Ontbossing

1. Inleiding Toen ons een aantal onderwerpen werden voorgelegd om een praktische opdracht over te maken, vonden we het best moeilijk om een goede keuze te maken. Uiteindelijk hebben we voor het onderwerp ontbossing gekozen. De andere onderwerpen spraken ons minder aan. Mede doordat we deze andere onderwerpen wat algemener vonden en we eigenlijk niet zoveel weten over ontbossing. Door deze praktische opdracht te maken hopen we wat meer kennis te krijgen over dit onderwerp. Het lijkt ons een zeer ernstig probleem dat grote gevolgen kan hebben voor mens en milieu. De hypothese: Het is noodzakelijk dat er op korte termijn meer actie wordt ondernomen, om dramatische gevolgen van ontbossing van tropische regenwouden te beperken. Deelvragen: 1: Wat is ontbossing? 2: Waar komt ontbossing van tropische regenwouden voor? 3: Wat zijn oorzaken van ontbossing? 4: Wat zijn gevolgen van ontbossing? 5: Wie zijn voor- en tegenstanders van ontbossing? 6: Hoe kan actie worden ondernomen om het probleem van ontbossing op te lossen? Onze voorlopige antwoorden: Voorlopige antwoorden op de deelvragen: 1: Volgens ons is ontbossing het bewust kappen van bomen voor o.a de hout- en papierindustrie. Ook bosbranden door menselijk toedoen vallen hier onder. Het is dus het verdwijnen van bossen door menselijk toedoen. 2: Het komt vooral voor in gebieden in Latijns-Amerika, Afrika en Indonesië. Dit zijn de gebieden waar ontbossing op grote schaal voorkomt. 3: Als oorzaken kunnen wij als grootste factor de bevolkingsgroei noemen. Doordat er steeds meer mensen komen groeit ook de vraag naar producten als hout en papier. Ook de vraag naar landbouwgrond neemt hierdoor toe. Hierdoor worden soms zelfs bewust bossen in brand gezet om zo meer landbouwgrond te creëren. 4: Door de ontbossing gaat vooral veel flora en fauna verloren. Het leefgebied van dieren wordt kleiner en plantensoorten verdwijnen. Bomen zorgen voor zuurstof. Doordat er minder bomen komen zal op den duur het zuurstofpercentage afnemen. Door de ontbossing ontstaat ook erosie. Doordat de bomen gekapt worden krijgt de wind vrij spel. 5: Voorstanders zijn de overheden van verschillende landen. Ze verdienen veel geld aan de export van hout. Vooral voor ontwikkelingslanden is dit een belangrijke bron van inkomsten. Ook bedrijven verdienen hier veel geld mee. Tegenstanders zijn vooral milieuorganisaties. Ze zetten zich in voor een beter milieu en door de ontbossing komt het milieu in gevaar. Politieke partijen kunnen ook tegenstanders zijn. Wij denken hierbij aan partijen als GroenLinks. 6: We moeten proberen om minder hout te verbruiken en alleen hout te kopen met een keurmerk. Ook herplanting is een factor die dramatische gevolgen kan beperken. Strengere regels en wetten kunnen illegale houtkap beter tegengaan. Voorlopig antwoord op de hypothese: Er moet volgens ons wel degelijk meer actie worden ondernomen. Anders kunnen de gevolgen zeer dramatisch zijn. Door strengere maatregelen te nemen kunnen de gevolgen beperkt worden en kunnen we nog lang genieten van het tropisch regenwoud. Deelvraag 1 ‘Wat is ontbossing?’ Ontbossing is kortweg gezegd het, op grote schaal, definitief laten verdwijnen van bossen door menselijk toedoen. Voornamelijk tropische regenwoud wordt hier het slachtoffer van. Er zijn verschillende manieren van ontbossing. De meest voorkomende en bekendste vorm is het kappen van bomen met machines en bulldozers. Omdat dit veel tijd in beslag neemt en door bijvoorbeeld het kapotmaken van andere bomen door vervoer van boomstammen, wordt bos ook vaak platgebrand. Boeren willen bijvoorbeeld meer landbouwgrond en zetten de, vaak droge, bossen in brand. Deze manier is erg schadelijk en definitief, alles wordt platgebrand en er kan niks meer behouden worden. Omdat deze manier dus ook niet optimaal is, is er een nieuw systeem ontwikkeld. Hierbij wordt door een navigatiesysteem vanuit de ruimte gekeken welke bomen ‘kaprijp’ zijn, ‘toekomstbomen’ en beschermde soorten worden zo behouden. Een bijkomend voordeel is ook dat de bulldozers doelgericht via de kortste weg kunnen gaan kappen en zo zo min mogelijk ander bos beschadigen. Ontbossing gebeurt voornamelijk op grote schaal door middel van kaalslag waarbij een groot stuk geveld wordt. Ook op kleine schaal komt het voor, maar het is dan moeilijk te bepalen of je nog wel over ontbossing kunt spreken, bijvoorbeeld bij het kappen van 30 bomen voor een fietspad op de Veluwe. Er zijn hier verschillende meningen over. Volgens sommige mensen kun je bij herbeplanting ook niet over ontbossing praten, want het bos komt immers terug. Het is dus moeilijk om een duidelijke grens voor ontbossing te trekken, maar dat ontbossing het definitieve verdwijnen van bos op een bepaalde inhoud is wel duidelijk.
Deelvraag 2 ‘Waar komt de ontbossing van tropische regenwouden voor?’ Alle tropische regenwouden hebben te maken met ontbossing. De tropische regenwouden bevinden zich in vele landen die rond of op de evenaar liggen. De gebieden waarin deze landen voornamelijk liggen zijn: *Midden-Amerika: o.a. Honduras, Nicaragua, Panama, en de Caribische landen en eilanden *Midden-Afrika: o.a. Nigeria, Zaïre, Kameroen, Madagascar, Ghana en Ivoorkust. *Het Amazonegebied: o.a. Brazilië, Bolivia, Guyana, Venezuela en Colombia. *Zuidoost-Azië: Indonesië, Filippijnen, Thailand, Vietnam, Maleisië. Al deze gebieden verliezen jaarlijks miljoenen hectaren bos. Men schat dat er jaarlijks tot 29 miljoen hectare regenwoud verdwijnt. Vooral het Amazonegebied, dat ligt in het noorden van Zuid-Amerika, wordt de laatste tijd ernstig bedreigt. Bedrijven (vooral Aziatische) krijgen een steeds groter tekort aan kapgebieden in landen als Maleisië. Daarom wijken ze uit naar Latijns-Amerika en Afrika waar gemakkelijker exploitatiegebieden te verkrijgen zijn. Tientallen grote houtkapbedrijven hebben in het hart van de Amazone enkele miljoenen hectaren regenwoud opgekocht. Hierdoor wordt het voortbestaan van de Amazone ernstig bedreigd. Dit terwijl het een onvoorstelbaar groot gebied is waarin, van alle 1,4 miljoen verschillende soorten planten en dieren die op aarde voorkomen, ongeveer de helft in dit gebied voorkomt. Nog maar tweederde van de Amazone is intact. In de laatste 30 jaar is in de Amazone een gebied van 589.000 km², groter dan Frankrijk, van de aardbodem weggevaagd. Globaal gezien kunnen we de regenwouden verdelen in twee categorieën. De regenwouden van het laagland en die van het bergland. De wouden van het laagland zijn verreweg het meest uitgestrekt. Het kronendak van deze wouden bevindt zich vaak op minstens 45 meter hoogte en wordt gevormd door ontzettend veel boomsoorten. De wouden hebben een hele rijke samenstelling en er komen heel veel plantensoorten en diersoorten voor. Het is de rijkste plantengemeenschap ter wereld. Maar juist doordat ze zo toegankelijk zijn en omdat er mooie, grote en dikke bomen voorkomen hebben de wouden van het laagland veel te lijden aan kaalslag en aantasting. De wouden van het bergland zijn veel bescheidener. Hun groeimogelijkheden zijn beperkt door een combinatie van lage temperaturen, onvoorspelbare regenval en gebrek aan voedingsstoffen op hogere delen. Mangrovewouden zijn regenwouden die je aantreft in de getijdenzone dichtbij de kust. Ook komen mangrovewouden voor langs de oevers van de rivieren in het regenwoud. Grote delen van deze regenwouden staan regelmatig onder water. Deelvraag 3 ‘Wat zijn de oorzaken van ontbossing?’ Er zijn meerdere oorzaken te noemen voor de ontbossing van tropische regenwouden. Een belangrijke overeenkomst tussen deze verschillende oorzaken is, dat het allemaal menselijke oorzaken zijn. En het zijn veelal oorzaken die voortkomen uit de gedachte om zoveel mogelijk economisch voordeel te behalen. Doordat de wereldbevolking maar blijft groeien is er steeds meer vraag naar hout en producten die worden gemaakt uit hout, zoals papier. Door deze groeiende vraag worden er steeds meer bossen gekapt. Vooral de tropische regenwouden zijn hier ‘slachtoffers’ van. Het hout dat word gekapt word veelal illegaal gekapt. Wettelijk toegestane houtkap is vaak een dekmantel voor de illegale houtkap. Vaak vindt stroomopwaarts van legale kap, illegale houtkap plaats en wordt het hout stiekem stroomafwaarts over het water vervoerd. Als het legale houtkapgebied eenmaal is gepasseerd, worden deze partijen ‘gelegaliseerd’ met valse documenten die aantonen dat het hout werd gekapt in het toegestane gebied. Uit onderzoek van de Braziliaanse regering is zelfs gebleken dat naar schatting 80 procent van het hout uit de Amazone illegaal is gekapt! Uit een recent gepubliceerd onderzoek van het WNF blijkt dat 10 tot 20 procent van het in Nederland ingevoerde hout uit illegale handel afkomstig is. Een andere oorzaak van ontbossing is de grotere behoefte aan landbouwgrond. Door het stijgende aantal wereldbewoners is er een steeds grotere vraag naar voedsel, dat op een zo goedkoop mogelijke manier geproduceerd moet worden. Er bestaat een enorme internationale afzetmarkt voor goedkoop rundvlees, waarvan een groot deel uit Zuid-Amerika komt. Ondernemers kopen grote stukken regenwoud en branden ze plat om er grasland van te maken. Na enige jaren is de grond uitgeput en zijn de veehouders gedwongen het volgende stuk regenwoud plat te branden. Ontginning door platbranden is een directe oorzaak van ontbossing. Het is een eeuwenoude gewoonte, maar door een steeds grootschaligere toepassing vormt het een ernstige bedreiging van het bos. Het wordt nu ook dieper in het bos toegepast, door de wegen die meestal door de houtkapmaatschappijen zijn aangelegd. De kans op grote bosbranden wordt groter door ongecontroleerde kap. Door deze ongecontroleerde houtkap ontstaat een grote open ruimte en droogt de grond uit. Het afval van de kap dat blijft liggen, is droog en zeer brandbaar waardoor een zeer brandgevaarlijke situatie ontstaat. De aanwezigheid van mensen, dus vuur, vergroot het risico nog verder. Dit geldt zeker voor toeristische gebieden. De oorzaak van een brand is niet altijd te achterhalen, soms bestaat er twijfel over brandstichting. Een vierde belangrijke oorzaak van ontbossing is de mijnbouw. Grote stukken bos worden vernietigd door winning van olie en ertsen. Dit gebeurt niet alleen door de kap die nodig is om ruimte te maken voor de winning en het transport, maar ook door de vervuiling met giftige afvalstoffen. Ontwikkelingslanden geven in hoog tempo toestemming tot mijnbouw vanuit economische belangen, vaak zonder de gevolgen voor de bossen en hun bewoners te overzien. Ze zijn afhankelijk van het geld dat het oplevert. Zelfs in beschermde gebieden wordt bos beschadigd en vernield. Een laatste oorzaak is het ontstaan van grootschalige plantages. In 1999 werd bijvoorbeeld in Chili 1,5 miljoen hectare bos vervangen door eucalyptus en naaldboomplantages en werd in Indonesië 2,4 miljoen hectare bos omgezet in palmolieplantages. De reden is economisch; plantagebos brengt op korte termijn meer op dan natuurlijk bos. De gevolgen voor de planten, dieren en de inheemse bevolking zijn enorm. Deelvraag 4 ‘Wat zijn de gevolgen van ontbossing van tropische regenwouden?’ Ontbossing heeft vele gevolgen, zowel positief als negatief. Vooral negatieve gevolgen zijn veel aanwezig, het tropisch regenwoud zijn immer de longen van de aarde en wat als die verdwijnen? Er is helaas al heel veel verdwenen, meer dan de helft van de tropische regenwouden van wat aan het begin van de 20ste eeuw aanwezig was. De tropische regenwouden beslaan nu nog maar 5% van het aardoppervlak en iedere seconden verdwijnt er weer een voetbal aan bos. De gevolgen van deze ingrijpende ontbossing zijn soms niet te overzien. Ontbossing veroorzaakt erosie. Dit komt doordat de wortels van de bomen de grond vasthouden, maar als er geen bomen met wortels meer zijn wordt de grond blootgesteld aan weersomstandigheden als regen en wind. De grond wordt zo gemakkelijk weggespoeld of waait weg en daardoor verdwijnt veel vruchtbare grond, waardoor opnieuw ontbost moet worden en zo wordt het probleem van ontbossing nooit opgelost. Door de weggeslagen grond wordt de kans op overstromingen ook aanzienlijk groter omdat het water niet tegen gehouden wordt en de grond gewoon meespoelt. Overstromingen kunnen ook ontstaan doordat de bomen geen water meer opslaan en er zo meer water ‘vrij’ komt. Dit is een indirect gevolg van ontbossing maar wel zeer ernstig. De overstromingen in Bangladesh bijvoorbeeld zijn een gevolg van ontbossing in Nepal. Het rivierwater neemt ook veel zand en grond mee waardoor er middenin klei- en zandbanken ontstaan en het water krijgt vaak een vieze kleur. Een ander negatief gevolg van ontbossing is klimaatsverandering. De planten van tropische regenwouden slaan veel koolstof op en zetten dit om in zuurstof. Wanneer tropisch regenwoud gekapt wordt, zet het organische materiaal geen koolstof meer om in zuurstof en ontstaat er teveel koolstofdioxide en wordt warmte vastgehouden. Dit leidt tot een temperatuur verschil. Ook kan het de stijging van de zeespiegel tot gevolg hebben. Zonder bomen bereikt het zonlicht de aarde ook veel directer en droogt de grond uit waardoor er een woestijn zal ontstaan en het regenwoud nooit meer terug zal komen. De bomen verdampen ook grote hoeveelheden water waardoor een teveel en een tekort aan regenval wordt gecompenseerd. Een negatief gevolg vormt ook de afname van diversiteit. De plantengroei veranderd doordat schaduwplanten die voorheen onder de bomen stonden nu meer licht ontvangen dan ze kunnen verdragen en hierdoor vervangen worden door zonneplanten. Dit heeft ook weer tot gevolg dat er andere dieren komen die deze zonneplanten eten. Door schade aan het tropische regenwoud verdwijnen ook veel ecosystemen omdat deze vaak klein zijn en op enkele plaatsen voorkomen. Als er één schakel wegvalt, in dit geval de bomen, kunnen de andere schakels zich niet aanpassen omdat er geen contact is met andere ecosystemen. De tropische regenwouden bevatten veel planten en bomen die een geneeskrachtige werking hebben. De oorspronkelijke bewoners hebben dit al lang ontdekt, maar voor onze westerse wereld ligt er nog veel verborgen. Er gaan geruchten dat er in tropische regenwouden stoffen voorkomen die kanker kunnen genezen. Onderzoekers denken veel te zullen vinden. Gelukkig is er al veel bekend en veel van onze medicijnen zijn gemaakt met sappen van bomen en planten uit tropische regenwouden die een geneeskrachtige werking hebben. Als de tropische regenwouden verdwijnen, verdwijnen ook deze geneeskrachtige grondstoffen en er zijn nog weinig alternatieven ontdekt. Tropische regenwouden hebben dus een zeer belangrijke werking voor de geneeskunde en men denkt nog veel te ontdekken. Als we alles laten verdwijnen lopen we veel mis. Door ontbossing kunnen ook problemen voor de inwoners van het gebied ontstaan. Doordat de flora en fauna verdwijnt hebben ze geen visvangst en jacht meer, en dit kan wel eens het einde van een stam betekenen. Ook gaan inheemse bewoners op de vlucht en dan kunnen in de bewoonde wereld een vluchtelingenprobleem ontstaan en daarmee misschien ook etnische ruzies. Er zijn ook positieve gevolgen van ontbossing. Door het platbranden van tropisch regenwoud komt warmte vrij waar sommige boom- en plantensoorten afhankelijk van zijn. Door deze warmte openen ze hun zaden en kunnen ze zich voortplanten. Dit komt doordat door droogte soms ook spontaan bosbranden ontstaan. Een ander positief gevolg is het geld dat de verkoop van tropisch hout opbrengt. Voor regeringen van arme landen is het vaak erg belangrijk, maar ze hebben vaak niet door dat aan tropisch regenwoud dat behouden blijft ook veel geld verdient kan worden. Het geld kan verdient worden met de geneeskrachtige werking, met toestemming geven voor onderzoek, de talloze grondstoffen zoals rotan, fruit, was, kruiden, harsen en oliën, latex en door het besparen van de zeer hoge inkomsten belasting. Als je de verschillende opbrengsten met elkaar vergelijkt, die van gekapt bos en van ongekapt bos, is het verschil niet schokkend groot en zeker als je bedenkt dat de opbrengst van het kappen maar één keer is, en de opbrengst van behouden bos zich steeds herhaalt. Op langere termijn is het verschil dus zeker te verwaarlozen. Bewoners van tropische regenwouden laten zich ook heel vaak oplichten door slimme westers mensen. Er zijn dus vele gevolgen van ontbossing. De negatieve gevolgen overheersen zeker en door goede voorlichting moet dit duidelijk gemaakt worden. Het tropisch regenwoud is voor ons zeker van belang. Deelvraag 5 ‘Wie zijn de voor- en tegenstanders van ontbossing?’ De ontbossing brengt vooral veel tegenstanders met zich mee. Er zijn meer tegenstanders dan voorstanders. Vooral milieuorganisaties zoals Greenpeace en het WNF verzetten zich hevig tegen de ontbossing. Ze voeren veel actie om te zorgen dat de gevolgen van ontbossing beperkt worden, voor zover dat mogelijk is. Ook oefenen ze pressie uit op regeringen en afnemers van houtproducten. Greenpeace voert op dit moment een felle actie om de illegale houtkap in de Amazone stop te zetten. Een andere tegenstander is natuurlijk de individuele burger. Dit komt tot uiting in politieke partijen als GroenLinks. Deze partij wil ontbossing zo veel mogelijk beperken en de illegale houtkap stopzetten. Vooral de inheemse bevolking van de gebieden waar de ontbossing plaatsvindt, is tegen de ontbossing. Doordat bomen worden gekapt raken ze hun woongebied kwijt en worden ze als het ware verdreven uit hun woongebied. Ze zijn voor hun levensonderhoud en spirituele en culturele gewoonten volledig afhankelijk van het regenwoud. Er zijn zelfs indianenstammen uitgemoord omdat ze hun woongebied niet wilden verlaten vanwege de grootschalige houtkap in hun gebied. Het is moeilijk te zeggen wat het standpunt is van westerse overheden. Enerzijds zijn ze afhankelijk van het hout dat ze importeren. Ze hebben het onder andere nodig voor papierproductie. Maar vaak zijn ze zich ook bewust van het feit dat het zo niet verder kan. De westerse overheden zijn meestal wel tegen illegale houtkap, maar door een vermindering van het houtaanbod verslechtert ook hun economische situatie. In april 2002 wordt in Den Haag een grote conferentie over biodiversiteit gehouden. Dan beslissen de leden van de CBD-top (Convention on Biological Diversity) onder andere over de toekomst van de oerbossen. Dit is dus een erg belangrijk moment. De overheden van de landen waarin de ontbossing van regenwouden plaatsvindt, veelal ontwikkelingslanden dus, zijn erg afhankelijk van het geld dat ontbossing opbrengt. Het is een heel belangrijke inkomstenbron voor deze landen. Maar toch zijn ze er ook tegen want doordat ontbost wordt, wordt veel land onbruikbaar. Het staat bloot onder erosie en daardoor is het niet meer bruikbaar als akkerland. Bevolkingsgroepen worden bedreven en de biodiversiteit in hun land wordt ernstig aangetast. Maar veelal beschikken ze niet over de middelen om de (illegale) houtkap tegen te gaan. Voorstanders zijn natuurlijk de houtkapbedrijven. Ze zijn afhankelijk van het geld dat de houtkap opbrengt. Als er maatregelen worden genomen tegen illegale houtkap worden zij er zeker de dupe van. Ze kunnen dan minder hout uitvoeren en worden gebonden aan strenge regels. Dit is zeker niet wat ze willen, want dan daalt hun opbrengst. Deelvraag 6
Hoe kan actie worden ondernomen om het probleem van ontbossing op te lossen? Doordat de gevolgen van ontbossing zeer ernstig kunnen zijn, zijn er verschillende oplossingen bedacht om de ontbossing terug te dringen. Een veel bedachte oplossing is het maken van strenge wetten en verplichtingen. Deze regels zijn er al wel, maar hebben vaak weinig effect. Er wordt heel veel illegaal gekapt. De controle hiervan laat ook veel te wensen over, armere overheden knijpen een oogje dicht want zij zien het geld graag tegemoet. Ook hebben de overheden vaak te weinig geld om boswachters etc. aan te stellen. Het gebied een half uur laten controleren kost vaak net zo veel als een mogelijke bekeuring. Herbeplanting wordt ook vaak als oplossing genoemd. Bij herbeplanting wordt op de plaats waar een boom gekapt is, weer een nieuwe geplant. Dit heet duurzame kap. Vaak heeft deze manier ook geen zin. De nieuw geplante bomen kunnen zich vaak niet of nauwelijks aanpassen en de kaalgekapte vlakte biedt niet voldoende voeding om te groeien. De bomen gaan dus vaak snel dood. Ook door middel van ontwikkelingshulp zou de ontbossing moeten worden verminderd. De ontwikkelingshulp zal één van de grootste oorzaken van ontbossing: bevolkingsgroei, halt toe moeten roepen. Het zal moeilijk zijn om de levensvisie te veranderen. Veel mensen in ontwikkelingslanden zien namelijk een groot gezin als teken van vruchtbaarheid of als een toekomstig pensioen. De levensvisie zal heel subtiel moeten veranderen, maar hier zal vele jaren overheen gaan waardoor dit misschien pas veranderd is, als er haast geen tropisch regenwoud meer aanwezig is. Landbouwverbeteringen zouden de ernstige gevolgen van ontbossing ook tegen kunnen gaan. Door de boeren te leren hoe ze hun land moeten gebruiken is er minder nieuw land nodig. Veel boeren gebruiken hun land op een onvakkundige manier waardoor de grond uitput en er weer nieuwe vruchtbare grond moet komen door ontbossing. Het probleem bij deze manier is echter, dat de boeren binnen in de tropische regenwouden vaak geen of weinig contact hebben met de buitenwereld en daarom moeilijk te bereiken zijn. Door andere gewassen te verbouwen is het ook mogelijk het grote probleem van ontbossing op te lossen. Als je bananenbomen plant zorgen dezen ervoor dat de aarde goed beschermd blijft en de erosie geen grip op het land krijgt. Ook westerse technieken hebben niet echt veel grip op het probleem. De omstandigheden zijn in de tropische regenwouden vaak heel anders dan hier, bijvoorbeeld de bevloeiing en de grondsamenstelling waardoor dit ook niet werkt. Ook op andere gebieden kunnen nieuwe technische verbeteringen het probleem van ontbossing op lossen. Het kappen via een navigatiesysteem vanuit de ruimte is bijvoorbeeld veel effectiever en minder schadelijk dan andere manieren. Helaas wordt deze techniek nog erg weinig toegepast omdat overheden en houtkapbedrijven geen geld hebben voor deze nieuwe investeringen. Ook in gebieden waar volledige kaalslag plaatsvindt is deze manier zinloos. Tegenwoordig zijn er ook keurmerken voor hout. Een keurmerk garandeert dat de bevolking en de kleine houtkapmaatschappijen er een redelijk inkomen mee hebben, de rechten, gezondheid en veiligheid van de bosarbeiders gerespecteerd worden en dat er herbebost is. Maar omdat dit laatste niet altijd effectief is, is een keurmerk ook niet altijd betrouwbaar. Het FSC keurmerk (Forest Stewardship Council) is de bekendste omdat dit internationaal is. Deze organisatie geeft het keurmerk aan hout afkomstig uit duurzaam beheerde bossen. Nederland heeft ook een eigen keurmerk: het EKO-keurmerk wat uitgegeven wordt door de onafhankelijke instelling. Mensen zouden dus als ze het tropisch regenwoud willen behouden, hout met een keurmerk moeten kopen. Het zou echter nog beter zijn als de vraag naar hout af zal nemen. Veel mensen kopen ook geen tropisch hardhout, wat afkomstig is uit tropische regenwouden. Dit heeft niet veel zin omdat slechts 6% van het gekapte hout maar op de wereldmarkt terechtkomt. Omdat dit maar zo weinig is, zijn de gevolgen voor het land van herkomst te verwaarlozen. De rest wordt binnenlands afgezet en het grootste gedeelte van de bossen verdwijnt niet door kap maar door behoefte aan landbouwgrond. Er zijn al wel veel oplossing bedacht en al vele jaren worden deze uitgeprobeerd, maar de ontbossing is nog niet veel verminderd. Er zullen dus betere oplossingen bedacht moeten worden voor het te laat is.