Vliegkampschepen

1. Inleiding. Waarom gaat deze praktische opdracht over vliegkampschepen? Vliegkampschepen genieten mijn voorliefde. Dit komt doordat ik het heel mooie en waardevolle schepen vind. Daarom vind ik ook eigenlijk dat de Koninklijke Marine ook een vliegkampschip aan moet schaffen. Over dit onderwerp weet ik veel en het is een interessant onderwerp. Bovendien neem ik aan dat u er niet zoveel vanaf weet. Voordat u verder leest wil ik even een aantal misverstanden uit de wereld helpen. Vliegdekschip: dit is een verbouwd koopvaardijschip. Meestal een olietanker. Vliegkampschip: dit is een oorlogsschip dat speciaal als drijvende vliegbasis is gebouwd met onderliggende hangars. Vliegtuigmoederschip: dit schip heeft helemaal geen vliegdek en verleent slechts hulp aan watervliegtuigen en vliegboten. In deze opdracht zullen o.m. deze aspecten aanbod komen: - Wat zijn vliegkampschepen? - Wat is hun nut? - De geschiedenis van het vliegkampschip. - Een aantal bekende vliegkampschepen. - Enkele historische zeeslagen. Verder hoop ik dat u wat van deze opdracht opsteekt. En natuurlijk dat u, uzelf vermaakt. 2. Wat zijn vliegkampschepen? Vliegkampschepen zijn reusachtige schepen. Ze kunnen wel meer dan 350 meter lang zijn. Met hun waterverplaatsing van ruim 90.000 ton zijn dit de grootste oorlogsschepen ter wereld. Op deze schepen zitten zo’n 6300 bemanningsleden en zo’n 3000 vliegtuigpersoneel. Hier vallen dan ook het ‘grondpersoneel’ onder. Dit houdt in; de werktuigbouwkundigen. Maar ook het personeel dat op het vliegdek het vliegtuig laat taxiën en het personeelsleden dat de vliegtuigen tankt en bewapend. Onder het vliegdek zijn meerdere hangars. Hierin staan de vliegtuigen die niet in de lucht zijn, voor bijv onderhoud. D.m.v. een lift (zie foto hieronder) worden deze naar het vliegdek gebracht. Als de vliegtuigen op het vliegdek staan, worden de vliegtuigen naar het einde van het dek gebracht. Hier worden ze door het grondpersoneel aan de stoomkatapult bevestigd. De katapult slingert het vliegtuig de lucht in. Op het vliegkampschip staan zo’n negentig vliegtuigen. Dit zijn gevechtsvliegtuigen, verkenningsvliegtuigen, maar ook helikopters. De typen vliegtuigen dat op deze schepen het meest wordt gebruikt zijn de F-14 Tomcat en de F/A-18 Hornet. Persoonlijk vind ik de Tomcat de mooiste. Dit komt doordat de vleugels van dit vliegtuig verstelbaar zijn. Bij het opstijgen heeft hij z’n vleugels naar voren, maar bij supersonische snelheid schuift hij ze naar achteren. Dit kan bijvoorbeeld zijn bij een duikaanval waarbij hij antitank raketten afschiet. Of ‘gewoon’ stellingen van de vijand bombardeert. Bovendien heeft het twee staartvleugels, die erg mooi zijn. Maar dat is mijn mening. De F/A-18 Hornet is een zogenaamde jachtbommenwerper. Dit houdt in dat hij een jager, maar ook een bommenwerper is. Hierdoor is hij multifunctioneel en dus zeer bruikbaar voor de Amerikaanse Marine Luchtvaart Dienst (MLD). De Hawkeye verkenningsvliegtuigen zijn kleine en lichte vliegtuigen. Deze

Dit is een F-14 ‘Tomcat’. hebben net als de AWACS vliegtuigen een grote schotel op het dak. In dit dak zit de radar en andere apparatuur. Deze vliegtuigen hebben als taak het luchtruim te verkennen en laagvliegende vliegtuigen op te sporen. Zodat deze uitgeschakeld kunnen worden door de jachtvliegtuigen aan boord van het schip. Bovendien begeleiden ze aanvallen op land of op zee. Ze identificeren dan een doelwit en geven wel of geen toestemming om het aan te vallen.Vliegkampschepen zijn kostbaar, vandaag de dag kosten ze om en nabij $4,500,000,000! Deze schepen worden dan ook uitermate goed beschermd. In een ‘carrier division’ waar een vliegdekschip in is geplaatst zitten meerdere aanvalsonderzeeërs, fregatten, en destroyers. De aanvalsonderzeeërs zijn zowel bedoeld om vijandelijke schepen als onderzeeërs te vernietigen. De fregatten hebben eigenlijk dezelfde taak alleen moeten zij ook nog het luchtruim verdedigen. De destroyers, wij zeggen in het Nederlands: torpedobootjagers, hebben als doel het opsporen en vernietigen van vijandelijke torpedo’s en onderzeeërs. Door de jaren heen is deze taak uitgebreid, zo kunnen ze nu ook doelwitten op zee en land vernietigen. Ze hebben daarvoor geleide wapens zoals raketten. Hoewel het vliegkampschip beschermd wordt door meerdere schepen heeft het wapens aan boord. Deze wapens zijn alleen van defensieve aard. Dit houdt in dat er alleen mitrailleurs aan boord zijn ter zelfverdediging. Sommige vliegkampschepen hebben het Phalanxsnelvuurkanon aan boord. Dit kanon schiet zo’n 1400 kogels per minuut. Het kan zelf bepalen welk doel het meest bedreigend is en uitschakelen. Dit kanon lijkt op het Nederlandse .30 mm Goalkeepersnelvuurkanon. Dit kanon kan maar liefst 4200 granaten per minuut afvuren! Dit betekent dat er om de duizendstevan een seconde een granaat de lucht in gaat. Eigenlijk is de Goalkeeper dus beter dan de Phalanx. Er zijn ook ‘gewone’ mitrailleurs en luchtdoel kannonen aan boord. Deze zijn alleen ter zelfverdediging tegen vliegtuigen. Als deze wapens hun werk goed doen kunnen de vliegkampschepen zo’n veertig jaar mee! 3. De ontwikkeling van het vliegkampschip. De allereerste vliegkampschepen waren eigenlijk geen vliegkampschepen, maar vliegdekschepen. Dit komt doordat deze schepen verbouwde koopvaardijschepen waren. Dit kan je heel goed zien aan de opbouw en vooral aan de romp van het schip. Deze schepen werden gebouwd van 1911 tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Van deze schepen werd het bovenste gedeelte ofwel de opbouw afgehaald. Als dit gedaan was werd er een vliegdek en de nieuwe opbouw gezet en hangars geplaatst. Als dit gebeurd was dan was het klaar voor actie. Dit is een koopvaardijschip dat omgebouwd is tot vliegdekschip. De vliegkampschepen werden speciaal gebouwd voor het vervoer van vliegtuigen. Doordat de schepen speciaal gebouwd werden kreeg de romp een andere vorm. Maar bovenal werden de schepen groter. Door deze andere vorm kon het schip sneller varen. Ook de opbouw van het vliegkampschip is anders in vergelijking met het vliegdekschip. Sommige vliegdek- en vliegkampschepen worden zwaar genoemd. Deze hebben niet alleen een gepantserde ‘buik’ maar ook het dek is gepantserd. Zowel de vliegdekschepen, als de vliegkampschepen hadden stalen netten aan het einde van het vliegdek. Dit was nodig om er voor te zorgen dat als een vliegtuig de landingskabels gemist had dat het dan niet de zee in
Het verschil met het vliegdekschip is duidelijk zichtbaar. schoof. Bij deze eerste schepen was het alleen mogelijk om vliegtuigen op te laten stijgen óf te laten landen. Een combinatie was onmogelijk. Vlak na WO II ging de Britse marine experimenteren met het verbrede hoekdek. Dit was een verbreding aan de bakboordzijde. Hierdoor kon het landingsdek schuin over het dek worden geschilderd. Door deze aanpassing van het vliegdek kon men vliegtuigen tegelijkertijd laten landen én opstijgen. Als een vliegtuig nu alle landingskabels mistte kon hij zonder gevaar een doorstart maken. Hij schoot nu niet meer het vangnet in. Deze aanpassing was nodig omdat er in de jaren ’40 en ’50 veel ongelukken gebeurden op een vliegdekschip. Bovendien zoude er enkele jaren later ook vliegtuigen met straal aandrijving landen op de vliegkampschepen. Als deze piloten de landingskabels zouden missen en de vangnetten in schieten werden ze simpel weg onthoofd. Door het nieuwe vliegdek werd het nu ineens veel veiliger. De
vliegkampschepen van nu hebben nog steeds het hoekdek. In de Tweede Wereldoorlog konden vliegtuigen moeilijk op het vliegkampschip landen. Dit kwam doordat er geen goed landingssysteem was. Men deed na de oorlog een vinding die samen met het verbrede vliegdek werd ingevoerd. Een kapitein van de Amerikaanse marine had namelijk ontdekt dat als men spiegels op het vliegdek zette, en de vliegtuigen landingslichten gaf, dat dan de vliegtuigen vanzelf op het dek landden. Hij kon dit bewijzen. Hij liet z’n assistente een spiegeltje in het midden van een maquette van een vliegkampschip zetten. Hij trok over het midden van het spiegeltje een lijn met lippenstift. De assistente nam een zaklamp in haar mond en moest een vliegtuig voorstellen dat een landing inzette. Ze moest daarbij de lichtbundel goed op de lijn houden. Ze kwam vanzelf met haar kin op het dek terecht! Tegenwoordig zijn de spiegels
Hier is duidelijk het hoekdek zichtbaar. vervangen voor speciale lichten, maar men gebruikt nog steeds hetzelfde principe. Door deze veranderingen zijn de vliegkampschepen nog steeds een belangrijk en krachtig wapen. En uiteraard zijn ze nu nog in gebruik. Sommige vliegkampschepen als de Britse Ark Royal hebben een schuin oplopend vliegdek. Dit heeft als voordeel dat de schepen niet zo groot hoeven te zijn. De HMS Ark Royal is bijv. maar 36 meter lang. Op dit schip kunnen alleen maar speciale vliegtuigen landen en opstijgen. Het enige vliegtuig dat hier kan landen is de Harrier. Deze kan vanaf een zeer kort vliegdek opstijgen en landen. Dit komt doordat het een zogenaamd STOVL vliegtuig is. Door de straalmotoren naar benden te kantelen kan de Harrier verticaal lande en opstijgen. Als hij de motoren naar voren draait kan hij zeer snel remmen, daardoor schiet zijn achtervolger aan hem voorbij. Dit soort schepen heeft meestal geen hoekdek als de Enterprise en de Karel Doorman ІI. 4. De Hr. Ms. Karel Doorman. De Hare Majesteit Karel Doorman is vernoemd naar de schout-bij-nacht Karel Doorman. In februari 1942 vond in de Javazee een beslissende slag plaats tussen de Combined Strike Force (gezamenlijke strijdkrachten) en de Japanse marine. De poging om de Japanse invasie vloot te stoppen mislukte. Ook het vlaggenschip met de schout-bij-nacht, de Ruijter ging ten onder. Deze vloot bestond uit schepen, die onder de Nederlandse, Amerikaanse, Australische vlag voeren. De zeemacht bestond uit torpedobootjagers (destroyers) en kruisers. Karel Doorman was hier de bevelhebber van sinds het uitbreken van de oorlog in de Stille
Oceaan. Na de dood van Doorman werd er ter nagedachtenis aan hem, een vliegkampschip gebouwd. Schout-bij-nacht Karel Doorman. Dit is de Hr. Ms. Karel Doorman II. Er werd met de bouw van dit schip in december 1942 begonnen. In 1945 werd dit schip door de Royal Navy in de vaart genomen onder de naam HMS Venerable. Totdat de Koninklijke Marine 1948 aankocht en het de naam Hr. Ms. Karel Doorman (II) gaf. Het schip heeft tot 1968 dienst gedaan in de Koninklijke Marine. Toen werd het verkocht aan de Argentijnse marine. Deze heeft het toen ingezet in de Falklandoorlog. Net als de Koninklijke Marine heeft de U.S. Navy ook hun ‘paradepaartjes’. Het meest bekende en het grootste oorlogsschip ter wereld is de USS Enterprise. Dit vliegkampschip werd in 1969 te water gelaten. Dit schip was het eerste nucleaire vliegkampschip. Een nucleair vliegkampschip heeft als voordeel dat, alle kerosine die aan boord voor de vliegtuigen is. Het schip heet een capaciteit voor meer dan tien miljoen liter kerosine. Dit is genoeg voor ongeveer twaalf dagen luchtoperaties. Bovendien hoeven de brandstofstaven pas na dertig jaar, of na een miljoen kilometer vervangen te worden. Dit is dus vele malen goedkoper, dan op kerosine varen. De USS Enterprise is gebouwd om vijftig jaar dienst te kunnen doen. Dit is ongelooflijk lang voor een schip! Deze en vele andere oorlogsbodems als de USS Nimitz, USS Constellation, de HMS Ark Royal en HMS Illustrious hebben deel genomen aan (bekende) zeeslagen. Hiermee hebben ze hun waarde bewezen. Zo heeft de HMS Ark Royal een sleutel rol gespeeld in ‘The Battle For The Bismarck’. Door toe doen van de tweedekkers van de Ark Royal werd het roer van de Bismarck onklaar gemaakt. Waarna de HMS King George V en de HMS Rodney het vuur openden en het schip tot zinken brachten. De vliegtuigen van de Illustrious hebben in 1940 de Italiaanse oorlogsvloot in Taranto gekelderd. Bij deze aanval stegen dubbeldekkervliegtuigen van het type Sword-fish op. Deze waren bewapend met bommen en torpedo’s. Bij deze nachtelijke aanval werden slechts twee vliegtuigen neergehaald. Maar des te meer schepen tot zinken gebracht. De USS Constellation heeft gedurende de gehele Vietnamoorlog aan acties deelgenomen. De bekendste hiervan is de Alpha Strike. Bij deze aanval was de Noord-Vietnamese haven Haipong het doelwit. Via deze haven smokkelden de Russen wapens Noord-Vietnam binnen. Het zogenaamde Tonkin incident werd door de VS als voorwendsel aan gegrepen om deze aanval uit te voeren. Bij dit incident werden twee Amerikaanse destroyers aangevallen door Noord-Vietnamese torpedojagers. Het vliegkampschip haar waarde dus wel bewezen. Dit heeft ze al gedaan in de Tweede Wereldoorlog. In de jaren daarna heeft ze dit alleen nog maar bevestigd. Vandaar dat de Koninklijke Marine er dus niet omheen kon om ook een vliegkampschip aan te schaffen.
5. Welke invloed heeft het vliegkampschip op de maatschappij? De maatschappij merkt niet veel van een vliegkampschip. Althans niet direct. Maar als je even nadenkt kom je er achter dat een vliegkampschip wel degelijk invloed heeft. Als er nu een crisis uitbreekt, bijv. in Noord-Korea, dan sturen de Verenigde Staten er een vliegkampschip op af. Waarom? Heel simpel. Met een dergelijk schip laten dan de VS of andere landen die er een hebben hun krachten zien. Het is te vergelijken met wat een pauw doet. Deze spreidt ook uit zijn vleugels als hij zich bedreigd voelt. Met het spreiden van zijn vleugels wil hij laten zien wie de grootste en de sterkste is. Zo gaat dit ook met vliegkampschepen. Waarom zijn landen bang voor vliegkampschip? Doordat deze schepen zoveel vliegtuigen met wapens aan boord hebben kunnen ze met gemak een stad als Washington of Singapore in één klap vernietigen. Dit is de reden waarom landen meestal naar dit dreigement luisteren. Vliegkampschepen hebben ook nog een ander effect. Oorlogen duren korter dan zonder dit soort drijvende bases. Hoe komt dit? Door de inzet van deze drijvende bases kunnen vliegtuigen sneller en effectiever op grote afstand van het thuisland worden ingezet. Op deze manier hoef je geen bondgenoten in die regio van de wereld te hebben. Waar je vliegtuigen onderdak kunnen krijgen. Door de inzet van vliegtuigen in de buurt van een crisisgebied zijn ze minder kwetsbaar, langer inzetbaar en kunnen ze meer bommen meenemen. Hierdoor kunnen vijandelijke doelen sneller en makkelijker uit worden geschakeld. De vliegtuigen kunnen door deze aspecten luchtsteun, maar ook zware voorbereidende bombardementen geven. Door deze bommentapijten wordt de vijandelijke verdediging zwakker. En daardoor kunnen legers van de tegenpartij sneller worden uitgeschakeld. Dit heeft minder doden tot gevolg, aan weerszijden. 6. Verklarende woordenlijst. Supersonische snelheid: Op deze snelheid gaat het vliegtuig sneller dan het geluid. AWACS: Airborne Warning And Control System. Vliegend radar- en commandostation. Geleide wapens: Wapens die met behulp van radar en andere systemen als GPS hun doel vinden. HMS: Her Majesty’s. Hr. Ms.: Hare Majesteit. USS: United States Ship. Buik: Dit is het gedeelte van een schip dat onder water ligt. STOVL: Short Take-Off Vertical Landing. Dit houdt dus in dat het vliegtuig een zeer korte startbaan nodig heeft. Bovendien kan het verticaal landen. 7. Bronnenlijst.  Transport en patrouillevliegtuigen – R. Kolkmeijer en H. Jungen.  Vliegtuigen – Margaret MacPhee.  Beroemde vliegtuigen – G.H Kamphuis.  Schepen binnenstebuiten – Jonothan Potter.  Duikboten en schepen – Richard Humble.  Het beste boek over schepen – Philip Wilkinson.  Meerdere documentaires over vliegkampschepen op Discovery.  www.werkenbijdemarine.nl  www.marine.nl  www.google.com.  SUBS-magazine nr. 2 2004.