Wadi's

Inhoud

1. Wat is een wadi?
2. Hoe werkt een wadi?
3. De ontwikkeling
4. Wadi’s in het buitenland
5. Het onderhoud
6. Maatschappelijk belang

Inleiding

Wij gaan deze praktische opdracht houden over wadi’s in Nederland. We gaan het hebben over wat wadi’s zijn, hoe het werkt, waar ze vandaan komen en alles wat er mee te maken heeft. Aangezien Mirthe’s vader bij het waterschap werkt als ingenieur en de wadi’s in Nederland heeft geïntroduceerd konden we veel informatie over dit onderwerp krijgen. Nadat we het werkstuk gemaakt hebben zullen we de hoofdpunten in een power-point presentatie zetten en het aan de klas presenteren.
Het is best interessant om je in zo’n onderwerp te verdiepen. Je hebt er misschien nog nooit echt van gehoord en je weet er zeker niet alles van af.

1. Wat is een wadi?

Een wadi is een soort ondiepe greppel/kuil, die speciaal aangelegd is om regenwater op te vangen, zodat het weg kan trekken in de bodem. Het is een hele natuurlijke manier om water op te vangen, omdat de grond is verbeterd zodat het water gemakkelijk intrekt en de riolering niet overvol raakt. Wadi’s heb je in verschillende soorten en maten, meestal is het begroeid met gras en versiert met planten en de grote is afhankelijk van de ruimte. De naam wadi is officieel afkomstig uit het Arabisch, daar betekent het ‘dal’. De wadi is vernoemd naar de droge rivierbedding in subtropen, die alleen bij grote regenbuien water afvoeren. Maar daar gaan we het later over hebben. In Nederland hebben ze het vernoemd naar deze wadi, maar wij vertalen het ook wel met ‘water afvoer door drainage en infiltratie’.

Een groot deel van de tijd staan de wadi’s dus droog, maar na een hevige regenbui zal de wadi volstromen. Het water wat er dan instroomt is hemelwater. Dat komt vanaf het dak via de bovengrondse afvoer, in de straatgoot. Vanaf daar stroomt het naar het laagste punt: de wadi. Een wadi combineert een doelgerichte infiltratie (Het doorzakken van water in de grond) van regenwater met de traditionele afvoer via sloten en buizen.
Waarom men nou juist voor een wadi heeft gekozen als regenwater afvoer systeem is vooral omdat er steeds meer problemen kwamen met het rioleringsstelsel die overstorte door de hoeveelheid water. Men vond het vooral onnodig om afvalwater én regenwater naar het rioolwaterzuiveringsinstalatie te laten gaan, terwijl regenwater ook op zon manier kon worden afgevoerd én gezuiverd. Maar hier later meer over.

2. Hoe werkt een wadi?

Normaal gesproken verzamelt het regenwater zich via goten naar de riolering, waarna het naar het oppervlakte water of samen met het afvalwater naar het reiniginswatersysteem gaat. Als je een wadi hebt stroomt het regenwater vanaf de daken naar de woonstraat. Daar voegt het zich bij het regenwater wat op de straat zelf valt. Via de goot in het midden van de woonstraat stroomt het regenwater naar de wadi. Om het water gemakkelijk van de straat in de wadi te laten stromen, heeft men op de kruisingen van straten met wadi’s ‘voorden’ gemaakt. Een voorde ligt hoger dan de wadi bodem, maar lager dan de straat. Zo kan de voorde zorgen voor de verdeling van het regenwater naar de wadi. Weggebruikers ervaren voorden als omgekeerde verkeersdrempels.

Onder de wadi ligt een sleuf gevuld met grind of gebakken kleikorrels, waarin het water wordt opgevangen. Soms wordt er ook lavastenen of grind voor gebruikt. Dat heet een aggregaat, het is met een zand dicht doek ontwikkeld, zodat er geen grond naar binnen kan spoelen. Door het aggregaat loopt dan nog een drainbuis, die zorgt ervoor dat het water op minder doorlatende grond altijd kan stromen naar plaatsen waar het makkelijker de bodem kan intrekken.

Als de wadi eenmaal gevuld is met regenwater zijn er drie mogelijkheden om het water te verwerken.
1. Bij weinig neerslag zakt het water langzaam de bodem in en na enkele uren is de wadi weer droog.
2. Valt er meer neerslag en de wadi is gevuld tot ongeveer 25 centimeter, dan gaan de ‘slokoppen´werken. Een slokop is een speciale put die voor een snelle verbinding zorgt naar de aggregaat, zodat het kan infilteren in de bodem.

3. Bij hele extreme regenval raken de wadi´s overvol. Dan stroomt het water over de voorden en de gootjes. Uiteindelijk komt dat water in een vijver terecht, vanuit die vijver stroomt het water naar het oppervlaktewater.

In de winter verdampt weinig water en kan het langdurig regenen. Door leemlagen stijgen de grondwaterstanden. In de woonwijken mag geen grondwateroverlast optreden. Komen de grondwaterstanden ter hoogte van de sleuf met aggregaat, dan treedt de drainbuis als ontwateringmiddel in werking. De drainbuis voert dat verzamelde water af naar drainputten, waarna het water dus weer verder wordt afgevoerd naar het oppervlakte water. De wadi werkt in de winterperiode dus voornamelijk als riooldrain.

Eigenlijk werken de wadi’s niet alleen als afvoersysteem, maar ook als drainagesysteem. Op enkele plaatsen aan het einde van de wadi’s liggen regelputten. Hierin kan de gemeente per seizoen de ontwateringsdiepten instellen. Zo kan de functie van de wadi alleen naar keuze infiltreren of meer drainerend werken. De infiltratie hoeveelheid van de wadibodem is 0,2 m/dag. Dit betekent dat er een veiligheidsmarge is van de normale doorlatendheid van de bodem.

Wadi’s zijn zo ontworpen dat ze 85% van de tijd droogstaan. Zo voorkomen ze modderige plassen en muggenoverlast.

Een ander voordeel van een wadi is de zuiverende werking. Regenwater dat door een wadi is gegaan is veel schoner en hoeft zo niet onnodig naar het rioolwaterzuiveringsinstalatie.

3. De ontwikkeling

“Gerdrik Bruins (de vader van Mirthe) vertelde destijds over het nieuwe idee ‘de wadi’. Hij is opgeleid in het ontwerpen van riolen enz. maar vond het altijd ontzettend dom om schoon regenwater samen met afvalwater in buizen onder de grond te stoppen. Dom vanuit kwaliteits oogpunt, maar vooral omdat het zien van stromend water juist zo fascinerend is.”

Bij weinig neerslag voeren rioolsystemen het regenwater samen met het huishoudelijke afvalwater af naar het rioolwaterzuiveringsinstalatie. Bij veel neerslag heeft het rioolstelsel te weinig capaciteit om het water te bergen en naar de rioolwaterzuiveringsinstalatie af te voeren. De rioolstelsels storten dan over. Die ‘gemengde’ rioolstelsels storten gemiddeld 8 a 10 keer per jaar over. Als het overstort komt regenwater gemengd met rioolwater en rioolslib in het oppervlaktewater terecht. Dit oppervlaktewater bestaat vaak uit vijvers in een woonwijk. Hierdoor is zowel het water als de waterbodem van slechte kwaliteit. Als het rioolwater van nieuwe wijken ook nog eens uitkomt op bestaande gemengde rioolsystemen raken de overstorten extra belast en komt er meer ‘water op straat’.

Door dit riolerings probleem heeft de gemeente van Enschede onderzocht of het mogelijk was om een wadisysteem, (gebaseerd op het Duitse Mulden Rigolen System, zie hoofdstuk 4) toe te passen. Het haalbaarheids onderzoek van de gemeente wees uit dat het nieuwe systeem goed uit te voeren is in Enschede maar ook in andere delen van Nederland. Het systeem is daarnaast financieel mogelijk en beheersbaar.

“Na 6 jaar onderzoek zijn in 1999 de eerste wadi’s geintroduceerd in de nieuwbouwwijk Het Ruwenbos. Het Ruwenbos is een ruim opgezette wijk aan de rand van Enschede, ze wordt gekenmerkt door de smalle straatjes met in het midden een ondiepe goot. Opmerkelijk zijn ook de regenpijpen van de huizen, ze houden vlak boven de grond op en voeren bij regenval het water gewoon de tuin in. Verderop wordt het in de straat goot geloosd, die mond weer uit op een wadi. Voor het eerst in Nederland: het principe van de wadi werd voor Ruwenbos ontwikkeld.”

4.Wadi’s in het buitenland

Wadi’s in het buitenland liggen in woestijngebieden, daar zijn het ‘rivieren’ die een groot deel van de tijd droogstaan. Alleen bij hevige regenval eens in de zoveel weken, lopen de wadi’s vol met water en worden ze een echte rivier. De wadi’s in woestijngebieden hebben een echte transport-functie terwijl het in Nederland meer om het infiltreren gaat. De mensen in de woestijn halen water uit een wadi. Ook zie je dat wadi’s op sommige plekken net oases zijn. De natuurlijke wadi’s zijn veel groter en over het algemeen niet begroeid.

Ook in Zweden, Zwitserland en Japan komt infiltratie van regenwater ook steeds meer voor.
Ons wadisysteem voornamelijk gebaseerd op het Duitste ‘Mulden Rigolen System’ Bij dit systeem staat Mulde voor de greppel en Rigole voor de infiltratiesleuf. Dit systeem komt onder meer voor in het Emschergebied, vlak over de grens van Nederland.
Uiteindelijk is dat Duitste systeem aangepast aan het Nederlandse systeem.

5. Het onderhoud

De gemeente heeft de wadi’s in beheer. Er moet veel aandacht zijn voor de infiltratiecapaciteit van de bodem. Dat betekent dat er een goede wortelende begroeiing aanwezig moet zijn. Flora en fauna kunnen de vermindering van infiltratie capaciteit door slib, bladafval, of sporen voorkomen of beperken.
Ook de slokop moet goed werken, daarom wordt deze regelmatig leeggeschept, ongeveer twee keer per jaar gelijk met de gewone straatputten.
Ook moet de gemeente het ontwateringsniveau instellen per seizoen. In de zomer zet de gemeente het ontwateringsniveau in de drains onder de wadi op, zodat het regenwater zoveel mogelijk geinfiltreerd kan worden.
In de winter verlaagt de gemeente het ontwateringsniveau, zodat het grondwater en het geinfiltreerde water de normale weg kan gaan.

Een wadi bestaat voornamelijk uit gras. Het gras in de wadi wordt in het groeiseizoen 1 keer per week gemaaid. Door vaak te maaien blijft het gras kort, waardoor andere planten onmogelijk de bodem kunnen afsluiten. En het trekt ook minder zwerfvuil.

Vooral in Enschede is het grondwater heel ijzerhoudend. Als het grondwater in aanraking komt met lucht, oxideert het ijzer en vormt het ijzeroxide. Het ijzeroxide kan de gaatjes in de drainbuis verstoppen, waardoor de drain minder goed kan filtreren. De gemeente spuit de drain daarom minimaal een keer per jaar door.

Op de lange termijn (na ± 60 jaar) is ook uitgebreide onderhoud aan de wadi nodig:

- het verwijderen van de sliblaag (veroorzaakt door bouwwerkzaamheden)
- het verwijderen van de toplaag
- het vervangen van de drainkorrels en het zanddichte doek

6. Het maatschappelijke belang

Afgezien van de praktische werking brengen wadi’s ook nog sfeer en beleving in een wijk. Bij regenval veranderen de kale plekker opeens in leuke meertjes. De goten in de straat veranderen opeens in stroompjes waar het water doorheen loopt, zodat iedereen kan zien hoe het gaat. Uit onderzoek blijkt dat mensen zich door dit systeem meer betrokken bij het water voelen, ze gaan er zorgvuldiger mee om en zien er meer op toe dat het niet verspild of vervuild wordt. Dus een wadi doet méér dan alleen zijn werk. Als zo’n wadi is volgelopen wordt het een leuk speelplekje voor kinderen.

Wadi’s bieden ook een speelplek

Toen er een enquete werd gehouden met de vraag of bewoners last hadden van de wadi’s, bleek dat 89 % van de mensen geen last heeft. De overige mensen hadden deze nadelen:

- er ligt veel afval in
- langdurig water
- stank
- het is vervelend om met de fiets of kinderwagen over de keien bij de voorde te gaan
- het wordt gebruikt als hondenuitlaatplaats, waardoor er hondenpoep in komt te liggen
- bewoners en bezoeker parkeren hun auto’s er wel eens in
- waterplassen op straat blijven langer liggen, omdat het niet meteen in de putten stroomt, maar naar de wadi
- de gootjes midden op straat lijden regelmatig tot valpartijen.

Maar over het algemeen is men heel tevreden over de wadi’s, en vind men dat het bijdraagt aan een mooier wijkbeeld.