Atoombom op Hirosjima

Inleiding Eén van de dingen waar de Tweede Wereldoorlog in uitspringt, is het gegeven dat de oorlog vooral werd gevoerd door het toedienen van zoveel mogelijk schade aan de burgerbevolking. Ook de wapens werden aangepast aan die vechtmethode, bommen werden bijvoorbeeld steeds verwoestender en dodelijker, om maar zoveel mogelijk burgers om te brengen. In de Eerste Wereldoorlog verloren ook burgers hun leven, maar de slachtingen vonden toch voornamelijk plaats in de soldatengevechten zelf. Blijkbaar leek het effectiever om de financiering en het draagvlak voor de bestaande oorlogspolitiek weg te nemen, om zo het leger vanuit de achterban te verzwakken. Dit lijkt inderdaad heel effectief, maar de vraag is of er toentertijd ook stilgestaan is bij de ethische bezwaren die dit zou kunnen meebrengen. Een interessant voorbeeld hiervan is het werpen van de atoombommen op de Japanse steden Hirosjima en Nagasaki. Toen de Amerikanen de bommen gooiden, brachten ze in één klap duizenden mensen mee om. Nog nooit was een massale uitroeiing van de burgerbevolking het ultieme doel geweest van Amerikaanse bombardementen en de wreedheid van deze aanval maakte het een nogal omstreden onderwerp. Veel mensen vroegen zich af of dit niet anders had gekund, of de oorlog ook gewonnen had kunnen worden op een wat meer humanitaire wijze. Het onderzoek De atoombommen op Hirosjima en Nagasaki hebben bij mij ook vragen opgewekt en ik ben daardoor op nader onderzoek gegaan naar de oorzaken, de middelen en de mate van noodzakelijkheid om het middel te gebruiken bij deze aanval. Om dit onderzoek beter te leiden heb ik het gehele vraagstuk onderverdeeld in een hoofdvraag en een aantal deelvragen. Uit de gegevens van die deelvragen zal ik proberen een conclusie te trekken die het antwoord is op de hoofdvraag. Ook heb ik een logboek bijgehouden om steeds weer te geven wat ik steeds heb gedaan en wat mij opviel tijdens het onderzoek. De hoofdvraag: · Waren de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki noodzakelijk? De deelvragen: 1. Onder welke politieke omstandigheden werd de atoombom gemaakt? 2. Wat waren de motieven van de geallieerden om de atoombommen te werpen op Hirosjima en Nagasaki? 3. Zou de oorlog anders zijn verlopen als de atoombommen niet werden geworpen?
Deelvraag 1 - Onder welke politieke en wetenschappelijke omstandigheden werd de atoombom gemaakt? - De Amerikanen begonnen sinds 1944 langzaamaan steeds meer terrein op de Japanners te winnen, maar het Japanse leger bleef te sterk om een invasie op het land uit te voeren. De Japanners wilden onder geen beding hun nederlaag onder ogen zien en zouden tot de laatste man blijven vechten, wat bij een invasie tot een enorm bloedbad voor beide partijen zou veroorzaken. De geallieerden waren het erover eens dat luchtaanvallen de minste slachtoffers en matrieelverliezen zou kosten en ze waren ook zeker succesvol, maar het was niet voldoende om Japan te laten capituleren. De Amerikanen hadden dus een sterker middel nodig om in de strijd te gooien en dat was de reden dat er in het diepste geheim het ‘Manhatten’-project opgericht werd. Men had revolutionaire ontdekkingen gedaan op het gebied van kernsplitsingen en er waren ideeën ontstaan om de energie die verkregen is uit die splitsingen, te gebruiken voor een nieuw soort bom. Daarom kregen twee aparte onderzoeks-centra de opdracht om de mogelijkheden te onderzoeken om een nucleaire bom te ontwikkelen waarvan de explosie zo groot zou zijn dat het in één klap een groot deel van een stad zou wegvagen. Allebei hadden ze omstreeks juni 1945 zo’n soort bom ontwikkeld, ‘Little Boy’ en ‘Fat Boy’. ‘Little Boy’ was een uraniumbom en was bestemd voor Hirosjima, ‘Fat Boy’ was een iets zwaardere bom, omdat hij van plutonium gemaakt was, en was bestemd voor Nagasaki. Op een gegeven moment kreeg het Amerikaanse volk te horen van de nieuw ontwikkelde wapens en probeerde een inschatting te maken van hoe ernstig de ontploffing zou zijn, maar na het werpen van de bom bleek pas hoe ingrijpend de explosie echt was geweest. De bom eiste veel meer slachtoffers dan in de eerste plaats werd verwacht, omdat men ook geen inschatting had kunnen maken van de gevolgen van de straling die vrijkwam tijdens explosie, die onder andere ziektes veroorzaakte en spontane abortussen teweegbracht. Deelvraag 2 - Wat waren de motieven van de geallieerden om
de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki te gooien? – Om het vasteland van Japan te bereiken, moesten de Amerikanen eerst alle omringende eilanden stuk voor stuk veroveren en dat koste enorm veel manschappen. De Japanners zagen hun einde steeds dichterbij komen, maar konden een vernedering niet verdragen. In Japan geloofde elke burger onvoorwaardelijk in de goddelijkheid van de keizer en konden niet geloven dat ze konden verliezen onder zijn bewind. Maar de keizer had eigenlijk helemaal niet de touwtjes in handen, de militaire leiding maakte de dienst uit en de keizer moest voor de goedkeuring van de bevolking zorgen voor de militaire plannen. Door de toewijding aan de keizer, wilde bijna geen enkele Japanner de wapens neerleggen, totdat de keizer hen zou bevelen te stoppen, wat de keizer wel wilde maar niet mocht van de militaire top. Daarom vochten ze verbeten door, alleen maar om zoveel mogelijk slachtoffers aan de zijde van de Amerikanen te veroorzaken. Amerika wist dat een invasie op vasteland van Japan om die reden zou uitlopen op een enorm drama en ook al zouden ze het winnen, de prijs zou veel te hoog zijn. Luchtbombardementen waren zeer succesvol: eind juni 1945 was 240 van de bij elkaar 570 vierkante kilometer van Japans zes grootste steden door brand verwoest na vele zware bombardementen. Toch bleef Japan te gevaarlijk om binnen te vallen en het wilde zich nog steeds niet overgeven. Veel mensen in Amerika begonnen moe te worden van de oorlog en wilden dat er een einde aan kwam, er moest dus een manier worden gezocht om Japan dusdanig te raken dat ze eindelijk zouden capituleren, zonder al te veel verliezen aan de Amerikaanse kant. Met de komst van nieuwe ontdekkingen op wetenschappelijk gebied, was het mogelijk om een bom te creëren die zo’n klap kon toedienen dat een groot deel van een stad en zijn bevolking in één klap zouden worden weggevaagd. Dit leek een goede uitkomst van het probleem en in het geheim werden twee atoombommen gemaakt, één voor Hirosjima en één voor Nagasaki, die in juli 1945 klaar voor gebruik waren. Maar er werd nog een beetje geaarzeld of de bommen wel gebruikt moesten worden, niet iedereen achtte het noodzakelijk om de bom in te zetten tegen Japan. Generaal George C. Marshall had uitgerekend dat als er toch een invasie zou worden gedaan (en de bommen niet gebruikt zouden worden), dat het dan in twee fases moest gebeuren, wat in de eerste fase alleen al zo’n 69.000 man zou kosten op een leger van 190.000 man. Hoeveel man er in de tweede fase zouden sneuvelen durfde men nog niet eens te berekenen. Toch wilde de generaal de atoombom niet gebruiken, tenminste, nu nog niet. Daarentegen prikte hij de datum voor de invasie die eind 1945 en begin 1946 moest plaatsvinden. Hij was niet de enige die bezwaren had, Amerikaanse leiders waren van mening dat de Japanners zich vanzelf wel zouden overgeven als het eiland helemaal omsingeld was en er geen invoer van goederen meer mogelijk was. Maar hun bezwaren en plannen waren niet overtuigend genoeg voor andere leiders en de wapens werden toch gereed gemaakt. De Japanners kregen na de conferentie in Potsdam op 26 juli 1945 nog één kans, ze moest zich meteen onvoorwaardelijk overgeven of ze zouden een totale vernietiging ondervinden. De keizer wilde zich wel overgeven, maar de militaire macht dreigde hem zijn troon te ontnemen als hij dat zou doen. Er zat dus niets anders op: de bommen zouden op 6 en 9 augustus de twee steden voor een groot deel van de aardbodem wegvagen. Hoewel ‘Little Boy’ kleiner en minder zwaar van lading was, veroorzaakte hij in Hirosjima veel meer schade dan ‘Fat Boy’ in Nagasaki, omdat Nagasaki veel heuveliger was. In Hirosjima stierven tussen de 60.000 en 80.000 mensen meteen of in enkele weken na de ramp, waarvan er 20.000 kinderen waren en 70.000 mensen waren zeer ernstig gewond. In Nagasaki raakten ongeveer 35.000 mensen gewond of kwamen om. Maar met de explosie was het nog niet over, de straling die bij de ontploffing vrijkwam veroorzaakte onder andere een dodelijke ziekte, miskramen, kanker en ernstige misvormingen bij baby’s. Na het werpen van de atoombommen verklaarde Rusland Japan de oorlog en liep het Japanse leger in China in een bliksemaanslag onder de voet zonder al te veel moeite, hoewel het Japanse leger daar een mogendheid van 1.040.000 man had. De klap van de atoombommen was zo groot dat het samen met de oorlogsverklaring van Rusland aan Japan en de aanval op het Japanse bolwerk Mansjoerije leidde tot de capitulatie van Japan. Deelvraag 3 – Zou de oorlog anders zijn verlopen als de atoombommen
niet waren geworpen? – De oorlog zou natuurlijk sowieso een ander verloop hebben als een aspect uit de oorlog weggelaten zou worden. Maar bij een dergelijk ingrijpende gebeurtenis als de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki is de vraag natuurlijk of de oorlog een geheel andere wending had genomen als de bommen niet geworpen zouden zijn. Dat er een andere winnaar uit de strijd gekomen zou zijn, lijkt me niet heel aannemelijk, maar zeker is het dat zonder de atoombommen er veel meer slachtoffers aan de Amerikaanse kant zouden zijn gevallen. Het eerste alternatief voor de bom was namelijk een invasie op het vasteland van Japan, waar zeker alleen al in de fase van de strijd éénderde van de manschappen zouden sneuvelen. In de tweede fase zouden de Japanners in een wanhoopspoging om toch overeind te blijven, misschien nog wel meer slachtoffers weten te veroorzaken, zodat het maar een zeer schamele overwinning of heel misschien zelfs een nederlaag zou zijn voor de Amerikanen. Maar ook al hadden de Japanners de Amerikanen op één of andere manier af weten te slaan, de strijd hadden ze toch verloren, omdat er bijna niets meer van het leger over was en ze meer vijanden hadden dan alleen de Amerikanen. Ze zouden sowieso verslagen worden door de inmiddels goedgetrainde oorlogsmachine van Rusland, omdat Stalin wel geïnteresseerd was in een communistisch bondgenootschap met China en daarvoor eerst de Japanse troepen moest verdrijven. Maar ook voor de snelheid van de capitulatie zou het hebben uitgemaakt of de bommen gebruikt zouden zijn of niet. De Amerikaanse bevolking begon moe te worden van de oorlog en wilde niet nog langer vechten en de grote verliezen aanhoren, dus de bom kwam in dat opzicht als geroepen. Het enige wat men hoefde doen, was één bom op een grote stad gooien en de bom deed het werk van duizend andere bommen, om nog niet eens te spreken van het schokeffect dat veroorzaakt zou worden bij de Japanse bevolking. Dat bespaarde zowel manschappen als tijd, aangezien de Russen de rest van het werk zouden opknappen in China. Conclusie De atoombommen op Hirosjima en Nagasaki zijn voor de Amerikanen heel belangrijk geweest om de oorlog te winnen, maar er waren ook andere oplossingen geweest. Zoals het omsingelen van Japan, zodat er geen toevoer van voedsel en brandstoffen meer mogelijk was. Maar het was niet zeker of dat wel afdoende was. Een ander idee was een invasie van Japan, maar dat zou zo veel slachtoffers eisen dat Amerika bijna geen manschappen meer over zou houden. De atoombom was dus een heel logische keuze voor Amerika om de oorlog te winnen, want het was dé manier met het grootste effect en de minste verliezen. Het enige nadeel was het feit dat het een enorm wrede bom was en dat er ook ethische bezwaren aan het gebruik kleefden. Nog nooit was er een bom geworpen die zo’n verwoestende werking had als de atoombom. Maar als je jarenlang verwikkeld bent in een oorlog waarin beide partijen meedogenloos zijn tegenover elkaar en jij zelf al heel wat leed bent gewend, dan is de drempel lager om een dergelijk wapen in te zetten. Ook waren de Amerikanen de laffe aanval op Pearl Harbor op nog niet vergeten, waarin de Amerikaanse marine onvoorbereid op Hawaï werd aangevallen door de Japanse luchtmacht en daarbij een paar van Amerika’s beste slagschepen hun einde vonden, samen met duizenden soldaten. Deze nederlaag moest gewroken worden en dat zorgde ervoor dat er maar weinig Amerikanen mededogen had voor de Japanners. Ook gingen Japanners niet bepaald zachtzinnig om met krijgsgevangenen, wat de haatgevoelens tegenover de vijand alleen maar versterkte. En in tijden van oorlog, als je de vijand zo erg haat, dan denk je niet meer in termen van menslievendheid. Dan gaat je wil om te winnen en de veiligheid van je eigen land voor. Dat is bij elke partij zo geweest, want als je echt rekening gaat houden met de mogelijke slachtoffers, dan kun je geen oorlog voeren, want een oorlog is gebaseerd op het verzwakken van de andere partij door diens mensen om te brengen. Een invasie van Japan zou trouwens ook veel slachtoffers bij de burgerbevolking hebben gekost, doordat de burgers zich met man en macht zouden hebben verdedigt en ze ook om zouden komen bij de bombardementen. De atoombom mocht dan wel een wreed wapen zijn om in te zetten, maar ik denk dat het gezien de omstandigheden wel gerechtvaardigd is geweest om de bom te gebruiken. Het was het enige wapen voor de Amerikanen wat garantie gaf voor een overwinning op de Japanners en voor een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Een ander plan konden ze zich niet riskeren en het zag er niet uit dat de Japanners voor weinig geweld door de knieën zouden gaan. De beëindiging van de Tweede Wereldoorlog was zo belangrijk, dat toentertijd veel mensen vonden dat het doel de middelen rechtvaardigde. Ik sluit mij aan bij deze mening, want als er niet een einde aan de oorlog was gekomen, zouden de burgers waarschijnlijk nog veel meer leed berokkend worden. En daarbij is niet uitgesloten dat intussen ook andere landen over atoombommen zouden beschikken en zij die ook in de strijd zouden gooien, waarbij de chaos in de wereld niet meer te overzien zou zijn.
Werkplan 1) Ik stel vast wat mijn onderwerp gaat worden. 2) Daarbij formuleer ik een passende hoofdvraag. 3) De hoofdvraag deel ik op in verschillende deelvragen. 4) Ik ga na wat voor informatie ik nodig heb en waar ik die zal kunnen vinden en bedenk mij dat ik betrouwbare informatie nodig heb in de vorm van een tekst. 5) Ik realiseer me dat ik boeken uit de bibliotheek zal moeten huren en/of informatie zal moeten halen van betrouwbare internetsites. 6) Ik laat mijn deelvragen en dit werkplan controleren door de docent
7) Ik ga informatie vergaren. 8) Ik ga me oriënteren op de stof en probeer een overzicht te krijgen in de situatie. 9) Ik ga met behulp van mijn inzicht in de politieke omstandigheden de deelvragen één voor één beantwoorden en daar een conclusie uit trekken. 10) Ondertussen houd ik een logboek bij. Bronvermelding · ‘Gedenkboek van de Tweede Wereldoorlog,’ Ivor Mantale, Rebo Productions, Lisse, 1989, blz. 13-23, 63-67, 106-111, 374-387 · ‘De oorzaken van de Tweede Wereldoorlog in Azië en de Stille Oceaan,’ Akira Iriye, Hollandia, Baarn, 1990, blz. 7-12, 235-236