Het gedrag van bepaalde dieren in Artis

Algemeen voorwoord

We gingen naar Artis om dieren te observeren op hun voortplantingsgedrag. Hierbij konden we kiezen uit: de Juweelkardinaalbaars, de Japanse Makaak, de Juweelwesp en de Jan-van-gent. Xanthe en Lotte hadden voordat ze naar Artis gingen de opdracht al helemaal doorgelezen en wisten daarom feilloos wat er gedaan moest worden. Omdat we wisten wat we moesten doen hebben we van tevoren al protocol schema’s gemaakt. Voor elk dier een aantal., met daarin het gewenste aantal min. en sec. Ook hebben we van tevoren een ethogram gemaakt met de verwachtte handelingen van de dieren, zodat we in Artis zelf al het merendeel van de handelingen wisten en die dus zo op konden schrijven in de schema’s. De reis naar Artis verliep erg goed, we (Xanthe en Lotte) zijn met de moeder van Justine Vijver meegereden. We hoefden dus niet op de trein te wachten en konden meteen doorrijden. Daardoor waren we al vroeg in Artis (10:30). We hebben toen een cafeetje opgezocht en daar warme chocomel gedronken. Toen we Artis binnen gingen konden we (Xanthe en Lotte) Jurrian niet vinden en zijn we maar meteen begonnen met de opdrachten. We (Lotte en Xanthe) gingen als eerste naar de apenrots. Daar hadden we alle gegevens opgeschreven en Lotte had haar digitale camera meegenomen en konden dus ook meteen foto’s maken. Daarna gingen Lotte en Xanthe naar het Aquarium. Daar wilden we de Juweelkardinaalbaars observeren maar we konden deze vis niet vinden. Toen hebben we besloten dit dier niet te doen en te vervangen voor de Juweelwesp. Hierna gingen we naar de Jan-van-genten. Toen we bezig waren deze dieren te opserveren kwam Jurrian. Hij was wat later omdat de treinen niet reden. We hadden afgesproken dat hij de Juweelwesp zou maken zodat Lotte en Xanthe niet alles hoefden te doen. Hierna hebben Lotte en Xanthe nog even door Artis gelopen om de andere dieren te bekijken. We vonden het erg leuk om in Artis te zijn. We hebben ons hierna afgemeld en zijn naar huis gegaan om daar verder te werken aan deze opdracht.

Juweelwesp
Inleiding/Observatie

De juweelwesp behoort tot de groep van de graafwespen. Deze wespen gebruiken andere insecten als prooi, niet als voedsel voor zichzelf, maar voor hun larven. De juweelwesp heeft een glanzend metaalblauwe kleur en de dijen van het tweede en derde potenpaar zijn rood. Het oorspronkelijke leefgebied van de wesp is waarschijnlijk India geweest, maar de mens heeft hem om over de gehele tropen verspreid, omdat deze wesp een zeer goede bestrijder van de kakkerlak, één van de meest gehate insecten, is.
De juweelwesp paart maar één keer in haar leven, daarna heeft ze genoeg bevruchte eicellen voor de rest van haar leven (ongeveer vijf maanden). Ze probeert een kakkerlak te verlammen en mee te nemen naar haar holletje, om daar vervolgens een eitje op te leggen en zelf te sterven.
In het terrarium waren twee juweelwespen aanwezig: de ene wesp was iets groter dan de andere. In het terrarium lag zand, enkele plantjes, takjes, een buisje(holletje), en een stukje boomschors met wat mos. Er was geen kakkerlak aanwezig.
Ik heb de grootste wesp geobserveerd. Ik zag haar rennen, lopen, vliegen, poetsen, klimmen, met haar voelsprieten langs elkaar wrijven, en haar voelsprieten langs de grond bewegen op zoek naar een kakkerlak. Ik denk dat de wesp bezig was met het zoeken van een kakkerlak. De wesp zocht willekeurig; ze vloog/rende kriskras door het terrarium, klom zo maar ergens op, etc..

Juweelwesp
Ethogram/Protocol

A - rennen, de wesp rent snel door het terrarium
B - lopen, de wesp loopt door het terrarium
C - vliegen, de wesp vliegt een klein stukje
D - zoekt kakkerlak op de grond met sprieten; je ziet haar voelsprieten snelle bewegingen langs de grond maken; dit gaat vaak gepaard met lopen of rennen
E - poetsen, de wesp wrijft met een poot langs haar lichaam
F - klimmen, de wesp klimt op bijv. een takje, of een stukje boomstronk
G - de wesp wrijft met haar voelsprieten langs elkaar

Eerste 10 minuten:

Minuut 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Tijd(s)
0 a a g a f g a f e a
10 g f d a f b a d a b
20 a d f a e b a e a d
30 f d a a b g b g a a
40 c a e a a f a d f f
50 a f d d b a a a a a

Tweede 10 minuten:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0 a f d a f a a g a b
10 a c f a a e a f a g
20 g a e a f a f c a f
30 b e c d a f b a a a
40 a d a g c a f a d a
50 a b d a a a d b f f

Juweelwesp
Resultaat/Bewerking

Frequentietabel:

A 53
F 22
D 14
B 10
G 9
E 7
C 5

Ik heb deze gegevens verwerkt tot de volgende grafiek:

Juweelwesp
Conclusie/Discussie

Ik ben tot de volgende conclusies gekomen:
- De wesp rent veel bij het zoeken naar een kakkerlak
- Ook klimt de wesp veel bij de zoektocht
- Er komen allerlei handelingen voor bij het zoeken
- Er is geen duidelijke structuur in de volgorde bij het zoeken

Discussie

Ik heb voor deze wijze van protocolleren gekozen om de relatie tussen de verschillende gedragselementen duidelijk te maken.

Ik heb voor een frequentietabel gekozen om te kunnen zien wat de wesp allemaal doet om een kakkerlak te vinden, en wat ze hierbij het meest doet.

Ik denk dat de reden dat de wesp het meest rent is dat ze zo het terrarium goed kan zoeken naar kakkerlakken; ze klimt om ook op boomstronken, takjes, etc. te kunnen kijken.

Juweelwesp
Aanvullende Opdracht

I. Ik denk dat het vrouwtje korter leeft; zij trekt zich terug in het holletje zodra zij daar een ei gelegd heeft en sterft daarna. Ik denk dat het vrouwtje groter is; ik heb het vrouwtje bestudeerd door de grootste wesp te volgen.
II. Er was geen kakkerlak aanwezig.
Ik denk dat de juweelwesp beter een bewegende kakkerlak kan vangen, omdat ze hem dan beter ziet. Een goed experiment zou zijn:
- In twee terrariums zitten juweelwespen. In beide terrariums zitten ook kakkerlaken; in het ene zit de kakkerlak echter vast, en in het andere niet. Verder moeten de situaties in beide terrariums precies overeenkomen.
- Door vervolgens te observeren welke juweelwesp het meest succesvol is kan je zien wanneer een wesp het best een kakkerlak vangt.

Jan-van-gent
Inleiding/Observatie

De Jan-van-genten zijn vogels ongeveer zo groot als een gans, ze hebben een slank lichaam, lange spitse vleugels, een rechte, scherpe snavel en zware, korte poten. Ze broeden aan de Atlantische kusten van Canada, IJsland en Groot-Brittannië. Dit doen ze op steile rotsen en richels aan zee. Ze broeden op deze plek omdat ze niet zo handig zijn op het land en kunnen vanaf een hoge plek gemakkelijk wegvliegen. De Jan-van-gent is pas op latere leeftijd geslachtsrijp. Pas vanaf hun 5e a 6e levensjaar broeden ze. In Nederland zijn er geen broedkolonies; die zijn in Europa vooral te vinden in Schotland en Noorwegen. De nesten komen vaak in grote kolonies voor. Het leggen van een ei en het uitbroeden ervan is geen gemakkelijke zaak. Het mannetje houdt al vanaf eind januari een broedplaats (een nest van zeewier op rotsrichels of steile hellingen) vrij. Het vrouwtje legt dan, midden april, één ei. Vervolgens broeden mannetje en vrouwtje om de beurt het ei uit. Dit doen ze op een speciale manier, namelijk met hun poten! In de broedperiode zijn hun poten extra doorbloed, waardoor ze extra warmte af kunnen staan.
Na ruim 40 dagen komt het ei uit. Maar dan zijn de ouders nog niet klaar! Het jong komt kaal uit het ei; pas na een week krijgt het een donslaag. De ouders voeden het jong allebei, zo'n 90 dagen lang. Pas dan verlaat het jong het nest. Broedende Jan van genten blijven binnen een afstand van 160 km vanaf het nest, maar meestal gaan ze niet verder dan 40 km. Verder op zee zijn in de broedperiode alleen niet volwassen Broedplek exemplaren te vinden. Na het broedseizoen gaan de vogels op verre zwerftochten en kunnen het westen van Afrika bereiken. Jan-van-genten bemachtigen hun voedsel door te duiken. Zij duiken van grote hoogte met aangesloten vleugels op hun prooi en vervolgen die onder water. Zij bezitten talrijke luchtzakken onder de huid, die dienst doen als stootkussen bij het duiken. Ze eten voornamelijk vis.
De vogels krijgen hun eten van de verzorgers toegeworpen. De vis wordt opgevangen en in een paar bewegingen in zijn geheel naar binnen gewerkt. De jonge vogels hebben daar soms nog wel eens moeite mee en, soms doen ze zo lang over hun vis dat die door de reiger wordt afgepakt. Vaak worden vogels in een dierentuin gekortwiekt om te voorkomen dat ze wegvliegen. De Jan-van-genten zijn niet gekortwiekt. Dit heeft twee redenen: ten eerste heeft de Jan-van-gent een sterke wind en lange Leefgebied van de Jan-van-genten baan nodig om op te stijgen. Ten tweede blijft de Jan-van-gent op de plek waar hij gevoerd wordt. De oudere vogels zijn vogels waarmee iets gebeurd is in het wild, waardoor ze uiteindelijk in een dierentuin moesten worden opgevangen. Er zit ook een Jan-van-gent met een halve vleugel tussen. De jongere vogels zijn in Artis geboren en worden het eerste jaar van hun leven gekortwiekt, maar daarna nooit meer.
We hebben de handelingen van de Jan-van-genten geobserveerd. De Jan-van-genten waren steeds in paartjes waarvan de ene Jan-van-gent steeds bij het nest bleef De Jan-van-gent terwijl de andere Jan-van-gent de hele tijd rond het nest bezig was. Ze gingen lopen, zitten, zwemmen en drijven in het water. Als ze in het water waren, sloegen ze met hun vleugels op het water of doken met hun hoofd erin. Ook gingen de vogels zichzelf met hun bek krabben. Als de Jan-van-genten bij elkaar waren maakten ze rare bewegingen. Ze gingen rechtop staan en rekten hun nek uit. Hierbij sloegen ze hun vleugels op en neer en maakten ondertussen een geluid dat lijkt op een hijgende R (rrrrh rrrrh rrrrrh). Ook slaan ze hun bekken de hele tijd tegen elkaar of schudden ze met hun hoofd van links naar rechts en andersom. En soms waren ze ineens helemaal stil en stonden ze naast elkaar met uitgespreide vleugels. Dit gedrag (vanaf het rekken van de nek tot het spreiden van de vleugels) werd uitgevoerd op het nest Baltsen op het nest zonder eieren.

Jan-van-gent
Het verblijf

Jan-van-gent
Ethogram/Protocol

zw = de vogel drijft in het water en beweegt met zijn voeten waardoor hij vooruit gaat
dr = de vogel zit met zijn onderlichaam in het water en drijft wat rond
vs = de vogel staat rechtop met een lang gerekte nek en slaat zijn vleugels heen en weer
gm = de vogel maakt een geluid dat lijkt op een hijgende R (rrrrh rrrrrh rrrrh)
kb = de vogel krab zichzelf met zijn bek
kiw = de vogel drijft in het water en steekt zijn kop in het water
hs = de vogel schudt met zijn hoofd een paar keer (voor mensen) nee
zi = de vogel trekt zijn voeten in en hurkt zich zodat hij op de grond zit met zijn onderlichaam
lo = de vogel staat ingedeukt met een korte nek en waggelt vooruit
ste = de vogels slaan met zijn tweeën de snavel tegen elkaar
com = een combinatie van gm, hs, ste, kb en vs

Handelingen Jan-van-gent paar 1
1e min 2e min 3e min 4e min 5e min
j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2
1-5 sec zw vs gm hs Hs hs ste ste zi lo
5-10 sec kiw vs zi zi Gm gm ste ste zi lo
10-15 sec zw zw zi zi Kb kb hs hs lo zi
15-20 sec zw lo zi zi Lo lo kb kb lo zi
20-25 sec lo lo lo zi Zi zi kb kb gm zi
25-30 sec lo zi gm gm Zi zi lo lo gm lo
30-35 sec zi zi hs hs Zi zi lo lo gm hs
35-40 sec kb kb com com Gm gm hs hs com hs
40-45 sec hs hs com com Gm gm hs hs com com
45-50 sec ste ste com hs Lo lo ste ste com com
50-55 sec ste ste com com Hs hs ste ste com com
55-60 sec gm gm com com Hs hs gm gm kb kb

6e min 7e min 8e min 9e min 10e min
j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2
1-5 sec zi zi gm gm Vs zi hs vs ste ste
5-10 sec ste ste com com Vs zi hs vs ste ste
10-15 sec ste ste com com Gm lo gm gm gm gm
15-20 sec hs zi zw zi Gm zi com com gm zi
20-25 sec hs zi zw zi Zi kb com com lo zi
25-30 sec ste ste kiw zi Zi kb zi zi vs zi
30-35 sec gm zi vs lo Gm gm lo zi vs vs
35-40 sec gm gm vs lo Com com lo zi zi zi
40-45 sec zi kb kiw zi Com com gm zi gm zi
45-50 sec zi kb zw zi Hs com gm kb com com
50-55 sec gm vs zw lo Zi kb zi kb com com
55-60 sec vs hs lo zi Zi kb vs vs zi lo

Handelingen van Jan-van-gent paar 2
1e min 2e min 3e min 4e min 5e min
j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2
1-5 sec zi zw hs hs ste hs gm gm lo lo
5-10 sec zi zw hs hs ste hs com com lo zi
10-15 sec zi dr gm gm lo lo com com zi zi
15-20 sec zi dr gm gm lo lo lo zi zi gm
20-25 sec lo lo gm gm kb lo zw zi zi gm
25-30 sec lo lo com com zi zi zw zi gm gm
30-35 sec lo lo com com zi zi zw zw gm gm
35-40 sec zi zi com com zi gm dr zw ste ste
40-45 sec kiw kiw hs hs gm gm dr zw com com
45-50 sec kiw kiw hs hs ste ste dr dr com com
50-55 sec lo lo gm gm ste ste zw dr com com
55-60 sec lo lo gm gm gm gm lo lo gm gm

6e min 7e min 8e min 9e min 10e min
j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2 j-v-g 1 j-v-g 2
1-5 sec zi zi com com zw zw gm gm zi lo
5-10 sec zi zi lo zi zw zw gm gm zi lo
10-15 sec ste ste zw vs lo zw gm gm zi lo
15-20 sec ste ste zw vs lo zw com com zi zw
20-25 sec hs hs dr vs zi dr kb com zi zw
25-30 sec hs hs dr lo zi dr kb hs hs vs
30-35 sec ste ste dr lo gm zw hs hs hs vs
35-40 sec ste ste dr zw gm zw hs hs gm vs
40-45 sec gm gm kiw zw gm lo ste ste gm kiw
45-50 sec gm gm kiw vs Zi lo gm gm lo kiw
50-55 sec com com vs vs Zi zi zi zi lo dr
55-60 sec com com vs kiw Zi zi zi zi lo dr

Tegen elkaar slaan van koppen
Het uitrekken en slaan van de vleugels

Jan-van-gent
Resultaat/Bewerking

Vervolggedrag van Jan-van-genten paar 1
Volgend gedrag →
Voorafgaand gedrag ↓ vs ste gm
Kb
hs
com anders
vs X 2 3 0 1 0 4
ste 0 X 7 0 3 0 2
gm 1 0 X 3 2 7 12
kb 2 0 0 X 3 0 6
hs 0 7 4 2 X 4 1
com 0 0 0 3 4 X 6
anders 5 3 10 4 6 1 X

Vervolggedrag van Jan-van-genten paar 2
Volgend gedrag →
Voorafgaand gedrag ↓ vs ste gm
Kb
hs
com anders
vs X 0 0 0 0 0 4
ste 0 X 6 0 2 2 1
gm 0 5 X 0 1 8 6
kb 0 0 0 X 1 0 1
hs 0 4 5 0 X 0 0
com 0 0 2 1 3 X 4
anders 4 2 7 1 3 0 X

Gedrag van vogels op hetzelfde moment van Jan-van-genten paar 1
Gedrag Jan-van-gent 2 →
Gedrag Jan-van-gent 1 ↓ vs ste gm
kb
hs
com anders
vs 1 0 0 0 1 0 5
ste 0 10 0 0 0 0 0
gm 1 0 11 1 1 0 8
kb 0 0 0 4 0 0 0
hs 2 0 0 0 8 1 1
com 0 0 0 0 2 15 0
anders 2 0 0 7 0 0 34

Gedrag van vogels op hetzelfde moment van Jan-van-genten paar 2
Gedrag Jan-van-gent 2 →
Gedrag Jan-van-gent 1 ↓ vs ste gm
kb
hs
com anders
vs 1 0 0 0 0 0 1
ste 0 7 0 0 2 0 0
gm 1 0 18 0 0 0 4
kb 0 0 0 0 1 1 0
hs 2 0 0 0 8 0 0
com 0 0 0 0 0 12 0
anders 4 0 3 0 0 0 54

Bij anders hoort het gedrag van: zw, lo, dr, kiw, zi
Rood: gebruikte gegevens

Jan-van-gent
Conclusie/Discussie

We hebben gekozen om de resultaten te verwerken door het vervolggedrag van de vogels uit te zoeken. Hierbij zijn we op de conclusie gekomen dat de vogels voordat ze beginnen met baltsen, ze een rrrrh geluid maken. Hierbij is het vaak zo dat de ander niet reageert en de vogel die het geluid maakte gaat vervolgens een handeling uitvoert die niet tot het baltsgedrag behoort. Als de andere vogel wel reageert beginnen beide vogels een combinatie van baltsgedrag uit te voeren. We denken dat het geluid maken een soort flirtgedrag is. En dat als de andere vogel geen zin heeft, hij de andere afwijst. Die dus vervolgens gewone handelingen gaat uitvoeren als lopen, zitten, zwemmen etc. De andere vogel kan er ook op ingaan dan wordt er dus een connectie gemaakt en gaan beide vogels een combinatie van baltsgedrag uitvoeren. Het afwijzen en het erop ingaan, gebeurt ongeveer even vaak.

Ook hebben we een tabel gemaakt over hoe de 2e vogel reageert op de 1e vogel. Zo konden we zien welke handelingen invloed hebben op welke vervolg handeling. We zijn tot de conclusie gekomen dat de vogels vaak hetzelfde doen. Zo kun je in de tabel zien dat ze alleen tegelijk een combinatie van baltsgedrag vertonen. Het lijkt wel op een soort reactie van interesse tonen. En als de andere vogel reageert (op het geluid maken) door de eerste vogel na te doen dan is dat een teken dat de eerste vogel indruk heeft gemaakt. En dit geldt ook bij het tegelijkertijd snavels tegen elkaar slaan en het hoofd schudden. Maar ook concluderen we uit de tabel dat ze altijd tegelijk baltsgedrag uitvoeren. Ook valt op dat ze bijna nooit tegelijk krabben aan zichzelf, hieruit concluderen wij dat het krabben niet tot het baltsgedrag hoort. Wat ook opvallend is, is dat de beide vogels niet vaak de vleugels tegen elkaar slaan. Wij denken hierdoor dat het klappen van de vleugels een teken is van desinteresse dus dat de vogel niet meer wil baltsen.

Het baltsen gebeurd altijd op het nest. Er is geen enkel moment geweest dat het op een andere plek gebeurde.

We hebben ook in het boek opgezocht wat de Jan-van-genten in de vrije natuur doen. Hierin wordt verteld dat ze verzamelen met duizenden paartjes tegelijk op een rotseiland. Dit kun je vergelijken met hoe ze in de dierentuin naast elkaar een nest hadden op 1 plek. De mannetjes laten ook een koude krassende roep horen die voor het wijfje bedoeld is. In Artis hebben wij ook gehoord dat de Jan-van-genten een krassend geluid maken en vervolgens een baltshandeling uitvoeren waar de andere Jan-van-gent dan op reageert. Maar in de dierentuin reageerde de Jan-van-gent niet altijd op het geluid. Zo concluderen wij dat de kreet ook werkelijk een aandachtskreet is. In het boek werd ook vermeld dat het baltsgedrag bestaat uit een aantal uitdrukkingsbewegingen, zoals kop hoog opstrekken, vleugel klepperen, buigen en snavelparen waarbij de partners tegenover elkaar staan. Dit hebben wij ook kunnen zien. We kunnen dus concluderen dat ook deze handelingen tot het baltsgedrag horen. Ook staat in de boeken vermeld dat de vogels altijd op het nest baltsen, wat wij dus ook geconcludeerd hebben.

Jan-van-gent
Aanvullende Opdracht

De Jan-van-genten in Artis vertonen het gehele jaar door baltsgedrag, bouwen het hele jaar een nest en zitten zelfs op het nest als er geen eieren zijn. Dit gedrag zullen de vogels niet in de natuur vertonen. Daar gaan de vogels na het broeden op lange zwerftochten.

De verklaring hiervoor is volgens ons dat de dieren in gevangenschap leven. Ze wonen in een hok waar ze niks anders te doen hebben dan nesten bouwen, baltsgedrag vertonen en het zitten op het nest. Terwijl de Jan-van-genten in de vrije natuur weg kunnen vliegen en hun eigen voedsel verzorgen, of het opzoeken van hele nieuwe groep Jan-van-genten. Ze kunnen in ieder geval veel meer dan de Jan-van-genten in Artis. En, omdat de Jan-van-genten in de dierentuin niet veel te doen hebben vertonen ze volgens ons dat rare gedrag. Wij vinden dit gestoord gedrag maar we geven de vogels geen ongelijk. Ze hebben niks te doen en weten niet hoe het is om in de vrije natuur te leven. Ze weten dus niet beter en we denken dat ze daarom er geen last van hebben. Wij vinden dat het beter als Artis verandering zou brengen in de leefomgeving van de vogels. Maar het is wel te begrijpen dat dit erg moeilijk voor elkaar te krijgen is. Misschien zou Artis één heel groot hok kunnen maken waar alle soorten vogels of een groot deel ervan leven. Hierdoor kunnen de vogels vliegen en leven ze in een “normalere” omgeving met verschillende soorten vogels. Ook kunnen ze twee hokken maken en dan de vogels om de maand verwisselen van hok en van vogels. Hierdoor krijgen ze afwisseling van omgeving en afwisseling in vogels.

Japanse Makaak
Inleiding/Observatie

De Japanse Makaak komt alleen maar voor in Japan en is de Noordelijkste aap ter wereld. Ze kunnen goed tegen de kou en zijn nog in staat om te overleven als het heel erg vriest. De apen paren in de winter en hebben een paringstijd van 5 maanden. Een gr oep makaken telt in de natuur meestal 50 tot 150 apen. Er heerst een hele duidelijke sociale structuur, vooral tussen de mannetjes. Er zijn drie klassen mannetjes: leiders, onderleiders en lage mannetjes. Iedere aap weet zijn plaats en op die manier heerst er een betrekkelijke rust in de groep. Bij het paren hebben de leiders voorrang maar in tegenstelling tot andere apensoorten mogen de lage mannetjes wel paren. Bij de jonge dieren, zowel mannetjes als vrouwtjes, wordt de plaats in de rangorde bepaald door de positie van zijn of haar moeder. Vrouwtjes Japanse Makaken in de kou houden die positie, ten opzichte van hun jongen, hun leven lang. Deze positie in de rangorde van de vrouwtjes is overigens niet vaststaand en wisselt tijdens hun leven meerdere malen. De mannetjes verhuizen als ze ongeveer twee jaar oude zijn naar de rand van de groep, waar ze door onder andere spelletjes hun latere rangorde bepalen.

We zien in het hok mannetjes, vrouwtjes en jonge dieren. De mannen zijn eigenlijk alleen maar bezig met het zoeken van een vrouwtje en het paren met een vrouwtje. Of juist het eten van voedsel, schoonmaken van voedsel, rondrennen, lopen, klimmen in de touwen of de heuvel op, schuilen voor de regen, zitten, vlooien plukken, behoefte doen en springen. Ook de vrouwtjes vertonen hetzelfde gedrag als de mannetjes. De moeders en de jonge apen zijn in dat op zich veel interessanter. De moeder vertoont hetzelfde gedrag als de vrouwtjes doen maar daarnaast beschermt ze haar kind van de andere apen of draagt ze haar kind met zich mee. In de tijd van de observatie hebben wij de moeder geen vlooien zien plukken zoals andere apen wel deden ook hebben we haar niet zien paren. Het jongere aapje is ook erg interessant hij imiteert zijn moeder met Japanse Maken in de hitte eten, zitten en allerlei andere handelingen. Ook hangt hij vaak aan zijn moeders buik terwijl zij verder loopt. Het jongere aapje blijft de hele tijd in de buurt van zijn moeder. Als de moeder dan even weg schiet en het jongere aapje krijgt het door dan staat hij binnen enkele secondes weer naast zijn moeder. En net als de moeder heeft het jonge aapje geen vlooien geplukt en ook niet gepaard.

Japanse Makaak
Het verblijf

Japanse Makaak
Ethogram/Protocol

zi = de aap gaat gehurkt door zijn knieën
lo = de aap loopt rechtop (zover hij dat kan) op twee poten
eto = de aap pakt met zijn handen of voeten het eten op
ets = de aap maakt het eten schoon in het water
et = de aap stopt het eten in zijn mond en eet het op
kl = de aap klimt de heuvel van de kooi op
gl = de aap glijdt van de heuvel in de kooi af
tk = de aap gaat in de touwen klimmen
bd = de aap gaat met zijn gat boven het water zitten en doet zijn behoefte
re = de aap rent rechtop (zover het kan) op twee poten
sp = de aap staat stil op één plek en springt op en neer
vp = de aap gaat de vlooien plukken van een andere aap en stopt ze vervolgens in zijn mond
kdr = de aap neemt het kind bij zich en hangt hem onder zijn buik(alleen van de moeder)
kb = de aap jaagt de andere apen weg om zijn kind te beschermen (alleen van de moeder)
amh = de aap gaat aan zijn moeders buik hangen (alleen van het kind)
bw = de aap zit op de grond en kijkt hoe zijn moeder hem beschermt (alleen van het kind)
mn = de aap probeert of doet zijn moeder na (alleen van het kind)
aa = de aap gaat achter een andere aap staan en kijkt om zich heen (alleen door actieve aap)
pa = de aap staat achter een andere aap, pakt die beet en gaat paren (alleen door actieve aap)

Handelingen van kind aap
1e min 2e min 3e min 4e min 5e min 6e min 7e min 8e min 9e min 10e min
1-5 sec lo lo + mn zi lo re amh lo ets eto + mn zi
5-10 sec lo lo + mn re tk re amh gl ets ets + mn zi
10-15 sec zi lo + mn re tk lo + mn amh tk et ets + mn zi
15-20 sec lo kl + mn re tk lo + mn lo tk et et + mn zi
20-25 sec eto kl + mn re tk lo + mn lo tk lo + mn lo + mn zi
25-30 sec lo zi + mn re tk zi + mn lo tk lo + mn lo + mn lo
30-35 sec sp + mn gl + mn gl re zi + mn kl lo lo + mn lo + mn lo
35-40 sec sp + mn lo eto re amh kl lo lo + mn zi + mn lo
40-45 sec sp + mn lo ets re amh kl lo lo + mn bw re
45-50 sec bw lo et re amh zi lo lo + mn bw re
50-55 sec bw zi et lo amh zi lo zi + mn bw re
55-60 sec bw zi zi lo amh zi eto zi + mn bw re

Handelingen van moeder aap
1e min 2e min 3e min 4e min 5e min 6e min 7e min 8e min 9e min 10e min
1-5 sec lo lo re kl ets kdr + kl et sp eto lo
5-10 sec lo lo re kl et kdr + kl zi sp ets lo
10-15 sec zi lo re kl lo kdr + kl zi sp ets lo
15-20 sec zi kl eto kl lo lo tk zi et lo
20-25 sec lo kl ets lo lo lo tk lo lo bd
25-30 sec lo zi ets lo zi lo tk lo lo bd
30-35 sec sp gl et zi zi zi lo lo lo re
35-40 sec sp lo et zi kdr + lo zi lo lo zi re
40-45 sec sp lo tk zi kdr + lo zi kl lo kb re
45-50 sec kb lo tk gl kdr + lo eto kl lo kb re
50-55 sec kb re tk eto kdr + lo ets gl zi kb re
55-60 sec kb re tk ets krd + lo ets gl zi kb re

Naast = De jonge aap en de moeder aap staan binnen een bereik van 1 meter van elkaar
Dichtbij = De jonge aap en de moeder aap staan binnen een bereik van 1 tot 5 meter van elkaar
Ver = De jonge aap en de moeder aap staan meer dan 5 meter van elkaar vandaan

Afstand tussen moeder en kind aap
1e min 2e min 3e min 4e min 5e min 6e min 7e min 8e min 9e min 10e min
1-5 sec dichtbij naast ver ver ver naast dichtbij dichtbij naast dichtbij
5-10 sec dichtbij naast ver ver dichtbij naast dichtbij dichtbij naast dichtbij
10-15 sec dichtbij naast ver ver naast naast dichtbij dichtbij naast dichtbij
15-20 sec dichtbij naast ver ver naast dichtbij dichtbij dichtbij naast dichtbij
20-25 sec dichtbij naast dichtbij ver naast dichtbij dichtbij naast naast dichtbij
25-30 sec dichtbij naast dichtbij ver naast dichtbij dichtbij naast naast dichtbij
30-35 sec naast naast dichtbij ver naast dichtbij dichtbij naast naast dichtbij
35-40 sec naast dichtbij dichtbij ver naast dichtbij dichtbij naast naast dichtbij
40-45 sec naast dichtbij dichtbij dichtbij naast dichtbij dichtbij naast naast ver
45-50 sec naast dichtbij dichtbij dichtbij naast dichtbij dichtbij naast naast ver
50-55 sec naast ver dichtbij dichtbij naast dichtbij dichtbij naast naast ver
55-60 sec naast ver dichtbij dichtbij naast dichtbij dichtbij naast naast ver

Niemand = de jonge aap is helemaal in zijn eentje en heeft geen contact met andere apen
Moeder = de jonge aap is in de buurt van zijn moeder
Andere A = de jonge aap heeft negatieve contact met een andere aap

Contact van jonge aap
1e min 2e min 3e min 4e min 5e min 6e min 7e min 8e min 9e min 10e min
1-5 sec niemand niemand ander a moeder niemand moeder moeder niemand niemand niemand
5-10 sec niemand niemand ander a moeder niemand moeder moeder niemand niemand niemand
10-15 sec niemand niemand moeder moeder niemand moeder moeder niemand niemand niemand
15-20 sec moeder moeder moeder moeder niemand moeder moeder niemand niemand niemand
20-25 sec moeder moeder moeder moeder niemand niemand moeder niemand moeder niemand
25-30 sec moeder moeder moeder moeder niemand niemand moeder niemand moeder moeder
30-35 sec moeder moeder moeder moeder niemand niemand moeder moeder moeder moeder
35-40 sec moeder niemand ander a moeder moeder moeder moeder moeder moeder moeder
40-45 sec moeder niemand ander a moeder moeder moeder moeder moeder niemand moeder
45-50 sec niemand niemand ander a moeder moeder moeder moeder moeder niemand moeder
50-55 sec niemand niemand moeder niemand moeder moeder moeder niemand niemand moeder
55-60 sec niemand niemand moeder niemand moeder moeder moeder niemand niemand moeder

Handelingen van actieve aap
1e min 2e min 3e min 4e min 5e min 6e min 7e min 8e min 9e min 10e min
1-5 sec kl vp pa sp ets aa eto lo eto re
5-10 sec kl vp aa sp et aa ets lo ets re
10-15 sec kl vp re sp bd aa ets lo ets re
15-20 sec sp lo lo kl bd re et lo et lo
20-25 sec sp lo lo lo lo re tk lo lo bd
25-30 sec lo aa zi lo lo tk tk lo lo bd
30-35 sec zi pa zi zi lo tk lo lo lo zi
35-40 sec zi pa zi vp aa zi lo lo zi zi
40-45 sec vp aa eto vp aa kl lo lo re zi
45-50 sec vp aa ets vp pa kl lo lo re tk
50-55 sec vp aa ets eto pa kl zi zi tk tk
55-60 sec vp pa et ets pa kl zi zi tk tk

Japanse Makaak
Resultaat/Bewerking

Diagram van moeder en kind aap over hoe ver ze vanelkaar wat doen
Moeder Kind
zi 2 3 Ver
9 10 Dichtbij
6 0 Naast
lo 2 1 Ver
16 21 Dichtbij
14 0 Naast
eto 1 0 Ver
2 3 Dichtbij
1 0 Naast
ets 1 0 Ver
5 3 Dichtbij
2 0 Naast
et 0 0 Ver
4 4 Dichtbij
1 0 Naast
kl 4 0 Ver
2 3 Dichtbij
2 0 Naast
gl 0 0 Ver
3 2 Dichtbij
1 0 Naast
tk 0 5 Ver
7 4 Dichtbij
0 0 Naast
bd 0 0 Ver
2 0 Dichtbij
0 0 Naast
re 9 10 Ver
2 5 Dichtbij
0 0 Naast
sp 0 0 Ver
3 0 Dichtbij
3 0 Naast
vp 0 0 Ver
0 0 Dichtbij
0 0 Naast
amh (kind) X 0 Ver
X 0 Dichtbij
X 8 Naast
mn (kind) X 0 Ver
X 0 Dichtbij
X 31 Naast
bw (kind) X 0 Ver
X 0 Dichtbij
X 7 Naast
kb (moeder) 0 X Ver
0 X Dichtbij
7 X Naast
kdr (moeder) 0 X Ver
0 X Dichtbij
8 X Naast

Rood: Gebruikte gegevens

Diagram over met hoevaak de actieve aap een handeling uitvoert
Wat? Hoe vaak?
amh 8
mn 31
andere handeling 81

Diagram over met hoevaak de jonge aap met wie contact heeft
Hoe ver? Hoe vaak
niemand 46
moeder 68
ander a 5

Vervolggedrag van actieve aap
Volgend gedrag →
Voorafgaand gedrag ↓ aa pa sp
vp
lo
zi
et
eto
ets
bd
tk
kl re
aa X 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4
pa 3 X 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
sp 0 0 X 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0
vp 0 0 0 X 1 0 0 1 0 0 0 0 0
lo 2 0 0 0 X 6 0 0 0 1 0 0 0
zi 0 0 0 2 1 X 2 0 0 0 1 1 1
et 0 0 1 0 1 0 X 0 0 1 1 0 0
eto 0 0 0 0 0 0 0 X 4 0 0 0 0
ets 0 0 0 0 0 0 4 0 X 0 0 0 0
bd 0 0 0 0 1 1 0 0 0 X 0 0 0
tk 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 X 0 1
kl 0 0 1 0 1 0 0 1 0 0 0 X 0
re 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 2 0 X

Japanse Makaak
Conclusie/Discussie

Wij hebben van de protocollen over de moeder aap, het jong en de afstand tussen die twee een tabel gemaakt waarin je ziet welke aap wat doet en hoever ze daarbij van elkaar vandaan staan. Dit hebben we gedaan zodat we een conclusie konden trekken over het gedrag die de apen vertonen als ze ver van elkaar verdaan zijn en wanneer ze dichtbij elkaar zijn. Zo hebben wij gezien dat als de apen, zowel de jonge als de moeder, niet rustig zijn als ze ver van elkaar van daan zijn. Ze zitten niet of haast nooit, terwijl als ze dicht bij elkaar zijn ze wel rustig zitten. Net als lopen, eten oprapen, eten schoonmaken en eten. In tegen stelling tot wanneer ze ver van elkaar verwijderd zijn. Want dan zijn beide apen erg ongerust en veel bezig met rennen (naar elkaar toe dus). Verder zijn de handelingen als kind beschermen, aan moeder hangen, moeder na doen, beschermd worden en kind dragen allemaal handelingen die vlak bij elkaar gebeuren omdat dat gewoon vlak bij elkaar moet gebeuren.

We hebben daarna ook de protocol over de afstand tussen het moeder en het jong een grafiek gemaakt. Zo konden we makkelijk zien hoe lang de afstand groot was en of juist klein. De afstand tussen het moeder en het kind is meestal erg klein. Zo zie je in de grafiek over de afstanden dat de afstand tussen de twee maar vier keer ver is. En nadat de afstand ver is geweest hij gelijk weer terug gaat naar dichtbij of naast. Dat kun je zien aan dat de grafiek bij de 10 m is dat hij daarna gelijk weer daalt naar de 5m. De rest van de tijd zijn de moeder en het kind bij elkaar in de buurt. Dat komt volgens ons omdat het kind nog erg afhankelijk is van zijn moeder door bescherming etc. Hij wil dus in de buurt van zijn moeder blijven en als hij zijn moeder dan kwijtraakt is hij binnen de kortste keren weer terug.

We hebben over het protocol van de contacten van de jonge aap en daar hebben we een frequentietabel van gemaakt zodat we makkelijk konden zien hoe veel contacten hij heeft. In de tabel over het contact van het jonge aapje zie je dat het jonge aapje eigenlijk alleen maar contact heeft met zijn moeder of alleen is. Als hij dan wel contact heeft is het erg negatief. We denken dat de jonge aap niet veel contacten heeft met andere apen (negatieve manier) omdat de moeder erg boos zou kunnen worden en de andere apen daar bang voor zijn en dus niet in de buurt komen van de kleine aap.

Ook hebben we een tabel gemaakt waarin staat hoe vaak de jonge aap zijn moeder na doet. Na dit gemaakt te hebben zijn we tot de conclusie gekomen dat het kind zijn moeder best wel veel na doet. Dit komt omdat hij natuurlijk afhankelijk is van zijn moeder en van haar leert. Net als een kleine baby die zijn moeder imiteert.

Van de protocol over de actieve aap hebben we een schema gemaakt over het vervolg gedrag zodat we een gedrag keten konden vinden. We hebben t wee gedrag ketens gevonden. De eerste is dat de aap voor het paren, achter de andere aap gaat staan om zich heen kijkt, gaat paren, weer om zich heen kijkt en weer wegrent. We denken dat hij dat zo doet omdat het paren niet alleen voor het maken van een kind is maar ook voor het sociale belang. Hij kijkt om zich heen doet het even snel en rent weg. Zo laat hij zien dat hij diegene mag. De tweede keten die we kunnen ontdekken is dat de aap altijd zijn eten eerst schoonmaakt voordat hij zijn eten opeet. We denken dat hij dat doet omdat het eten vies is. Hij wil het eerst schoongemaakt hebben zodat al het zand er vanaf is waardoor het lekkerder is.

We hebben ook in de boeken opgezocht hoe de Japanse Makaak zich in de vrije natuur gedraagt. Hier wordt verteld dat er in de groep een duidelijke leider is. Een dominant mannetje. We hebben dat niet kunnen zien in de dierentuin.Ook staat er in het boek dat ze in de vrije natuur rond trekken in hechte groepen tussen de 30-200 dieren. Je kon wel zien dat het een hechte groep was omdat ze elkaar zaten te vlooien en ze gingen de hele tijd bij elkaar zitten. In het boek wordt ook verteld dat ze zich voeden met kleine dieren en planten. De dieren aten fruit en groenten in de dierentuin. In de dierentuin let de moederaap erg goed op de baby aap. Ze houd hem constant in de gaten met elke handeling die het aapje doet. Dit noemen we een vorm van broedzorg. Het baby aapje let ook op zijn moeder. Wat ze doet en waar ze naartoe gaat. In de vrije natuur komt dit ook voor.

Japanse Makaak
Aanvullende Opdracht

De Japanse Makaken maken voordat ze hun voedsel eten hun voedsel schoon.

We denken dat de Japanse Makaken het schoonmaken van hun voedsel voordat ze het eten hebben aangeleerd door imitatie. We denken dit omdat de jongere apen alles imiteert wat de moeder doet dus ook het schoonmaken van het voedsel.

We zouden dit kunnen onderzoeken door een jong nadat hij is geboren in een ander hok te zetten waar geen andere apen zijn. Als het aapje die alleen in een hok zit dit gedrag niet zal vertonen blijkt het dus dat het is aangeleerd is. Je kan hem daarna ook nog terug zetten bij andere apen. Gaat hij dan wel het gedrag vertonen zitten we helemaal goed met onze hypothese. Als het aapje wel dit gedrag vertoont zaten we fout met onze hypothese en is het gedrag erfelijk overgedragen.

De reden voor het wassen van het voedsel is volgens ons hygiëne. We denken dat de aapjes voedsel die ze van de grond oprapen vies vinden en voedsel die ze uit een bakje oprapen niet zullen wassen.

We zouden dit kunnen controleren door een aapje in een hok te stoppen met een bakje eten en water. Als hij deze wast dan is het dus duidelijk dat het aapje zijn eten gewoon wil wassen en het altijd vies vindt of dat het een gewoonte is. Als hij het eten gewoon zo opeet dan is de hypothese die we hebben opgesteld juist.

Japanse Makaak die zijn eten wast

Afsluitende Opdracht

We hebben tijdens de opdracht verschillende aspecten van voortplantingsgedrag bestudeerd. We hebben baltsgedrag waargenomen en verschillende vormen van broedzorg. Het voortplantingsgedrag van de dieren kan je vergelijken met die van de mens. Zoals bij de Jan-van-genten die veel baltsgedrag vertonen. Bij mensen proberen de mannetjes ook de aandacht te krijgen van de vrouwen door een bepaalde houding aan te nemen. Ze maken dan ook bepaalde gebaren en maken zeggen bepaalde dingen om indruk te maken. Zo ook andersom. Ook zie je bij de Jan-van-genten dat er niet altijd gereageerd wordt op het baltsgedrag van een vogel. Dat kan je ook bij mensen terug vinden, zo heb je ook wel eens dat je geen interesse hebt in een jongen of meisje. Bij de Japanse makaak hebben we kunnen zien dat de moeder goed op de baby aap let en hem verzorgd door aan de buik mee te tillen en om hem heen gaat zitten en beschermt. Bij de mensen gebeurt dit ook. De moeder let altijd op het kind en wil altijd weten wat het kind gaat doen. De moeder verzorgd ook altijd het kind door het eten te koken en aan te kleden (dit is als het kind nog op jonge leeftijd is). Hiermee kunnen we dus wel een vergelijking maken met de dieren en de mensen. Ook het nadoen van het de moeder kun je vergelijken met de mens. Ook kleine baby’s leren van alles door te imiteren. De Japanse Maken zorgen voor nog een overeenkomst. Zijn paren niet alleen voor het maken van een jong, maar ook in sociaal en zelf belang. Zo doen mensen dat ook. Als je er zo naar kijkt lijken wij mensen best wel op de Japanse Makaken en de Jan-van-genten in het opzicht van voortplantingsgedrag.

Algemeen Nawoord

We zijn tot goede conclusies gekomen. De dieren handelen ongeveer hetzelfde als hun soortgenoten in de vrije natuur. Over de samenwerking zijn we niet echt te spreken omdat Lotte en Xanthe alles hebben gemaakt behalve het onderwerp van de juweelwesp. Waar wij niet tevreden over zijn maar ook geen aandacht aan konden geven omdat wij het beestje zelf niet hebben gezien. We vonden het raar dat Jurriaan zo laat in Artis kwam waardoor Lotte en Xanthe bijna al het werk hebben moeten doen. We moeten dus voor de volgende keer duidelijkere afspraken maken en er moet meegewerkt worden door iedereen. In Artis is het met Xanthe en Lotte ook goed verlopen en vonden het ook een erg leuke opdracht om te doen. We zijn weer een stukje wijzer geworden over de Japanse makaak en de jan-van-gent.

Literatuurlijst

Internet:
-www.artis.nl/
-www.noordzee.nl/natuur/janvangent.html
-www.dierentuin.net/zoogdieren_land/japansemakaak.html
-animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/macaca/m._fuscata$narrative.html
-http://www.nvdzoos.nl/beestachtig/6japmakaak.html
-http://www.aap.nl/apekoppen/spreekbeurt/japansemakaak.htm
- http://www.geocities.com/ivn_vogels_niet_vechtstreek/Jan_van_Gent_Sula-bassana.html
- http://www.waddenzee.nl/dutch/ecomare/NED0922.HTM

Boeken:
-Nectar Biologie Vwo 1 (hoofdstuk 1)
-De grote dieren atlas. De dieren van de wereld in hun omgeving