Atoombom op Hirosjima

Inleiding

Eén van de dingen waar de Tweede Wereldoorlog in uitspringt, is het gegeven dat de oorlog vooral werd gevoerd door het toedienen van zoveel mogelijk schade aan de burgerbevolking. Ook de wapens werden aangepast aan die vechtmethode, bommen werden bijvoorbeeld steeds verwoestender en dodelijker, om maar zoveel mogelijk burgers om te brengen. In de Eerste Wereldoorlog verloren ook burgers hun leven, maar de slachtingen vonden toch voornamelijk plaats in de soldatengevechten zelf. Blijkbaar leek het effectiever om de financiering en het draagvlak voor de bestaande oorlogspolitiek weg te nemen, om zo het leger vanuit de achterban te verzwakken. Dit lijkt inderdaad heel effectief, maar de vraag is of er toentertijd ook stilgestaan is bij de ethische bezwaren die dit zou kunnen meebrengen. Een interessant voorbeeld hiervan is het werpen van de atoombommen op de Japanse steden Hirosjima en Nagasaki. Toen de Amerikanen de bommen gooiden, brachten ze in één klap duizenden mensen mee om. Nog nooit was een massale uitroeiing van de burgerbevolking het ultieme doel geweest van Amerikaanse bombardementen en de wreedheid van deze aanval maakte het een nogal omstreden onderwerp. Veel mensen vroegen zich af of dit niet anders had gekund, of de oorlog ook gewonnen had kunnen worden op een wat meer humanitaire wijze.

Het onderzoek

De atoombommen op Hirosjima en Nagasaki hebben bij mij ook vragen opgewekt en ik ben daardoor op nader onderzoek gegaan naar de oorzaken, de middelen en de mate van noodzakelijkheid om het middel te gebruiken bij deze aanval. Om dit onderzoek beter te leiden heb ik het gehele vraagstuk onderverdeeld in een hoofdvraag en een aantal deelvragen. Uit de gegevens van die deelvragen zal ik proberen een conclusie te trekken die het antwoord is op de hoofdvraag. Ook heb ik een logboek bijgehouden om steeds weer te geven wat ik steeds heb gedaan en wat mij opviel tijdens het onderzoek.

De hoofdvraag: · Waren de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki noodzakelijk?

De deelvragen: 1. Onder welke politieke omstandigheden werd de atoombom gemaakt? 2. Wat waren de motieven van de geallieerden om de atoombommen te werpen op Hirosjima en Nagasaki? 3. Zou de oorlog anders zijn verlopen als de atoombommen niet werden geworpen?

Deelvraag 1

- Onder welke politieke en wetenschappelijke omstandigheden werd de atoombom gemaakt? -

De Amerikanen begonnen sinds 1944 langzaamaan steeds meer terrein op de Japanners te winnen, maar het Japanse leger bleef te sterk om een invasie op het land uit te voeren. De Japanners wilden onder geen beding hun nederlaag onder ogen zien en zouden tot de laatste man blijven vechten, wat bij een invasie tot een enorm bloedbad voor beide partijen zou veroorzaken. De geallieerden waren het erover eens dat luchtaanvallen de minste slachtoffers en matrieelverliezen zou kosten en ze waren ook zeker succesvol, maar het was niet voldoende om Japan te laten capituleren. De Amerikanen hadden dus een sterker middel nodig om in de strijd te gooien en dat was de reden dat er in het diepste geheim het ‘Manhatten’-project opgericht werd. Men had revolutionaire ontdekkingen gedaan op het gebied van kernsplitsingen en er waren ideeën ontstaan om de energie die verkregen is uit die splitsingen, te gebruiken voor een nieuw soort bom. Daarom kregen twee aparte onderzoeks-centra de opdracht om de mogelijkheden te onderzoeken om een nucleaire bom te ontwikkelen waarvan de explosie zo groot zou zijn dat het in één klap een groot deel van een stad zou wegvagen. Allebei hadden ze omstreeks juni 1945 zo’n soort bom ontwikkeld, ‘Little Boy’ en ‘Fat Boy’. ‘Little Boy’ was een uraniumbom en was bestemd voor Hirosjima, ‘Fat Boy’ was een iets zwaardere bom, omdat hij van plutonium gemaakt was, en was bestemd voor Nagasaki. Op een gegeven moment kreeg het Amerikaanse volk te horen van de nieuw ontwikkelde wapens en probeerde een inschatting te maken van hoe ernstig de ontploffing zou zijn, maar na het werpen van de bom bleek pas hoe ingrijpend de explosie echt was geweest. De bom eiste veel meer slachtoffers dan in de eerste plaats werd verwacht, omdat men ook geen inschatting had kunnen maken van de gevolgen van de straling die vrijkwam tijdens explosie, die onder andere ziektes veroorzaakte en spontane abortussen teweegbracht.

Deelvraag 2

- Wat waren de motieven van de geallieerden om
de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki te gooien? –

Om het vasteland van Japan te bereiken, moesten de Amerikanen eerst alle omringende eilanden stuk voor stuk veroveren en dat koste enorm veel manschappen. De Japanners zagen hun einde steeds dichterbij komen, maar konden een vernedering niet verdragen. In Japan geloofde elke burger onvoorwaardelijk in de goddelijkheid van de keizer en konden niet geloven dat ze konden verliezen onder zijn bewind. Maar de keizer had eigenlijk helemaal niet de touwtjes in handen, de militaire leiding maakte de dienst uit en de keizer moest voor de goedkeuring van de bevolking zorgen voor de militaire plannen. Door de toewijding aan de keizer, wilde bijna geen enkele Japanner de wapens neerleggen, totdat de keizer hen zou bevelen te stoppen, wat de keizer wel wilde maar niet mocht van de militaire top. Daarom vochten ze verbeten door, alleen maar om zoveel mogelijk slachtoffers aan de zijde van de Amerikanen te veroorzaken. Amerika wist dat een invasie op vasteland van Japan om die reden zou uitlopen op een enorm drama en ook al zouden ze het winnen, de prijs zou veel te hoog zijn. Luchtbombardementen waren zeer succesvol: eind juni 1945 was 240 van de bij elkaar 570 vierkante kilometer van Japans zes grootste steden door brand verwoest na vele zware bombardementen. Toch bleef Japan te gevaarlijk om binnen te vallen en het wilde zich nog steeds niet overgeven. Veel mensen in Amerika begonnen moe te worden van de oorlog en wilden dat er een einde aan kwam, er moest dus een manier worden gezocht om Japan dusdanig te raken dat ze eindelijk zouden capituleren, zonder al te veel verliezen aan de Amerikaanse kant. Met de komst van nieuwe ontdekkingen op wetenschappelijk gebied, was het mogelijk om een bom te creëren die zo’n klap kon toedienen dat een groot deel van een stad en zijn bevolking in één klap zouden worden weggevaagd. Dit leek een goede uitkomst van het probleem en in het geheim werden twee atoombommen gemaakt, één voor Hirosjima en één voor Nagasaki, die in juli 1945 klaar voor gebruik waren. Maar er werd nog een beetje geaarzeld of de bommen wel gebruikt moesten worden, niet iedereen achtte het noodzakelijk om de bom in te zetten tegen Japan. Generaal George C. Marshall had uitgerekend dat als er toch een invasie zou worden gedaan (en de bommen niet gebruikt zouden worden), dat het dan in twee fases moest gebeuren, wat in de eerste fase alleen al zo’n 69.000 man zou kosten op een leger van 190.000 man. Hoeveel man er in de tweede fase zouden sneuvelen durfde men nog niet eens te berekenen. Toch wilde de generaal de atoombom niet gebruiken, tenminste, nu nog niet. Daarentegen prikte hij de datum voor de invasie die eind 1945 en begin 1946 moest plaatsvinden. Hij was niet de enige die bezwaren had, Amerikaanse leiders waren van mening dat de Japanners zich vanzelf wel zouden overgeven als het eiland helemaal omsingeld was en er geen invoer van goederen meer mogelijk was. Maar hun bezwaren en plannen waren niet overtuigend genoeg voor andere leiders en de wapens werden toch gereed gemaakt. De Japanners kregen na de conferentie in Potsdam op 26 juli 1945 nog één kans, ze moest zich meteen onvoorwaardelijk overgeven of ze zouden een totale vernietiging ondervinden. De keizer wilde zich wel overgeven, maar de militaire macht dreigde hem zijn troon te ontnemen als hij dat zou doen. Er zat dus niets anders op: de bommen zouden op 6 en 9 augustus de twee steden voor een groot deel van de aardbodem wegvagen. Hoewel ‘Little Boy’ kleiner en minder zwaar van lading was, veroorzaakte hij in Hirosjima veel meer schade dan ‘Fat Boy’ in Nagasaki, omdat Nagasaki veel heuveliger was. In Hirosjima stierven tussen de 60.000 en 80.000 mensen meteen of in enkele weken na de ramp, waarvan er 20.000 kinderen waren en 70.000 mensen waren zeer ernstig gewond. In Nagasaki raakten ongeveer 35.000 mensen gewond of kwamen om. Maar met de explosie was het nog niet over, de straling die bij de ontploffing vrijkwam veroorzaakte onder andere een dodelijke ziekte, miskramen, kanker en ernstige misvormingen bij baby’s. Na het werpen van de atoombommen verklaarde Rusland Japan de oorlog en liep het Japanse leger in China in een bliksemaanslag onder de voet zonder al te veel moeite, hoewel het Japanse leger daar een mogendheid van 1.040.000 man had. De klap van de atoombommen was zo groot dat het samen met de oorlogsverklaring van Rusland aan Japan en de aanval op het Japanse bolwerk Mansjoerije leidde tot de capitulatie van Japan.