Evolutie van de mens

Inleiding Ons verslag gaat over Het ontstaan van de hedendaagse mens. We hebben dit verslag geschreven naar aanleiding van het bezoek aan het museum Naturalis. Dit verslag bestaat uit een gedeelte theorie en een gedeelte vragen die we gemaakt hebben in het museum Naturalis. Evolutie Vaak wordt beweerd dat de mens van de apen afstamt. Dat is niet helemaal juist. De apen zijn onze neven, niet onze voorouders. In het midden van de 19e eeuw kwam een Engelse naturalist met een theorie die een revolutie in het wetenschappelijk denken veroorzaakte. Zijn naam was Charles Darwin. Hij openbaarde een nieuwe theorie waarin hij probeerde uit te leggen hoe en waarom het leven op Aarde zich geleidelijk had ontwikkeld. Geleidelijke ontwikkeling van de ene in een andere soort noemt men evolutie. Darwins ideeën vormen nog steeds de hoeksteen van de moderne evolutietheorie. In het begin van de 19e eeuw was algemeen geaccepteerd dat alle bestaande planten en diersoorten op hetzelfde moment zijn geschapen. Aan de hand van de bijbel was de scheppingsdatum zelfs berekend op 4.004 voor Christus. Er zijn echter fossielen gevonden die bewijzen dar er diersoorten zijn geweest die op dat moment al niet meer bestonden. In 1822 ontdekte men in Engeland de eerste fossiele resten van een dinosaurus. In 1859 daagde Charles Darwin de geaccepteerde visie op de schepping uit, door het publiceren van 1 van de belangrijkste wetenschappelijke boeken die ooit zijn geschreven. In dit boek stelde Darwin dat het leven op Aarde het resultaat was van miljoenen jaren ontwikkeling, of evolutie. In het begin namen de mensen Darwins theorie niet serieus, maar later bleek dat Darwins theorie (grotendeels) bleek te kloppen. Toch kunnen we niet zeggen dat de mens van de apen afstamt. Geen van de apen die vandaag de dag leeft, is de voorouder van de mens. Wel delen we met de apen een gemeenschappelijke voorouder. De mensapen zijn onze naaste verwanten in het dierenrijk. Het zijn zogezegd onze neven. Hoe sterk die verwantschap is, blijkt wel uit DNA-onderzoek. Als we het DNA van een mens vergelijken met dat van een chimpansee, dan blijkt 99 % van het DNA hetzelfde te zijn .De gemeenschappelijke voorouder van de mens en de chimpansee leefde zo'n vijf miljoen jaar geleden. Waarschijnlijk zouden we, als we die voorouder zouden zien, het herkennen als een aap. Typisch menselijke kenmerken, zoals het rechtop lopen en de grote herseninhoud, ontstonden pas nadat onze evolutielijn was afgesplitst van die van de chimpansee
De mensaap

Het verhaal van de mensheid is zowel fascinerend a ls incompleet. Veel gedeelten van het verhaal zijn bekend, maar er bestaat ook een grote leemte in de fossiele overlevering tijdens de belangrijke perioden van deze ontwikkeling. Onze naaste ‘bloedverwanten’ zijn de apen. Wij zijn echter een heel speciaal soort apen. Wij hebben geleerd om te spreken , om gereedschap en werktuigen te maken en te gebruiken. Laten we op zoek gaan naar de eerste mensen. Overzicht schedels Schedels zijn de meest duurzame homonide overblijfselen. Zij verschaffen ons de mogelijkheid om de omvang van de hersenen te berekenen. We kunnen meer te weten komen over onze voorouders door de schedelontwikkeling te bestuderen Onze voorouders • Ramapithecus Uit fossielen kunnen we afleiden dat tussen de veertien en acht miljoen jaar geleden er een apensoort was die we de Ramapithecus zullen noemen. Deze apensoort kam voor van het huidige Frankrijk tot aan Noord-Amerika. Het eerste fossiel van een Ramapithecus werd in 1932 in Noord-India gevonden. De Ramapithecus was waarschijnlijk de eerste bloedverwant van de mensachtigen (hominiden),de mensachtige apen. Hij leefde waarschijnlijk in gedeeltelijk beboste gebieden en bracht een groot deel van zijn tijd door op de grond. Het is zelfs mogelijk dat hij geheel de bomen heeft verlaten. Tijdens het eten zal waarschijnlijk al zijn gewicht op het achterste hebben gerust. Dit moet de handen vrij hebben gemaakt om meeer voedsel te vergaren. Bij het lopen zal de Ramapithecus vrijwel zeker alles vier zijn ledematen hebben gebruikt. • Australopithecus afarensis Ongeveer vier miljoen jaar geleden werden delen van wat nu oostelijk Afrika is, bevolkt door kleine mensachtigen (hominiden) die voortdurend rechtop liepen. Dit zijn onze vroegste directe voorouders. Wij hebben geen fossiele overblijfselen van hen, maar we weten dat zij zich in twee subgroepen ontwikkelden. Een mensachtige van 1 van deze groepen heeft men de naam Australopithecus gegeven. De vroegste hominide fossiele overblijfselen zijn van een vrouw. Haar beenderen zijn 3,2 miljoen jaar oud. Zij werd in 1974 ontdekt door John Johanson, die haar de naam Lucy gaf. Ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden waren er twee duidelijk verschillende soorten van de Autralopthecus. De ene soort was groter en sterker dan de andere en wordt daarom de robuuste soort genoemd. De andere soort was slanker en wordt daarom de elegante soort genoemd. Lucy behoorde tot de vroegste soort van de Australopithecus, die men de Homo afarensis heeft genoemd. Haar hersenen hadden slechts een kwart van de omvang van de hersenen van de huidige mens. Hoewel haar afstammelingen langer en sterker werden, bleef hun hersenmassa ongeveer even groot en hebben zij nooit geleerd om werktuigen te maken. • Homo Habilis Ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden verscheen de eerste echte mens. Deze eerste mensensoort staat bekend als de Homo habilis (de vaardige mens). De eerste fossiele resten van deze Homo habilis dateren uit dezelfde tijd als de eerste echte werktuigen- ruw gevormde stukken steen. Er werden grote stenen gebruikt voor het verbrijzelen van de beenderen van de dieren om bij het merg te kunnen komen. Scherpe stukken steen werden gebuikt om het vlees te snijden. De hersenen van de Homo habilis waren ongeveer half zo groot als die van de huidige mensen, en twee keer zo groot als die van de Australopithecus. Deze grotere hersencapaciteit maakte het mogelijk voor de Homo habilis om de eerste ruwe stenen werktuigen te maken. Deze konden worden gebruikt om dode dieren in stukken te verdelen
• Homo erectus Ongeveer 1,5 miljoen jaar geleden dook de volgende mensensoort op, de Homo erectus oftewel de rechtop lopende mens. Zij konden betere werktuigen maken. Ze bewerkten stenen zodanig dat er platte snijdende werktuigen ontstonden, de zogenaamde vuistbijlen. Ongeveer 1 miljoen jaar geleden leerde de Homo erectus om vuur te maken, en vond daarna het koken uit. De hoeveelheid hersenen van de Homo erectus was ongeveer tweederde van die van de huidige mens. Vergeleken met de hoeveelheid hersenen van de Homo habilis was de toename vrij klein. Het was echter voldoende om de Homo erectus in staat te stellen werktuigen te maken, en te leren hoe hij vuur kon maken en gebruiken. Aan de hand van de fossielen zijn we aan de weet gekomen dat de Homo erectus zich ongeveer 500.000 jaar geleden zowel over Europa als het Verre Oosten heeft verspreid. Tegen de tijd hadden deze vroege mensen geleerd om gedeeltelijk permanente nederzettingen te maken op plaatsen waar het goed jagen was. De bestudering van een vroege Europese nederzetting (die ongeveer 400.000 jaar geleden werd gebouwd) heeft aangetoond dat er het meest op de neushoorn werd gejaagd, waarschijnlijk om zijn vele vlees. Er waren ook veel jacht gemaakt op bevers, waarschijnlijk vanwege hun warme vacht. Gedurende de volgende 200.000 jaar ontwikkelde de Homo erectus zich langzaam tot de Homo sapiens, (de wijze mens).Ongeveer 200.000 jaar geleden was de transformatie van de ene naar de andere groep compleet, maar de menselijke evolutie was nog niet helemaal voltooid. Er ontwikkelde zich nog twee andere subgroepen: de Homo sapiens sapiens (de huidige mens) en de Neanderthalers. • De Neanderthalers De Neanderthalers verschenen ongeveer 120.000 jaar geleden voor het eerst in Europa. Er is vaak beweerd dat zij stom en beestachtig zouden zijn geweest, maar niets is minder waar. De Neanderthalers waren vakbekwame steenbewerkers en zijn de eerste mensen geweest die hun doden hebben begraven. In een onlangs ontdekt graf kan men zien dat naast het lichaam een bos bloemen is neergelegd. Het brein van de Neanderthalers was groter dan dat van de huidige mens. Ongeveer 35.000 jaar geleden stierven de Neanderthalers uit om een ons nog onbekende reden. Sommige wetenschapsmensen hebben geopperd dat zij door de Homo sapiens sapiens zijn uitgemoord, maar dit lijkt onwaarschijnlijk. • De Homo sapiens sapiens De Homo sapiens sapiens verscheen 100.000 jaar geleden voor het eerst in zuidelijk Afrika. Deze mensen ontwikkelden snel de vaardigheden die hen de meesters van deze planeet hebben gemaakt. Hun stenen werktuigen werden steeds meer gespecialiseerd en met precisie vervaardigd. Tegen de tijd dat zij naar het Noorden trokken, zo’n 40.000 jaar geleden, hadden zij geleerd hoe ze beenderen en ivoor moesten bewerken tot speerpunten, naalden en kammen. Evolutie van de mens Hoofdvraag: Hoe is de hedendaagse mens ontstaan? Deelvragen: 1. Kijk naar de schedels van de mensachtige. Welke kenmerken zou je gebruiken om de verschillen tussen deze schedels te beschrijven? • Wenkbrauwboog • Kaaklijn • Vorm van de schedel • Gebit • Grootte van de oogkassen
2. Kies twee oude schedels en beschrijf de verschillen met de schedel van de moderne mens. De werkende mens heeft een naar voren stekend gebit en de wenkbrauwboog staat een stuk verder naar achter. De vorm van de schedel is langwerpiger en hij heeft een heel plat gezicht. De mens van Heideberg lijkt nog wel het meest op de moderne mens. Hij heeft een iets puntige schedel, een grote wenkbrauwboog en de kaaklijn staat wat meer naar voren. 3. Wat is er met de schedel en de relatieve herseninhoud gebeurd tijdens de evolutie van de mens? Eerst was het een langwerpige schedel maar die is langzaamaan ronder geworden en de herseninhoud werd groter. 4. Waarom denkt men dat de hersenen zich zo hebben ontwikkeld? Hoe meer herseninhoud we hebben hoe slimmer en inventiever je bent. Dat heb je nodig om te overleven. 5. Welke algemene kenmerken kan je gebruiken om mensapen, aapmensen, mensachtige en mensen te onderscheiden? • Rechtoplopen • Grootte/vorm van de schedel • Staart • Grijphanden en -voeten • Beharing
6. Hoe kan je aan een skelet zien dar de mensachtige rechtop zijn gaan lopen? Wat was/waren het voordeel/de voordelen voor de mens? De vorm van de ruggengraat veranderde en men had geen grijphanden en -voeten meer. Door het bestuderen van de knie-en heupgewrichten kunnen wetenschapsbeoefenaars zeggen of de mensachtige rechtop heeft gelopen. 7. Wanneer zijn de eerste vertegenwoordigers van onze soort Homo sapiens ontstaan? De Homo sapiens sapiens verscheen 100.000 jaar geleden voor het eerst in zuidelijk Afrika. Deze mensen ontwikkelden snel veel vaardigheden. 8. Welke theorieën bestaan er over de plaats en het tijdstip waarop de moderne mens is ontstaan uit zijn vroege voorouders? Teken een vermoedelijke stamboom van deze ontwikkeling. Zie tabel

Genus Soort Ouderdom in miljoen jaren Gebied Eerste beschrijving
Homo
Homo sapiens 0,15 - heden Wereldwijd 1868 (fossiel) Homo neanderthalensis 0,2 - 0,03 Europa, Midden Oosten 1859
Homo heidelbergensis 0,5 - 0,1 Afrika, Europa 1908
Homo antecessor 0,8 Spanje 1997
Homo erectus 1,7 - 0,25 Afrika, China, Indonesië 1894
Homo ergaster 1,7 - 1,5 Zuid en Oost Afrika 1970
Paranthropus
Paranthropus robustus 1,9 - 1,5 Zuid Afrika 1938
Paranthropus boisei 2,3 - 1,4 Oost Afrika 1959
Paranthropus aethiopicus 2,8 - 2,3 Oost Afrika, Kenia 1986
Kenyanthropus
Kenyanthropus platyops 3,5 Oost Afrika, Kenia 2001
Australopithecus
Australopithecus (Homo) habilis 1,9 - 1,6 Zuid en Oost Afrika 1964
Australopithecus (Homo) rudolfensis 2,4 - 1,8 Oost Afrika 1973
Australopithecus garhi 2,5 Oost Afrika, Ethiopië 1999
Australopithecus africanus 3,0 - 2,3 Zuid Afrika 1925

Australopithecus bahrelghazali 3,5 - 3,0 Centraal Afrika, Tsjaad 1995
Australopithecus afarensis 3,6 - 2,9 Oost Afrika 1975
Australopithecus anamensis 4,2 - 3,9 Oost Afrika 1995
Ardipithecus
Ardipithecus ramidus 5,8 - 4,4 Oost Afrika, Ethiopië 1994
Orrorin
Orrorin tugenensis 6 Oost Afrika, Kenia 2001
Sahelanthropus
Sahelanthropus tchadensis 7 - 6 Centraal Afrika, Tsjaad 2002
9. Hoe denkt men dat de verschillende mensenrassen zijn ontstaan? Door de ontwikkeling en vooral door aanpassingen aan het klimaat in verschillende gebieden. Door de evolutie zijn er zo verschillende rassen ontstaan. 10. Wat is er zo belangrijk aan de vondst van Dubois? De eerste schedeljager
In 1887 vertrok de Nederlandse arts Eugène Dubois samen met zijn vrouw per stoomschip Prinses Anna naar Sumatra. Hij zou er in dienst treden als arts bij het Koninlijk Nederlandsch-Indisch Leger. Maar Dubois had een dubbele missie. Naast zijn officiële baan had hij zich voorgenomen op zoek te gaan naar de missing link tussen aap en mens. Sinds de evolutietheorie van Darwin in wetenschappelijke kringen was geaccepteerd begon de theorie populair te worden dat de mens van de aap afstamde. Dubois was de eerste die bewust op zoek ging naar de fossiele resten van die missing link tussen aap en mens. Wel was al per ongeluk in 1854 een Neanderthaler gevonden maar die werd door de meeste wetenschappers in die tijd afgedaan als een Kozak uit de tijd van Napoleon die door ziekte in een Duitse grot was gestorven. Hoe kwam hij anders aan die kromme benen, toch zeker door het paardrijden! In 1889 werd Dubois op Java door de wetenschappelijk verlichte Nederlandse koloniale regering vrijgesteld om met Javaanse dwangarbeiders te zoeken naar fossiele resten. In 1891 was het bingo en ontdekte Dubois wat veel later 1,5 miljoen jaar oude resten bleken te zijn van een mensensoort die we nu Homo erectus noemen. Verschillende andere Nederlands-Indische paleontologen vonden in Java nog meer schedels en botten van deze Java-mens zoals die tot voor de Tweede Wereldoorlog werd aangeduid. Nawoord Dit was ons verslag over Het ontstaan van de hedendaagse mens. We vonden het een interessant onderwerp en hebben er veel van geleerd. Ook het bezoek aan het museum vonden we leuk en leerzaam. De samenwerking ging erg goed en de taken zijn ook goed verdeeld. Wij hopen dat u het verslag met plezier heeft gelezen.