De medische zorg aan boord van de VOC-schepen. Dit onderwerp voor m'n scriptie geschiedenis viel bij mij meteen in de smaak. Het is een gegeven waar weinig mensen over nadenken. Men weet van het vroegere bestaan van de VOC en de WIC, maar over de bemanning, de rangenindelingen, de geneeskundige verzorging aan boord, de ziekten waar men dagelijks mee te kampen had, het onderhoud van de schepen e.d. denkt men nooit na. Tijdens mijn zoektocht naar informatie over dit onderwerp heb ik dan ook vaak genoeg zeer verbaasde blikken zien verrijzen op de gezichten van persooneelsleden van bibliotheken, tijdschriften e.d. waar ik mijn verhaal deed in de hoop dat zij mij een stapje dichter in de richting van een scriptie met na genoeg alle informatie over de Hollandse scheepschirurgijn konden brengen. 2-Inleiding
Daar men nooit over een dergelijk onderwerp communiceert (publiceert, schrijft etc.) is het des te ingewikkelder om de benodigde informatie te verkrijgen voor mijn scriptie. Zoals reeds in de door meneer …….. verstrekte informatiepapieren te lezen was, zijn dit soort onder- werpen nooit erg in trek geweest bij mensen; het intereseerde ze domweg niet. Desalniettemin ben ik er toch in geslaagd genoeg informatie te vinden voor mijn onderwerp. De informatie die beschikbaar is, althans de door mij gevonden informatie, bestaat voornamelijk uit geschriften van chirurgijnen zelf. Zij schrijven dan voornamelijk over de voortgang van de reis aan boord en over de ziekten waar zij mee te kampen hadden. Het eerste probleem waar ik dus voor stond was: "waar te beginnen?". Het vinden van zo'n dergelijk "dagboek" is dan nog niet zo gemakkelijk. Men stapt niet even een plaatselijke bibliotheek in om na een half uurtje al een schat aan informatie te hebben verzameld. Men moet op zoek naar tijdschriften, geneeskundige vakbladen etc, waar publicaties staan van mensen die een dergelijk onderzoek hebben verricht naar de levensloop van chirurgijnen, of waar citaten staan uit dagboeken van deze chirurgijnen zelf. Ik heb ook een aantal artikelen over het verloop van de medische ontwikkelingen in de zeventiende en achttiende eeuw gelezen. Deze bleken een grote schat aan informatie te bezitten. Mijn scriptie bevat informatie over de opleidingen van de chirurgijnen, de dagelijkse gang van zaken aan boord, de ziekten waar men mee te kampen had, de voedingswijze van de bemanning, de genezing van ziekten en de hygiëne aan boord. Tevens heb ik in mijn scriptie een beknopte weergave gegeven van de medische ontwikkelingen in de zeventiende en achtiende eeuw en de ontdekking van nieuwe ziekten en nieuwe medicijnen. 3-De ontwikkeling van de medische zorg en gezondheid aan boord "De VOC (1602 - 1795) was de maatschappij, die vanuit het kleine Nederland gedurende twee eeuwen de handel op Aziatische produkten trachtte te monopoliseren, een klein miljoen mensen naar Azië vervoerde en de Europeanen aan de koffie en de thee kreeg. De uit Azië geïmporteerde specerijen zijn heden ten dage niet meer weg te denken." ¹ De VOC had enorm te kampen met problemen wat betreft de gezondheid van haar dienaren. De sterftecijfers aan boord waren buitengewoon hoog vergeleken met de sterftecijfers aan land. Het sterftecijfer was gemiddeld zo'n 15% per reis. Als het sterftecijfer lager was, duidde dit alleen maar op het uitblijven van besmettelijke ziekten en een normaal verloop van de reis. Scheurbuik en andere ziekten die veel voorkwamen aan boord waren dan minder dan normaal voorgekomen.
De oorzaken van sterfte aan boord zijn in zes groepen te onderscheiden: -bedrijfsongevallen. Wat veel voorkwam, waren gekneusde voeten door slechte schoenen en ernstige ongevallen die tijdens het verwisselen van de zeilen voorkwamen. Vallen uit masten, een complete ra die afbrak, uit elkaar spattende kanonnen, het verschuiven van allerlei zwaar materiaal aan dek tijdens stormen waren allemaal veel voorkomende bedrijfsongevallen. -gevechten en de daarbij opgelopen wonden met eventuele infecties tot gevolg. Met name infecties waren een belangrijke oorzaak van de sterfte van een groot deel van de bemanning. Uiteraard was het gevaar op wonden op oorlogsschepen en schepen die gekaapt werden het grootst. -schipbreuk. Dit kan een gevolg zijn van een duel tussen twee oorlogsschepen of simpelweg doordat het schip verging tijdens een zware storm. -uitputtingsziekten. Met name door een schrijnend tekort aan vitaminen ontstonden ziekten als scheurbuik. Scheurbuik is een gevolg van een tekort aan vitamine C. Vitamine C komt vooral veel voor in verse groenten en fruit. Door de enorme aantallen scheurbuik-gevallen blijkt dat er aan boord van de VOC-schepen een tekort was aan verse groenten en fruit. Dit is natuurlijk niet zo gek aangezien sommige reizen wel 8 maanden konden duren en deze groenten en fruit natuurlijk nooit zolang bewaard konden blijven. Symptomen van scheurbuik zijn verlammingen, ontstoken tandvlees, flauwvallen en uitvallen van tanden. Allemaal door een tekort aan vitamine C en een gebrek aan water. Tevens waren te weinig lichaamsbeweging, onvoldoende rust, eenzijdige voeding en veel te kleine logies ook oorzaken van infectieziekten en andere gezondheidsproblemen. De genezing van scheurbuik gebeurde door toedienen van veel verse groenten en fruit; vooral citroensap en rammenas (knoldragend gewas dat veel op een radijs lijkt, alleen grotere, meestal zwarte knollen heeft) werden hiervoor gebruikt. Heden ten dage gaat men uit van een dagelijkse hoeveelheid van 75 mg vitamine C per dag die men minimaal moet hebben. De bemanning had vaak een hoeveelheid van rond de 4 a 5 mg per dag. Men kan wel nagaan dat de kans op scheurbuik dus wel enorm groot was. Wanneer men niet genoeg vitamine C binnenkrijgt leidt dit na drie maanden tot scheurbuik. Verder was een grote boosdoener de ziekte 'beri-beri', die ontstaat door een gebrek aan vitamine B1. Vaak lagen schepen dagen, soms weken lang stil doordat er simpelweg geen wind stond. De voorraden namen dan snel af maar de afstand die nog afgelegd moest worden niet. De bemanning had dus soms nog niet een derde van de normale rantsoenen tot zijn beschikking. -besmettelijke ziekten. In de achttiende eeuw kwam de vlektyfus opzetten en joeg de marine, de VOC en de buitenlandse schepen de schrik op het lijf. De vlektyfus werd door de chirurgijns meestal 'rotkoortsen' genoemd. Symptomen zijn diarree met bloed, hoofdpijn en 'buiten zinnen' raken. Het is een zeer besmettelijke ziekte die wordt overgebracht door kleerluis. Deze luis nestelt zich in vuile kleren en vies beddengoed. Bestrijding is dan dus mogelijk door het invoeren van een goede hygiënische zorg. Dit drong de artsen pas in de tweede helft van de achttiende eeuw door, alhoewel ze allang wisten dat de ziekte besmettelijk was. Doordat deze ziekte enorm veel voorkwam in de achttiende eeuw blijkt maar al te goed hoe slecht de hygiëne aan boord was. -geslachtsziekten, longziekten en TBC. Stierf er iemand aan boord, dan was het de opperchirurgijn die door middel van obduktie de doodsoorzaak diende vast te stellen. Meestal kreeg de gestorvene een zeemansgraf. Soms, als het om hooggeplaatste personen ging, werd het stoffelijk overschot ingebalsemd en naar het vaderland vervoerd.
De praktische opdracht gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
J.
J.
Dit was een goed werkstuk Stefan.
Vooral omdat ik het uitgeprint had en had in geleverd. Het cijfer was een 9.1
21 jaar geleden
Antwoorden