Excursie Istanbul

Excursie Istanbul

Voorwoord

Ik heb voor mijn po Istanbul gekozen omdat het een stad is met een zeer rijk cultureel en archeologisch verleden. In Europees Turkije was Istanbul onder de naam Constantinopel de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk en het Osmaanse Rijk. Naast vele islamitische monumenten bezit deze stad het hoofdwerk van de Byzantijnse bouwkunst, de Aya Sophia.

Historie van Istanbul

Istanbul, vroeger Constantinopel en Byzantium, was de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk.Het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk was het overgebleven helft van het Romeinse Rijk. Hoewel de cultuur, religie en taal van het rijk voornamelijk Grieks was, beschouwden de Byzantijnen zichzelf als inwoners van het Romeinse Rijk en hun heersers als de opvolgers van de Romeinse keizers. Het Byzantijnse Rijk had een grote invloed op de cultuur en kennis in West-Europa. Zo werd via de Byzantijnen de kennis uit de Oudheid en van de Arabieren overgebracht naar Europa. Vanaf 1204, het jaar dat de kruisvaarders Constantinopel plunderden ging het slecht met het rijk. In 1453 kwam er een definitief einde aan het Byzantijnse Rijk, toen Constantinopel door de Ottomaanse sultan Mehmet II werd veroverd. Hoewel hij geen christen was, zag de Ottomaanse sultan Mehmet II zich ook als nieuwe Romeinse keizer. In zijn ogen was de islam niet tegenstrijdig aan het christendom, maar een vervolmaking ervan. Mehmet II liet zich "Romeins keizer" noemen en probeerde verder Romeins gebied zoals Italië te heroveren. Vele historische gebouwen en monumenten zijn in zijn opdracht gebouwd.

De stad werd op de plaats van het oude Byzantium gebouwd in opdracht van Constantijn de Grote, die het tot hoofdstad van het Romeinse Rijk maakte en Constantinopel noemde. Na de splitsing van het Romeinse Rijk (395) bleef Constantinopel de hoofdstad van het oostelijk deel van het Romeinse Rijk, later Byzantijnse Rijk.
Constantinopel maakte een bloeiperiode onder onder Justinianus I (527–565). De stad was het religieuze, culturele en economische centrum van het rijk. Het was ook een zeer sterke vesting. Het werd belegerd door vele volkeren o.a Avaren en Perzen, Arabieren, Bulgaren en Russen. Maar het waren de kruistochten die het einde van Constantinopel veroorzaakte. Toen Mehmed II op 29 mei 1453 Constantinopel veroverde betekende dit het einde van het Byzantijnse Rijk. De sultan benoemde Constantinopel de hoofdstad van het Osmaanse Rijk. Kerken werden in moskeeën veranderd, een goed voorbeeld hievan is de Ayasofya.

Istanbul wordt door de Bosporus verdeeld in een Europees en Aziatische deel en heeft ongeveer 8 miljoen inwoners. Door zijn strategisch gelegen plaats heeft het uit kunnen groeien tot een wereldstad. De handel is nog steeds belangrijk. De uitstekende haven aan de Gouden Hoorn, bereikbaar voor de grootste zeeschepen,heeft een belangrijke functie in de handel. De stad is, evenals Rome, gebouwd op zeven heuvels en heeft een groot aantal van haar historische monumenten bewaard, evenals een deel van de stadsmuren. Uit de Byzantijnse tijd is het door keizer Flavius Valens in de 4de eeuw gebouwde aquaduct bewaard gebleven (deze hebben we met de bus meerdere malen gepasseerd).

Van de ca. 200 moskeeën die de stad bezit, is de moskee van sultan Ahmed I met zes minaretten de bekendste; haar bijnaam, Blauwe Moskee, dankt zij aan de schitterende blauwe faiencedecoratie. Belangrijk is ook de Süleyman moskee en het door Sultan Mehmed II gebouwde Topkapi-paleis.
Over deze bouwwerken en met name over de Ayasofya (waarin ik me vooral heb verdiept) ga ik wat meer vertellen.

Bezienswaardigheden

De Hippodroom
De Byzantijnse hippodroom is historisch gezien een van de belangrijkste plaatsen van de stad. Hij was een plek van feestelijkheden, betogingen en opstanden. Zelfs al zijn de tribunes nu op enkele resten na verdwenen, dan nog kan je aan de afmetingen van het plein de ovale vorm herkennen waarbinnen wagenrennen plaatsvond. Een van de belangrijkste kunstwerken van de arena, het Romeinse vierspan, is nog te vinden aan de gevel van de San Marco-basili¬ek inVenetië, maar wat hier nog rest is ook de moeite waard: de qemetselde obelisk, opgericht in de 4de eeuw en later met bronzen platen bekleed, die ondertussen alweer verdwenen zijn; het onderste deel van de slangenzuil uit het Orakelvan Delphi (een van de slangenkoppen bevindt zich in het archeologisch museum) en ten slotte de Egyptische obelisk, bestaande uit de twee bovenste delen van een driedelige obelisk uit de tijd van farao Thoetmosis III , naar hier gebracht door keizer Theodosius. Op de sokkel kan je de keizer zien bij wagenrennen.

De Blauwe Moskee
Deze moskee heeft zes lange minaretten en werd tussen 1609 en 1616 gebouwd in opdracht van Sultan Ahmed I. De moskee moest vooral door de grootte indrukwekkend zijn, maar toch is ze 'slechts' half zo groot als de tegenoverliggende Hagia Sophia. De buitenkant is mooi ingedeeld door de vele koepels De zes minaretten maken het gebouw nog indrukwekkender. De naam “Blauwe Moskee” heeft te maken met de 21.000 blauwe wandtegels uit Iznik.

De Yerebatan Cisterne
Het is een ondergrondse waterbasin met 336 zuilen, allemaal acht meter hoog. Deze ondergrondse cisterne, gemaakt in opdracht van Justinianus I (527-565) is 140 op 70 m groot en bevatte 80.000 m3 water. Het moest water aan de mensen van Constantinopel verschaffen in tijden van nood, wanneer het langdurig werd belegerd en het toevoer van levensmiddelen werd tegen gehouden. Het is een van de vele geheime ondergrondse waterreservoirs in Istanbul. Je kunt hier naast het waterreservoir nog twee reusachtige medusa¬hoofden bewonderen. Ik heb van het bezoek aan de Cisterne het toegangskaartje en een folder bewaard.

Boottocht over de Bosporus
Volgens een Griekse mythe zou lo, de geliefde van Zeus, nadat ze in een koe was veranderd, zich hier in zee geworpen hebben om te ontkomen aan een horzel, die de jaloerse Hera op haar had afgestuurd. En zo kreeg de Bosporus zijn naam, want in het Grieks betekent die naam 'Doortocht van de koe'. De tussen 700 en 3500 meter brede rivier scheidt Europa van Azië, maar verbindt de Zee van Marmara met de Zwarte Zee.

Het Topkapi Paleis
Het Topkapi-paleis is een uitgebreidde bouwwerk. Het is een gebouwencomplex van hoven, moskeeën, fonteinen etc. De naam Topkapi, een samenstelling, betekent Kanonnenpoort. Het paleis wordt aan de Zee van Marmara en aan de Gouden Hoorn door Byzantijnse, en aan de landzijde door 1.400 meter lange Turkse muren omgeven.Toen Mehmet II in 1453 Istanbul veroverde, liet hij zijn eerste paleis bouwen. Omdat het voor hem te klein was, besloot hij na zes jaar, in 1459 tot de bouw van het huidige Topkapi-paleis. Het paleis was tot1839 de officiële ontvangstvertrek van de sultans, het jaar waarin sultan.In de topdagen van het rijk leefden ca. 4.000 mensen in dit paleis. De totale oppervlakte van het paleis omvat vier hoven en het haremgedeelte.
Langs de achterkant van de Hagia Sophia bereik je de hoofdingang van het paleis, de Bab-i-Hümayun, de poort van de doorluchtige. Via deze poort kom je op het eerste hof van het complex. Deze hof deed dienst als marsveld voor het leger van de sultan. Een erg krijgshaftig uitziende poort, genaamd de Orta Kapi (middenpoort) of Bab üs-Selam (poort van de vrede) leidt naar het tweede hof, waar zich de buitenlandse diensten van het paleis bevonden. Het meest bijzondere gebouw op de tweede hof is de Divan.
De Divan bevindt zich onder de “Toren der Gerechtigheid” in een ruimte die “Kubblealti” (onder de koepel) genoemd werd. De Divan was na de sultan de hoogste macht.
Als je onder het hoge dak van de Bab üs-Saadet (Poort van de Gelukzaligheid) door wandelt, komt je in de derde hof. De derde hof was alleen toegankelijk voor de sultan zelf. In deze derde hof bevinden zich prachtige collecties. Naast een schitterende collectie juwelen en gouden sieraden van de sultans ligt hier ook de Kasikci-diamant, die tot de grootste ter wereld behoort. Deze wordt vandaag de dag nog steeds tentoongesteld. Het Topkapi Paleis doet tegenwoordig dienst als een museum, waar je veel Turkse schoolkinderen ziet.

De Süleymaniye Moskee
De grootste moskee die ooit in opdracht van een sultan werd gebouwd, is deze van Süleyman I. De moskee is een meesterwerk van de architect Sinan. Het complex is omgeven door een muur met tralievensters. Het bestaat uit de moskee met een voorhof en een begraafplaats achterin. De moskee moest een gedenkteken zijn van de religieuze Süleyman I, maar ook een symbolische beeld van het paradijs. Daarom bevindt zich ook de graftombe van Süleyman hier. De graftombe van Süleyman is, in tegenstelling tot deze van zijn vrouw Hürrem Sultan, vrij toegankelijk. De moskee heeft daarnaast ook de vier scholen.

Aya Sophia
De Hagia Sophia, het beroemdste en meest symbolische bouwwerk van Istanbul. Bij de inwijding in 537 sprak Justinianus de beroemde woorden: “Glorie zij God die mij waardig heeft bevonden om deze kerk te bouwen. Salomon, ik heb u overtroffen!" Twintig jaar later, stortte de koepel door een aardbeving.

Geschiedenis
De Aya Sophia is een symbool van het Byzantijnse rijk. Het heeft een zeer lange geschiedenis. Ruim 1500 jaar geleden bouwden de christenen de eerste Aya Sofia en hebben hier gebeden tot ongeveer 1000 jaar later de moslims de kerk ombouwden tot moskee. De Aya Sofia is een architecturale meesterwerk, en het symbool van Istanbul. In 1935 verklaarde Atatürk de Aya tot een museum verklaarde, wat het tot op de dag van vandaag nog steeds is.
- Aya Sophia, ook wel Hagia Sophia, in het Grieks Αγία Σοφία en in het Turks Ayasofya,dat “Heilige wijsheid” betekent
- De eerste Aya Sophia werd gebouwd in 360, in opdracht van keizer Constantius als Byzantijns Kathedraal
- Na de verwoesting door een grote brand, werd de kerk een halve eeuw later opnieuw opgebouwd
- Ruim honderd jaar later werd de kerk opnieuw verwoest door een volksopstand
- De 18 meter hoge donkergroene pilaren zijn afkomstig uit de afgebroken Tempel van Efese, die als één van de zeven wereldwonderen worden beschouwd
- De Aya had aanvankelijk de naam “Megale Ekklesia”, oftewel De Grote Kerk
- Werd in 1204 geplunderd door de kruisvaarders
- Was het grootste gebouw ter wereld, totdat de Sint-Pieterskerk in het Vaticaan werd gebouwd

De Koepel
Na de tweede verwoesting van de Aya, werd het voor de 3e maal opgebouwd. De kerk werd in 537 ingewijd en slechts 20 jaar later werd het gebouw wederom beschadigd. Door de aardbeving van 557 stortte de koepel volledig in. Ook deze werd weer opgebouwd. Bij deze wederopbouw werden de zijmuren verstevigd, men probeerde een volgende volledige instorting te voorkomen. Het idee was goed, maar helaas stortte de koepel nog tweemaal in zijn geheel in, namelijk in 989 en in 1346.

De huidige koepel is 65 meter hoog en heeft een doorsnede van 31 meter. Het rust op 4 pijlers die ervoor zorgen dat de koepel een cirkel vormt. Hierdoor is de indruk gewekt dat de koepel los boven de hoofden van de gelovigen zweeft.De koepel is overvloedig beschilderd met goudverf.

Decoratie
Boven de ingang is een mozaïek van keizer Leo de Wijze. Het is een tronende Christus met in zijn linkerhand een bijbel met Griekse tekst (vertaald: “Vrede zij met u, ik ben het licht van de wereld”). Met zijn rechterhand maakt hij een zegenend gebaar naar de knielende keizer Leo IV de Wijze.
Na de verovering van Constantinopel door het Osmaanse Rijk onder Mehmet II in 1453 werd de Hagia Sophia een moskee en ging Aya Sofia heten. Hiervoor werd het gebouw voorzien van minaretten en werd het kruis op de centrale koepel vervangen door een halve maan. Binnenin werden zes platen met de namen van God, Mohammed en de vier kaliefen aangebracht. De Byzantijnse muurschilderingen en mozaïeken werden eerst met een dikke laag kalk bedekt en daarna overschilderd.
In 1934 werd de moskee in opdracht van Atatürk een seculier een museum. Oude mozaïeken werden opnieuw zichtbaar gemaakt.

Deësis mozaïek
Stelt Jezus voor met aan ene zijde de H. Maagd Maria, en aan de ander Johannes de Doper. Het stamt af van de 14de eeuw en is het jongste mozaïek van de kerk. We zien dan ook duidelijk dat in deze periode van Byzantijnse renaissance de figuren menselijker en minder statisch worden.

Mozaïek van Johannes Comnenos en Irene
De keizer heeft een geldbuidel in zijn hand als teken van een schenking aan de kerk. Het bedrag zou 1000 goudstukken bedragen. Zijn echtgenote Irene was zo vroom, dat ze later heilig werd verklaard. Rechts zien we het portret van hun zoon Alexius die op 18 jarige leeftijd overleed

Mozaïek van keizerin Zoë en keizer Constantijn IX Monomachos
In het midden zien we een tronende Christus die in zijn linkerhand een bijbel vasthoudt, en met zijn rechterhand een teken van vergiffenis lijkt te doen. Aan de ene kant staat de keizer met in zijn hand een geldbuidel als teken van een schenking aan de kerk. Aan de ander kant de keizerin met een rol in haar hand. Boven de keizer staan de woorden “Constantijn, heerser in Christus, gelovige Keizer van de Romeinen, Monomachos”; boven de keizerin staat: “Zoë, de vroomste Augusta (keizerin)”. Als het hier niet geschreven was, dan zou niemand het geweten hebben. Want het leven van Zoë was er een van intriges, moord en huwelijken. Het eigenaardige aan dit mozaïek is dat het gezicht van de keizer meerdere malen is aangepast. Dat kwam omdat Zoë, nadat de portretten van haar en van haar eerste echtgenoot Romanos klaar waren, nog verschillende andere mannen heeft gehad. Waarschijnlijk is het gezicht van Romanos vernield door tegenstanders van de keizerin. Zeker is dat het gezicht dat we nu zien, dat van haar derde en laatste echtgenoot is. Toppunt van het verhaal is echter dat Zoë, nog maagd zijnde, pas op de leeftijd van 50 jaar voor het eerst trouwde. Een van haar twee zusters had ze ondertussen naar een klooster verbannen, de ander van al het openbare leven afgesloten. Haar eerste echtgenoot Romanos liet ze in 1034 in zijn bad vermoorden om zo met een jonge onbekende te huwen. Deze Michaël IV stierf enkele jaren later onder verdachte omstandigheden zodat Zoë samen met haar geadopteerde neef Michaël V regeerde. Maar deze verbande de keizerin naar een klooster op de Prinseneilanden. Zoë gaf zich echter niet gewonnen: ze keerde terug, stootte Michaël van de troon en liet hem de ogen uitsteken. Op 64 jarige leeftijd huwde ze met Constantijn IX die haar uiteindelijk zou overleven. Ze stierf in 1050 op de leeftijd van 72 jaar.

Legenden

Enkele kleine legenden over deze kerk zijn:
- De deur die leidt naar het schip, heeft men de keizerlijke poort genoemd. Deze zou gemaakt zijn van het hout van de ark van Noah en afgewerkt met de delen van de sacrofaag van de Heilige Irene
- Op weg naar de trap komt men lang de “zwetende pilaar”. Wanneer iemand last heeft van hoofdpijn, oogletsels of onvruchtbaarheid, kan men zijn vinger in de opening steken in de hoop genezen te worden. Het was keizer Justinianus zelf die volgens de legende als eerste de heilzame werking van deze pilaar ontdekte toen hij zijn door pijn gekwelde hoofd tegen de koude steen legde.

Logboek en Bronvermelding

Sites die ik gebruikt heb, zijn:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Istanbul
http://nl.wikipedia.org/wiki/Aya_Sophia
http://vliegreizen.planeet.biz/vliegreizen/turkije/ayasophia.html
http://users.pandora.be/websthetica/webstheticaBYZ.htm

Voordat we op excursie gingen wist ik al dat ik me vooral moest concentreren op de Aya Sophia, maar dat overduidelijk. Ik heb op internet veel informatie opgezocht over de Aya, dat later ook nog eens bevestigd werd door onze gids.

Na de excursie ben ik begonnen met het maken van de po. Ook heb ik al een begin gemaakt aan een powerpoint presentatie dat ik later moet presenteren aan de klas.