Andromache

Het verdriet van Andromache in de Oudheid.

2. Bij Homerus wordt Andromache beschreven als een huiselijke vrouw, zij moest weven en spinnen en had ook een zoon waar zij goed voor moest zorgen. Andromache was een vrouw met veel gevoelens, maar was ook heel erg sterk qua innerlijk. Een voorbeeld van het sterke innerlijk van haar is dat ze door haar tranen heen lachte, ondanks dat ze wist dat ze haar man, held Hektor, waarschijnlijk niet meer levend terug zou zien. Volgens Homerus houdt Andromache heel veel van Hector: “(…)zijn vrouw (Andromache) ging naar huis toe, telkens nog omziend, terwijl ze een stroom van tranen liet vloeien.” Ze zag zichzelf als een rampzalig mens en vond zichzelf geen beschermer van hun zoon, en daardoor ook niet een goede opvoedster voor hun kind. Als zij meegevoerd zal worden, zegt Andromache, zal ze het accepteren dat zij één van de Grieken zal zijn. Wel klaagt zij over haar lot en de bittere smart die haar wacht.

3. Bij Euripides wordt Andromache beschreven als een vrouw vol zelfmedelijden. Ze vindt dat ze zelf het ergste leed moet verdragen en maakt zich niet zo druk om hoe haar kind zich voelt. Ze denkt alleen maar aan hoe erg het voor háár wel niet is dat haar kind gedood moet worden. Ze probeert het niet echt te voorkomen.
De overeenkomst met Homerus is dat Andromache erg verdrietig is, ze wilt eigenlijk niet dat haar zoontje wordt gedood, maat staat het toch toe. Ze wordt dus door beide schrijvers erg onderdanig beschreven.
Het verschil is dat ze het bij Euripides jammer vindt dat ze met Hector getrouwd was, anders had ze haar zoontje niet hoeven offeren. Dit komt bij Homerus niet aan de orde.

4. Bij Vergilius wordt Andromache beschreven als een erg religieuze vrouw: “(…)het gebruikelijke offermaal en plengde droevige gaven aan Hektors as en riep zijn schim op naar het lege graf, dat zij van grafzoden had gebouwd en waar zij twee altaren gewijd had, haar steeds tot tranen bewegend.” Ook zie je dat Andromache nog veel verdriet heeft om de dood van haar man Hektor. Ze was met Pyrrhus getrouwd, maar hij had haar verlaten voor de Spartaanse Hermione. Pyrrhus gaat ook dood (door de wraak van Orestes). Helenus (zoon van Priamus) krijgt een deel van het rijk, Chaonië.

Het verdriet van Andromache na de oudheid
5. De emoties liefde (voor elkaar), verdriet (vanwege het afscheid) en angst kennen Hektor, Andromache en hun zoontje Astyanax in dit fragment: ‘ik zou liever zelf in de aarde verdwijnen dan jou te moeten verliezen’ (Andromache tegen Hektor).
a)
Het afscheid tussen Hektor en Andromache De angst van Astyanax Hektors gebed tot de goden
Afb. 3.7 ·
Afb. 3.8 ·
Afb. 3.9 ·
Afb. 3.10 ·
Afb. blz. 6 ·
Dia 30a ·
Dia 30b ·
Dia 30c ·

b)
Emoties
Afb. 3.7 Wanhoop (bij allemaal) en verdriet (vooral bij Andromache) zijn de belangrijkste emoties op deze afbeelding.
Afb. 3.8 De personen op deze afbeelding hebben geen gezichten, je kunt hun emoties dus niet van de gezichten aflezen. Aan de houding kun je zien dat ze van elkaar houden => liefde is de belangrijkste emotie
Afb. 3.9 Vooral verdriet en liefde zie je tussen Andromache en Hektor.
Afb. 3.10 De emotie van Astyanax is angst (waarschijnlijk voor de helm van zijn vader). Behalve liefde kun je niet duidelijk zien welke emoties Hektor en Andromache hebben.
Afb. blz. 6 Wanhoop bij Hektor (hij kijkt wanhopig richting de goden). Je ziet duidelijk verdriet op de gezichten van Hektor en Andromache. Astyanax lijkt eerder vrolijk (omdat hij wordt opgetild misschien).
Dia 30a Je ziet vooral angst bij Astyanax. Bij Hektor zie je wanhoop (hij is aan het bidden), maar ook verdriet. Deze emotie is ook duidelijk te herkennen op het gezicht van Andromache.
Dia 30b Op deze afbeelding lijkt Hektor trots te zijn, hij is trots op zijn zoon, omdat hij hem mooi vindt. Andromache heeft erg veel verdriet vanwege het feit dat haar man haar gaat verlaten voor de oorlog. Astyanax lijkt rustig, hij heeft geen idee van de situatie. De verzorgster werpt een zorgzame blik op Astyanax.
Dia 30c Astyanax is op deze afbeelding duidelijk bang, de aanblik van de grote helm van zijn vader is angstaanjagend. De emotie van Hektor en Andromache op deze afbeelding is niet echt duidelijk, ze hebben geen duidelijk te onderscheiden emotie op hun gezichten.

d)
Tijd
Afb. 3.7 De kunstenaar heeft op dit schilderij de personages in Grieks perspectief geplaatst. De schilder heeft waarschijnlijk geen rekening gehouden met zijn eigen tijd. Daarom heeft het feit dat de schilder in de 18e-19e eeuw leefde geen invloed op het schilderij.
Afb. 3.8 Deze kunstenaar heeft het verhaal van Andromache en Hektor in een modern perspectief geplaatst. Bij deze afbeelding heeft hij wel degelijk rekening gehouden met zijn leefomgeving en –tijd (1924).
Afb. 3.9 Dit schilderij is geschilderd vanuit het eigen historische perspectief van de kunstenaar. Dat kun je zien aan de moderne kleding die de personages aanhebben.
Afb. 3.10 Deze kunstenaar heeft geen rekening gehouden met zijn eigen historische perspectief. Hij heeft de personages gewoon geplaatst in de situatie waarin ze toen leefden, zonder daar iets uit zijn tijd aan toe te voegen.
Afb. blz. 6 Aan het kasteel op de achtergrond te zien heeft de kunstenaar wel degelijk elementen uit zijn eigen historisch perspectief gebruikt. De kleding van de personages wijst er wel op dat hij duidelijk het Griekse perspectief laat bestaan.
Dia 30a Dit schilderij heeft invloed gehad van het neo-classicisme, uit de tijd van de kunstenares. Het schilderij komt daarom uit haar eigen historisch perspectief.
Dia 30b Ook dit schilderij werd beïnvloed door het neo-classicisme en is dus uit het eigen historisch perspectief. Maar de ontwerpen die hij maakte stimuleerden zijn belangstelling voor de kunst uit de klassieke oudheid, hij heeft dus ook nog elementen van het Griekse perspectief erin gelaten.
Dia 30c Deze kunstenaar heeft door een publicatie o.a. de kunstenaar Flaxman beïnvloed. Tischbein had sowieso vrij veel invloed. Neem als voorbeeld maar dat zijn portret tot op heden het beeld van Goethe heeft bepaald. Dit schilderij is komt dus voort uit zijn eigen historische perspectief, anders zou zijn invloed niet zo groot zijn geweest.

6. a) “Hektors Abschied” by Friedrich Schiller
De verteller is verschillend. Er is telkens één verteller, Andromache of Hektor. De eerste zes regels is dat Andromache, daarna is de verteller Hektor tot en met regel 12. Dan is Andromache de verteller, vanaf regel 19 is Hektor weer aan de beurt en hij blijft de verteller tot en met het einde van dit gedicht. Als je het hebt over het vertelperspectief, is hier sprake van een ik-verteller, zowel in het geval van Andromache als in het geval van Hektor.

“Parting in wartime” by Frances Cornford
De verteller is een vrouw, een dichteres, die zich voelt als Andromache, doordat zij in dezelfde situatie zit als waarin Andromache zat lang geleden. Het hele gedicht is zij de verteller. Heb je het over
vertelperspectief, dan is hier sprake van een auctoriale verteller.

“Lili Marleen”
De verteller is een soldaat die terugdenkt aan het afscheid tussen zijn liefje en hem. De soldaat vreest dat hij niet meer levend kan terugkomen en dat zijn liefje een andere geliefde zal krijgen. Beide net als in Homerus. Ook hij is in het hele gedicht de verteller. Als je het hebt over het vertelperspectief, dan is hier sprake van een ik-verteller.

b) Bij Schiller wordt er gebruik gemaakt van citaten (er gaat niet eens een dag voorbij), waardoor de verteltijd langer is dan de vertelde tijd. Bij Cornford is de vertelde tijd langer dan de verteltijd, er gaan namelijk heel wat jaren voorbij in slechts vier regels.
De verhouding tussen verteltijd en vertelde tijd is dus dat bij Schiller de verteltijd langer is dan de vertelde tijd en dat dit bij Cornford precies andersom is.

c) Friedrich Schiller is in dit gedicht heel vasthoudend aan het afscheid van Hektor en Andromache. Hij heeft gebruik gemaakt van letterlijke uitspraken van Hektor en Andromache.
Frances Cornford is juist vrij creatief met het afscheid van Hektor en Andromache, hij mengt het namelijk met een vrij recent verhaal en legt tussen die twee een verband.
Lili Marleen is heel creatief met het afscheid van Hektor en Andromache bezig geweest. Ze maakt gebruik van de voorkennis die de lezers horen te hebben bij het lezen van dit gedicht. Ze heeft de namen van Hektor en Andromache niet genoemd, maar ze heeft haar gedicht zo gemaakt, dat het verband toch te vinden is.

d) Het gedicht van het afscheid van Lili Marleen spreekt me het meest aan. De gevoelens worden heel mooi weergegeven op papier. In die kleine zeven regels zie je liefde, verdriet en angst, drie grote gevoelens die je heel goed kunt voelen en/of begrijpen als je het gedicht leest. Ook is het mooi dat je door dit gedicht (een gedicht van deze tijd) ziet dat het verhaal van Andromache en Hektor dichterbij is dan je denkt.

Bijlage Het essay
Wat is jouw persoonlijke mening over de betreffende vrouw?
Andromache, deze naam is niet alleen in deze tijd bekend, ook in de oudheid wist iedereen wie ze was: ze was de vrouw van Hektor, een sterke, dappere man die haar moest verlaten omdat hij voor zijn vaderland moest vechten. Ze stond zelfs symbool voor moed en trouw in die tijd, en nu nog trouwens. Een van de onderzoeksvragen is dan ook of wij ons kunnen voorstellen dat Andromache als sterk werd beschouwd in haar eigen tijd.
Als we deze vraag willen beantwoorden, zul je eerst de betekenis van ‘sterk’ moeten definiëren. Onder sterk verstaan wij niet zozeer fysieke kracht, maar meer mentale kracht. We hebben bekeken hoe Andromache zich uit wat betreft emoties en wat betreft handelingen.
Andromache klaagt veel over wat haar allemaal overkomt en overkomen is: “O, o, nee, de onmetelijke ellende die ik doorsta.” Je zou dan denken dat ze mentaal is zwak is, maar als je haar ‘zeggen’ vergelijkt met haar ‘doen’ kom je toch op een andere conclusie. Als de Grieken haar zoon willen doden, vindt Andromache dit verschrikkelijk, maar ze laat het wel gebeuren en wanneer het doorbij is, neemt zij niet de tijd om te rouwen, maar gaat door, naar de bruiloft (zie p. 69,70).
Maar onze definitie van ‘sterk’ zal waarschijnlijk verschillen met de manier waarop mensen uit Andromache’s tijd deze zouden definiëren. ‘Sterk’ was toen iets voor mannen. De rolverdeling was erg traditioneel, waarmee we bedoelen te zeggen dat de mannen werkten en vochten, terwijl de vrouwen thuis kookten en sponnen (zie p. 77). Onder ‘sterk’ verstonden zij dus echte fysieke kracht, iets wat een echte vrouw in die tijd nauwelijks kon hebben.
Het antwoord op de eerste onderzoeksvraag is hiermee dan ook beantwoord: wij kunnen het ons niet voorstellen dat Andromache als sterk werd beschouwd in haar eigen tijd. Terwijl zij juist in onze tijd, en dus volgens de ‘moderne’ opvatting van sterk, wel degelijk als sterk kan worden beschouwd.

Nu we de eerste onderzoeksvraag hebben afgesloten, kunnen we naar de andere onderzoeksvraag gaan. Deze luidt: “Wat is jouw mening over de desbetreffende vrouw?” Natuurlijk wordt met deze vrouw Andromache bedoeld. We hebben niet echt één duidelijke mening over haar, we zullen beide kanten natuurlijk duidelijk toelichten.
Je kunt aan haar aan de ene kant als zwak beschouwen: ze is heel gehoorzaam aan haar man, bovendien kan ze heel angstig zijn, ze klaagt en huilt "Hektor, maar mij wacht de bitterste smart (...) Zo sprak zij wenend en klagend en met haar klaagden de vrouwen."
Aan de andere kant is ze juist heel sterk, ze klaagt en jammert wel, maar blijft wel helder denken: ze weet wanneer ze iets niet kan tegenhouden, wanneer dat geen zin heeft. Ook als je ziet wat haar allemaal overkomen is en wat haar allemaal nog moet overkomen, houdt zij zich heel sterk.

"Haar, met het hoofd van de mannendodende held in haar handen, ging Andromache voor, blankarmige vrouw, in de rouwklacht" ze was dus aan het rouwen om de dood van haar man, maar ondertussen is ze (geestelijk) wel zo sterk om het hoofd vast te houden.

We kunnen dus vaststellen dat Andromache vooral in deze tijd als sterk kan worden beschouwd. Afgezien van het feit dat ze erg aanhankelijk aan haar man is (wat heel normaal was in die tijd), heeft ze duidelijk sterke eigenschappen als bijvoorbeeld moed. Hoewel ze natuurlijk erg verdrietig is gaat ze verder met haar leven terwijl haar man overleden is en nu ook haar zoontje gedood moet worden. Wij vinden dat ze, als je het vergelijkt met wat de normale gang van zaken was in de oudheid, terecht als ‘sterke vrouw’ wordt beschouwd.