Marshallplan

Inleiding

Dit werkstuk gaat over de economische en politieke gevolgen van het Marshallplan in Nederland, Duitsland en Engeland. Ook wordt een toelichting gegeven over hoe het Marshallplan ontstaan is en wat het plan inhoudt.
Veel mensen weten dat het Marshallplan bedacht is door een Amerikaan en als doel had de samenwerking tussen landen te verbeteren en landen te helpen met hun herstel na de Tweede Wereldoorlog.
Maar het Marshallplan had ook veel gevolgen die niet zo bekend zijn, maar toch zeer belangrijk zijn voor het huidige Europa.
We hebben Nederland gekozen, omdat wij in Nederland wonen en zijn opgegroeid. Nederland is bezet geweest door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Engeland was een land die in de Tweede Wereldoorlog vocht aan de kant van de geallieerden en Duitsland hoorde bij de driehoek en was dus de verliezer. Er zit dus een groot verschil tussen deze drie landen en daarom zijn zij goed met elkaar te vergelijken. Zo krijg je een goed beeld over de gevolgen van het Marshallplan.

Onderzoeksvraag: Wat zijn de economische en politieke gevolgen van het Marshallplan in Nederland, Engeland en Duitsland?

H1 Wat houdt het Marshallplan precies in?

De Tweede Wereldoorlog was een vreselijke oorlog voor veel landen. Omdat Hitler en Stalin alle landen in hun macht wilden hebben, raakten bijna alle Europese landen betrokken in de oorlog. Veel landen waren niet van plan om zomaar te collaboreren en leverden dus een strijd. Het land werd een slagveld. Toen de oorlog eenmaal voorbij was lagen veel landen compleet overhoop, letterlijk en figuurlijk. De schade was enorm. Steden waren totaal verwoest en er waren veel slachtoffers te betreuren.
Het land lag ook economisch helemaal overhoop. De regering had niet genoeg geld en andere middelen om het land er snel genoeg bovenop te krijgen. Dat is een langdurig en kostbaar proces. De oorlog was dan misschien wel voorbij, maar de ellende nog lang niet.
Amerika had geen schade op eigen bodem. Zij waren de oorlog dus al redelijk snel te boven en konden de handel weer opbouwen. Maar bijna alle belangrijke Europese handelspartners van Amerika hadden nog wel andere dingen aan hun hoofd dan handel drijven. Ze moesten het geld besteden aan de wederopbouw van hun land.
De financiële problemen van de landen die betrokken zijn geweest bij de Tweede Wereldoorlog was dus tevens een groot nadeel voor de wereldeconomie. De Amerikaanse regering besloot dat er maatregelen moesten worden genomen om te voorkomen dat de wereldeconomie zou stagneren.
De enige mogelijke oplossing was een financiële steun aan de landen die daar dringend behoefte aan hadden. Aangezien Amerika zelf niet zo veel had geleden onder de oorlog, en door middel van de wapenindustrie tijdens de oorlog nog een beetje extra had verdiend, konden ze het opbrengen om financiële hulp te bieden aan de door de Tweede Wereldoorlog geteisterde landen. Deze hulp was bedoeld voor alle landen, inclusief de communistische landen. Het plan had namelijk nog een bijgedachte; het zou ook een middel zijn tegen het dreigende communisme. Met het geld worden de mensen weer gelukkig, en gelukkige mensen kiezen niet voor het communisme. Men probeerde dus ook te voorkomen dat het communisme de wereld zou overspoelen. In de Amerikaanse regering zaten namelijk veel mensen die als de dood waren voor het communisme.
Maar een deel van deze opzet mislukte: de Sovjet-Unie weigerde de hulp van Amerika. De Oostbloklanden zaten onder de invloedsfeer van de Sovjet-Unie en het werd de Oostbloklanden dus ook niet toegestaan om de hulp te accepteren. Die landen moesten dus zonder extra steun proberen de gevolgen van de oorlog te boven te komen. De economische tegenstelling tussen Oost- en West Europa werd hierdoor ook groter. Het IJzeren Gordijn werd een scherpe afscheiding.
Gelukkig waren de andere landen maar al te blij met het gulle gebaar van Amerika; hiermee zouden ze eigenlijk uit de put kunnen kruipen en hun economie en land weer kunnen opbouwen.
In 1947 trad het ‘Marshallplan’ in werking. Het is vernoemd naar veldmaarschalk
Marshall. Hij heeft tijdens de oorlog veel voor Amerika betekend. Na de oorlog werd hij als blijk van dank voor zijn inbreng in de oorlog benoemd tot Minister van Buitenlandse Zaken van Amerika. Op die plaats kwam hij met het idee van de financiële hulpverlening.
Maar deze hulpverlening was natuurlijk niet geheel zonder voorwaarden. Amerika wilde er wel wat voor terug. De landen die de steun aanvaarden moesten proberen om zo snel mogelijk er weer bovenop te komen en dan op economische terrein samen gaan werken met de andere landen. Dit leidde uiteindelijk tot de oprichting van de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking (de OEES). Het was slim van Amerika om zoiets te verlangen van de Europese landen, want als ze op economisch gebied samenwerken zijn ze van elkaar afhankelijk. Als je van iemand afhankelijk bent zal je je wel twee keer bedenken voor je ruzie gaat maken met de ander. Ook is het voor de landen erg voordelig, want handel drijven wordt met deze organisatie een stuk makkelijker en als iets makkelijker gaat bespaar je tijd en geld. Je zou kunnen zeggen dat deze economische samenwerking een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de Europese intergratie.
Het Marshallplan liep tot 1951. Toen waren de landen weer voldoende hersteld om het zonder de extra financiële hulp te redden. In totaal ontvingen de Europese landen (die de hulp aanvaarden) over die jaren zo’n $11.6 miljard. En Amerika was in zijn opzet geslaagd. Het heeft de landen geholpen er bovenop te komen en tot een Europese economische samenwerking te komen. En dat was natuurlijk ook gunstig voor Amerika, die nu weer volop handel kon drijven.

2. Gevolgen van het Marshallplan in Nederland

Nederland was één van de vele landen die na de tweede wereldoorlog Marshallhulp kregen van de Verenigde Staten voor de wederopbouw van het land.
Nederland had veel schade na de tweede wereldoorlog.
Het grootste deel van de oorlog zijn de Nederlanders bezet geweest door de Duitsers. Vooral in de laatste jaren van de oorlogen, toen er vele joden werden gedeporteerd en vermoord had Nederland zwaar te lijden. Ook omdat een deel van de strijd tussen de geallieerden en de Duisters op Nederlandse bodem plaats vond. Nederland kon daarom de Marshallhulp goed gebruiken. Deze hulp had economische en politieke gevolgen die aan de basis staan van het huidige Nederland.

De economische gevolgen van het Marshallplan
Na de tweede wereldoorlog werd er met behulp van het Marshallplan op economisch gebied een nieuw begin gemaakt.
Vanaf 1948 begon de welvaart in Nederland te stijgen tot grote hoogte, die Nederland nog niet eerder gekend had. In 1957 had Nederland over de laatste negen jaren in totaal 978,2 miljoen dollar ontvangen aan Marshallhulp. Dit is ongeveer 110 dollar per inwoner van het toenmalige Nederland.
In het begin werd het geld dat Nederland kreeg voornamelijk uitgegeven aan eerste levensbehoeften, zoals voedsel. Het duurde niet lang en het geld werd ook uitgegeven aan productie van andere goederen, belangrijke bedrijven en de overheid, zodat zij het weer kon verdelen over gezondheid, voorzieningen enz.
Niet alleen de financiële hulp die het Marshallplan bood, hielp de welvaart echter stijgen, want met alleen geld kom je er niet.
Nederlandse onderzoekers en medewerkers van grote bedrijven mochten in de Verenigde Staten bij bedrijven, Amerikaanse gezinnen en scholen onderzoeken wat de Verenigde Staten zo welvarend maakte. In Nederland werd er vervolgens een voorbeeld genomen aan de Verenigde Staten en werden bedrijven op eenzelfde manier geleid en ingericht. Ook het gezinsleven en het onderwijssysteem werd aangepast, zodat Nederland op den duur net zo welvarend zou worden als de Verenigde Staten.
Deze methode bleek zeer effectief te zijn. In 1950, twee jaar na het ontstaan van het Marshallplan, was de oorlogsschade al grotendeels hersteld. De arbeidsproductiviteit was weer gestegen en dit proces zou nog lang doorgaan.
Er werden nieuwe productietechnieken uitgevonden in de V.S die ook in Nederland werden toegepast. In 1963 werden computers ook geïntroduceerd in Nederland. Dit leidde tot onder andere massaproductie; het produceren van veel producten met relatief lage kosten. Hierdoor werd er een veel grotere winst gemaakt door bedrijven.
Dat de welvaart zo sterk groeide in Nederland is onder andere te merken aan de koopkracht die tot ongeveer 1970 verviervoudigde. Dit kwam voornamelijk door de lonen die vanaf 1954 sterk begonnen te stijgen.
In 1952 stond er zelfs op de betalingsbalans van de overheid voor het eerst een overschot.
Natuurlijk was de Marshallhulp niet het enige wat zorgde voor de snelle en grote stijging van de Nederlandse welvaart, maar zonder de Marshallhulp was de welvaart nooit zo hard gegroeid en stond Nederland nu op economisch gebied niet zo sterk.
Sommigen zeggen dat de Marshallhulp alleen de economische groei versneld heeft, maar de Marshallhulp heeft ook gezorgd dat Nederland weer een belangrijk handelsland werd. Vanwege de samenwerking tussen Europese landen en tussen de V.S en Europa werd er meer gehandeld dan voor de oorlog. Nederland had niet alleen een groot kustgebied, maar lag ook centraal in West Europa en kreeg daarom binnen Europa en de wereld een belangrijke handelspositie.

De politieke gevolgen van het Marshallplan
Nederland nam ook op politiek gebied een voorbeeld aan de Verenigde Staten.
Dit was ook één van de doelen van het Marshallplan, want als andere landen een voorbeeld zouden nemen aan de Amerikaanse politiek zouden deze landen dus niet communistisch worden en de Amerikanen wilden hoe dan ook voorkomen dat andere landen communistisch zouden worden.
De Nederlandse overheid kreeg, net als de Amerikaanse regering, een grotere rol in de samenleving. De overheid regelde veel meer dan voorheen.
Er werden nieuwe politieke partijen opgericht en één daar van, de Partij van de Arbeid kwam samen met de Katholieke Volks Partij in het kabinet.
Godsdienst alhoewel nog steeds erg belangrijk werd langzaam minder belangrijk in de politiek. De regering was socialer en minder conservatief dan voor de oorlog. Ze was nu ook niet bang om geld uit te geven.
Er was meer geld voor sociale voorzieningen, zoals verzorgingstehuizen, kinderopvangcentra en bejaardencentra. Er kwamen betere uitkeringen voor ouderen, zieken en werklozen.
Nederland ging nu op meer gebieden samenwerken met andere landen.
Het begin voor deze samenwerking werd gemaakt door de door de V.S opgestelde Organisatie voor Europese Economische Samenwerking.
Deze organisatie zorgde dat de Europese landen de hulp kregen die ze nodig hadden voor de wederopbouw. Regeringen van Europese landen moesten binnen deze organisatie samenwerken als ze hulp van de V.S wilden krijgen.
Deze samenwerking tussen de Europese landen zorgde voor een grotere Europese integratie en stond aan het begin van organisaties als de huidige Europese Unie.

H3 De gevolgen van het Marshallplan in Duitsland

De economische gevolgen van het Marshallplan
Duitsland was waarschijnlijk een van de landen met de meeste schade op eigen bodem. Veel gebouwen waren kapot gebombardeerd of in brand gestoken tijdens de hevige gevechten. Mensen waren hun huis en werk kwijt.
Ook waren er veel Duitse mannen en jongens gesneuveld op het slagveld of vermoord. Dit bracht dan problemen met zich mee voor het gezin dat hij dan achterliet. Zij hadden hun kostwinner verloren en moesten nu dus zelf aan geld proberen te komen. De overheid had niet genoeg geld om de inwoners te onderhouden.
Oost-Duitsland (de DDR) was een satellietstaat van de Sovjetunie. Zij mochten de Marshallhulp niet aanvaarden. West-Duitsland (de BRD) was in handen van de geallieerden en kreeg dus wel de financiële steun. De tegenstelling tussen Oost- en West Duitsland werd groter. Het IJzeren Gordijn werd nu een scherpe scheidingslijn.
West-Duitsland kon zijn economie weer opbouwen met behulp van het Marshallplan. Met het geld dat ze kregen van Amerika konden ze de gebouwen die tijdens de oorlog verwoest waren weer herbouwen. De mensen kregen zo weer hun huis en hun werk terug. Ook het opbouwen van het land bood aan veel mensen werk. De inwoners kregen zo hun inkomen terug en de koopkracht steeg. Dat heeft dan weer een positief effect op de werkgelegenheid. Zo krijg je een opwaartse spiraal. Dit ging natuurlijk allemaal niet zo snel, maar langzamerhand klommen ze er weer bovenop.
Met het geld van het Marshallplan kon Duitsland uit de put klimmen en van daaruit konden ze het zelf weer aan. Zodra je het allemaal weer een beetje op orde hebt in je eigen land, kan je je weer op de handel gaan richten. Handel was voor Duitsland redelijk belangrijk, ze haalden hier een groot deel van hun inkomen vandaan. Zodra hun economie weer een beetje soepel liep, konden ze zich weer gaan concentreren op de handel, en zo geld verdienen om de economie verder te ontwikkelen. Ook de OEES was een extra stimulans voor de Duitse handel. Duitsland telde weer mee in de wereldeconomie en daar had iedereen profijt van.

De politieke gevolgen van het Marshallplan
Er was in Duitsland na de Tweede Wereldoorlog sowieso al een grote verandering op politiek gebied. Hitler pleegde direct na de oorlog zelfmoord. Duitsland was de grote verliezer van de oorlog. De nieuwe leider van Duitsland moest zich dus wel aanpassen aan de rest van Europa.
Duitsland werd na de oorlog verdeeld in twee stukken. Het westelijke deel was een invloedsfeer van de geallieerden, de Sovjet-Unie had het te zeggen in het oostelijke deel. De Duitsers zelf hadden niet veel in te brengen. Ze mochten niet zelf beslissen of ze de Marshallhulp wilden aanvaarden of niet. De Sovjet-Unie liet niet toe dat Oost-Duitsland (de DDR) financiële hulp kreeg van Amerika. Het westelijke deel van Duitsland (de BRD) mocht de hulp natuurlijk wel accepteren (Amerika was hier deels de baas). Dit zorgde voor een enorm scherpe tegenstelling binnen één land. Met de BRD ging het langzaam weer goed, maar de DDR zakte steeds verder weg. Er probeerden veel mensen uit Oost-Duitsland naar het westen te vluchten. Hier was de Sovjet-Unie het natuurlijk niet mee eens en ze staken er en stokje voor. .
Het was erg moeilijk om Duitsland als één land te zien. Er was geen goede samenwerking van de regering in Oost- en West-Duitsland. De geallieerden hadden het niet zo op communisten, en de Sovjet-Unie mocht de geallieerden ook niet. Dit zorgde voor wederzijds wantrouwen. Beide partijen bekommerden zich dus alleen over hun deel van het land.
Het oostelijke deel telde niet echt mee voor West-Europa. Het stond onder een communistisch beleid en het was arm. Alleen de BRD kwam dus in de OEES.
Over het algemeen heerste er in Duitsland een grote onvrede na de oorlog. Mensen waren hun huizen, familie en werk kwijt en zoals het er toen uitzag ging daar niet snel wat aan veranderen. Met de Marshallhulp kwam er wat meer ontspanning.
Het zorgde ook voor een beetje meer ontspanning tussen Duitsland en de rest van Europa. Zij wantrouwden de Duitsers nog altijd een beetje, maar met het accepteren van de Marshallhulp en dus het accepteren van een Europese economische samenwerking gaf Duitsland aan dat ze wilden integreren in Europa. Duitsland werd voorlopig nog onder de duim gehouden van de geallieerden maar daardoor kregen ze wel de kans om de oorlog weer een beetje te boven te komen.

H4 Gevolgen van het Marshallplan in Engeland

Ook Engeland had veel schade overgehouden aan de Tweede Wereldoorlog.
Er waren minder burgerslachtoffers gevallen dan in andere Europese landen, maar de bombardementen van de Duitsers hadden dorpen en delen van steden verwoest. Ook sneuvelden er veel Engelse militairen.
De Engelse voorraden, zoals voedsel, wapens en andere producten waren uitgeput en er was te weinig geld om het land weer helemaal op te bouwen in een hoog tempo. Engeland kon dus de Marshallhulp van de V.S goed gebruiken en ook in Engeland had het Marshallplan de nodige gevolgen, alhoewel ze misschien minder groot bleken te zijn dan in Nederland.

De economische gevolgen van het Marshallplan
De financiële steun die Engeland van de Verenigde Staten kregen, werd in de jaren na de oorlog gebruikt voor het herstellen van schade als de verwoesting van dorpen en steden en voor eerste levensbehoeften.
Toen de grootste schade eenmaal hersteld was, werd ook in Engeland de arbeidsproductiviteit verhoogd.
Engeland mocht net als de andere ‘Marshalllanden’ in de Verenigde Staten gaan kijken hoe het bedrijfsleven, gezinsleven, onderwijs en regering in elkaar zat. Amerikaanse productietechnieken en computers werden in de jaren zestig ook gebruikt in Engeland. Er waren veel industriesteden in Engeland die deze nieuwe productietechnieken goed konden gebruiken, voor onder andere massaproductie.
Langzamerhand werd ook de dienstensector veel groter en belangrijker. Dit vanwege het ingrijpen van de regering, waardoor er mensen nodig waren om in de zorg te werken, het onderwijs en bij andere overheidsinstanties.
De welvaart in Engeland steeg weer en Engeland werd weer een belangrijk industrieland. De lonen van de Engelse werkers stegen en daarmee dus ook de koopkracht. Luxe producten werden weer belangrijk en nu door veel meer mensen gekocht.
De laatste Engelse koloniën zorgden ook nog voor grondstoffen en een afzetgebeid. Handel was ook erg belangrijk voor de Engelsen, omdat Engeland niet erg groot is en er niet alle nodige grondstoffen te vinden zijn.
Na dat deze koloniën wegvielen werden de producten uit andere landen geïmporteerd maar dit had weinig invloed op de totale economie van Engeland.
De schuld die de Engelse regering had tijdens en kort na de oorlog werd verminderd, zodat er meer geld overbleef voor andere zaken.

De politieke gevolgen van het Marshallplan
In het begin waren de Britten niet bepaald voorstanders van het Marshallplan. Alhoewel ze de financiële steun goed konden gebruiken, zagen ze zichzelf nog steeds als een grote wereldmacht, maar nu hadden ze hulp nodig van de Amerikanen die veel machtiger bleken te zijn dan Engeland.
Ze wilden daarom dat de Verenigde Staten maar weinig invloed zou hebben in Engeland met name op politiek gebied.
Nu waren de Britten sowieso al niet communistisch aangelegd, dus was het niet noodzakelijk voor de V.S om er veel invloed te hebben, zodat zij het communisme tegen konden gaan.
Toch had het Marshallplan wel politiek invloed op Engeland.
De Engelse regering was al invloedrijk voor de oorlog, maar kreeg nu een nog grotere rol. De Engelse regering richtte zich meer op het binnenland en wilde net als de Nederlandse en de West-Duitse regering een welvaartsstaat.
Er kwamen meer en betere sociale voorzieningen en uitkeringen.
Engeland ging er op politiek gebied op vooruit.
De Marshallhulp zorgde echter niet dat Engeland ook drastisch veranderde in haar buitenlandse politiek.
De samenwerking tussen Engeland en de andere Europese landen is wel wat verbeterd in die periode, maar Engeland kon zichzelf niet identificeren met het ‘vasteland’ en deed dus niet echt mee aan de Europese integratie.
Wel werden ook de laatste Engelse koloniën zelfstandige landen en was de tijd van ‘the British Empire’ definitief voorbij.

Conclusie

De Amerikanen zijn goed in hun opzet geslaagd. De landen die gebruik maakten van de Marshallhulp zijn niet communistisch geworden. Dit was ook het doel van het Marshallplan.
Met behulp van de financiële steun van de Verenigde Staten en de voorbeelden die zij gaven is in veel landen het herstel na de Tweede Wereldoorlog heel snel en goed verlopen. In Engeland, Nederland en Duitsland steeg de welvaart aanzienlijk toen zij Marshallhulp hadden gekregen.
Het aantal sociale voorzieningen is ook in de meeste landen flink gestegen.
Ook op politiek gebied is er het een en ander veranderd. Duitsland had dan wel niet echt een eigen regering kort na de oorlog, maar het Marshallplan heeft hen ook zeker geholpen. Amerika kreeg nu meer macht in de wereld en de Europese landen gingen samenwerken.
Met de oprichting van de OEES werd een begin gemaakt aan de Europese integratie. De wereldhandel verbeterde en daarmee dus ook de wereldeconomie. Het Marshallplan heeft dus meer landen geholpen dan Engeland, Nederland, Duitsland en natuurlijk de Verenigde Staten.
In het kort heeft het Marshallplan dus behoorlijk wat bijgedragen aan de wederopbouw van de door de Tweede Wereldoorlog geteisterde landen en met veel landen ging het zelfs veel beter met de economie en de politiek dan voor de Tweede Wereldoorlog.
=