Economische globalisering

ECONOMISCHE GLOBALISERING

Voorwoord

In deze periode zijn we keihard aan de slag gegaan met het bestuderen van bronnen over economische globalisering. Zo zijn we er allemaal een soort van ‘spelenderwijs’ achtergekomen wat het precies inhoudt en waarom het optreedt. Dat er een hoop kleren en speelgoed in Azië geproduceerd wordt omdat het daar goedkoper is wist ik al. Maar ik wist niet dat er zoveel mensen zo uitgebuit worden en dat er een globalisering van afval bestaat. Daarom vond ik dit een erg leuke periode en ik heb ook erg veel geleerd.

Inleiding

Wat is dat nou eigenlijk? Globalisering? Is het goed? Worden we er rijk van of juist armer? Worden er nou echt mensen uitgebuit voor mijn mooie schoenen of zijn ze zelfs door kinderen gemaakt? In dit werkstuk zullen al deze vragen uitgebreid worden beantwoord en er wordt uitgebreid uitgelegd wat globalisering precies inhoud.

Hoe ziet het eruit?

Het zit al in het woord verpakt: globaal, mondiaal, wereldwijd. Hier heeft globalisering dan ook erg veel mee te maken. Bij globalisering maken de bedrijven zo gunstig mogelijk gebruik van de productie factoren, vaak is dit goedkope arbeid of grond, maar globalisering kan ook optreden waar bijv. de milieuwetgeving erg mild is. En om dit te doen is het onvermijdelijk om je als bedrijf in een land te vestigen waar dit van toepassing is. Door de geavanceerde communicatie technologieën (Internet en bijvoorbeeld de mobiele telefonie) van tegenwoordig, en door het makkelijke transport en de afnemende handelsbarrières is het ook mogelijk om naar een ander land te verhuizen. Het oversteken van landsgrenzen is tegenwoordig geen remmende factor meer. Merken zijn wereldwijd geworden. Door globalisering zijn er ook ongelooflijk grote en machtige concerns ontstaan. Bijna over heel de wereld is Coca-Cola te koop en heel de wereld zit vol met McDonald’sen. Norena Hertz definieert globalisering als: ‘de toename van de snelheid en de mate van onderlinge verhoudingen en betrekkingen.’ Dit is natuurlijk een beetje kort door de bocht gezegd. Ik zie dit meer als de óórzaak van globalisering. Ik zal wat voorbeelden geven van globalisering:

Het eerste voorbeeld gaat over een Nederlandse ondernemer die besloot zijn meubelproductie naar Roemenië te verplaatsen. Hij haalde hier sterk concurrentievoordeel uit t.o.v. bijvoorbeeld Portugal, omdat in Roemenie de productiefactor ‘Arbeid’ veel gunstiger is voor de ondernemer dan in Portugal en Nederland. Het minimumloon ligt er namelijk op slechts 80 Euro per maand. Het voordeel van Oost-Europese landen t.o.v. Aziatische landen is dat je op de Meubels gewoon ‘made in Europe’ kunt zetten en ze zijn natuurlijk dichterbij. Europa heeft namelijk bijvoorbeeld in Amerika een goed imago. Maar als mensen horen dat het uit Roemenië komt denken ze gelijk aan straatkinderen en aan vreselijke dictators. Er duiken natuurlijk wel nog een aantal problemen op bij zo een verhuizing naar een ander land. Zo is het niet moeilijk om werknemers te vinden (want de werkloosheid is hoog), maar voor het management van zijn plant heeft hij toch echt geschoolde mensen nodig. Die zijn best lastig te vinden. Een ander probleem waar je voor kan komen te staan is inflatie. In Roemenië is er namelijk gemiddeld een inflatie van 30% (ongeveer 10 keer zoveel als in Nederland).

Arbeid is niet de enige factor waar voordeel mee gedaan kan worden. Tegenwoordig verplaatsen steeds meer Nederlandse bloemen kwekerijen (bron: Zwarte Rozen) naar Kenia of andere Afrikaanse landen. Hier is dus niet alleen de productie factor arbeid zeer gunstig, de grondprijs ligt er ook nog eens zeer laag en het klimaat is uiterst gunstig voor bloemenkweek. Dit scheelt aanzienlijk in de energie kosten, zelfs als je de energie voor het transport er nog bij optelt.
Het onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe soorten en de marketing en de handel blijven wel in Nederland.

Globalisering blijft niet alleen bij de productie van goederen. Een Amerikaans Lease & Financing bedrijf heeft een hele kantoorfractie naar India verhuisd (bron: Call centers in India). Alle telefoontjes die naar het bedrijf gaan worden direct via de satelliet doorgeschakeld naar India. Hier staan de werknemers direct klaar om de Amerikaanse mensen zich eraan te herinneren dat ze nog schulden hebben. De Indiase werknemers krijgen een spoedcursus ‘Texaans accent’ en ze kunnen aan het werk.
Een andere vorm van globalisering is de globalisering van afval. Een heel groot gedeelte van het plastic-, papier-, glas- en ijzerafval dat wij produceren, wordt verscheept naar India, om daar hergebruikt of gerecycled te worden. Volgens een Nederlandse econoom is dit goed voor de Indiase economie. Het creëert namelijk banen. Maar de Indiase econoom is het hier helemaal niet mee eens. In India verdienen namelijk veel mensen hun geld door het inzamelen van afval. En als er dan weer is een schip vol afval de haven binnenkomt, daalt de prijs van het Indiase afval sterk en hiermee daalt de stimulans om afval te verzamelen ook.

In de kleding- en speelgoedindustrie (bron: Zwartboek) treedt heel veel globalisering op. Bijna álle grote concerns (zoals: Nike, Adidas, Puma, Ralph Lauren, Walt Disney, McDonald’s) laten hun speelgoed of kleding voor belachelijk lage arbeidslonen produceren in lage loonlanden. Maar het lage minimumloon is niet de enige reden van deze globalisatie, de milieuwetgeving is er vaak erg mild en een aantrekkelijk belastingregime kan ook een reden zijn om je in een ander land te vestigen.

Wat zijn nou eigenlijk de voordelen van Globalisering?

Aan globalisering zitten een hele hoop, vooral economische voordelen. Ten eerste zijn door globalisering de kosten voor de bedrijven lager. Zonder globalisering zouden winkels als de H&M en de Zara nooit zulke goeie kleding voor zo een lage prijs kunnen verkopen.
De Zweedse liberaal Johan Norberg (bron: Lang leve de Globalisering) is een groot voorstander van globalisering, hij vindt zelfs dat er nog veel te wéinig globalisering is. Norberg laat in dit videofragment een kaartje zien waarop hij laat zien dat in bijna alle landen waar Coca-Cola gedronken wordt, Democratie heerst. Verder verteld Norberg dat rijkdom iets nieuws is. Vroeger was iedereen arm, en landen die gingen globaliseren gingen zich opeens heel snel ontwikkelen. Als voorbeeld hiervan noemt hij Taiwan en Kenia, 50 jaar geleden waren deze landen even rijk. Taiwan is nu 20 maal rijker dan Kenia. Volgens hem komt dit omdat Taiwan zich 20 jaar geleden ging globaliseren. De aanpak van Kenia met hun zelfstandigheid, handelsbarrières en eigen productie zorgde ervoor dat ze niet snel groeiden. Taiwan deed waar ze goed in waren: het arbeidsproductief fabriceren. Hierdoor groeide de export snel en kon Taiwan zelf de producten invoeren die ze nodig hadden.
China is ook een goed voorbeeld van het voordeel van globalisering. Op dit moment ontwikkelt de Chinese economie zich razendsnel, nog veel sneller zelfs dan de westerse wereld destijds. Hieruit is op te maken dat de landen die vaak als ‘slachtoffer’ van de globalisering gezien worden(de lage loonlanden, tijgerstaten etc.), eigenlijk groot voordeel uit de globalisering halen. Maar de groeiende economie neemt natuurlijk niet weg dat het verschil tussen rijk en arm erg hoog kan liggen.

In het artikel ‘Pro Logo’ wordt eigenlijk de spot gedreven met het boek ‘No Logo’. Merken geven aan klanten de zekerheid van kwaliteit, en dat keer op keer. Zonder dat vertrouwen van de consument in zal dat merk niet gekocht worden. Daarom doet een merk er ook alles aan om een goed imago te krijgen en dit te behouden. De merken hebben veel macht, maar die is niet onbeperkt, de consument heeft nog altijd de touwtjes in handen. Ze kunnen een bedrijf makkelijk boycotten bijvoorbeeld. Kijk maar naar Shell een paar jaar geleden.

Ook een groot voordeel is de Technische vooruitgang die de globalisering met zich meebrengt. Iedereen loopt tegenwoordig met een mobieltje rond en wie heeft er tegenwoordig geen computer met internetaansluiting? (Zelf mijn opa van 89 heeft er één!) Zonder globalisering is er geen massaproductie, en zonder massaproducten zullen de prijzen erg hoog liggen.
Globalisering zorgt er ook voor dat er bijvoorbeeld in de supermarkt producten uit heel de wereld te koop zijn.

Wat is de kritiek op globalisering?

Er is ook veel kritiek op globalisering. Er zijn zelfs hele anti-globaliserings bewegingen. Norena Hertz is een heel bekende anti-globalist en wordt soms zelfs de senaat van de anti-globalisten genoemd. Haar boek (‘De stille overname’) is zoiets als ‘de bijbel voor de anti-globalisten’ geworden. Hertz is tegen globalisering omdat er mensen door worden uitgebuit en ook omdat de grote concerns ongelooflijk veel macht krijgen. De bedrijven hebben tegenwoordig zó veel macht, dat zelfs de politiek soms afhankelijk geworden is van de concerns.
Hertz vindt ook dat globalisering veel armoede met zich meebrengt. De koffieberen krijgen vaak veel te weinig geld voor hun koffie. Norena Hertz koopt daarom zelf veel eerlijke producten met een keurmerk, omdat je dan zeker weet dat de koffieboeren genoeg geld voor hun koffie krijgen. Deze producten zijn alleen wel duurder, dit komt mede doordat ze nog niet veel gekocht worden.
Een nadeel voor geglobaliseerde landen is, dat als de speculanten (geldschieters) opeens hun geld terugtrekken, er een grote kans bestaat dat het land failliet gaat. Dit gebeurde o.a. in Zuid-Amerika.
Vaak heeft globalisering ook met macht te maken. Rijke landen globaliseren dan ook alleen in hun voordeel. Een voorbeeld hiervan is dat Afrikaanse boeren bijna onmogelijk kunnen concurreren met Europese boeren, dit komt omdat wij erg veel subsidies aan onze boeren geven. Dit wordt het protectionisme genoemd. Dit is dus om de eigen economie te beschermen.

Het boek ‘Zwartboek, Wereldmerken en hun praktijken’ gaat over de kritiek op de grote wereldmerken, en daarbij eigenlijk ook gelijk op de globalisering. In dit boek wordt elk wereldmerk dat mensen uitbuit onder de loep genomen. Naar voren kwam dat eigenlijk een hele hoop grote kleding- en speelgoedmerken onethisch bezig waren. In veel fabrieken worden de arbeiders al vaak slecht betaald, maar dat is niet het enige. Het komt voor dat ze gedwongen worden om 19 uur per dag te werken, en in sommige gevallen krijgen ze dan niet eens helemaal uitbetaald.
Je zou het misschien niet denken, maar kinderarbeid komt ook nog steeds veel voor. Verder zijn de arbeidsomstandigheden ook vaak erbarmelijk. In een de Chicco-speelgoed fabriek brak op een dag brand uit. Het erge was dat heel het gebouw vol stond met lichtontvlambare chemicaliën en nog erger: alle ramen en nooduitgangen waren dichtgetimmerd omdat de bedrijfsleiders bang waren dat mensen iets zouden stelen en dan zouden vluchten. Van de 200 mensen die op het moment van de brand in het gebouw waren, verbranden er 87 en vielen er 47 ernstig gewonden.
In een McDonald’s fabriek werden een keer 220 werknemers onwel na blootsteling aan methaandamp. De fabriek weigerde de ziekenhuiskosten te betalen.
Aan deze dingen is door de werknemers niet veel te doen. Dit komt omdat overheidsinspecteurs gewoon omgekocht worden en in China zijn vakbonen streng verboden dus hier kunnen de arbeiders zich niet organiseren tegen de werkgever. Hierdoor is China een van de populairste landen voor de ondernemers. Er gaat ook nog een verhaal rond over een vrouw die naar de rechter stapte omdat ze haar loon niet uitbetaald kreeg (en dat was al onder het minimumloon). Hierop bedreigde de rechter haar met haar leven.

Hoe moet het verder?

Hierover zijn de meningen sterk verdeeld. Norena Hertz zou natuurlijk de ontwikkelingslanden willen helpen. En Johan Norberg wil daarentegen dat er nog meer geglobaliseerd wordt. Het is uiteraard heel subjectief hoe het verder moet.
Freek de Jonge vindt dat we de ontwikkelingslanden op weg moeten helpen. Hij zou het mooi vinden als elk rijk land, een arm land onder zijn hoede zou nemen en het te steunen. Op deze manier ben je veel meer betrokken bij een land dan als je elk land een beetje zou helpen. Ik vind het wel een mooi idee.
Kofi Anan, de secretarisgeneraal van de Verenigde Naties, wil nog benadrukken dat de landen ongelooflijk afhankelijk van elkaar zijn. Ook de grote landen die dit vaak niet beseffen, hebben samenwerking nodig. Te denken is dan aan “The problems without borders”, als het terrorisme, ziektes, en de klimaatveranderingen.
De baas van het Call Center in India (wat boven al besproken is) wil dat India in de toekomst het ‘kantoor’ van de wereld wordt. Mensen werken er namelijk arbeidsproductiever en hebben het ‘human talent’ om al het ‘Back office work’ te gaan doen. Dit zijn klusjes als Data-import en dus de al eerder genoemde Call Centers.
Toen ik het Zwartboek las schrok ik me dood. Ik wist helemaal niet dat de arbeidsomstandigheden zó slecht waren en de lonen zó laag. Waar ik me al helemaal over verbaasde, was het feit dat als we een Nike schoen 36 eurocént duurder zouden maken en dit geld aan de makers zouden geven, dat deze mensen dan een normaal leven konen leiden en hun kinderen naar school konden laten gaan. Ik zou wel een eurootje meer willen betalen voor een sportschoen als ik mensen daar zo makkelijk mee kon helpen. Verder zouden ze de lonen van de topbazen wel wat in mogen krimpen. De manager van de Walt Disney company krijgt 6.3 miljoen euro per maand! En dit terwijl de arbeiders maar 38 tot 63 euro per maand krijgen, belachelijk! Wat moet je nou met zoveel geld? Schrap hier maar minstens 75% van en geef het aan de arbeiders. Dat ene paleis wat je daardoor niet kan kopen… boeie, waarschijnlijk heeft ze er toch al twintig.