De gulden en de invoering van de euro

Inleiding
Ooit gehoord van de Florentijnse lelie of van de gouden/zilveren Carolus guldens? Het waren in ieder geval twee belangrijke begrippen in de geschiedenis van de Nederlandse munten. Maar we zijn inmiddels al weer aan een nieuw verandering in de geschiedenis begonnen…

Op 1 januari 2002 was de grote dag, de euro werd giraal en chartaal ingevoerd in 12 landen in de Europese Unie. Voor veel mensen, die al hun leven lang met de gulden hebben betaald, is het even wennen…Het is dan ook niet zo gek dat veel mensen nog jaren lang in hun hoofd (on)bewust aan het omrekenen zijn van de gulden naar de euro. Nog steeds komen er jaarlijks een aantal landen bij de Europese Unie, en voeren daarbij ook de euro in. In steeds meer landen kan je daardoor betalen met de euro. Wel zo handig op vakantie…

Sinds ik geld uitgeef of/en spaar, is de euro voor mij al een ruil –en spaarmiddel geweest.

In deze praktische opdracht (p.o.) ga ik me verdiepen in de geschiedenis van de euro, en bekijk ik waarom we de gulden hebben vervangen voor de euro en hoe die overgang is verlopen. Verder bekijk ik welke rol de EMU heeft in het invoeren van de euro, en ten slotte bekijk ik de gevolgen van de eventuele afschaffing van de euro.

Met behulp van de genoemden deelvragen beantwoord ik de hoofdvraag: zijn we eigenlijk nog wel blij de euro?

Ik vind het leuk om wat meer te weten over de euro, en z’n voorganger: de gulden. Het lijkt me wel heel lastig om zulke grote vragen te beantwoorden in 4 à 5 bladzijden.

De geschiedenis van de Nederlandse munt
In de eerste deelvraag behandel ik de geschiedenis van de Nederlandse munt.

Guldens uit Florence
De geschiedenis van de Nederlandse gulden begint al in 1252. De eerste gulden werd florijn genoemd, genoemd naar de Florentijnse lelie uit het wapen van de stad Florence. In Florence (1252) werd de eerste echt belangrijke gouden munt geslagen. Ook het gebruikte ƒ-teken en de aanduiding fl. komen daar vandaan. De munt had op de ene kant een afbeelding van de stadspatroon Sint Jan de Doper en op de andere kant de lelie. De munt werd in West-Europa nagemaakt, ook in de Nederlanden door Jan III van Brabant. In 1378 kwam de Hollandse gulden (zie afbeelding) van graaf Willem V in omloop. Na de munten van Jan III van Brabant & graaf Willem V voerden verschillende vorsten en edellieden hun eigen gulden in. Aan het einde van de 15e eeuw slaan alle Nederlandse gewesten, behalve Groningen, hun eigen guldens.

Dukaten
In Nederland werden naast guldens ook dukaten geslagen. De dukaat was in principe een gouden munt van ongeveer 3,5 gram. Naast gouden dukaten werden er ook zilveren halve, hele en dubbele dukaten geslagen.

Na de muntwet uit 1816 werden de dukaten slechts gebruikt als penningen (=gewichtseenheid) gebruikt. De munt garandeerde slechts gewicht en gehalte van het edelmetaal in de munten. De munt werd (tot 1985) nog wel in opdracht van particulieren geslagen.

De munten van Karel V, beter bekend als de Carolus guldens

De Carlos-gulden is de eerste Nederlandse eenheidsmunt die ook in een groot deel van Europa in omloop zijn.

In 1521 wordt door Karel de 5e een munt ingevoerd die naar hem is vernoemd: Carolus. De gouden Carolus is onderverdeeld in 20 stuivers. De indeling is (bijna) 500 jaar niet veranderd.

Na de gouden Carolus kwam in 1582 de zilveren Carolus (zie afbeelding). De munt bleef tot 1680 als (eerste) eenheidsmunt voor de Zeventien Provinciën. De munt was de eerste met een ‘kop’, het hoofd van de keizer. Door de beslissing van het veranderen van de zilveren naar de gouden munt verhief de gulden boven andere munten in de Nederlanden. In het betalingsverkeer bleven de andere munten gewoon nog gebruikt worden naast de gulden. Door de beslissing van Karel V was de betekenis als ruilmiddel niet aangetast, dus ze kwamen onverminderd in aanmerking voor het doen van betalingen.

De internationale handel in de 16de en 17de eeuw
Door het ontwikkelen van de internationale handel kwamen er steeds meer buitenlandse munten in grotere variatie in de grote handelssteden van de Nederlanden. Het werd een doolhof van munten, en om de weg een beetje te kunnen vinden hadden bijvoorbeeld wisselaars en bankiers een boekje met de omloop in beeld, woord en getal. Een ander probleem was het kwaliteitsverschil in muntstukken. Sommige waren in het gebruik versleten, andere waren zelfs vervalst, besnoeid, gemengd of opgevuld met een minderwaardig metaal. Ook het gevolg van de vaste koersen die golden tussen munten van verschillende metalen was een probleem.

In 1795 t/m 1814 wordt de gulden in zuidelijke Nederlanden vervangen door de Frank.

De oprichting van de Nederlandse Bank
In 1814 werd de Nederlands Bank (DNB) opgericht. DNB is de centrale bank van Nederland en werd opgericht door koning Willem I. DNB heeft het Nederlandse monopolie op de uitgifte van bankbiljetten. De Nederlandse bank was gevestigd in Amsterdam, aan de Oude Turfmarkt.

De muntwet
In 1816 hanteert Nederland de ‘dubbele standaard’. De waarde van de gulden is gekoppeld aan de prijs van zilver en goud. Ook voert Nederland het decimale muntstelsel in.

Vanaf 1817 heeft elke Nederlandse vorst of vorstin één of meer ‘eigen’ guldens gekregen, omcirkeld met de tekst ‘koning(in) der Nederlanden’. Ook werd in 1818 op de kant van de munt ‘God zij met ons’ geschreven.

Een aantal belangrijke gebeurtenissen na 1900
• In 1904 krijgt het bankbiljet de status van een wettig betaalmiddel.
• In 1968 wordt de zilveren gulden vervangen door de nikkelen gulden.
• In 1972 wordt de gulden onderdeel van de ‘slang’ (=Europees wisselkoerssysteem waarin de koersen maar beperkt kunnen stijgen en dalen).
 In 1979 wordt de ‘slang’ vervangen door Europees Monetair Stelsel.
• In 1991 wordt het verdrag van Maastricht getekend en daarbij ook aangenomen. Het verdrag regelt de invoering van de euro.
• In 1992 is de eerste grote crisis in het Europees Monetair Stelsel (EMS). Tijdens de crisis is er een devaluatie van een aantal munten. De Britse pond verlaat daarbij het stelsel. In 1993 volgt daarop nog een tweede crisis in het EMS. Het stelsel valt bijna uiteen. De gulden weet de koppeling aan de Duitse mark te behouden.

En toen verdween de gulden…
In 1998 besluit de Europese regeringsleiders dat de gulden en nog tien andere Europese munten vervangen gaan worden door de euro. In 1999 wordt girale gulden vervangen door de euro en in 2002 wordt de gulden helemaal vervangen door de euro.

Welke argumenten waren er om de gulden te vervangen door de euro ?
In de tweede deelvraag behandel ik de argumenten van het wisselen van de gulden naar de euro en de kosten die daarbij horen.

Uit onderzoek is gebleken dat ongeveer de helft van de Nederlanders de vertrouwde Nederlandse gulden terug wil. Ze missen, zo blijkt uit onderzoek, het duidelijke en schitterende geld. Maar waarom gingen we eigenlijk van gulden naar euro?

Van gulden naar euro
Nederland kende vanaf de Middeleeuwen tot 2002 de gulden als munteenheid en wettig betaalmiddel. Vanaf 1 januari 2002 werd de oude vertrouwde gulden vervangen door de munteenheid van de Europese Unie, de euro. Op dat moment was de waarde van de gulden 0,453780216 euro. Nederland was, samen met 11 andere landen (DING FLOP BIPS) een van de eerste landen die zo snel mogelijk overgingen op de euro. Vijf jaar na 1 januari 2002 konden de oude munten worden ingewisseld bij de banken.

Maar waarom zijn we nou overgestapt?
De belangrijkste reden voor de invoering van een Europese munt is dat er een einde moet komen aan de schommelende wisselkoersen. Voor de internationale handel was dat namelijk een probleem. Als een wisselkoers plotseling daalt of stijgt kunnen transacties een probleem worden voor een bedrijf. Een tweede voordeel is dat de euro een gemeenschappelijke Europese munt wordt/is. Ook op de wereldmarkt is de euro een belangrijke valuta. Een derde voordeel is dat consumenten, dankzij de nieuwe munt, sneller prijzen kan vergelijken in de andere Europese landen. Ook hoeven ze in 2002 geen geld te betalen voor het wisselen van geld van de andere Europese landen. Een vierde voordeel is dat er nu in Europa sprake is van vrij verkeer van mensen, diensten, kapitaal en goederen.

En de kosten van de invoering?
De invoering van de euro bracht op korte termijn extra kosten met zich mee, maar op lange termijn heeft de euro bijgedragen aan onze welvaart. Het veranderen van de gulden naar de euro heeft veel gekost met zich meegebracht op punten zoals: administratie, ombouw van geldautomaten en parkeermeters (en andere automaten), het veranderen van kassasystemen, voorlichting en computersystemen. Volgens een onderzoek hebben al deze veranderingen bij elkaar in het bedrijfsleven zo’n 3 miljard euro gekost.

Hoe is de overgang van de gulden naar de euro verlopen?
In de derde deelvraag behandel ik de overgang van de gulden naar de euro.

De overspanning van de Nederlandse economie
De overspanning kwam doordat de gulden ongeveer 10% te goedkoop de euro in ging. Vóór de Euro kwam waren er in Nederland al afspraken gemaakt over vaste wisselkoersen. Maar Nederland durfde het in 1999 niet aan om met de Duitse Mark te breken. De gulden opwaarderen t.o.v. de Duitse Mark zou de economische dip van Duitsland na de hereniging meer aandacht geven en onrust op de valutamarkt veroorzaken.

Het gevolg voor Nederland was een flinke inflatie. Hierdoor volgde een oververhitting van de economie waarna de prijzen enorm gingen stijgen en het koopkracht instortte. Als de gulden in 1999 10% hoger de euro was ingestapt, dan was het waarschijnlijk kalmer verlopen en was de koopkracht op peil gebleven.

Data in de overgang naar de euro
• Op 1 juli 2001  in de winkels werd alles dubbel geprijsd, op deze manier kon de consument wennen aan de euro en de waarde.

• Op 1 september 2001  in verschillende winkels werden collectebussen geplaatst. Het was bedoeld om de buitenlandse muntstukken te verzamelen die na de invoering overbodig zijn geworden. De opbrengst ging naar meer dan 100 goede doelen in Nederland.

• Op 1 december 2001  Banken en toonbankinstellingen werden bevoorraad met euro munten en –bankbiljetten. Ook alle inwoners van Nederland, van 6 jaar en ouder, kregen een afhaalcoupon voor een kennismakingsset met euromunten.

• Op 27 december 2001  Alle banken in Nederland waren extra lang geopend. Reden hiervoor was dat er een gigantische drukte werd verwacht omdat de euro een paar dagen later een echt betaalmiddel werd.

• 1 januari 2002  Alle euromunten en eurobiljetten werden in omloop gebracht in alle EMU landen. Vanaf 12 uur moesten alle pinautomaten aangepast zijn.

• 24 t/m 26 januari 2002  In heel Nederland werd er een huis-aan-huis collecte gehouden. De bedoeling was om zoveel mogelijk Nederlandse guldens (en andere buitenlandse muntstukken & bankbiljetten) op te halen.

• Vanaf 28 januari 2002  Alle winkeliers waren niet meer verplicht om prijzen te vermelden in guldens en euro’s. De gulden was geen wettig betaalmiddel meer.

Op scholen werden speciale lessen gegeven over de euro. Men kon op internet kijken en de Eurolijn bellen. De Eurolijn was speciaal opengesteld voor mensen met vragen over de euro.

Het Nationaal Forum richtte zich op de uitwisseling van informatie en wilde bevorderen dat de overgang voor burgers, bedrijfsleven en overheid soepel, efficiënt en zonder onnodige kosten verliep. Het Forum bestond uit verschillende organisaties uit alle hoeken van de samenleving.

Wat houdt de EMU in en wat is de connectie tussen de euro & de EMU?
In de vijfde deelvraag behandel ik de Economische en Monetaire Unie en de relatie tussen de euro en de EMU.

De Europese Raad van Maastricht
Tijdens de Europese Raad van Maastricht in 1991 maakten de Europese regeringsleiders afspraken over de oprichting van een Economische en Monetaire Unie (EMU). Ze wilden de Europese economieën en munteenheden meer op één lijn krijgen, en uiteindelijk de euro invoeren. Het plan bestond uit drie fases en werd vastgelegd in het Verdrag van Maastricht.

De eerste fase van het plan: de Europese kapitaalmarkt
In de eerste fase van het plan werd de Europese kapitaalmarkt vrijgemaakt. De burgers van de Europese Unie konden een bank- en spaarrekening openen, een hypotheek afsluiten en aandelen vrij verhandelen.

De tweede fase van het plan: de oprichting van het EMI
In de tweede fase werd het Europees Monetair Instituut opgericht, de voorloper van de Europese Centrale Bank (ECB). In de samenwerking tussen de nationale banken speelde het EMI een belangrijke rol.

De derde fase van het plan: de invoering van de euro
Tijdens de laatste fase van de EMU is het invoeren van de euro in de elf lidstaten. Op 1 januari 1999 werd de gemeenschappelijke munt in het girale bankverkeer ingevoerd, in de landen: België, Duitsland, Finland, Frankrijk, Luxemburg, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal en Spanje (DING FLOP BIPS). Op 1 januari 2002 werd ook Griekenland toegevoegd bij de Eurozone, en zijn in alle deelnemende lidstaten de eurobankbiljetten en –munten ingevoerd. Het Verenigd Koninkrijk & Denemarken hebben (voorlopig) besloten om niet mee te doen aan de euro.

Wat zouden de gevolgen zijn na een eventuele opheffing van de euro?
In de vierde deelvraag behandel ik de gevolgen van de eventuele opheffing van de euro.

Onderzoek van ING
Volgens de ING zou een eventuele opheffing van de euro zeer slecht zijn voor de Nederlandse economie. De gevolgen zouden zelfs groter zijn dan bij de kredietcrisis van 2008. Als de euro uiteen zou vallen, kan dat in Nederland leiden tot een economische krimp van 10%. Als Griekenland eventueel de eurozone zou verlaten, kan de klap worden opgevangen.

“Het uiteenvallen van de eurozone zou zeer slecht zijn voor de Nederlandse economie.”

Amerikaanse econoom Joseph Stiglitz
Volgens de Amerikaanse econoom Joseph Stiglitz zit het einde van de euro eraan te komen. Hij stelt dat als Europa er niet in slaagt om de schuldproblemen aan te pakken, er een einde komt aan de euro. De euro is in 2010 al zo’n16% gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar (zie grafiek).

Hoogleraar Alfred Kleinknecht & euroscepticus Arjo Klamer spreken
Er zouden eerst spelregens veranderd moeten worden om de euro een langer leven te gunnen. Ze stellen dat een monetaire muntunie, zoals de eurozone, alleen kan bestaan als er ook een sterke politieke unie bij hoort. Door een gebrek aan politieke sturing in Europa ‘knaagt’ aan het vertrouwen in de munt. De koers van de euro is 1,36 dollar, dat is nog niet eens zo heel slecht, maar het gaat meer over het gevoel.

Na Griekenland, zijn wellicht Spanje, Portugal of Italië aan de beurt om te belanden in een eurocrisis, volgens de economen.

Hoogleraar Alfred Kleinknecht ziet wel een eventuele oplossing in het splitsen van de eurozone. Zo krijgt het noordelijke deel een eigen munt, en het zuidelijke deel krijgt een eigen munt. Euroscepticus Arjo Klamer zou het radicaler aan pakken. “Schaf die hele euro maar weer af. Dat zal voor onrust zorgen op de financiële markten, maar geeft de huidige lidstaten weer de ruimte om zelf sociaal beleid te voeren.”

Conclusie: zijn we nog blij met de euro?
Heimwee naar de gulden?!
Uit onderzoek van het NIBUD is gebleken dat meer dan de helft van de Nederlanders nog heimwee heeft naar de oude vertrouwde gulden. Vooral dertigplussers en vrouwen willen de munteenheid terug.

NIBUD ondervroeg 2300 Nederlanders, waarvan één derde deel nog bij de bakker of de etalage (van de makelaar) bedragen altijd even snel omrekent in guldens. Volgens het NIBUD zijn er nog altijd euro-ontkenners die hardnekkig weigeren alleen in euro’s te rekenen. Niet alleen Nederlands slikken de euro met veel moeite, ook de helft van de Duitsers wil de Duitse Mark terug.

Jongeren en ouderen hebben voornamelijk minder moeite met de overstap. Mannen kunnen de euro, volgens het onderzoek, sneller en makkelijker accepteren dan vrouwen. 90% van de guldendenkers denkt dat de euro het leven duurder heeft gemaakt.

Onderzoek van de Erasmus Universiteit
Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit blijkt dat Nederlanders, na de invoering van de euro, veel meer willen betalen voor bijvoorbeeld de huur van een tennisbaan dan in guldens. Dit komt door ‘geldillusie’, mensen geven de euro te gemakkelijk uit.

Standpunt PVV & TON: gulden moet terug!
PVV en trots op Nederland willen graag weer de gulden invoeren. In de bijlage vindt u een filmpje met een aantal meningen van voorbijgangers. Ze geven hun mening over het eventuele plan om van de euro weer terug te gaan naar de gulden. http://www.youtube.com/watch?v=ZIOTnGqy7XA

Wat ik er van vond…
Ik vond het eigenlijk best wel leuk om te maken! Ik heb er wel heel veel tijd en energie in gestoken. Ik heb veel geleerd en opgestoken van het maken van deze (praktische) opdracht. Zo ben ik er achter gekomen dat er eigenlijk al een lange voorafgaande geschiedenis is van de munt en daarbij ook de gulden. Ik heb veel geleerd over de EMU, en over de gevolgen die mogelijk zijn na het afschaffen van de euro.

Gebruikte bronnen
http://www.scholieren.com/

http://financieel.infonu.nl/geld/60865-nederlands-geld-de-gulden-terug.html

http://www.europlus.nl/advnew/detailvraag.asp?no=182

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nieuws/article/detail/463383/1998/05/02/Geschiedenis-van-de-gulden-677-jaar-nadat-de-eerste-gulden-in-de-Nederlanden-werd-geslagen-verdwijnt-de-munt-weer.dhtml

http://mediatheek.thinkquest.nl/~jr079/Waarom.htm

http://www.europa-nu.nl/id/vh7dosu15tzr/economische_en_monetaire_unie_emu

http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Europese-Unie/270304/Opheffing-euro-catastrofaal-voor-Nederlandse-economie.htm?rss=true

http://europa.eu/

http://www.elsevier.nl/

Extra

Voordelen euro voor de inwoners van het eurogebied

• In een andere euroland staat de prijs altijd in euro, dus in je eigen valuta.

• Je hoeft vóór een vakantie nooit meer je geld om te wisselen.

• In de eurolanden kan je het overgebleven geld (denk aan: vakantie) gewoon mee naar huis nemen, en er in Nederland weer meebetalen.

• Er is een grote en doorzichtige financiële markt.

• Er is een einde gemaakt aan de schommelende wisselkoersen.

• De euro is een gemeenschappelijke Europese munt, daardoor is het een belangrijke valuta op de wereldmarkt, net als de dollar en de yen.

• De invoering van de euro was/is ook een goed middel om te komen tot een stabiele, duurzame en groeiende economie in de Europese Unie.

• Doordat er geen valutarisico’s zijn, kan de rente omlaag in de EMU.

 Je met de euro gemiddeld 4,6 muntjes nodig hebt om een wikkekeurig bedrag onder de vijf euro te maken? De Amerikanen hebben 4,7 muntjes nodig om te wisselen, maar de Canadezen hebben maar liefst 5,9 munten nodig. De wiskundige Jeffrey Shellot heeft uitgerekend dat er een munt nodig is van 1, 37 euro, om gemiddeld maar 3, 92 muntjes te wisselen.

 Montenegro en Kosovo op eigen houtje de euro als officiële munt hebben ingevoerd? In Bosnië-Herzegovina worden de euro en de Bosnische mark door elkaar gebruikt.