Hitlerjugend

Inleiding Tegenwoordig hebben jongeren in onze maatschappij over allerlei zaken een eigen mening. Wij weten allen dat Hitler en zijn partij zeer slechte bedoelingen had en. Daarom is het moeilijk voor te stellen waarom jongeren in die tijd zo enthousiast aan Hitlers jeugdorganisaties meededen. Beelden van meisjes die spontaan in huilen uit barstten wanneer Hitler ze toesprak en verkondigden dat ze een kind van hem wilden hebben, roepen de vraag op of die jongeren wel helemaal henzelf waren of dat ze misschien wel gehersenspoeld waren. Om hier een oordeel over te kunnen vellen, is het noodzakelijk te kijken naar alle factoren die invloed hadden op de Duitse jeugd. De Hitlerjugend is duidelijk de grootste factor, die de jeugd beïnvloed had. Algemene geschiedenis van de Hitlerjugend Hoewel de Hilterjugend al in 1926 was opgericht, stelde deze lange tijd niet veel voor. In 1932, het laatste jaar van de Republiek van Weimar, had de Hitlerjugend slechts zo’n 100 000 leden. Dat was niet erg veel vergeleken met de ongeveer 10 miljoen leden van de Reichsausschluβ Deutscher Jugendverbände (De rijksorganisatie voor Duitse jeugdverenigingen). In geen enkel land ter wereld bestond toen een jeugdbeweging die zo vitaal en omvangrijk was als deze Jugendverbände. Maar Hitler hechtte grote waarde aan het nazificeren van deze jeugdbeweging, zodat na de machtsovername door de NSDAP daar snel verandering in zou komen. Hitler benoemde in 1933 Baldur von Schirach tot Jugendführer des Deutschen Reiches (Jeugdleider van het Duitse Rijk). Onmiddellijk na deze benoeming ging Von Schirach tot actie over. De kantoren van de Reichsausschluβ Deutscher Jugendverbände werden bezet en het hoofd van die organisatie, generaal Vogt, werd botweg verjaagd. Ook admiraal Von Trotha, president van de Duitse Jeugdbonden, moest het veld ruimen. Alleen de katholieke jeugdorganisaties werden voorlopig gespaard, omdat Hitler met de rooms-katholieke kerk een concordaat gesloten had, waarbij onder andere was bepaald dat de rooms-katholieke jeugdorganisaties ongehinderd konden voortbestaan. Toen Hitler echter in 1936 de wet over de Hitlerjugend uitvaardigde, moesten ook deze laatste jeugdorganisaties plaats maken voor de Hitlerjugend, die vanaf toen de enige wettelijke organisatie was voor de Duitse jeugd. Deze Hitlerjeugd zou sterk groeien, tot wel een aantal van circa 8,7 miljoen leden in eind 1938. Toch nog 4 miljoen jongeren wisten buiten de Hitlerjeugd te blijven, ondanks de zware straffen die ze hiermee riskeerden. Vanaf 1939 was lidmaatschap voor alle kinderen verplicht. Op het hoogtepunt omvatte de Hitlerjugend vrijwel de hele Duitse jeugd. Na de Duitse capitulatie aan het einde van de Tweede Wereldoorlog zou de Hitlerjugend verboden worden. Het doel van de Hitlerjugend

In een krantencommentaar stond een keer: “Nooit kijkt de führer vriendelijker, nooit lacht hij zo, dan wanneer hij uitkijkt over zijn jeugd en hun stralende gezichten ziet.” Hieruit blijkt dat de Duitse jeugd voor Hitler erg belangrijk was. Hij vergeleek hen met de zon en het licht. Von Schirach noemde de NSDAP eens de Partij van de Jeugd. Jongens moesten al snel voorbereid worden op het leven van een Duits soldaat, die zonder na te denken de bevelen van de führer opvolgt. Meisjes moesten worden opgeleid tot gezonde vrouwen die moesten zorgen voor zoveel mogelijk arische kinderen. De jeugd moest bovenal worden bijgebracht dat sterven voor het vaderland het allerhoogste goed was en de hoogste eer die een man kon behalen de dood op het slagveld was. Eens zou die jeugd namelijk de leiding vormen van het Grootduitse Rijk en alles waarvoor het nationaal-socialisme zich zo had ingespannen. Het moest worden opgeleid om führer en Reich te dienen. Daarom hechtten de nationaal-socialisten grote waarde aan het vormen van een volgzame en met nazi-ideeën geïndoctrineerde jeugd. Zo verklaarde Hitler tijdens een interview: “Mijn pedagogiek is hard. Het zwakke moet weggeslagen worden. In mijn Ordensburgen zal een jeugd opgroeien die de wereld zal heugen. Een gewelddadige, wrede, onverschrokken jeugd wil ik. De jeugd moet dat alles zijn. Pijn en moeite moet zij kunnen verdragen. Er mag niets zwaks en teers aan haar zijn. Hun blik moet weer even scherp worden al die van een vrij en herrisch roofdier. Sterk en mooi wil ik mijn jeugd zien. Zo kan ik het nieuwe scheppen.” Niet alleen op school moest de jeugd worden opgevoed in de geest van het nationaal-socialisme, maar ook in hun vrije tijd. Dat was het doel van de Hitlerjugend, alle jongeren in elke fase van hun ontwikkeling aan de nazi-staat te binden en te onderwerpen aan een gerichte indoctrinatie. In de wet over de Hitlerjeugd stond onder andere: “De gehele Duitse jeugd wordt georganiseerd in de Hitlerjeugd. De Duitse jeugd zal niet alleen worden grootgebracht door gezin en school, maar ook lichamelijk, geestelijk en moreel worden opgevoegd binnen de Hitlerjeugd.” Organisatie en activiteiten van de Hitlerjugend
Door de snelle groei van Hitlers jeugdorganisatie, was er behoefte aan een goede organisatie. Binnen korte tijd werd er een systeem ingevoerd dat inhield dat de NSDAP totale zeggenschap kreeg over de ontwikkeling van kinderen vanaf hun zesde. Tot hun achttiende werden jongens en meisjes georganiseerd in afdelingen van de HJ. Jongens Van zijn zesde tot zijn tiende was een jongen als Pimpf in opleiding voor de Hitlerjugend. Elke jongen kreeg een prestatieboekje, waarin zijn vorderingen in de nazi-jeugdbewegingen en in zijn ‘ideologische groei’ stonden aangetekend. Voor zijn tiende jaar moest elke Pimpf met aangetoond hebben goed te zijn in atletiek, kamperen, nachtelijke oriëntatietochten en genazificeerde geschiedenis. Daarna werd hij bevorderd naar het Jungvolk, waarbij hij de volgende eed moest afleggen: ‘Op deze bloedbanier, die onze Führer vertegenwoordigt, zweer ik mijn energie en kracht te wijden aan de redder van ons vaderland, Adolf Hitler. Ik ben bereid en gereed mijn leven voor hem op te offeren, zo helpe mij God Almachtig.’ Met veertien jarige leeftijd kwamen jongens in de eigenlijke Hitlerjugend, waar ze tot aan hun achttiende bleven om vervolgens over te gaan naar de Arbeidsdienst of de Wehrmacht. De Hitlerjugend was een gigantische organisatie waarin de jongens in de periode dat ze volwassen werden met de nazi-ideologie werden geïndoctrineerd. Ook werden zij getraind in alle dingen die een soldaat moest kennen en kunnen. Groepen van de Hitlerjugend kampeerden zeer regelmatig in de natuur, ze kropen door bossen en heidevelden, met het geweer gereed voor actie en zware legerransels op de rug. Ruim een miljoen jongens deed regelmatig aan schietoefeningen. Bij oorlogvoering op het thuisfront werden zij ingeschakeld. Meisjes Meisjes werden ook streng opgevoed binnen de Hitlerjeugd. Van hun tiende tot hun veertiende werden ze opgenomen in de Jungmädel. Ze droegen uniformen die bestonden uit een witte blouse, een lange blauwe rok, sokken en zware wandelschoenen. Ze hielden lange marsen met zware bepakking en werden ingewijd in de nazi-filosofie. Het accent werd gelegd op de rol die zij als toekomstige moeders in het Derde Rijk moesten vervullen. Vóór alles moesten zij gezonde moeders van zoveel mogelijk gezonde Arische kinderen worden. Maar als lid van de Bund Deutscher Mädel zou daar meer aandacht aan besteed worden. Van hun veertiende tot eenentwintigste bleven ze in de Bund Deutscher Mädel. Ze hielden zich bezig met zaken als huishouding, verzorging, de oogst binnen halen en helpen op het veld. Ze woonden op de boerderij of in kleine kampen op het platteland. Tijdens het huishoudjaar deden ruim 500 000 meisjes dienst in een huishouding in de stad. Het lied van de Hitlerjugend en De ‘Bekenntnis zum Führer’ De Hitlerjugend had zijn eigen lied, ‘Unsere Fahne flattert uns voran’. Wanneer Hitler het grote podium had betreden om zijn kinderen toe te spreken, barstte eerst een oorverdovend Heil-geroep los waarna alle jongens en meisjes het lied van de Hitlerjugend zongen: ‘Voorwaarts, voorwaarts, schallen de heldere fanfares;Voorwaarts, voorwaarts, de jeugd kent geen gevaren; Is het doel nog zo ver weg, de jeugd zal het toch bereiken; Wij marcheren voor Hitler door nood en duisternis, met het vaandel der jeugd door vrijheid en brood. Ons vaandel wappert voorop, ons vaandel is de nieuwe tijd. En ons vaandel leidt ons naar de eeuwigheid. Ja, het vaandel is meer dan de dood.’ De Duitse jeugd werd opgeroepen zich met hart en ziel aan de Hitlerjugend te wijden. Bekend was onder meer Von Schirachs Bekenntnis zum Führer (Belijdenis aan de Führer), die elk lid uit het hoofd moest leren. Het ging zo: ‘Wij hoorden zo dikwijls uw stem weerklinken en luisterden stil en vouwden de handen, omdat elk woord in onze ziel drong. Wij weten allen: eenmaal komt het einde, dat ons zal bevrijden van nood en willekeur. Wat is een jaar in de eeuwigheid. Wat stelt een wet voor die dat wil verbieden. Het zuivere geloof, door u ons gegeven, doorboort met grote zekerheid ons jonge leven. Mijn Führer, U alleen bent de Weg en het Doel!’ Redenen van jongeren om deel te nemen aan de Hitlerjugend · Propaganda speelde een grote rol. Hitler werd voorgesteld als een ware Verlosser die het Duitse volk uit zijn diepste ellende zou halen en als de schepper van een reusachtig nieuw Reich. Vaak ook werd hij afgebeeld met kleine kinderen. Die afbeeldingen kwamen groot in de kranten te staan. Zo werd het vertrouwen in Hitler gewekt. Voor het nieuwe Duitse Rijk moest volgens hem de jeugd verenigd worden in de Hitlerjugend. Veel ouders waren bereid daar aan mee te werken. Bovendien was Hitler een goede redenaar die grote indruk wekte en met zijn lange toespraken velen kon overtuigen. · De nazi’s wisten in te spelen op de gevoelens die onder de Duitse jeugd leefden. Door de dramatische gevolgen van de verloren Eerste Wereldoorlog en door de zware economische crisis die daarna in Duitsland heerste, ontstond er antigevoelens tegen de Weimar-republiek en een romantisch verlangen naar eer, heldenmoed en strijd. Veel van deze dingen juist had de Hitlerjugend te bieden: het uitverkoren-zijn, de belofte dat uit de rangen van de Hitlerjugend de toekomstige leiders van een nieuw Duitsland, een nieuw Reich, zouden komen, soldaten die tot ideaal werden verheven, de Hitlerjugend die als een leger werd georganiseerd en dit alles onder het motto van de Duitse Drie-eenheid: ‘Gott, Ich und die Waffe’. Vooral kleine Duitse jongens werden aangetrokken door de heldhaftige dingen die de Hitlerjeugd te bieden had. Max von der Grün, een Duitser die destijds nog een klein jongetje was, herinnerde zich: “Het avontuur lokte mij, het Jungvolk marcheerde in de bossen, zette tenten op, bivakkeerde, op een open vuur werd een eenpansmaaltijd klaar gemaakt en in de bossen werd oorlogje gespeeld: zwart tegen wit.” Voor een grote menigte van ouders verklaarde Von Schirach op de avond van de eerste september in 1936: “De Maarschalkstaf draagt iedere Pimpf reeds in zijn ransel. En niet alleen staan leidinggevende functies binnen de organisatie van de Hitlerjugend voor hem open, ook de deuren van de staat en van de partij zijn wijd geopend Wie vanaf zijn vroegste jeugd in dit Duitsland van Adolf Hitler zijn plicht vervult, ijverig, trouw en dapper is, hoeft zich over de toekomst niet bezorgd te maken.” De nazi’s maakten vaak in hun toespraken zulke hoopgevende beloftes om indruk te maken op het volk, waaronder grote ontevredenheid heerste en waar gebrek was aan hoop op de toekomst. · Veel meisjes zagen Hitler als hun idool. Ze wilden alles voor hem doen, sommigen gingen zo ver dat ze zelfs aankondigden een kind van hem te willen baren. Velen werden dan ook enthousiast lid van de Bund Deutscher Mädel. Dit enthousiasme rond Hitler kwam ongetwijfeld voort uit de propaganda. · Ouders die in principe tegen waren, lieten hun kinderen uiteindelijk toch maar lid worden omdat dat voor hen gewoonweg het makkelijkst was. Kinderen die niet meededen waren namelijk buitenstaanders zonder uniform. Dat viel natuurlijk meteen op. Bovendien was er een overgrote meerderheid die wel meedeed, waardoor lidmaatschap bijna vanzelfsprekend werd. Kinderen die niet mee mochten doen werden uit de groep verstoten, geplaagd en voelden zich achtergesteld. Het gebeurde dan ook niet zelden dat kinderen die niet mee mochten doen van hun ouders in het geheim mee deden. · Uiteindelijk was de Hitlerjugend de enige jeugdvereniging in Duitsland. Dus als een kind in zijn vrije tijd iets aan sport of andere bezigheden wilde doen, was hij in principe gedwongen om lid te worden van de Hitlerjugend. · In 1939 vaardigde Hitler een wet uit waarbij alle jongens en meisjes automatisch in de Hitlerjugend werden opgenomen. Vanaf dat moment deed vrijwel iedereen mee. Ouders die nu nog steeds weigerden mee te werken, kregen te maken met dreigementen dat hun kinderen zouden worden afgenomen en in weeshuizen gestopt als ze geen lid werden en ook riskeerden ze daarmee zware gevangenisstraffen. Invloeden op de jeugd buiten de Hitlerjugend De Duitse kinderen werden vooral beïnvloed met de nazi-ideeën door de Hitlerjugend. Maar daar niet alleen. De hele samenleving werd geleid door de fascistische regering en de jeugd werd dus ook buiten de Hitlerjugend beïnvloed.
Op school In het voorjaar van 1933 kwam er de “revolutie op de scholen”. Er werden veel boeken verbrand en de scholen kregen nieuwe schoolboeken waarin wél de nazi-ideeën naar voren kwamen. De kinderen kregen nu veel les in de vaderlandse geschiedenis, waardoor ze eerbied voor hun vaderland en hun Führer moesten krijgen. De kinderen kregen geen bronnen meer te zien want de meester vertelde er meestal over. Sommige leraren hielden zich niet helemaal aan de nieuwe boeken en lieten de kinderen dingen wegstrepen waar ze het niet mee eens waren. Maar ook de leraren werden ‘vernieuwd’. Alle joden, socialisten, communisten en pacifisten werden ontslagen en op een gegeven moment werd er dus alleen lesgegeven door nationaal-socialistische aanhangers. De vakken werden veranderd en er kwamen vakken bij. Er kwam veel aandacht voor sport. De jongens moesten later naar het leger dus leerden boksen. Meisjes kregen bijv. les in kogelzwaaien, wat alleen een sierlijk gezicht moest geven. Bij scheikunde leerden de kinderen over de werking van munitie en allerlei wapens en machines. Ook bij natuurkunde werden vragen gemaakt over oorlogssituaties. In elke vraag op school zag je wel de invloed van de fascistische ideeën. Zoals: ‘Jaarlijks betaald de staat voor een dove of blinde 615 RM, voor een kreupele 600 RM en er zijn 8300 doven en blinden, 20600 kreupelen. Hoeveel kost dit de staat en hoeveel gezonde families kunnen hier van leven?’ Het meest kenmerkende van het Duitse fascisme is de rassenleer en van kleins van aan kregen de kinderen ook les in rasssenleer. Er werd verteld dat het ‘Arische’ras het superieure ras was en dat de andere rassen zoals de Slaven minderwaardig waren. Als je dan tot het arische ras behoorde was het beste dat je dan blond haar en blauwe ogen had. Een echt duits kind zag er zó uit. Ook werd er geleerd dat de zigeuners en vooral de joden verderfelijk waren omdat zij probeerden het arische ras te vernietigen. Daardoor kwam het regelmatig voor dat kinderen die niet het ideale uiterlijk hadden gepest werden. Er werd de kinderen geleerd die ‘minderwaardigen’ te haten. De propaganda Onder het bewind van Hitler werd er bijna alleen propaganda
vóór de nazi’s
verspreid. Op aanplakbiljetten, de radio en de tv zagen mensen overal hetzelfde oordeel over Hitler en zijn partij: dat ze heel goed waren en het goed met de mensen voor hadden. Het was
daardoor normaal als je vóór Hitler was. Ook de kinderen werden beïnvloed door de propaganda. De Hitlerjugend werd aangeprezen op affiches en op de tv zag je mooie beelden van gelukkige meisjes in de BDM die speelgoed maakten voor arm
e kinderen of de gewonde soldaten bezochten. Ook werd het leger aangeprezen en de jongetjes wilden natuurlijk net zo dapper worden als de nazi’s en later het leger ingaan. De maatschappij en thuis De hele maatschappij was insteld op de nazi-ideeën. Iedereen die er tegen was werd gestraft en na een tijdje was het de enige denkwijze die bestond. Iedereen was bijv. verplicht een portret van Hitler in huis te hebben en op het werk naar de redevoeringen van Hitler te luisteren. Zo groeiden de kinderen dus op in een wereld waarin alleen de Nazi-ideologie bestond. Een voorbeeld: een meisje gaat een drukke winkel in en omdat ze zich altijd erg verlegen voelt als ze met gestrelte arm Heil Hitler! moet roepen, doet ze dat nu niet. Maar dan vraagt de winkelhulp boos of ze de Duitse groet soms niet kent en blozend groet ze de man. Daarna beginnen de klanten boos te mopperen over de jeugd van tegenwoordig en hun slechte manieren. De ouders waren niet zo opgevoed en kenden de tijd voor de nazi’s. Ook van hen echter leerden de kinderen niets anders. Een vrouw, die in die tijd als kind leefde, vertelt waarom: “Mijn moeder zei alleen: ‘Doe alles wat ze je vragen dan gebeurt er niets.’ Ze was namelijk bang dat ik of de familie gestraft zou worden door de nazi’s als we hen niet gehoorzaamden.” Verzetsgroepen In de tijd dat Hitler aan de macht was, waren er bijna geen verzetsgroepen. Er bestond eerst maar één verzetsgroep, die zich ‘Weisse Rose’ (witte roos) noemde. Later zijn de leden van deze groep opgepakt, maar volgelingen richtten weer nieuwe groepen op, zoals de ‘Edelweis’. Deze verzetmensen waren niet zo zeer tegen de politiek van Hitler, maar meer tegen de regels die hij stelde voor de Hitlerjugend. De acties van het verzet waren vooral vlugschriften; blaadjes met oproerende teksten tegen de regering, verspreiden. Die Weisse Rose bestond uit jongeren en studenten. Zij waren een grote uitzondering op de rest van de jeugd. Het is heel bijzonder dat deze mensen zo anders begonnen dan de rest van de samenleving. Vooral de oprichters van de Weisse Rose, Hans en Sophie Scholl, zijn bijzonder, want zij waren de eersten die anders gingen denken. Zelf hadden zij ook in de Hitlerjugend gezeten, maar na een tijdje waren ze het met steeds meer dingen niet eens. Stap voor stap kwamen ze achter de negatieve dingen van Hitler, zoals het echte doel van de concentratiekampen. Meerdere factoren speelden mee in hun 'openbaring'. Zij hadden een vader die hun de negatieve dingen vertelde over Hitler en zijn plannen. Ook leerde een profesor hen andere dingen dan de normale, fascistische school. Ze hadden dus andere invloeden. En toen ze de verzetsgroep oprichtten waren ze al studenten en dus oud genoeg om serieus een mening te vormen en actie te nemen. Hans en Sophie Scholl en hun verzetsgroep waren dus door hun uitzonderlijke omstandigheden een uitzondering op de rest van de jeugd.
Conclusie Het is niet juist te stellen dat de Hitlerjugend alleen maar slecht was. Kinderen van alle klassen en uit alle maatschappelijke standen werden samengebracht, allemaal moesten ze hetzelfde werk doen, wat op zich een goede zaak was. Veel jonge mannen en vrouwen bleken tijdens hun opleiding bijzonder gelukkig te zijn geweest. Toch valt hiermee de grote negatieve invloed van de nazi’s op het denken en doen van de Duitse jeugd niet goed te praten. Als men bovendien kijkt naar de redenen waarom de jeugd meedeed aan de Hitlerjugend, valt het op dat er niet een reden was, waarvan men kon spreken van puur vrijwillige deelname. Er was integendeel juist sprake van sluwe manipulatie en dwang. Het doel van de Hitlerjugend was erg duidelijk. De jeugd moest worden opgevoed volgends de ideeën van het nationaal-socialisme, de ideeën van Hitler. Dat is aardig gelukt. Juist omdat deze enorme jeugdvereniging die bovendien werd verplicht, losstaand van school, bijna het gehele leven van een Duits kind in beslag nam, heeft de Hitlerjugend duidelijk de meeste invloed op hen gehad. Er werd wel eens gezegd dat de Hitlerjugend de rol van het gezin overnam en ouders de macht over hun kinderen langzaam verloren aan deze organisatie. De kinderen werden echter overal met de nazi-ideeën geconfronteerd. Niet alleen in de Hitlerjugend maar ook door propaganda, op school en zelfs thuis. Als een kind overal hetzelfde te horen krijgt, het feit dat de nazi-ideologie juist was, gaat het daar natuurlijk niet aan twijfelen. Dat neemt een zesjarig kind gewoon aan, omdat ouderen het ongetwijfeld wel beter zullen weten. We zien ook dat de weinige jongeren die niet voor de nazi-ideologie waren, de mensen in het verzet, een grote uitzondering waren op de regel. Dit kwam doordat zij wegens toevallige omstandigheden niet dezelfde invloeden hadden als de doorsnee-Duitse jeugd. Zo leerden zij zowel op school als thuis andere dingen, die in tegenstrijd waren met de nazi-ideologie. Het nationaal-socialisme was duidelijk een totalitaire beweging die de Duitse kinderen controleerde en stuurde op alle gebieden en elk moment van hun leven. De jeugd was dus zeker beïnvloed. Die invloed is zo groot geweest, denken wij, dat er wel degelijk kan worden gesproken van hersenspoeling. De kinderen waren zo sterk gemanipuleerd en beïnvloed dat ze niet meer wisten wat ze deden en men hen dus ook niet verantwoordelijk mag stellen voor hun enthousiaste deelname aan alle nazi-activiteiten. Immers, kleine jongetjes die werden aangetrokken door het avontuur van de Hitlerjugend, konden toch zeker ook niet weten dat ze werden gelokt naar een enorme uiterst doordachte indoctrinatie-organisatie? Bronnen: -De Tweede Wereldoorlog van A tot Z, uitgeverij Het Spectrum B.V. -Sprekend Verleden 4vwo, uitgeverij NijghVersluys -Die Weisse Rose, Inge Scholl -Mijn jeugd in Nazi-Duitsland, Elsbeth Emmerich -Internetpagina, home.wanadoo.nl/r.driedijk/ eeuw/hitler.htm -Internetpagina, http://www.historyplace.com/worldwar2/hitleryouth/index.html -Internetzoekprogramma, http://images.google.com/images?q=Hitlerjugend&hl=nl -Televisieprogramma, deel 2 van de documentaire serie ‘Historisch’