Galileo Galilei

Samenvatting film "Galileo" In 1975 maakte Joseph Losey deze film, die gebaseerd was op het toneelstuk "Galileo" van Bertolt Brecht. Het maken van deze film was een experiment om een theaterstuk over te zetten in een filmproductie zonder de inhoud te veranderen. Het toneelstuk werd gemaakt in een periode waarin atoombommen werden gecreëerd en met dit toneelstuk werden natuurkundigen die de waarheid niet aan het volk durfden te brengen omdat zij bang waren voor de represailles van overheden bekritiseerd. De aandacht was dus gevestigd op deze boodschap, en daardoor kwam de uitspatting van de kerk minder naar voren. Bertolt Brecht heeft er dertig jaar over gedaan om dit stuk te schrijven. Dit komt omdat hij meerdere malen het script herschreef. Hij wilde Galileo afschilderen als een lafaard, een verrader van de menselijkheid. Maar elke keer weer zag het publiek Galileo meer als een held dan een lafaard. De film begint in het jaar 1609. Galileo was toen een professor wiskunde in Padua. De film opent met de demonstratie van het nieuwe systeem van Copernicus aan een jonge leerling, Andrea Sarti. Andrea komt Galileo’s werkkamer binnen met een Oudgriekse driedimensionale kaart van het heelal waarin de aarde als middelpunt staat (geocentrisch). Galileo vertelt hem dat het heelal niet zo in elkaar zit. Andrea protesteert en zegt dat hij de zon ’s ochtends aan zijn rechterhand ziet opkomen en ’s avond aan zijn linkerhand ziet ondergaan, hij concludeert hieruit dat de zon beweegt. Galileo laat met behulp van een voorbeeld aan hem zien dat de aarde om de zon draait en niet andersom. Hij benadrukt hier wel bij dat het niet bewezen is en slechts een theorie is. Na zijn uitleg komt de moeder van Andrea binnen en zegt hem niet alles te geloven wat Galileo hem verteld. Galileo is een goede leraar, maar kan het niet laten soms belachelijke theorieën op hem los te laten. Hierna komt Ludovico Marsili, een zoon van een rijke familie die natuurwetenschappen wil leren omdat, zo zegt zijn moeder, dat belangrijk is dezer dagen. Hij kwam net uit Amsterdam en verteld Galileo over een buis met twee lenzen die alles vijf keer zo groot uit laat zien. Galileo neemt hem aan als leerling en stuurt hem weg. Vervolgens komt Priuli, de penningmeester van de universiteit van Padua om Galileo zijn aanvraag om salarisverhoging te weigeren. Priuli spoort Galileo aan uitvindingen te maken die van praktisch belang zijn voor de sponsoren van de universiteit. Galileo vertrouwt hem toe dat hij bijna klaar is met een nieuwe uitvinding. Galileo stuurt Andrea naar de lenzenzaak om twee lenzen te halen. Wanneer hij terugkomt probeert hij ze direct uit en kan de woorden op het gebouw aan de overkant lezen. Hij maakt een telescoop naar Hollands voorbeeld, maar maakt het vele malen sterker en presenteert aan de Republiek van Venetië alsof het zijn eigen uitvinding is na 17 jaar onderzoek. Ze zijn onder de indruk en hij krijgt nu wel zijn salarisverhoging. Galileo gebruikt de telescoop om ’s nacht de hemel in te turen. Hij komt tot verbazingwekkende conclusies en deelt deze met zijn vriend Sagredo. Hij vertelt hem dat de maan zelf geen licht geeft en laat hem zien dat de maan, net als de aarde, een aardse planeet met bergen en dalen. De aarde is zoals de maan een planeet, net zoals zovele andere planeten. De aarde is niet uniek. Afgelopen tweeduizend jaar hebben alle astronomen er naast gezeten. Wat zij nu zien, heeft nog nooit iemand gezien. Maar Galileo heeft een nog geweldigere ontdekking gedaan. Maar hij wordt onderbroken door de penningmeester die woedend is op Galileo. Van zijn “uitvinding” is zojuist een hele schiplading uit Holland aangekomen die de volgende ochtend te koop zullen zijn. Galileo boeit het niet en meld zijn ontdekkingen die veel meer waard zijn. Nadat de penningmeester weg is, laat hij de ontdekking aan zijn vriend zien. Hij heeft de manen van Jupiter in kaart gebracht. Nu staan ze op een andere positie en eentje is zelfs achter Jupiter verdwenen. Sagredo vraagt zich af waar de touwtjes zijn die het bij elkaar houden. Galileo zegt hem dat die er niet zijn en dat er niemand is die het heelal omhoog houdt. Sagredo is bang dat wat hij zegt waar is en voorziet de gevolgen. Wat zal er met Galileo gebeuren als hij zegt dat er nog een zon is met planeten er omheen en dat de aarde niet het middelpunt is, maar ook zo’n planeet. Als hij zegt dat er geen hemel is, waar is god dan volgens het systeem van Galileo? Tien jaar terug was iemand levend verbrand voor zo’n uitspraak. Maar Galileo is niet bang, want hij heeft nu het bewijs in handen en dat zal het verschil maken. Hij wil zijn vondsten voorleggen aan de Groothertog Cosimo di Medici, een negenjarige jongen. Hij gaat bij hem op bezoek en wil hem enkel door de telescoop laten kijken. Maar het gevolg van de kleine hertog gaat eerst in discussie met Galileo en weigeren door de telescoop te kijken, bang voor wat zij zullen zien. Vervolgens laat hij zijn vondsten zien aan de Katholieke Kerk. Vele personen van de kerk maken hem belachelijk. Galileo begrijpt niet dat zij ontkennen wat zij zien en demonstreert dit aan hun door een steen naar beneden te laten vallen en vervolgens te vragen of ze er zeker van zijn dat de steen niet omhoog viel? De pauselijke astronoom bevestigt echter Galileo’s conclusie. Het is nu aan de theologen deze ontdekking toe te passen tot het geloof. Galileo gaat naar Rome en heeft daar een discussie over de theorie van Copernicus, dat de aarde om de zon draait, met de kardinalen Bellarmin en Barberini. Barberini is zelf een studiegenoot van Galileo geweest en staat aanvankelijk niet onwelwillend Galileo’s bevindingen. Bellarmin laat echter weten dat de theologen hebben besloten dat de theorie van Copernicus onjuist, belachelijk en absurd is en in strijd met de leer van de Bijbel. Galileo wordt verbannen uit Venetië. Hij wordt opgezocht door Fulganzio, een priester en natuurkundige. Hij heeft in eigen onderzoek geconcludeerd dat Galileo gelijk heeft, maar vindt verder onderzoek gevaarlijk en stopt met astronomie. Hij vertelt over zijn familie die hard op het platteland werken om te overleven. Zij zijn uit de Bijbel onderwezen en putten elke dag hoop uit de Bijbel om op te staan en de dag te beginnen. Hij is bang dat met verder onderzoek hij deze hoop weg haalt als niet alles uit de Bijbel waar blijkt te zijn. Maar Galileo vertelt hem dat hij heeft ontdekt waarom het eb en vloed wordt en de natuurkundige in Fulganzio wint het van de priester en bestudeerd de aantekeningen van Galileo. Galileo houdt zich na zijn verbanning niet meer bezig met astronomie en richt zich op andere natuurkundige problemen. Maar wanneer Ludovico Marsili, die inmiddels verloofd is met Galileo’s dochter Virginia, langskomt en mededeelt dat de opvolger van de paus die op sterven ligt hoogstwaarschijnlijk kardinaal Barberini zal zijn, richt Galileo zich weer op het vraagstuk of de aarde rond de zon of de zon rond de aarde draait. Dit komt ook mede doordat vele onderzoekers Galileo’s mening vraagt over de zogenoemde zonnevlekken die gevonden zijn. Galileo ziet zijn kans schoon de waarschuwingen van de kerk in de wind te slaan nu Barberini hoogstwaarschijnlijk paus wordt. Ludovico vindt het maar quatsch en raakt in een discussie waarin Galileo zijn afkeur over hem uitspreekt. Ludovico verlaat het huis en het huwelijk is afgeblazen. Hierna volgt een intermezzo van zigeuners die op één april tijdens een schouwspel Galileo en zijn ideeën propaganderen. De burgerij komt op en wil graag Galileo aan hun kant hebben om tegen de kerk te vechten. Er volgt een gesprek tussen Galileo en handelaar. Maar Galileo wil niet tegen de kerk vechten, maar de kerk tot inzicht brengen en blijft dus loyaal aan de kerk en de hertog. De hertog heeft echter geen tijd voor hem om zijn nieuwe werk, Dialogo, te lezen. Barberini is inmiddels omgedoopt tot paus Urbanus VIII en omwille van materialistische belangen wil hij dat Galileo zijn bevindingen ongedaan verklaard en de leer van Copernicus afzweert. De rechtzitting is niet in beeld gebracht, maar wel zijn volgelingen die in spanning wachten op wat Galileo doet. Geeft hij toe aan de druk van de kerk of houdt hij zich groot? Wanneer hij blijft vasthouden aan zijn ideeën zal hij ter dood worden veroordeeld. Maar hij zweert zijn ideeën af en wordt veroordeeld tot levenslang huisarrest. Hij slijt de rest van zijn leven in zijn huis om spiritueel te helen met hulp van zijn dochter, die non is geworden. Hij doet onbelangrijk natuurwetenschappelijk onderzoek, maar heeft in het geheim zijn ideeën in een boek verder onderbouwd. Op het eind van de film komt Andrea langs en verteld hem hoe verschrikkelijk het was dat hij destijds had toegegeven. Maar wanneer Galileo zijn werk Discorsi aan hem voorlegt is hij weer een held voor hem. In zijn ogen heeft Galileo zijn hachje gered om verder te kunnen onderzoeken. Galileo, echter, meldt hem dat hij bang was voor fysieke straf en deze eer niet verdient en vraagt hem het werk weg te smokkelen, waarna een pleidooi volgt over de waarheid die hij gevonden had, maar niet durfde te delen met de wereld. In dit pleidooi bekritiseerd de schrijver van het stuk de atoom wetenschappers van de tijd dat dit stuk werd gespeeld. WAARHEID GEBONDEN? Deze film was oorspronkelijk geschreven voor het theater en dus is deze biografie van Galileo Galilei erg gedramatiseerd. Andrea Sarti was in het verhaal een leerling van hem die erg dicht stond bij Galileo, maar er is geen enkele informatie te vinden over deze jongen. Galileo heeft vele leerlingen gehad en het is dus goed mogelijk dat er een leerling was die dicht bij hem stond, maar onomstotelijk bewijs hiervoor hebben wij niet kunnen vinden. De jongen zou de zoon zijn van de huishoudelijk hulp van Galileo, maar ook op dit pad liepen wij vast. Het is bekend dat Galileo de Hollandse uitvinding de telescoop heeft overgenomen en verbeterd om hier geld aan te verdienen. Maar de persoon Ludovico Marsili is een verzonnen personage. Wij hebben niets kunnen vinden over een mogelijk verloving tussen hem en Galileo’s dochter Virginia. Ludovico is gecreëerd door de schrijver om het verhaal te romantiseren en een reden te geven voor Virginia om non te worden. Wel weten we van wie Galileo te horen kreeg over de telescoop, namelijk Paolo Sarpi. Maar deze heeft geen enkel mogelijk verband met Andrea Sarti, wellicht dat alleen zijn naam tot inspiratie heeft geleid voor de schrijver. Net zoals Ludovico geïnspireerd kan zijn door Ludovico delle Colombe, een tegenstander van Galileo. Want ook in de film is Ludovico Marsili een aanhanger van Aristoteles die het geocentrisme hanteert. Virginia zelf is geen fictie, zij is daadwerkelijk de dochter van Galileo geweest, maar ging in 1616 naar San Matteo d’Arcetri om non te worden. Haar naam werd zuster Maria Celeste. Hoogstwaarschijnlijk heeft Galileo haar daar naartoe gestuurd omdat zijn financiële vermogen niet groot genoeg was om haar dusdanig te verzorgen dat zij mee kon dingen aan de status die hij wilde hebben bij de Medici. Virginia en Galileo behielden nauw contact, al het was dit enkel per post. Galileo putte echter wel veel hoop uit deze conversaties en het hielp hem door te gaan. De relatie tussen hun was wel anders dan in de film, maar zeker net zo intens. Wel opvallend is dat Galileo’s andere kinderen, Livia en Vincenzio en hun moeder en haar man, Marina Gamba en Giovanni Bartoluzzi, niet in de film voorkomen. Livia was ook naar San Matteo d’Arcetri gegaan en had lang niet zoveel contact met haar vader als Virginia, net als Vincenzio, die bij zijn grootmoeder is gaan wonen. Maar Galileo heeft wel nog veel contact gehad met Marina Gamba en haar man Giovanni Bartoluzzi. De penningmeester Priuli is gedeeltelijk fictief. Galileo zorgde ervoor dat zijn (betere) telescopen werden verkocht aan de Doge van Venetië en niet de Hollandse exemplaren, door ervoor te zorgen dat de Hollandse exemplaren niet bij de Doge en de senaat kwamen totdat zijn exemplaar gereed was. Hij had geld nodig om de belasting te betalen en deed daardoor voor alsof het zijn uitvinding was en dit hebben ze ook zo in de film gestopt. Uiteindelijk is het hem gelukt zijn exemplaar te verkopen aan de senaat onder leiding van senator Antonio di Girolamo Priuli. Priuli was dus een senator, en niet de penningmeester. Maar toch is dit personage op een gedeeltelijke waarheid gebaseerd. Hij werd beloond met een salarisverhoging, zoals in de film ook gebeurd. Echter, hij zou nu 1000 florijnen per jaar krijgen en niet 500 scudi, zoals hij in de film ontvangt. (1000 florijnen is gelijk aan 3,54 kg goud; 500 scudi was genoeg om iemand 18 weken te voeden) Galileo’s vriend Sagredo is niet fictief. Het was één van de studenten die Galileo had op de universiteit van Padua en zij werden goede vrienden. Galileo heeft zelfs zijn naam ontleend aan één van de hoofdpersonen in zijn boek Dialogo. Het is een zeer bekend feit dat Galileo ’s nacht door zijn telescoop heeft gekeken en tot revolutionaire conclusies is gekomen. Met wat hij zag kon hij bewijzen dat de aarde rond de zon draait. Echter, de film doet voorkomen dat hij naar de hemel had getuurd de nacht voordat hij het apparaat verkocht. Maar niets is minder waar. Nadat hij de telescoop aan de Doge had verkocht, wilde de Doge meer een ook Groothertog Cosimo di Medici wilde er één. Er kwamen steeds meer orders voor deze telescoop binnen en Galileo heeft er waarschijnlijk meer dan honderd gemaakt, terwijl hij telkens weer naar verbeteringen zocht. Hij begon pas serieus de hemel te bestuderen toen hij een telescoop had gemaakt die dertig keer kon vergroten. Met deze telescoop heeft hij toen de manen van Jupiter gezien en na enkele maanden observatie kwam hij tot de conclusie dat zij rondom Jupiter draaiden. De film doet voorkomen alsof hij dit de avond na het verkopen van zijn telescoop ontdekt met Sagredo aan zijn zijde. Dit is dus een onjuistheid. Galileo is daarna naar de Groothertog van Toscane Cosimo II di Medici gegaan. Cosimo had al een telescoop van Galileo voor militaire doeleinden, maar dit komt niet naar voren in de film. Het is alsof het product geheel nieuw is voor deze negenjarige jongen, wat ook niet klopt. Cosimo was op dat moment negentien jaar oud, en niet negen, zoals de film impliceert. Dit is mogelijk met opzet gedaan, om de angst van de geleerden die de Groothertog beletten door de telescoop te kijken te weergeven. Maar historisch correct is het zeker niet. Vervolgens gaat Galileo naar de Katholieke Kerk om zijn vondsten voor te leggen en te laten controleren. Vele onderzoekers die aanhangers zijn van Aristoteles ridiculiseren zijn zogenoemde bewijzen van de theorie van Copernicus. Wanneer echter blijkt dat hij gelijk heeft laten zij het afhangen van de theologen, die het ongegrond verklaren. Hij wordt verbannen, maar of hiervoor een discussie voorafging met de kardinalen Bellarmin en Barberini is onbekend. Wel is bekend dat Barberini nog enige sympathie had voor Galileo en zijn ideeën. Tijdens zijn verbanning zou ene Fulganzio zijn opgedoken. Hier is weinig van bekend. Het enige wat wij hebben kunnen vinden is de naam Fulgenzio Micanzio die in een brief aan Galileo over zijn werk Dialogo schreef: “How geweldig heb je leven gegeven aan onze geliefde Sagredo. God behoed me, het was alsof ik hem weer hoorde spreken.” Hieruit valt de concluderen dat Fulgenzio, Sagredo en Galileo goed bevriend zijn geweest en Fulgenzio Galileo in zijn werk heeft bijgestaan. Echter, nadat Fulganzio in de film in beeld komt, komt Sagredo niet meer ten tonele. Zij hebben elkaar in de film nooit ontmoet. Galileo krijgt van Ludivico te horen dat Barberini hoogstwaarschijnlijk de nieuw paus wordt. Aangezien Ludivicio deels fictief is, heeft hij het waarschijnlijk nooit zo ter ore gekregen. Het verhaal wordt hier gedramatiseerd met het afblazen van het huwelijk, maar in werkelijkheid volgde hierna de aanleiding tot het schrijven van Dialogo. Barberini wordt namelijk de nieuwe paus: Urbanus VIII en in het kerkelijke bestuur komen velen die pro-Galileo zijn. Galileo ziet kans de theorie van Copernicus alsnog door de kerk te krijgen. Hij bezoekt de paus, maar ontdekt al snel dat Barberini niet meer Barberini is, maar Urbanus. Nu hij paus was moest hij zijn kerkelijke diensten boven zijn natuurwetenschappelijke behoeften stellen. Hij was eerst de paus, daarna een natuurkundige. Daarbij komt dat deze paus de reformatie tegen wilt gaan om als grote paus die de kerk bij elkaar hield de geschiedenisboeken in te gaan. En daarbij waren deze natuurkundige ontdekkingen van geen belang. Maar Galileo waagde het er toch op en kreeg het voor elkaar permissie te krijgen om een debat te beginnen. Hij mocht een dialoog schrijven waarin zijn voorkeur niet naar voren mocht komen. En zo kwam hij erop om Dialogo, voluit Dialoog over de twee voornaamste wereldstelsels, te schrijven. Deze twee stelsels zijn het geocentristische stelsel van Aristoteles en het helocentristische stelsel van Copernicus. Dit stuk geschiedenis wordt niet in de film opgenomen, wat toch belangrijk is om te weten waarom het tot een botsen kwam met de kerk en Galileo. In plaats hiervan volgde er een intermezzo dat zich afspeelde in een dorp “ergens in Italië”. Het is heel goed mogelijk dat zo’n soort optreden heeft plaatsgevonden tijdens de één april festiviteiten. Maar dit optreden is geheel fictioneel en wij vragen ons zelfs af waarom dit in het stuk voorkomt. Het voegt totaal niets toe aan het verhaal. Na de intermezzo volgt een conversatie tussen Galileo en een handelaar. Een soortgelijke conversatie heeft heel goed kunnen plaatsvinden met een persoon van de burgerij. De burgerij wilde heel graag Galileo aan hun zijde hebben om de macht van de kerk te doen slinden. Echter, Galileo was een gelovig man en wilde de kerk niet tegenwerken. Ook wilde hij niet zijn gelijk krijgen, maar hij zocht naar de waarheid en had die gevonden en wilde dit delen met de wereld. De hertog had geen tijd om zijn werk te lezen en liet de bijna blinde Galileo weten dat hij waarschijnlijk te veel naar de hemel had gekeken en daardoor slechtziend was geworden. Of dit werkelijk zo gegaan hebben wij niet kunnen vinden en het is niet eens duidelijk of Galileo überhaupt zijn boek aan de hertog heeft aangeboden, aangezien het voor de paus geschreven was. De paus las het wel, maar bij hem schoot het in het verkeerde keelgat. In de film wordt niet duidelijk gemaakt waarom dit zo is. In werkelijkheid had de paus een meer objectief dialoog willen zien. Bij de opzet van het dialoog, één pro-Copernicus, één pro-Aristoteles, en een derde die overtuigt moest worden, had Galileo de pro-Aristoteles als dom afgeschilderd, ook al wilde hij dit juist voorkomen. Maar door hem Simplicius te noemen begon hij uiteraard verkeerd. Hierdoor reageerde de paus afwijzend en verbood het boek. Galileo werd aangeklaagd wegens ketterij, ook al hield hij vol dat het om een theorie ging. Maar hier gaat de film niet op in. De film laten de vrienden van Galileo samen met Galileo’s dochter zien. Dit is hoogst onwaarschijnlijk, aangezien de zitting in Rome plaatsvond en Galileo’s dochter zich in Acretie bevond. Zijn vrienden hopen dat hij niet zal toegeven aan de druk van de kerk zijn bevindingen onjuist te verklaren en afstand te nemen van de theorie van Copernicus. Zijn dochter was aan het bidden dat hij een goedgelovig man zou zijn en doen was de kerk hem vroeg. Onduidelijk is of zijn dochter ook daadwerkelijk dat standpunt had. Wanneer Galileo bezwijkt onder de druk van de kerk zijn de vrienden van Galileo vreselijk ontsteld. Galileo wordt veroordeeld tot levenslange huisarrest waar hij spiritueel moet helen en onbelangrijk natuurwetenschappelijk onderzoek kan verrichten. Dit klopt ook wel, maar hij werd hierbij niet, zoals in de film, begeleid door zijn dochter, maar door vrienden en afgevaardigden van de kerk. Ook komt Andrea in werkelijkheid niet op bezoek. In eerst instantie omdat hij fictief is, maar een gelijkwaardig persoon komt ook niet op de manier als in de film bij hem op bezoek. Er is hoogstwaarschijnlijk geen eindpleidooi over de waarheid geweest. Ook heeft hij Discorsi op een geheel andere wijzen naar buiten gesmokkeld. Hij heeft het niet in één keer aan een persoon meegegeven, maar verscheidene keren zijn voortgang van het stuk opgestuurd naar zijn goede vriend Sagredo, die er voor zorgde dat het gedrukt werd in Leiden. Zo heeft Galileo toch nog in het geheim gewerkt aan de theorie van Copernicus gewerkt, terwijl hij de buitenwereld deed denken deze theorie volledig verworpen had. Maar ook heeft hij nog ander onderzoek kunnen verrichten, die hij niet geheim hoefde te houden. Zo ontdekte hij de libraties van de maan, een niet onverdienstelijke ontdekking. En zo is het dus ook niet waar dat hij enkel onbelangrijk onderzoek verrichtte tijdens zijn huisarrest, zoals de film impliceert. Al bij al, geeft de film een redelijke biografie van het leven van Galileo Galilei, maar het is wel zeer gedramatiseerd en er zijn vele details buiten beschouwing gelaten, wat toch een vertekend beeld geeft. In grote lijnen correspondeert het aardig met het werkelijke leven van Galileo, maar het bevat toch veel historische onjuistheden en dat is toch jammer van een film die de impressie wekt een accuraat beeld te geven van het leven van Galileo.
Bronvermelding • http://www.imdb.com/title/tt0073029/ • http://www.wikipedia.org • http://www.law.umkc.edu • http://www.channel4.com • Sproule, Anna – Galileo Galilei: het verhaal van een briljant Italiaans geleerde die door de inquisitie werd vervolgd • Sobel, Dava – De dochter van Galilei • Colin A. Roman - Galileo