manieren voor: Als de soldaten zestien jaar in dienst waren kregen ze betere grond of meer geld dan vroeger.
Augustus’ benoemde leden van Romeinse families die hem trouw waren tot bevelhebbers van troepen. Zo’n titel gold maar voor een beperkte tijd. Anders zouden de bevelhebbers te veel macht kunnen opbouwen. En dat kon dan nog wel eens een gevaar voor de macht van Augustus worden.

Mausoleum van Augustus
Na de terugkeer van Octavianus uit Alex-andrië en de beëindiging van de oorlog tegen Antonius en de verovering van Egypte, werd op bevel van Octavianus in 28 v. Chr. begonnen met de bouw van een grafmonument op het Marsveld.
Er waren twee belangrijke redenen die aanleiding gaven tot de bouw van dit grafmonument. De eerste reden was de gezondheid van Augustus. Hij had een slechte gezondheid en zou niet lang meer te leven hebben, toch wilde hij voor een mooie begraafplaats zorgen. Augustus was toen ongeveer 31 jaar oud. De tweede belangrijkste reden was als het ware een propagandapolitieke reden. Met de bouw van dit bouwwerk wilde hij bepaalde invloeden hebben op het grote publiek. Het moest als het ware een tegenhanger zijn van het graf van Antonius en Cleopatra in Alexandrië. Het was de bedoeling om iedereen duidelijk te maken, dat Octavianus in tegenstelling tot Antonius tot zijn dood en daarna aan Rome gebonden bleef, en dat hij hier zijn standplaats en middelpunt van zijn rijk zag.

Het bouwwerk zelf werd in 23 v. Chr. voltooid. Het is een ingewikkeld gebouw met meerdere verdiepingen. Als voorbeeld heeft men het mausoleum van koning Mausolos van Carien genomen. Van deze koning komt dan ook het woord “mausoleum”.

Ara Pacis Augustae
(vredesaltaar van keizer Augustus)

Tegenover het Mausoleum van Augustus, tussen de Via di Ripetta en de Lungotevere in Augusta staat de Ara Pacis Augustae, één van de kostbaarste monumenten uit de vroegere keizertijd.

In opdracht van de Senaat en het volk van Rome is de Ara Pacis Augustae, oftewel het Vredesaltaar van Augustus, gebouwd om de veilige terugkeer van keizer Augustus naar Rome te vieren, na onder andere de oorlog tussen Marcus Antonius en Octavianus en de oorlogen in Gallië en Spanje.

De Ara Pacis bestaat uit een rechthoekige marmeren buitenmuur op een podium met twee deuren in elkaars verlengde met elk een trap. Daarbinnen staat het rijk versierde altaar. De muren zijn gemaakt van marmer en laten vrij eenvoudige versieringen zien aan de binnenkant.

Solarium Horologium Augusti
Het Solarium is een door Augustus aan de zon gewijde zonnewijzer op het noordelijke deel van het Campus Martius. Dat is een gebied tussen tussen het Capitool, de Tiber, de Quirinaal en de Pincio. De zonnewijzer is een instrument waarmee men met behulp van de schaduw van een staaf, het uur van de dag af kan lezen. Deze zonneklok is waarschijnlijk de grootste klok aller tijden met afmetingen van 160 bij 75 meter!

In de loop der jaren werd Augustus evenwel geconfronteerd met een acuut probleem: dat van zijn opvolging. Zijn duurzaam werk moest worden vervolgd, maar hoe kon hij op wettige manier de opvolging regelen? Erfelijkheid van de macht bestond immers niet, want het principaat was een aanstelling door het Romeinse volk. Zou hij zijn opvolger niet bij de uitoefening van de macht kunnen betrekken? Zijn derde huwelijk met Livia was kinderloos gebleven, daarom dacht hij aan de eerste plaats aan Marcellus, de zoon van zijn zuster Octavia, die met zijn dochter Julia getrouwd was, maar door diens vroegtijdige dood in 23 v. Chr. vestigde hij zijn hoop op zijn beide kleinzoons, Gaius Caesar en Lucius, maar die stierven eveneens. De enige oplossing die hem overbleef, was zijn stiefzoon Tiberius uit Livia's eerste huwelijk te adopteren en te benoemen tot mederegent. Dit gebeurde, en Tiberius werd na de dood van Augustus keizer.
We kunnen keizer Augustus vergelijken met Winston Churchill. Premier van Engeland gedurende de WOII. De overeenkomsten zitten hem in het feit dat Churchill en Augustus beiden machthebbers waren in een periode van wanorde en waarin het bestuur van (meerdere) land(en) in grote chaos verkeerde. Zo had Augustus te maken met twee rivalen die ook de macht over het Romeinse Rijk wilden verwerven, en Winston Churchill had natuurlijk te maken met Adolf Hitler en bondgenoten die hem zijn land af wilden pakken. Voor beiden geldt echter ook dat ze na deze periode van wanorde alles toch nog goed afliep, en op politiek gebied de touwtjes in handen wisten te houden. Churchill werd later uitgeroepen als Engelsman van de Eeuw, en Augustus werd door latere keizers ook gezien als één van de beste keizers die het Rijk gekend heeft.

Tiberius

Tiberius Claudius Nero werd in 42 voor Christus geboren. Zijn vader had ook de naam Tiberius Claudius Nero, zijn moeder heette Livia Drusilla. Zijn moeder scheidde, en trouwde met de latere keizer Augustus. Tiberius volgde een mooie opleiding, Griekse en Romeinse cultuur en Romeins recht.
Omdat keizer Augustus een goede opvolger van zijn leiderschap wilde ging hij die een zoeken. Vele wegen liepen dood, zoals we hebben vertelt in het vorige hoofdstuk. Uiteindelijk kwam keizer Augustus uit bij Tiberius. Op Augustus’ aandringen scheidde Tiberius van zijn echtgenote, moeder van zijn zoon Drusus I, en huwde hij ongelukkig met Augustus' dochter, Julia genaamd.
In 6 voor Christus, kreeg Tiberius ruzie met Augustus en hij ging weg uit Rome, naar Rhodos. Hij scheidde op dit moment ook van zijn vrouw Julia. Het leek er niet op dat Tiberius nu nog door Augustus tot zijn opvolger werd benoemd. Maar door de dood van Augustus' kleinzoons Gaius en Lucius werd de keizer gedwongen om weer contact te leggen met Tiberius. Augustus adopteerde Tiberius, nu zag iedereen hem als Augustus’ opvolger. Na Augustus’ dood werd hij officieel keizer.
Keizer Tiberius streefde in zijn buitenlandse politiek naar stabilisering van het rijk. Dit hielt in dat hij het rijk niet verder uit wilde breiden. Tiberius had wel problemen met de legioenen in Pannonië en Germanië omdat zij liever hun bevelhebber Germanicus op de troon hadden zien verschijnen. Ook een verdere oorlog tegen de Germanen liet Tiberius voor wat het was, hij zag in dat een definitieve overwinning op de Germanen te duur zou worden. De verovering van Germanië werd in het jaar 16 stopgezet, Cappadocië werd in het jaar 17 tot provincie gemaakt van het Romeinse rijk en opstanden in Gallië werden in 21 onderdrukt. Ook waren er nog onenigheden met de Parthen, deze werden echter langs de diplomatieke weg opgelost.
Tiberius regeerde het Romeinse rijk op dezelfde wijze als Augustus dat deed, hij voerde weinig tot geen veranderingen in. Dit had echter geen negatief effect. Door het beleid van Augustus te volgen bleef er orde in het rijk. Tiberius was niet erg populair onder het volk. Ook gaf Tiberius niet veel geld uit. Hij liet weinig bouwen en hij liet bijna nooit spelen organiseren. Dit laatste kwam omdat hij er zelf een ontzettende hekel aan had.
Hij had echter in Rome nog wel wat problemen. De oppositie in de senaat, die bestond uit Cremutius, Asinius en Piso, maakte het Tiberius behoorlijk lastig om het rijk te besturen.
Hij deed veel senator een proces aan wegens majesteitsschennis. De keizer had namelijk liever gehad dat de senaat daadkrachtiger had gefunctioneerd, en ook beslissingen had genomen zonder er eerst met Tiberius over te overleggen.
In de loop der jaren trekt Tiberius zich terug op het eiland Capri. Een vertrouweling van hem, de commandant van de keizerlijke garde, Sejanus, kreeg het grotendeels voor ’t zeggen in Rome. Omdat Tiberius achter zijn daden kwam, kostte het hem de kop.
Tiberius hielt alleen via brieven contact met Rome, en deze brieven waren dan meestal opdrachten voor het terecht stellen van mensen van wie de keizer dacht dat ze het niet met hem eens waren. Volgens de geschiedschrijver Suetonius vulde Tiberius zijn dagen op het kleine eiland voor de kust van Napels met seksuele bezigheden.
De zonen van Germanicus en Agrippina, dit waren Nero, Drusus III en Gaius Caligula kwamen in aanmerking voor de opvolging van Tiberius. Germanicus was de neef van Tiberius. De zoon van Tiberius en Vipsania, Drusus II, was namelijk door Sejanus vergift in het 23. Sejanus pleegde nog meer moorden, hij maakte ook een einde aan het leven van Nero en Drusus III, waardoor alleen Gaius overbleef als opvolger van Tiberius. Het probleem was alleen dat Gaius nauwelijks was voorbereid op zijn toekomstige hoge functie.
Toen Sejanus in oktober 31 werd ontmaskerd door Antonia de Jongere, de weduwe van Tiberius' broer Drusus I, en werd terechtgesteld, ontspoorde Tiberius helemaal. Hij introduceerde opnieuw de oude lex maiestatis (wet tegen hoogverraad), waardoor verbanningen en executies wel zo’n beetje iedere dag plaatsvonden. Zelfs zijn eigen familieleden spaarde Tiberius niet. Door de geschiedschrijvers Tacitus en Suetonius wordt Tiberius dan ook afgeschilderd als een monster van wreedheid.
Tiberius overleed op 16 maart 37 in een villa in Misenum. Een onbekende ziekte, die gepaard ging met hevige steken in z’n zij en hoge koorts, kostte hem de kop. Zijn dood betekende een grote opluchting voor het hele Romeinse volk. Toen het nieuws in Rome aankwam gingen mensen de straat op en riepen “Mogen moeder Aarde en de goden van de onderwereld hem een plaats geven onder de verdoemden”. Toch werd zijn lichaam bijgezet in het mausoleum van Augustus. De keizer werd niet vereerd als god. Tiberius werd opgevolgd door Caligula.
Keizer Tiberius vonden we qua beleid wel veel overeenkomsten vertonen met president Chiraq van Frankrijk. Beiden willen geen oorlog voeren en kiezen voor een diplomatieke oplossing. Chiraq sprak bijvoorbeeld tijdens de VN-conferentie omtrent de situatie in Irak zijn veto uit tegen een eventuele oorlog. Tiberius stopte de oorlogen in onder andere Germanië en probeerde daarnaast problemen op een diplomatieke manier op te lossen.

Caligula

Toen in het jaar 37 n.Chr Tiberius overleed kwam Caligula aan de macht. De naam Caligula kreeg hij niet zomaar.
Hij was als jongeman destijds opgegroeid in een legerkamp en aan een hof, waar het een normale zaak was mensen om te leggen. Onder de soldaten zelf was hij zeer populair. Daaraan hield hij de bijnaam ‘Caligula’ oftewel ‘Soldatenlaarsje’ aan over (Caligae in het Latijn betekend Soldatensandaal). Hoewel deze naam destijds eigenlijk vrij weinig gebruikt is gedurende zijn keizerschap, hebben latere historici deze naam veel gebruikt. Zijn officiële naam was Gaius Jullius Caesar Germanicus, met Germanicus als vader en Agrippina de Oudere als moeder. Vanaf de tijd dat hij keizer werd is deze benaming veranderd in Gaius Caesar Augustus Germanicus.
Caligula werd op de troon geholpen door de leider van de Praetoriaanse Garde, Macro. Echt blij kon Macro daar niet lang om zijn omdat Caligula zijn vrouw inpikte en hem dwong tot zelfmoord.
Als keizer scheen hij in eerste instantie een hele goede te zijn. In zijn begindagen was hij zeer vrijgevig en voor de Romeinen een verademing na het schrikbewind van Tiberius. De schatkist die door Tiberius tot de rand toe gevuld was, is door Caligula in de eerste negen maanden van zijn bewind volledig leeggemaakt en dat is het volk van Rome alleen maar ten goede gekomen. We zien hier een duidelijk voorbeeld van wat historici ‘verdeel en heers’ noemen; de keizer geeft het volk namelijk dat wat ze het liefste hebben: brood (voedsel dat dagelijks nodig is), en spelen (de Romeinen waren verzot op de slachtpartijen in het Colosseum).
Na negen maanden geregeerd te hebben kreeg Caligula een ernstige ziekte (een ziekte die we tegenwoordig kennen als hersenvlies ontsteking). Iets dat hem als keizer volledig zou veranderen zo bleek achteraf. Hij begon na de ziekte tekenen van grootheidswaanzin te vertonen. Als keizer veranderde hij van vrijgevige goedzak tot een nietsontziende moordenaar. En dit is echt niet zwaar uitgedrukt; iedereen die geld had werd op gruwelijke wijze omgelegd: senatoren, koningen die bondgenoten van Rome waren, maar ook brave burgers. Om hier even een voorbeeldje van te geven: Caligula hield eens een campagne in Gallië om zich als keizer aan het volk daar kenbaar te maken (althans, dat was de indruk die het volk daar kreeg). In feite was het een grote plundertocht om de mensen daar het geld uit de zak te kloppen.
De grootheidswaanzin ging echter zo ver, dat hij zich gelijk stelde aan de goden, en dan met name aan Jupiter. Het schijnt zelfs zo te zijn dat Caligula tegen iemand de vraag stelde: Wie is machtiger? Caligula of Jupiter? Toen de man twijfelde met zijn antwoord kreeg hij zweepslagen van Caligula en de woorden: “Weet dat ik macht heb eender wie iets te doen”.
Caligula liet destijds ook een groot tempel voor zichzelf bouwen met een standbeeld op ware grootte van hemzelf. Dit standbeeld werd elke dag gekleed zoals hij er die dag zelf ook uit zag.

Munt met Caligula op de voorgrond en zijn tempel op de achtergrond

Zijn dagelijks leven is te vergelijken met de soaps die tegenwoordig op de televisie te zien zijn; hij bezat namelijk relaties die veelal leiden tot extreme situaties: Nog voor zijn keizerschap pleegde hij incest met zijn drie zussen. Alsof dat nog niet genoeg was liet hij tijdens zijn periode als keizer soms wel eens zijn oog vallen op een van de rijkere dames van Rome en vergreep zich daar dan ook daadwerkelijk aan. Daarbij liet het hem koud wiens vrouw het was! Hij was immers toch de machtigste… De enige mensen die misschien een positieve invloed hebben gehad op Caligula zijn: grootmoeder Antonia en zijn favoriete zuster Drusilla. Daarbij moet verteld worden dat beiden in zijn eerste regeringsjaar overleden. Wellicht heeft dit ook weer invloed gehad op de plotselinge verandering van hem als keizer.
Caligula heeft vrijwel geen oorlogen gevoerd maar dat heeft niet veel gescheeld. Hij wilde zijn goddelijkheid instellen in de Joodse synagogen in het Oosten van het Rijk. Dit leidde tot grote onrust en het zou zeker in een oorlog zijn uitgemond als hij werd vermoord.
In 41 n.Chr werden hij, zijn vrouw en kinderen door de Praetoriaanse Garde, in samenwerking met de Senaat, omgelegd, inclusief zijn vader en moeder.
Aan de hand van deze gegevens kunnen we concluderen dat Caligula door zijn eigen onzorgvuldigheid ten onder is gegaan. Als keizer probeerde hij namelijk bij het volk zo goed mogelijk in de smaak te vallen door vele spelen te organiseren etc etc, totdat de schatkist al na negen maanden leeg geraakt was. Hierdoor kwam hij in het nauw; wilde hij zijn goede reputatie als keizer behouden zou hij het bewind dat hij in de eerste negen maanden nageleefd had voort moeten zetten. Er was echter geen geld meer! Toen kwam de ziekte opspelen en Caligula, die door de geldproblemen ten einde raad was, bedacht zich eigenlijk dat hij de machtigste persoon was van de wereld. Hierdoor is het hem toen naar zijn hoofd gestegen en is hij geld gaan stelen van iedereen die maar geld had. Zijn reputatie als keizer die hij de eerste negen maanden van zijn bewind had opgebouwd, is weldra teniet gedaan. Wij denken dat zijn jeugd ook een aandeel moet hebben gehad in zijn verdere beleid, want anders zou hij waarschijnlijk niet tot zo’n gruwelijke heerser zijn uitgegroeid. Gedurende zijn jeugd was hij echter zo vaak geconfronteerd met de dood dat het voor hem de normaalste zaak van de wereld moet zijn geweest. Maar ook het feit dat Tiberius zijn halve familie heeft om laten leggen moet impact op hem hebben gehad.
Aanvankelijk wilde hij een goede keizer zijn voor de Romeinen, maar wanneer de financiële middelen op waren, zag hij geen andere uitweg meer dan een gruwelbewind. Zijn ziekte speelde ook een rol in die plotselinge verandering van zijn bewind.
Als we Caligula zouden moeten vergelijken met een recente vorst dan denken wij eigenlijk meteen aan Saddam Hoessein. De overeenkomst tussen deze twee zit hem in het feit dat ze beide het leger als instrument hebben gebruikt om aan de macht te komen. Daarbij zijn ze beiden veelbelovend geweest in hun beginperiode. Echter hebben beide dictators zich ontwikkeld tot wrede heersers en zijn daarom ook afgezet.
Al met al kunnen we zeggen dat Caligula geen goede keizer is geweest voor het Romeinse Rijk.

Claudius I

Tiberius Claudius Drusus werd geboren op 1 augustus 10 v.Chr. te Lugdunum (Lyon). Hij was de zoon van de broer van Tiberius en een achterneef van keizer Augustus.
Na de dood van Caligula dreigde de Praetoriaanse Garde te worden opgeheven. De senaat wilde zelfs de Romeinse Republiek herstellen (dus alle macht naar de senaat en geen keizer meer). Inmiddels was in het Praetoriaanse Kamp de 50- jarige Claudius al uitgeroepen tot keizer.
Claudius was een man met een waterhoofd. Zijn ene been was ongeveer tien centimeter langer dan het andere waardoor hij geweldig hinkte. Hij had vaak last van zijn maag. Hij kwijlde voortdurend en door een irritante zenuwtrek (hij schudde met zijn hoofd) en een hinderlijk spraakgebrek (hij stotterde verschrikkelijk). Daardoor werd hij vaak gezien als een rare vogel, een gebrekkige man.
Toch ging er achter het vreemde uiterlijk een wijze man schuil. Claudius schreef onder andere de boeken: “Geschiedenis van de Etrusken” en “Geschiedenis van de Carthagers”. En hij behoorde destijds tot de 100 meest geleerde auteurs van zijn tijd. Boeken van Claudius zijn jammergenoeg niet bewaard gebleven. Hij wordt echter wel vermeld in de werken van Plinius de Oudere.
Gedurende zijn regeringsperiode bleek de verstandhouding tussen Caludius en de senaat ronduit slecht te zijn. Vandaar ook dat hij er tijdens zijn bewind zo’n 35 heeft moeten laten executeren vanwege pogingen tot een staatsgreep. Ook ontnam hij de senaat een aantal regeringstaken
Hoewel hij er van de buitenkant uitzag als een gebrekkig man, (de foto van het beeld bovenaan deze pagina is hoogstwaarschijnlijk wat geïdealiseerd), was hij een goede regeerder. Onder zijn leiding werd het ‘overheidsapparaat’, oftewel het regeringssysteem, vergroot en uitgebreid. Daarbij kun je denken aan ambtenaren in deze tijd. Dat zijn ook mensen die werken voor de overheid en waarvan er verspreid over het hele land vele werkzaam zijn. Hij zorgde er ook voor dat er meer ambten beschikbaar kwamen.
Caligula liet het Rijk na zijn dood bankroet achter. Claudius voerde daarom een reorganisatie van de financiën in.
Dat Claudius een zeer bewuste man was die goed nadacht en veel aandacht aan zijn politiek besteedde blijkt uit het feit dat hij zeer begaan was met Rome. Hij liet daar de voedsel- en watervoorziening verbeteren en optimaliseren. In de havenstad Ostia werd een nieuwe haven bijgebouwd en de aquaducten in Rome werden hersteld en er werden nieuwe aquaducten bijgebouwd. Dit alles vergde een goede organisatie.
Claudius liet gedurende zijn keizerschap twee altaren bouwen en verder werden het Circus Maximus en het theater van Pompeius gerestaureerd. In bouwkundig opzicht toonde hij veel interesse in herdenkingsbouwwerken zoals basilisken, standbeelden en triomfbogen.
Één van de wapenfeiten van Claudius was de invasie op Brittanië in 43 nChr. Deze invasie werd uitgevoerd door vier Legioenen die in 43 nChr het Kanaal overstaken. Dit kwam neer op zo’n 40.000 man. Claudius besloot Brittanië binnen te vallen vanwege twee redenen. De eerste was dat het land daar rijk was aan lood en tin. De tweede reden is dat de koning van Brittanië onderdak bood aan druïden, die in o.a. Gallië buiten de wet werden gesteld. Claudius bezocht de veldslag gedurende 16 dagen en keerde daarna in een triomftocht terug naar Rome.
Verder zijn er, wanneer we kijken vanuit militair oogpunt, vele opstanden door Claudius de kop in gedrukt. Onder andere in Mauretanië, Germanië, Parthië, Armenië, Lycië en Cilicië.
Opvallend ook is dat Claudius zeer geliefd was bij zijn troepen; en dat terwijl er niet of nauwelijks met het leger verwant was.
In zijn privé leven nam Claudius het echter minder nauw dan in zijn beleid. Al reeds op jonge leeftijd (18 jaar) verloofde hij zichzelf met Aemilia Lepida, een achterkleindochter van Augustus. Deze verloving werd echter verbroken toen haar ouders werden veroordeeld in 8 n.Chr.
Daarna verloofde hij Livia Medullina Camilla maar ook hier slaat het noodlot toe: ze sterft op de dag van het huwelijk. In het jaar 10 trouwde hij dan toch voor de eerste maal, met Plautia Urgulanilla. Van haar kreeg hij 2 kinderen: Drusus en Claudia die overigens beiden overlijden op zeer jonge leeftijd. Dit huwelijk strandde echter omdat Claudius vond dat zij haar niet aan de huwelijkstrouw hield.
Claudius’ tweede vrouw was Aelia Paetina. Ook hiervan kreeg hij een kind: Claudia Antonia. Dit huwelijk liep echter ook uit op een echtscheiding. In 38 na Cristus trouwde Claudius dan ook nog voor een 3e maal in zijn leven. Ditmaal met een zekere Valeria Messalina. Zij schonk hem 2 kinderen: Claudia Octavia (later de echtgenote van Nero) en Tiberius Claudius Caesar Germanicus Brittannicus die kortweg Brittannicus genoemd wordt. Vanwege overspel laat Claudius haar 10 jaar later terechtstellen.
Kort daarop trouwt hij voor de 4e en laatste keer met Julia Agrippina Minor, de oudste dochter van Claudius’ broer (zijn eigen nicht dus). Hiervan krijgt hij geen kinderen.
Agrippina weet Claudius op een zeker moment over te halen om haar zoon uit een vorig huwelijk te adopteren tot opvolger in plaats van Claudius’ eigen zoon Brittannicus: Nero. Ze dringt er ook op aan de wijze Seneca, die Claudius zelf N.B. had verbannen, terug te halen om Nero te onderwijzen.
Hoewel Claudius behoorlijk geleerd had van de fouten van zijn voorganger, door de beveiliging tot in het kleinste detail door te voeren (hij liet tijdens zijn bewind 35 senatoren vermoorden die verdacht werden van samenzwering tegen hem), kon hij niet worden voorkomen dat hij vermoord werd. Tijdens een diner vergiftigde zijn vrouw Agrippina Claudius en tevens Brittannicus, zodat de weg naar de troon open lag voor Nero.
Op religieus vlak kan je de politiek van Claudius vergelijken met die van Augustus en Tiberius. Hij wilde geen persoonlijke cultus, omdat hij van mening was dat goddelijke eer enkel aan de goden toekomt. Hij wilde vooral de traditionele godsdienstige waarden en gebruiken herstellen en trad dan ook vaak op tegen vreemde culturen.
Claudius heeft veel overeenkomsten met Konrad Adenauer. Voor de verduidelijking: Konrad Adenauer was bondskanselier van West-Duitsland vlak na de val van Nazi-Duitsland. Als we de situatie kunnen vergelijken met de beginperiode van Claudius’ bewind dan zien we de eerste overeenkomst: beide moesten een staat regeren die in grote chaos en wanorde verkeerde. In Adenauers geval was het de oorlog (en Hitler) die de veroorzaker was en in Claudius’ geval was dat Caligula die het Rijk bankroet en in vele conflicten verzeild geraakt achterliet. De tweede overeenkomst is dat ze beide zeer stabiele regeerders waren die zorgvuldig hun keuzes maakten en hun privé leven gescheiden hielden van hun politieke loopbaan. Als laatste zijn ze allebei op een niet-democratische manier verkozen: Claudius werd door de Pretorianen aan de macht geholpen en Adenauer werd door de Verenigde Staten op die positie neergezet. Beiden zijn overigens goede regeerders gebleken.
De eindconclusie is dat Claudius een goede regeerder is geweest voor het Romeinse Rijk. Hoewel zijn privé leven soms wat hectisch was heeft hij altijd met volle verstand geregeerd en vooral structuur en organisatie aangebracht aan het Rijk. Ook de oorlog tegen Brittanië heeft hem populairder gemaakt. De voedsel- en watervoorzieningen die hij in Rome liet bouwen/ restaureren getuigen ervan dat hij erg begaan was met de stad Rome en haar inwoners. Al met al een goede keizer.

Nero

Na de dood van Claudius I was de weg naar de troon vrij voor de zoon van Agrippina. In 54 nChr. komt Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus aan de macht. Die naam kreeg hij overigens toen hij als opvolger werd geadopteerd door Claudius. Hij werd namelijk geboren onder de naam Lucius Domitius Ahenobarbus. Als keizer veranderde zijn naam in Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus en 2 jaar voordat hij dood ging kwam daar de titel imperator nog voor.
Nero heeft dankzij zijn moeder de opvoeding genoten van de beroemde schrijver en wijsgeer Seneca, alvorens hij op 17-jarige leeftijd de troon besteeg. Seneca had zijn uiterste best gedaan hem op te voeden tot een welwillend en liefdevol mens. "Het leven is kort, leef daarom in vrede met iedereen", placht Seneca te zeggen. "Leef zóó, dat allen u zullen liefhebben, dan zullen zij u ook bewenen als gij sterft".
Omdat Britannicus door Nero’s politieke tegenstanders gebruikt zou kunnen worden om hem van de troon te stoten moest hij van hem af zien te raken. Zijn moeder Agrippina wist destijds dat verbanning tot problemen zou kunnen leiden. Daarom was het zaak Britannicus te doden. Dat gebeurde op een banket toen Britannicus een glas wijn aangereikt kreeg. Hij vond het veiliger het te laten voorproeven. Met de voorproever gebeurde echter niks dus kon hij de wijn ook wel veilig opdrinken. Echter vond hij de wijn veel te heet en dus liet hij er wat water bij doen om het af te koelen. Dit water was echter vergiftigd en Britannicus stierf dan ook aan de gevolgen hiervan. Toen hij daar in het paleis neerviel bevolen de wachters de voorproever van het zelfde water te drinken zodat ook hij stierf.
Agrippina, Nero’s moeder, beweerde op een gegeven moment dat Nero alles aan haar te danken had en dat zij hem desnoods door Brittannicus zou laten vervangen als hij haar niet aanstond. Waarschijnlijk op advies van zijn 2 raadsheren Seneca en Burrus heeft Nero zijn eigen moeder Agrippina laten vermoorden.
De regeringsjaren van Nero konden beginnen. Seneca en Burrus (prefect van de Praetoriaanse Garde) zouden zijn 2 belangrijkste adviseurs worden. Samen regeerden ze als het ware als een driemanschap over het Rijk. De eerste 5 jaren van zijn bewind waren een gouden tijd voor zowel Rome als het Rijk. Hij beëindigde o.a. de slechte toestanden in de provinciën die ontstonden door corrupte ambtenaren en welke het ergste waren in Egypte. Ook organiseerde hij vele Spelen overal in het Rijk om het volk tevreden te houden. Tevens vroeg hij mensen op straat hun mening te geven over het bestuur van het Rijk en ook deelde hij daar bonnen uit voor onder andere gratis koren, meubels en dergelijke. Hij zei dat hij zo zou regeren zoals Augustus en dit deed hij ook. Zijn eerste 5 regeringsjaren werden dan ook het “quinquennium” genoemd. Trajanus zei later dat Rome nog nooit zo goed bestuurd was als tijdens deze periode. Nero liet Claudius in de eerste weken van zijn bewind meteen tot God verklaren.
Na deze welvarende 5 jaar hield Nero zich eigenlijk niet zoveel meer bezig met het landsbestuur en besteed steeds meer aandacht aan zijn passies voor de Griekse kunst, cultuur, muziek en vooral toneel. Maar ook drank en seks (waaronder een avontuur met een volksmeisje Acte maar ook perversiteiten van de ergste soort). Het bestuur van het Rijk kwam nu feitelijk alleen nog neer op Seneca en Burrus.

In het jaar 64 na Christus gaat het echter gruwelijk mis. Een grote brand verwoest een groot deel van de stad Rome en Nero werd ervan verdacht deze brand zelf aangestoken te hebben of in opdracht van hem. Nero zocht dan ook naar een schuldige en dacht die gevonden te hebben in de Christenen. De Christenen werden flink vervolgt en waren voer voor de leeuwen in het Colosseum. De Christenvervolging was zeer fel: de meeste werden aan palen gebonden en overgoten met hete teer om als fakkel te dienen, andere werden openbaar terechtgesteld.
Intussen zorgde Nero wel voor een gedegen wederopbouw van de stad. Ondanks het feit dat Nero hieraan zijn financiële steentje in ruime mate bijdraagt, doet er een hardnekkig gerucht de ronde dat hij de brand zelf aangestoken zou hebben omdat hij zich zou hebben geërgerd aan de lelijke oude gebouwen. Ook zou hij op die manier hebben geprobeerd om ruimte te creëren voor een nieuw en groter paleis. Inderdaad liet Nero na de brand een nieuw paleis, de Domus Aurea, bouwen. Toch spreekt er meer tegen dan voor de brandstichting. Het vuur begon niet in de buurt waar de Domus Aurea kwam te liggen en ook Nero' s eigen paleis werd door de brand getroffen. Bovendien zou brandstichting de populariteit van de keizer, die toch al tanende was, geen goed doen. De herbouw van de stad koste hem ook nog eens handen vol geld.

De sympathie van het volk voor Nero daalt echter gigantisch wanneer hij zijn artistieke en sportieve talenten aan het volk wilde laten zien. Hij begon op te treden en de toeschouwers waren verplicht te blijven zitten tot het afgelopen was. Nero dacht dat hij geweldig was, maar intussen werd zijn reputatie slechter en slechter. Het was misschien beter geweest als Nero niet met deze praktijken was doorgegaan maar hij trok zich er niets van aan en ging onverstoord verder met het uiten van zijn artistieke en sportieve ambities (hij deed soms ook paardenrennen). In Griekenland kreeg hij er echter wel positieve reacties van het publiek. Hij had alleen niet door dat dit vooral gebeurde om bij de keizer in het krijt te komen staan.
In 65 na Christus wordt er een samenzwering tegen Nero ontdekt waar ook Burrus en Seneca bij betrokken waren. Beiden moesten het met de dood bekopen. Nero was er behoorlijk van onder de indruk. Maar in plaats van een ommekeer in zijn beleid beging hij schanddaad na schanddaad. Dit leidde vervolgens tot nog een samenzwering die ontmaskerd werd. Uiteindelijk werd in 68 een samenzwering tegen Nero gepland waarbij de Praetoriaanse Garde werd omgekocht. Nero wist dat ieder het vertrouwen in hem had opgegeven en liet zichzelf doden omdat hij te laf was zelfmoord te plegen.
Nero kunnen we goed vergelijken met Adolf Hitler. De overeenkomsten zitten hem in het feit dat ze beide eerst als grootse politici werden gezien. Adolf Hitler was een overtuigende spreker. Historici vermoedden dat wanneer hij in 1939 dood was geschoten hij de geschiedenis in zou gaan als een van de beste politici ooit. Ditzelfde zouden we eigenlijk kunnen zeggen van Nero: wanneer hij na 5 jaar regeren dood zou zijn gegaan dan zou hij ook als één van de beste keizers de geschiedenis in gegaan. Keizer Trajanus (de beste keizer die het rijk gekend heeft) zei vele jaren later dat Rome het beste geregeerd is in deze 5 jaar. Helaas is ook het vervolg van beide regeerders bekend. Beiden waren desastreus te noemen. Hitlers bewind mondde uit op een wereldoorlog en dat van Nero op christenvervolgingen en andere beestachtige moorddaden.
Al met al kunnen we zeggen dat de eerste 5 jaar van Nero’s bewind redelijk systematisch gingen en waarbij een goed beleid werd gevoerd. Daarna liep alles van kwaad tot erger en heeft hij het Rijk eigenlijk verwaarloosd wat leidde tot een geleidelijk onsympatisme tegen hem.

Geraadpleegde Bronnen

Websites
Wij hebben diverse websites gebruikt waar wij onze informatie over de keizers vandaan hebben gehaald. Vele hebben een te lange domeinnaam om te vermelden. Het betrof dan ook vaak om een enkele pagina die we via Google op het spoor waren gekomen. Bij Google hebben we de volgende trefwoorden gebruikt:

“Keizer Augustus”
“Keizer Tiberius”
“Keizer Caligula”
“Keizer Claudius”
“Keizer Nero”
“Romeinse Keizers”

Echter, enkele grote websites die we hebben geraadpleegd voor meerdere keizers:

www.wikipedia.com (grote online encyclopedie waar over elk onderwerp wel een artikel staat)

http://klassieketalen.pagina.nl (startpagina waarop verschillende links staan naar onder andere suetonis en andere Romeinse schrijvers. Maar ook naar algemene informatie)

Boeken en mediatheek
In de mediatheek hebben we de boeken van Suetonis en Lividius die veel schrijven over de keizers eens onder de loep genomen. Hierin werd ook veel over de keizers in het dagelijkse leven verteld. Ook hebben we het boek Keizers sterven niet in bed van Fik Mijer bij het maken van dit PO gebruikt.