Vrijhandel in de EU

HOE IS DE HANDELSRELATIE TUSSEN DE EU EN DE REST VAN DE WERELD NU? Vrijhandel bestaat al lang. Vrijhandel ontstaat niet alleen door economische oorzaken, maar heeft ook politieke redenen. Na de tweede wereldoorlog moest de wereld weer opnieuw opgebouwd worden, en om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen werden er afspraken gemaakt zodat verschillende landen afhankelijker werden van elkaar zouden worden. Deze afspraken hielden meestal in dat er verschillende handelsorganisaties werden opgericht, die afspraken maakten en regels opstelden over de internationale handel. Zo werd na de tweede wereldoorlog in 1950 de EGKS opgericht, de Europese Gemeenschap voor Kolen Staal, om te zorgen dat Frankrijk en Duitsland niet weer in oorlog zouden raken met elkaar. Leden van deze organisatie waren West-Duitsland, Frankrijk, Italië, België, Luxemburg en Nederland. Dit was de eerste handelsorganisatie die ontstond binnen de EU. 7 jaar later werd het Verdrag van Rome gesloten, waarbij de EEG (Europese Economische Gemeenschap) en Euratom (Europese Gemeenschap voor Atoomenergie) werden opgericht. Nog later werden de EGKS, de EEG en Euratom samengevoegd tot de EG (Europese Gemeenschap), en binnen deze nieuwe ‘organisatie’ was er vrijhandel mogelijk, alhoewel dat niet altijd helemaal goed ging. In 1973 kwamen de landen Denemarken, Ierland en Groot-Brittannië bij de EG, nog een paar jaar later traden ook Griekenland, Spanje, Portugal, Zweden, Finland, en Oostenrijk toe tot de EG, en op 1 januari 1994 werd de naam EG veranderd in de huidige naam: de Europese Unie (EU). Ook in andere continenten maakte de economie van de daar gelegen landen dit soort ontwikkelingen door, niet overal dezelfde uiteraard, maar overal ontstonden handelsorganisaties en handelsverdragen tussen landen, eerst vooral binnen de continenten maar de laatste tijd ook steeds meer intercontinentaal. De handelsrelatie tussen verschillende landen en continenten is niet altijd even goed geweest. In het Midden Oosten bijvoorbeeld is het belangrijkste exportproduct de olie die daar aanwezig is, en aangezien de olie uit het Midden Oosten goedkoop is, en veel landen de olie importeren is het ook een machtsmiddel waar het Midden Oosten (vooral in tijden van spanningen) makkelijk gebruik van kan maken. Ondanks spanningen en conflicten werd de internationale en intercontinentale handel steeds belangrijker. In 1994 ontstond de WTO (World Trade Organisation), die voortkwam uit de GATT (General Agreement on Traffics and Trade) -overeenkomsten, en die opgericht werd om vrijhandel te bevorderen en handelsconflicten vreedzaam op te lossen. (zie volgende hoofdstuk) Mede door oprichting van deze handelsorganisatie waar ondertussen ongeveer 140 landen lid van zijn, kwam er steeds meer internationale handel en de neiging naar vrijhandel werd ook steeds groter. In het begin van de jaren ’90 was de handelsrelatie tussen de EU en de rest van de wereld (vooral de VS) zeer goed. Door de opkomst van internet, en nieuwe markt waar veel geld in verdient kon worden, veranderde de wereld in een ‘global village’, grenzen verdwenen en de vooruitzichten waren goed. Amerika en Europa leken politiek en economisch gelijk op te gaan. Maar de situatie is aan het verslechteren, vooral tussen de VS en EU, twee grootmachten in de wereldeconomie. Dit heeft verschillende oorzaken. Ten eerste waren de VS en Europa een halve eeuw noodgedwongen bondgenoten. Ze ‘vochten tegen het kwaad’ en omdat ze in veel dingen wel moesten samenwerken werden verschillen in opvattingen over de vrije handel voor lief genomen; er werd niet genoeg aandacht aan besteed. En nu, nu de VS en de EU niet meer samen hoeven te werken komen al die verschillen naar boven, en dat zorgt voor spanningen. Ten tweede zijn er soms onvoorziene gebeurtenissen in een land waardoor de handel verslechterd. Denk bijvoorbeeld aan de BSE crisis, waardoor de vleesexport door veel landen geboycot werd uit angst voor besmetting van het eigen vee. Dit is één van de vele onvoorziene gebeurtenissen die er de afgelopen jaren zijn voorgevallen, en een belangrijke reden waardoor spanningen ontstaan in de handelsrelatie tussen landen. Aangezien de verschillende grote handelsmachten met veel dingen steeds onafhankelijker van elkaar worden, hebben het soort gebeurtenissen als de BSE crisis een grotere impact dan vroeger. Ten derde zijn er natuurlijk ook nog talloze politieke redenen waardoor internationale handel bemoeilijkt (maar soms ook wel bevorderd) wordt. De handelsrelatie tussen de EU en de ontwikkelingslanden daarentegen wordt steeds beter. Er zijn verschillende organisaties die ervoor zorgen dat de derde wereld landen niet uitgebuit worden, en er worden eerlijke en voor de ontwikkelingslanden gunstige handelsovereenkomsten gesloten. Dit allemaal uit het oogpunt van de steeds groter wordende armoede in veel derde wereld landen, en de slechte economie, terwijl de derde wereld genoeg (grondstoffen bijvoorbeeld) in huis heeft om goede winstgevende handel te gaan voeren.

WAAR STREEFT DE WTO NAAR? We zullen eerst wat informatie geven over de WTO zelf, daarna gaan we in op de doelstellingen die ze nastreven. WTO staat voor World Trade Organisation, in Nederland ook wel de Wereldhandelsorganisatie genoemd. De WTO is een internationaal orgaan dat zich bezighoudt met de regelgeving voor de handel tussen twee landen. De organisatie is gevestigd in Genève en werd in 1994 in het leven geroepen om de nieuwe wereldhandelsverdragen te bewaken. In 1947 spraken ongeveer honderd landen met elkaar af dat het wereldhandelsverkeer vrijer moest worden, in de zogenaamde GATT- overeenkomst. Na 40 jaar werd besloten om de GATT (General Agreement on Traffics and Trade) om te vormen tot de WTO. Inmiddels zijn ruim 140 staten lid. Eens per twee jaar komen de ministers van de lidstaten bijeen op een Ministeriële Conferentie, het hoogste beslisorgaan binnen de WTO. Daaronder komt de Algemene Raad - meestal ambassadeurs en delegatiehoofden - die een paar keer per jaar samenkomt. Zij vormt ook het orgaan dat toeziet op het handelsbeleid en de geschillen regelt. Vervolgens komen de Goederenraad, de Dienstenraad en Raad voor het Intellectueel Eigendom. Zij rapporteren aan de Algemene Raad. Ambtenaren ontmoeten elkaar op regelmatige basis in Genève. Er zijn tal van andere raden, comités werk- en onderhandelingsgroepen die zich met individuele overeenkomsten over zaken als milieu, ontwikkeling, lidmaatschap en regionale handelsakkoorden bezighouden. De WTO heeft veel invloed in het dagelijks leven van steeds meer mensen. Wat je eet, hoeveel je betaalt voor een T-shirt of medicijnen, of je werk hebt of niet, de vrijheid van boeren om hun zaden opnieuw te planten, subsidies die overheden verstrekken; het wordt allemaal beïnvloed door de regels die worden opgesteld door de WTO. Die regels zijn bindend en kunnen bijvoorbeeld gaan over verlaging van invoertarieven, subsidies, quota en anti-dumpingmaatregelen, over productnormen en octrooibescherming, over kredieten voor exporterende bedrijven en kwaliteitsstandaarden. Het belangrijkste onderdeel van de organisatie zijn de overeenkomsten waarin die grondregels voor het internationale handelsverkeer en handelspolitiek worden gevormd. De overeenkomsten hebben de volgende drie kerndoelstellingen: - het zoveel mogelijk bevorderen van vrije handelsstromen - het in stappen bewerkstelligen van verdere liberalisatie door middel van onderhandelingen - het komen tot onpartijdige compromissen bij conflicten met betrekking op investeringen
Het hoofddoel van de WTO in het algemeen is: de handel zo vrij, vlot en voorspelbaar mogelijk te laten verlopen. Handelsvrijheid wordt hiermee boven alle andere belangen van mens en milieu verheven. Een fundamenteel principe van de WTO is die van non-discriminatie; eigen bedrijven mogen niet worden voorgetrokken boven buitenlandse bedrijven en wat voor een land geldt, geldt direct voor alle landen. Uitzonderingen daarop zijn de regionale handelsblokken (leden binnen de EU kunnen wel voorkeur krijgen boven niet EU- leden), en landen met een zwakkere economie: zij worden ontheven van sommige verplichtingen.

WAAR STREEFT DE WTO NAAR? We zullen eerst wat informatie geven over de WTO zelf, daarna gaan we in op de doelstellingen die ze nastreven. WTO staat voor World Trade Organisation, in Nederland ook wel de Wereldhandelsorganisatie genoemd. De WTO is een internationaal orgaan dat zich bezighoudt met de regelgeving voor de handel tussen twee landen. De organisatie is gevestigd in Genève en werd in 1994 in het leven geroepen om de nieuwe wereldhandelsverdragen te bewaken. In 1947 spraken ongeveer honderd landen met elkaar af dat het wereldhandelsverkeer vrijer moest worden, in de zogenaamde GATT- overeenkomst. Na 40 jaar werd besloten om de GATT (General Agreement on Traffics and Trade) om te vormen tot de WTO. Inmiddels zijn ruim 140 staten lid. Eens per twee jaar komen de ministers van de lidstaten bijeen op een Ministeriële Conferentie, het hoogste beslisorgaan binnen de WTO. Daaronder komt de Algemene Raad - meestal ambassadeurs en delegatiehoofden - die een paar keer per jaar samenkomt. Zij vormt ook het orgaan dat toeziet op het handelsbeleid en de geschillen regelt. Vervolgens komen de Goederenraad, de Dienstenraad en Raad voor het Intellectueel Eigendom. Zij rapporteren aan de Algemene Raad. Ambtenaren ontmoeten elkaar op regelmatige basis in Genève. Er zijn tal van andere raden, comités werk- en onderhandelingsgroepen die zich met individuele overeenkomsten over zaken als milieu, ontwikkeling, lidmaatschap en regionale handelsakkoorden bezighouden. De WTO heeft veel invloed in het dagelijks leven van steeds meer mensen. Wat je eet, hoeveel je betaalt voor een T-shirt of medicijnen, of je werk hebt of niet, de vrijheid van boeren om hun zaden opnieuw te planten, subsidies die overheden verstrekken; het wordt allemaal beïnvloed door de regels die worden opgesteld door de WTO. Die regels zijn bindend en kunnen bijvoorbeeld gaan over verlaging van invoertarieven, subsidies, quota en anti-dumpingmaatregelen, over productnormen en octrooibescherming, over kredieten voor exporterende bedrijven en kwaliteitsstandaarden. Het belangrijkste onderdeel van de organisatie zijn de overeenkomsten waarin die grondregels voor het internationale handelsverkeer en handelspolitiek worden gevormd. De overeenkomsten hebben de volgende drie kerndoelstellingen: - het zoveel mogelijk bevorderen van vrije handelsstromen - het in stappen bewerkstelligen van verdere liberalisatie door middel van onderhandelingen - het komen tot onpartijdige compromissen bij conflicten met betrekking op investeringen
Het hoofddoel van de WTO in het algemeen is: de handel zo vrij, vlot en voorspelbaar mogelijk te laten verlopen. Handelsvrijheid wordt hiermee boven alle andere belangen van mens en milieu verheven. Een fundamenteel principe van de WTO is die van non-discriminatie; eigen bedrijven mogen niet worden voorgetrokken boven buitenlandse bedrijven en wat voor een land geldt, geldt direct voor alle landen. Uitzonderingen daarop zijn de regionale handelsblokken (leden binnen de EU kunnen wel voorkeur krijgen boven niet EU- leden), en landen met een zwakkere economie: zij worden ontheven van sommige verplichtingen.

CONCLUSIE Naar aanleiding van het verslag dat wij gemaakt hebben zijn we erachter gekomen dat internationale handel niet in alle gevallen gunstig is. Politieke spanningen kunnen een te grote rol gaan spelen in de wereldeconomie, en dat is een gevaarlijk punt omdat er door bijvoorbeeld wederzijdse boycot van bepaalde producten een tekort kan ontstaan aan dat product. Maar ook omdat een export product snel als machtsmiddel gebruikt kan worden, vooral als het een product is dat belangrijk is voor de wereldeconomie zoals de olie uit het Midden Oosten. En politieke spanningen zijn natuurlijk sowieso gevaarlijk. Maar er zijn ook genoeg voorbeelden te noemen in welke vrijhandel heel gunstig is. In het geval van de ontwikkelingslanden bijvoorbeeld. Deze ontwikkelingslanden hebben steun nodig bij het opbouwen van hun economie. En er zitten nog meer voordelen aan vrijhandel. In de EU, waar sinds kort alle grenzen opengesteld zijn voor alle verkeer binnen de EU verloopt de internationale handel soepel en snel, er zijn geen wachtrijen voor de grenzen, er hoeven geen invoerrechten aangevraagd te worden en zo zijn er nog veel meer punten waardoor de handel makkelijker gemaakt wordt. En dat scheelt uiteraard een hoop geld (want: tijd is geld), bijvoorbeeld de kosten van opslagruimte voor producten die niet onmiddellijk ingevoerd kunnen worden. Zo zijn er vóór en tegen vrijhandel genoeg argumenten te bedenken, maar wij zijn tot de conclusie gekomen dat vrijhandel alleen goed is zolang het de economie bevorderd, zolang het geen politieke spanningen oplevert, waar voor gezorgd kan worden door bijvoorbeeld de economie van het eigen land voorop te stellen, en alleen handelsovereenkomsten te sluiten als het voor beide partijen beter is en niet de eigen economie in gevaar brengt. Nu klinkt dit allemaal heel logisch, maar in werkelijkheid gaat het vaak anders. Er gelden andere regels en andere wetten, en alles is natuurlijk veel gecompliceerder dan zoals wij het zien, aangezien er zoveel verschillende factoren een rol spelen in de vrijhandel waar wij niets vanaf weten.