Het gezin in de 19e eeuw

De Rolverdeling in het gezin in de 19e eeuw. Inleiding: De negentiende eeuw was voor veel mensen vooral een tijd van armoede. Van veel idealen die de mensen hadden kwam weinig terecht. Het is een interessante tijd, omdat de wereld en ook Nederland in die tijd heel erg veranderd is. Nederland was een land in snelle ontwikkeling. Er was een uitgebreid spoorwegennet. Stoomschepen voeren in havens en over rivieren en kanalen. Elektriciteit begon een belangrijke energiebron te worden. Maar Nederland was ook veel en veel minder rijk dan nu, de verschillen tussen arm en rijk waren veel groter. En de gezinnen waren veel groter, er woonden maar 5 miljoen mensen in Nederland, ondanks dat hadden de meeste mensen heel weinig woonruimte en de huizen stonden dicht op elkaar. Bijna het hele leven speelde zich af in hetzelfde gebied. Daardoor waren de verschillen tussen de diverse streken van het land ook veel groter. Veel mensen verstonden alleen hun eigen dialect. Ook economisch gezien stonden veel gebieden op zichzelf. Desondanks heersten er in het hele land wel ongeveer dezelfde idealen en ideeën. Plan van aanpak: Wij beginnen met het maken van de hoofdvragen die dan uitgewerkt worden in deel vragen. Na het maken van de enquête hebben wij een aantal mensen geïnterviewd. Deze enquêtes hebben we vergeleken met vroeger. Deze dingen hebben we daarna uitgewerkt. Ook hebben we de enquêtes onderling vergeleken om te zien wat het verschil is tussen die van bijvoorbeeld mannen en vrouwen. Of jongeren en ouderen.
§ 1. Welke taken hadden mannen en vrouwen op het gebied van huishouden en arbeid en op andere gebieden? Hadden mannen en vrouwen het even zwaar ? Mannen en vrouwen hadden in de 19e eeuw allebei een heel zwaar leven. De man werkte langere dagen dan de vrouw. Hij deed vaak lichamelijk ook zwaarder werk. Aan de andere kant , de vrouw stond vaak als eerste op om voor her eren en de kinderen te zorgen. Na haar werk moest zij dan nog het huishouden doen en zorgen dat de kinderen naar bed gingen enz. Gemiddeld was het de vrouw die het het moeilijkst had. Vrouwen alleen ook , want zij moesten van veel minder geld rondkomen dan mannen. Werkten mannen en vrouwen bij elkaar? Mannen en vrouwen werden op de werkvloer zoveel mogelijk apart gehouden. Dit gebeurde vanuit het oogpunt der zedelijkheid. Vooral in streng gelovige gebieden werkten ze gescheiden. Wie had de zorg voor de kinderen? De vrouw heeft de zorg voor de kinderen. Hoewel de vader meer te zeggen had over de kinderen, kwam de zorg voor de kinderen voor en nadat ze gewerkt heeft op de vrouw neer. Wie zorgde voor gezelligheid in huis? Aan het einde van de 19e eeuw kwam er een soort “ideaal gezin” in de mode. Een van de kenmerken daarvan was; het gezin woont samen in een warme, huiselijke sfeer, zonder grootouders en andere aanverwanten. De vrouw moest hier voor zorgen. Op wie kwam de zorg voor het eten en de boodschappen neer? Vrouwen zorgden voor het eten en de boodschappen. Meestal maakte zij 's ochtends heel vroeg het eten al klaar, zodat ze 's avonds na haar werk alleen nog maar het eten warm hoefde te maken. Boodschappen werden op een vaste dag gedaan, vaak de dag dat er markt was. Geld voor groente en vlees was er vrijwel nooit. Allen op zondag aten de mensen af en toe vlees. Wie deed de was? Vrouwen zorgden voor de was. Zonder wasmachine, maar met een tobbe en een wasbord met de hand. Het was keihard werken. Wanneer en door wie werd het huis schoongehouden? De vrouw moest buiten haar wek en de zorg voor de kinderen ook nog eens het huis schoonhouden.daar was vaak erg weinig tijd voor. Rijke vrouwen huurden voor dit werk vaak een dienstmeisje in. Ook als de man werkloos thuiszat en de vrouw al het geld binnenbracht, kwam het huishouden op de vrouw neer. Had de man of de vrouw de leiding in huis? Verreweg het meeste werk in huis werd gedaan door de vrouw. Zij had dan ook de leiding over het huishouden maar bij alles wat ze deed, moest ze verantwoording aan de man afleggen. Ook al bemoeide de man zich niet met de kinderen en het huishouden hij was toch de baas in huis. Hoe werd er bepaald wat kinderen na de lagere school gingen doen? De ouders, en dan vooral de vader bepaalde wat voor vervolgopleiding de kinderen gingen doen. Als die mogelijkheid er was. Want er was bijna nooit geld voor een vervolgopleiding voor de kinderen. De meeste gezinnen waren zo arm dat de kinderen bijna altijd metten na hun lagere school gingen werken. Meisjes volgden nooit vervolgopleidingen omdat men dat niet nodig vond en omdat ze waarschijnlijk toch voor het huishouden zou gaan zorgen. In welke opzichten hoorde de vrouw haar man en kinderen te steunen? Er werd van de vrouw verwacht dat ze de man en haar kinderen onvoorwaardelijk zou steunen. Niet allen door voor ze te zorgen en het gezellig in huis te houden in huis, ze hoorde altijd achter de ideeën en daden van haar man te blijven staan. Dit was heel belangrijk om het huwelijk geloofwaardig te houden. Als de vrouw de man geen steun meer zou geven, zou ze de “goede naam” beschadigen. §2. Welke rechten hadden mannen en vrouwen op het gebied van arbeid en op andere gebieden? Hadden mannen en vrouwen evenveel zeggenschap over de goederen uit het huwelijk? De man had alle zeggenschap over de goederen uit het huwelijk. In een bepaling uit het burgerlijk wetboek van 1890 staat: Artikel 179: De man heeft het beheer over de goederen uit de huwelijksgemeenschap. Hij kan deze zonder tussenkomst van de vrouw verkopen, weggeven of gebruiken als onderpand. Hadden mannen het recht om van hun vrouw te scheiden? Mannen hadden het recht om van hun vrouw te scheiden, hoewel dit eigenlijk allen door hele rijke mannen gedaan kon worden. In Engeland moest je om te kunnen scheiden en hertrouwen een verzoek indienen bij het college van rechtsgeleerden en bij het Hogerhuis. Daarna moest de man een vergunning zien te krijgen, waardoor hij kon hertrouwen. Dat alles kostte ontzettend veel geld en werd dus maar weinig gedaan. Mocht de vrouw bij haar man weggaan? De vrouw mocht haar man niet verlaten. Het kwam wel eens voor dat de vrouw wegliep bij haar man, omdat ze niet mocht scheiden. Dat was een grote schande in die tijd. De man had in die tijd het recht om zijn vrouw te verbieden bij hem weg te gaan. Stond er straf op vreemdgaan? Vrouwen absoluut niet vreemdgaan. Als zij dit deed dan werd de familienaam beschadigt. Ze werd dan gestraft door haar man. De man kon echter ongestraft vreemdgaan. Prostituees weden heel slecht behandeld. Zij konden bijvoorbeeld zomaar opgepakt worden om b.v. om getest te worden op geslachtziektes. De hoerenlopers werden met rust gelaten. Waar kwamen pasgetrouwde stellen te wonen? De man had het recht om te bepalen waar hij wilde wonen. Dat was meestal in het dorp waar hij al woonde. De vrouw ging dan bij hem wonen. Heeft de man het recht om zijn vrouw dingen te verbieden? De man kon zijn vrouw bepaalde dingen weigeren. Zij had in het huwelijk weinig te vertellen. De man besloot wat er wel en niet werd gekocht, wat ze aten, en soms zelfs waar de vrouw moest komen te werken. Hebben arbeiders recht op vakantie? Arme mensen konden niet op vakantie gaan. Zij hadden daar geen geld voor en wanner ze dat wel zouden hebben, konden ze nog geen vakantie nemen. Als ze vrij zouden nemen van hun werk dan werden ze waarschijnlijk ontslagen omdat er heel veel werkeloosheid had dus zou de baan meteen naar iemand anders gaan. Hebben mannen en vrouwen kiesrecht? Vrouwen hadden geen kiesrecht, mannen wel. In de kieswet stond weliswaar dat alle Nederlanders die belasting betaalden mochten stemmen, maar de autoriteiten dachten daar anders over. Zij erkenden dat er nergens stond dat vrouwen niet mochten stemmen. Dat kwam volgens hen alleen omdat zo een bepaling overbodig was. Het was duidelijk dat de politiek een mannenzaak was. Wie mocht er straffen uitdelen in het gezin? De man is de enige in het gezin die het recht had om lijfstraffen uit delen. Als de vrouw of de kinderen niet gehoorzaamden aan hem of iets deden dat de man niet zinde mocht hij ze ongestraft slaan. Is het recht om de ouderlijke macht uit te oefenen eerlijk verdeeld? De vader mocht de ouderlijke macht uitoefenen, de vrouw niet. Voor 1905 heette deze macht nog de vaderlijke macht. In 1905 bepaalde de regering dat dit moest veranderen in de ouderlijke macht. Alleen de vader mocht deze macht uitoefenen. §3. Welke beroepen hadden mannen en vrouwen? > Waarom hoorde een vrouw minder te verdienen dan een man? Vrouwen verdienden minder dan de man, doordat men vond dat vrouwen minder geld nodig hadden dan mannen. Het loon van de vrouwen zou slechts een aanvulling zijn op het inkomen van de man. En over vrouwen die alleen woonden werd gedacht dat ze heel weinig behoeften hadden. Vrouwen aten immers minder dan mannen, gaven minder geld uit aan drank en tabak en konden hun eigen kleren verstellen en maken. Waarom moesten meisjes goed de huishoudelijke karweien onder de knie krijgen? Van mannen werd er niet verwacht dat ze omkeken naar het huishouden. Het was een taak voor vrouwen. Wanner vrouwen trouwden gaven ze hun baan, als ze die tenminste hadden, op. De man bracht immers genoeg geld binnen. Dan moesten ze zorgen voor het huishouden. Waarom hoorde een man een baan te hebben en de vrouw niet? De vrouw hoorde zich allen bezig te houden met het huishouden en met de kinderen en verder niet. De man was er om geld te verdienen. Ook hadden vrouwen vaak niet de tijd voor een baan en een gezin tegelijkertijd. Maar omdat veel gezinnen een arm bestaan hadden werd er daar niet zo naar gekeken. Vrouwen die voor een baan kozen waren vaak van 6 uur 's morgens tot tegen middernacht bezig met hun werk. Wat waren typische beroepen voor vrouwen? Buiten de landbouw was meer dan de helft van de werkende vrouwen dienstbode of werkster. Ongeveer 20 procent werkte in de industrie. Nog eens 20 procent oefende thuis een zelfstandig beroep uit, b.v. als kleermaakster of winkelierster. Veel vrouwen hielpen hun mannen bij hun werk, zoals de vissersvrouwen en de vrouwen van boeren. Waarom konden mannen alleen leidinggevend werk doen? Vrouwen kwamen niet in aanmerking voor leidinggevende banen omdat mannen vonden dat vrouwen niet bij de rest paste en omdat ze dachten dat vrouwen er te dom voor waren. Waarom waren vrouwen te zwak voor zwaar werk? Bijvoorbeeld in de fabriek deden mannen het werk omdat voor dat werk veel kracht nodig was. Over vrouwen werd er gedacht dat ze het zwakkere geslacht waren, dus waren die klussen alleen voor mannen. Men vond het ook niet gepast voor een vrouw om een sterk lichaam te hebben. Waar hielden de rijke vrouwen zich mee bezig? Vrouwen uit de middel- en hogere klassen deden gewoonlijk geen betaald werk. Ook als ze ongehuwd waren zaten ze thuis. Hun taken waren zich bezig houden met de visite en het in de gaten houden van het huishoudelijk werk wat door de werksters werd gedaan. Vaak werden de kinderen verzorgt door een kindermeisje. Van degenen die wel eens werkten, was een groot deel onderwijzeres. In andere geschoolde beroepen werkten nauwelijks vrouwen. Wat was een typisch mannenberoep? Ambtenaar en bouwvakker was waren typische beroepen voor mannen. Op die terreinen geen vrouwen te vinden. Andere voorbeelden zijn: Metselaar en beroepen in de politiek of het leger. Was er een scherpe scheiding tussen mannen vrouwen beroepen? Mannen en vrouwen verrichten bijna nooit hetzelfde werk. Mannen kregen bijna altijd werk dat hoger werd gewaardeerd. Vrouwen werden gewoonweg geweigerd als het om belangrijke functies ging. §4. Welke karakter trekken werden aan mannen en vrouwen toegeschreven? Waarom hoorden vrouwen zich niet te uiten over seksuele gevoelens? Een vrouw hoorde zedig te zijn en hoorde niet te verlangen naar seksuele bevrediging. Zelfs als ze werden gewekt, gedacht werd dat dat gewoonlijk niet gebeurde, zijn die niet te vergelijken met de gevoelens van de man. Die normen golden volgens de heersende dubbele moraal die voor mannen en vrouwen totaal verschillend waren. Van mannen werd het toegestaan dat ze af en toe uit de band sprongen, daarentegen werd er van vrouwen seks buiten het huwelijk absoluut niet getolereerd. Waarom hebben mannen prostituees nodig als uitlaatklep? (uitspraak van een 19e eeuwer) Voor mannen werd het gezien als gezond om aan zijn lusten toe te geven. Men bleef geloven dat vrouwen nauwelijks die behoeften hadden. Het was jammer dat daaraan vrouwen, prostituees moesten worden opgeofferd, was de gedachte. Maar als de mannen niet naar de hoeren konden zouden ze zich vergrijpen aan eerbare meisjes. Waarom hoorde de vrouw te gehoorzamen aan de man? In het gezin was de man het gezinshoofd. Alleen de man had de zeggenschap over de kinderen. Zijn vrouw was ‘handelingsonbekwaam’, dat betekende dat ze niets had in te brengen. Mannen hadden altijd de macht over de vrouw. Waarom hoorde de man voor het gezin te zorgen op financieel gebied? Van de man werd verwacht dat hij een baan zou hebben en met het loon het gezin te onderhouden. Van de vrouw werd dat niet verwacht, omdat zij voor de orde in het huis zorgde en omdat de vrouwen in die tijd veel minder verdiende dan mannen. Wat werd er verwacht van het gedrag van een rijk meisje? In de negentiende eeuw bestond het leven van een meisje uit de betere standen in het algemeen ui zitten werken met handwerkjes, zoals borduren, assisteren bij de leiding van de huishouding, wandelen en uitgaan naar de opera of schouwburg in gepast gezelschap. Verder hielden ze zich bezig met mode en met het cultiveren van het uiterlijk. Een klein deel hield ze zich bezig met een studie. (niet altijd) Wat werd er verwacht van de intelligentie van een vrouw? De vrouw mocht geen weet hebben van war er in de wereld omging en in elk geval moest ze zich er niet mee bezighouden of bemoeien. Voor vrouwen uit rijke families lag dat meestal wat anders. Zij hadden soms door gestudeerd na de basisschool op aparte meisjesscholen voor kinderen van rijke ouders. De meisjes studeerden bijvoorbeeld voor onderwijzeres. Ze kregen onder andere algemene ontwikkeling mee, zodat ze later met hun echtgenoot zouden kunnen converseren. Waarom was de man bescherming verschuldigd aan de vrouw? Er werd verwacht dat ze respect vertoonden tegenover elkaar. De vrouw had geen macht en geen inbreng, dus moest de man in sommige gevallen voor haar praten, bijvoorbeeld als ze ziek was en er moest een dokter komen, moest de vrouw erop kunnen rekenen dat de man deed waar zij om vroeg. Hoe werden kinderen opgevoed? Gemiddeld werden er 10 kinderen per gezin grootgebracht. In arme gezinnen waren er gemiddeld meer kinderen dan in rijke gezinnen, in verband met de oudedagsvoorziening. Er waren in die tijd hele andere gedachten over het opvoeden van kinderen, zoals dat kinderen geslagen mochten worden als ze niet wilden luisteren. Van kinderen werd verwacht dat ze zich snel volwassen zouden gedragen. Ook moest een groot deel van de kinderen uit de arme gezinnen werken doordat het salaris van de beide ouders niet genoeg was om van te leven. Wat werd er verstaan onder mannelijkheid? Onder mannelijk werd verstaan het vermogen van de man om in de behoeften van zijn gezin te voorzien. Een paar punten daarvan zijn : - Geen armoede - Samenwonen in een besloten huiselijke sfeer - De kinderen omringen met de groots mogelijke zorg
In de meeste gezinnen was er niets terug te vinden van de boven genoemde punten, doordat ondanks het harde werken er veel armoede was. Grootouders en andere familieleden leefden vaak in een kamerwoning en de mannen hadden vaak geen tijd voor de kinderen, doordat ze de gehele dag bezig waren om loon te verdienen om te kunnen overleven. Hoe moest een meisje zich gedragen op huwbare leeftijd? Op huwbare leeftijd gekomen moest ze ten opzichte van een man in dezelfde omstandigheden een verhouding aannemen van bekoorlijkheid en ingetogenheid. Haar gedrag en houding moesten in die situatie als het ware de resultante zijn van haar gedrag en van haar onwetendheid omtrent die natuur, die men als ‘de diepe en duistere put der menselijke hartstochten’ beschouwden. Was zij lichamelijk sterk, dan mocht zij dit in gezelschap van mannen niet laten blijken en net doen als of zij zwak was. Wat is er veranderd in de taken die mannen en vrouwen hadden op het gebied van huishouden en werk? Het is niet meer zo dat er van de vrouwen wordt verwacht dat ze in hun eentje het huishouden doen. Ook vinden de meeste mensen dat de man zich moet bezighouden met de opvoeding van de kinderen. Beide ouders zorgen dat de kinderen goed onderwijs krijgen en zorgen dat het kind eventueel later kan gaan studeren. Tegenwoordig zijn de taken meer verdeelt over de gezinsleden. Veel opvattingen uit de vorige eeuw, zoals: mannen en vrouwen werken apart vanuit het oogpunt van zedelijkheid, vinden veel mensen dat nu heel ouderwets. Het komt nu nooit meer voor dat mannen en vrouwen apart werken om deze reden. De man is tegenwoordig niet meer de persoon die alle regels maakt en bevelen geeft. Het punt is dat het zelfde is gebleven is dat de vrouw de man en kinderen hoort te steunen. Wat is er veranderd in de rechten van de man en vrouw? Tegenwoordig heeft de man niet meer het recht om zijn vrouw dingen te verbieden, wat in de 19e eeuw wel gebeurde. Als de vrouw een scheiding aanvraagt, dan heeft ze recht op de helft van de inboedel, doordat ze samen met haar man zeggenschap heeft over alle spullen. Arbeiders mogen niet zomaar worden ontslagen zonder aanvaartbare redenen, dus niet omdat de werknemer om een vakantie vraagt of opslag. Vrouwen mogen praten over wat ze maar willen, dus ook over politiek. Politiek is dus niet langer een mannen zaak. De enige stelling waar de ondervraagden mee eens zijn is dat de man zich van de vrouw mag laten scheiden. Vergelijking van de twee bijgevoegde enquêtes
De jonge vrouw is er toch meer van overtuigt dat politiek een zaak is waar vrouwen ook veel verstand van kunnen hebben, dan de oudere man. Beide zijn er mee eens dat de man zijn vrouw geen dingen mag verbieden. Zo zijn ze het over veel kwesties eens. Er zijn op deze 2 gebieden niet veel verschillen. Wat is er veranderd in de beroepen van mannen en vrouwen? In de 19e eeuw werd er van elke man verwacht dat hij een baan zou hebben dus geld binnen bracht voor het gezin. Uit de enquêtes blijkt dat het tegenwoordig niet veel uitmaakt of de man of vrouw het geld binnen brengt. Het komt steeds vaker voor dat de vrouw alleen werkt en de man thuis het huishouden bijhoudt. In veel huishoudens verdienen man en vrouw beiden. De scherpe scheiding tussen mannen en vrouwen beroepen is ook voor een groot deel verdwenen. Vrouwen beoefenen wat vroeger typische een mannenberoep waren. Zoals bouwvakker en directeur. Omgekeerd is het bijna het zelfde mannen zijn tegenwoordig ook schoonmakers of verplegers terwijl dit vroeger ondenkbaar was. Vrouwen worden in de meeste gevallen niet meer geweigerd als ze solliciteren naar een bepaalde baan, voor het feit dat ze van een ander geslacht zijn. Vrouwen van tegenwoordig werken net zo in hogere functies als mannen. Dit kwam overigens in de 19e eeuw absoluut niet voor. Wat is veranderd in de denkwijze over het karakter van de man en de vrouw. Tegenwoordig is het heel normaal dat de vrouwen ook seksgevoelens hebben en zich er ook aan mogen overgeven, wat in de negentiende eeuw niet gepast was voor vrouwen. Hier door leek het als of het bij vrouwen nooit voorkwam. Dat het geaccepteerd wordt dat mannen zo nu en dan een prostituee bezoeken is ook sterk veranderd. In de meeste getrouwde stellen wordt dit niet getolereerd. De vrouw is niet langer meer handelingsonbekwaam en de man heeft niet langer de macht over de vrouw. De vrouw heeft net zo veel inspraak in het gezin als dat de man heeft. Met de stelling dat de man bescherming moet bieden aan de vrouw is het grootste deel van de ondervraagde het eens. Net zoals dat man en vrouw respect voor elkaar moeten tonen. Over de opvoeding van de kinderen wordt er wel weer anders gedacht. Kinderen in deze tijd worden een stuk vrijer opgevoed dan vroeger het geval was. Het gebeurd nog steeds dat kinderen streng worden opgevoed maar ze zijn dan toch al een stuk vrijer als in de negentiende eeuw. Zo mogen de meeste kinderen nu tegen hun ouders in gaan als ze het ergens niet mee eens zijn en zo mogen hun mening laten horen. Vergelijking met de twee enquêtes. We hebben de twee enquêtes erbij gedaan die het meest van elkaar verschilde. De eerste is ingevuld door een vrouw van 26. ze heeft duidelijk andere ideeën dan de oudere man van 71. Hij heeft nog de meest ouderwetse ideeën, zoals dat de man een baan hoort te hebben en de vrouw niet. Ook over de opvoeding van de kinderen denken ze beide anders. De vrouw heeft een 2 jonge kinderen en wil ze naar eigen zeggen vrij op voeden. De kinderen van de oudere man daarentegen zijn streng opgevoed, maar rechtvaardig, zegt hij zelf hij heeft een groot gezin met maarliefst 5 kinderen, en dan moet je “hard optreden”. Over vrouwen in de politiek is hij zeer positief net als de vrouw. Zoals aan de enquêtes te zien is is er een groot verschil van denkwijze tussen de 2 personen. Slot: Het is vaak leuk om onderzoek te doen over iets in de geschiedenis, het enige probleem is dat er ontzettend veel tijd in gaat zitten. Maar als eenmaal bezig bent gaat het wel. Het was in het begin wel moeilijk om een aantal stellingen te verzinnen die veel van elkaar verschilden. Het afnemen van de enquêtes was best leuk om te doen alleen er gaat veel tijd in zitten. De opvattingen van de meeste mensen zijn erg veranderd. Je ziet in de enquêtes goed het verschil tussen de opvattingen van de studente en de oudere man. Het voordeel van zo’n werkstuk maken is dat je van het onderwerp direct al een stuk meer af weet, dit helpt bij bijvoorbeeld bij het leren van een proefwerk omdat je dan al een groot gedeelte van de stof goed kent omdat je het al in je werkstuk hebt verwerkt.