Eerste Wereldoorlog

De oorzaken van de Eerste Wereldoorlog In de periode tijdens en na de oorlog werden er drie redenen gegeven om te verklaren hoe het tot oorlog gekomen was: De geallieerden (Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland en (later) Japan en de VS) verklaarden dat de oorlog hen was opgedrongen door de agressieve houding van Duitsland. De Duitsers daarentegen zeiden dat zij in de periode voor 1914 langzaam maar zeker waren ingesloten door vijandig gezinde mogendheden en dat zij de oorlog waren begonnen uit vrees onder de voet te worden gelopen. De Russische communisten onder leiding van Lenin hadden hun eigen verklaring voor de oorlog. Zij noemden de oorlog een ‘imperialistische strijd’. De oorlog was het onvermijdelijke gevolg van de concurrentiestrijd tussen de kapitalistische naties met als inzet de leidende positie op de wereldmarkt. In de jaren dertig waren historici in Amerika en Europa tot andere inzichten gekomen. Ze meenden dat het niet juist en te eenvoudig was om Duitsland van alles de schuld te geven. Het leek hen juister om te stellen dat Europa langzaam was afgegleden naar oorlog, zoals de Britse premier destijds had omschreven. De schuld lag niet bij een enkel land, maar bij het systeem. Door geheime diplomatieke onderhandelingen, door het sluiten van bondgenootschappen, door de wapenwedloop en door het verkeerd inschatten van de situatie was het tot een oorlog gekomen die eigenlijk niemand gewild had. Toen men in de jaren tachtig de beschikking had gekregen oven vrijwel alle regeringsdocumenten uit de eerste decennia van deze eeuw, kwam men weer tot andere inzichten. Het zag er naar uit dat de geallieerden er niet ver naast hadden gezeten toen ze vlak na de oorlog verklaarden dat de Duitsers het op een oorlog hadden laten aankomen. De Duitse leiders meenden destijds dat een oorlog niet meer te vermijden was en hadden zich terdege voorbereid op een strijd die wat hen betrof niet snel genoeg kon beginnen. Hoe langer het duurde voor de oorlog begon, zo redeneerden zij, des te kleiner de kans werd dat zij zouden winnen. Duitsland mag dan in 1914 Europa meegesleurd hebben in een oorlog, dat die oorlog uitbrak was echter niet de schuld van Duitsland. Duitsland was niet alléén verantwoordelijk voor het creëren van een sfeer die de kans op oorlog vergrootte. Die sfeer werd vooral gecreëerd door de bondgenootschappen die gesloten waren. Die bondgenootschappen brachten weliswaar wel een gevoel van veiligheid mee, maar omdat er twee bondgenootschappen waren bracht het ook mee dat wanneer er iets fout ging het meteen een oorlog op grote schaal zou worden. Dat was dan ook precies wat er gebeurde toen Oostenrijk-Hongarije Servië, naar aanleiding van de aanslag op Aartshertog Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie in Sarajevo, de oorlog in 1914 verklaarden. Er zijn eigenlijk drie belangrijke factoren aan te wijzen die uiteindelijk in 1914 tot een oorlog leidden. De eerste was het onvermogen van de andere landen om zich neer te leggen bij de leidende positie die Duitsland in Europa had ingenomen. Duitsland was het machtigste land in de Triple Alliantie die zij gevormd had met Oostenrijk-Hongarije en Italië, en was bezig een sterk leger en machtige vloot te vormen om zo net als Groot-Brittannië kolonies te verwerven. De tweede was de onmacht van Oostenrijk-Hongarije en Rusland om de problemen in de Balkan op te lossen. Rusland zag zichzelf als beschermer van de Slavische landen en had Servië en Bulgarije opgezet ten Macedonië dat overheerst werd door de Turken. Griekenland en Montenegro sloten zich hier bij aan en de Turken werden vernietigend verslagen. Er werd om Londen een vredesverdrag getekend, maar Servië en Bulgarije maakten ruzie over de verdeling. In een Tweede Balkanoorlog waarin Bulgarije werd verslagen door Servië, Griekenland, Roemenië en Turkije. In het vredesverdrag dat aan deze oorlog een einde maakte ging Servië er behoorlijk op vooruit, tot groot ongenoegen van Oostenrijk-Hongarije. Deze oorlogen zorgden dat Duitsland dichter bij eventueel bondgenoot Turkije kwam en dat Oostenrijk-Hongarije Servië als een enorme bedreiging ging zien. De derde factor is het nationalisme dat in Europa was uitgegroeid tot een obsessie. Politici maakten gebruik van nationalistische gevoelens, artiesten zongen erover, journalisten schreven er lovend over. Het strekte mensen in hun geloof dat het een echt nobel streven was om voor het vaderland te sterven. Het nationalisme leefde misschien wel het sterkst in nieuwe naties als Duitsland en Servië onder mensen uit de heersende klassen. Geen enkele politicus of regeringsleider in Europa, zelfs niet in een autocratisch bestuurd land als Rusland, zou het aangedurfd hebben om een oorlog te beginnen zonder grote steun van het volk. En nationalisme voorzag daarin. Het systeem van allianties en ententes zorgde ervoor dat iedereen precies wist wie de vijand was. De vooroordelen die onder het volk leefden werden versterkt door de rivaliteit tussen de verschillende landen op commercieel, militair en koloniaal gebied. Iedereen vond de oorlog een nobele zaak –men had er zelfs een romantische voorstelling van- en iedereen sprak erover. De Oostenrijkse kranten schreven dat ‘er nooit een groter rechtvaardiging voor een oorlog geweest was. En dat er nog nooit zoveel grond was geweest om te geloven in een goede afloop’. In de loop der jaren groeide het idee dat een oorlog ‘onvermijdelijk’ was. In Frankrijk en Duitsland waren hoge militairen geneigd te denken dat het sowieso tot een oorlog zou komen en dat het dus weinig zin had om je erg in te spannen om een oorlog te voorkomen. De Duitsers waren tot de conclusie gekomen dat een oorlog waar heel Europa bij betrokken zou raken onvermijdelijk geworden was en dat hun kans op een overwinning afnam naarmate de oorlog uitbleef. Vandaar dat Oostenrijk-Hongarije de oorlog kon verklaren aan Servië, het was zeker dat Duitsland hen zou steunen. Duitsland was ook bang de toenemende militaire macht van de geallieerden niet bij te kunnen benen en uiteindelijk weer over zou worden genomen. Voor Amerika leken alle problemen zich alleen maar ver weg in Europa af te spelen. De meeste Amerikanen meenden dat hun land niet bij een eventuele oorlog betrokken zou raken. De meeste Amerikanen beseften ook niet dat ze de welvaart van hun land te danken hadden aan de handelsbetrekkingen die ze met onder andere verschillende landen in Europa onderhielden. Het was niet te vermijden dat de problemen in Europa gevolgen zouden hebben voor de Amerikaanse economie. Door deze gevolgen en het doden van onschuldige Amerikanen door de Duitse duikboten was het voor Amerika noodzakelijk om zich met de oorlog te bemoeien. En zo begon de Eerste Wereldoorlog pas echt. Kon de Eerste Wereldoorlog voorkomen worden? De Eerste Wereldoorlog is ontstaan door het toenemende nationalisme en militarisme, de bondgenootschappen en de onderlinge competitie om de positie als wereldleider. Als al deze dingen niet hadden bestaan, dan had de Eerste Wereldoorlog misschien voorkomen kunnen worden, maar om te stellen dat deze dingen niet zijn ontstaan is onmogelijk, ze zouden hoe dan ook ontstaan zijn. Misschien als het Duitse Rijk niet bestaan had, was er ook nooit een Eerste Wereldoorlog geweest, maar ook dit is onmogelijk aangezien het nationalisme bij de Duitsers altijd heeft bestaan en het Duitse Rijk toch ooit wel zou beginnen met bestaan. Er was zoveel spanningen en vijandschap dat je niet zomaar kunt stellen als dat niet gebeurd was, was de hele oorlog niet ontstaan. Ik denk dat steeds als je een ding weghaalt er wel een ander ding ontstaat waardoor het toch weer gebeurt. Er had dus een heleboel verandert moeten zijn wil er geen oorlog zijn ontstaan. Ik denk wel dat als de politieke leiders toen de uitkomst hadden geweten, ze er nooit aan begonnen waren.
De hoofdverantwoordelijken van de Eerste Wereldoorlog Het aanwijzen van de hoofdverantwoordelijken is niet zomaar te doen. Die zijn er namelijk niet, je kunt niet zeggen dat Duitsland de hoofdverantwoordelijke is, ze hadden wel een groot aandeel van de schuld, maar dat heeft de rest van Europa ook. Ik denk dat de echte schuldige eigenlijk het nationalisme is, het nationalisme zette mensen ertoe andere landen te haten, jaloers te zijn op wat zij hebben en trots op wat je zelf hebt. Die trots wil je dan ook niet laten krenken door de vijand en dus als dat gebeurt zal je een reden moeten krijgen om de oorlog te verklaren. Ik denk dat heel Europa schuldig was aan de Eerste Wereldoorlog, de landen waren niet tevreden met wat ze hadden en wilden meer, er werd zo’n haat ontwikkeld tegen alles wat anders was en er werden bondgenootschappen gesmeed om te beschermen wat je had tegen de allerergste vijand. Nee, een hoofdverantwoordelijke was er niet, iedereen was schuldig.