Dossier cito-toets

Dossier Cito-toets

Een sirene stilte hangt in de gang van een basisschool, overal hangen papieren waarschuwingsborden: ‘stilte, Cito-toets!’. Op 3 tot en met 5 februari jongstleden was het weer zo ver. Een record aantal van 170.000 leerlingen uit groep acht van de basisschool deed mee aan de Cito Eindtoets Basisonderwijs. Wat is nu eigenlijk die Cito-toets en waarom doen zoveel basisscholen hieraan mee? En wat voor een invloed heeft de Cito-toets op de uiteindelijke keuze voor het voortgezet onderwijs.

De Cito-toets

De Cito-toets is geen examen waarvoor een leerling kan slagen of zakken. Het is een hulpmiddel bij de keuze voor het voortgezet onderwijs. De eindtoets bestaat uit meerkeuzevragen op het gebied van taal, rekenen, studievaardigheden en wereldoriëntatie. Het onderdeel wereldoriëntatie is niet verplicht.
De toets wordt verspreid over drie ochtenden afgenomen. Met ingang van 2003 is er voor kinderen die op de toetsdagen ziek zijn een digitale inhaaltoets beschikbaar die via internet wordt afgenomen. Nieuw is ook een computerprogramma waarmee scholen zelf hun schoolresultaten kunnen berekenen
Op de meeste scholen zullen leerlingen een keer een oefentoets maken, om even te wennen aan de vorm van de toets en aan het type vragen. Scholen kunnen ter voorbereiding de oude opgavenboekjes gebruiken of de kennismakingsboekjes bestellen bij www.cito-groep.nl

Waarde Cito-score

Veel basisscholen nodigen de ouders na het bekend worden van de Cito-score uit voor een adviesgesprek. In dit adviesgesprek wordt met de ouders besproken, op basis van de score, wat de mogelijkheden zijn voor hun kind in het voortgezet onderwijs. De Cito-score weegt dan zwaar mee in het advies. Voor het voortgezet onderwijs is de Cito-toets een indicatie van het beginniveau van de binnenkomende leerlingen. Het advies van de basisschool kleurt dat plaatje verder in. De school voor voortgezet onderwijs neemt op basis van deze twee informatiebronnen de beslissing het kind toe te laten of af te wijzen.
Daarentegen zijn er ook scholen die adviesgesprekken heeft voor de Cito-toets wordt afgenomen.

Voorbeeld vragen

Om u een beetje een indicatie te geven van de soort vragen die er gesteld kunnen worden, worden er hieronder een 5-tal voorbeeld vragen gegeven.

Opgave 1. Een nieuwe fiets
Een nieuwe fiets kost € 585. De fietsenmaker geeft een korting van 18% op een fiets die al een tijdje in de etalage heeft gestaan. Hoeveel moet je nog betalen?
a) € 475
b) € 480
c) € 500
d) € 495
B is het juiste antwoord.
Opgave 2. Muurkrant
Groep 8 van een basisschool heeft een muurkrant gemaakt over de musical van dit jaar. De muurkrant is behoorlijk groot geworden en nu vragen ze zich af of hij wel aan de muur in het klaslokaal past.

De afmetingen zijn 8,48 bij 2,23
(oppervlakte is ‘de hoogte x ‘de breedte’.)

Schat hoe groot de oppervlakte is die de krant in gaat nemen. Welk getal komt het dichtst in de buurt?
a) 16
b) 19
c) 22
d) 18

D is het juiste antwoord.

Opgave 3. Welk woord kan ook?
Maria liep toen het pikdonker was geworden naar huis.
Welk ander woord kun je gebruiken voor ‘pikdonker’?
a) diepdonker
b) steendonker
c) aardedonker
d) oerdonker

C is het juiste antwoord.

Opgave 4. Wat kun je het beste doen?
Gisteren was ik al vroeg naar bed gegaan en viel al snel in slaap. Plotseling schrok ik wakker van een vreemd geluid. Eerst dacht ik dat het mijn ouders waren, maar toen ik beneden kwam waren alle lampen uit.
Toen bemerkte ik dat mijn ouders hadden gezegd dat ze naar oma gingen.

Wat kun je het beste doen met bemerkte ik?
a) zo laten staan.
b) veranderen in: herinnerde ik me.
c) veranderen in: kreeg ik in de gaten.
d) veranderen in: overtuigde ik me ervan.

B is het juiste antwoord.

Opgave 5.
Mevrouw Aziz sorteert Egyptische sperziebonen voor een Nederlandse supermarkt. Waarom halen supermarkten in Nederland sperziebonen in Egypte?
a) om de arme boeren in Egypte te helpen
b) om in Nederland het hele jaar door verse sperziebonen te kunnen verkopen.
c) omdat Egyptenaren sperziebonen niet lekker vinden.
d) omdat Egyptenaren sperziebonen veel beter sorteren dan Nederlanders.

B is het juiste antwoord.

Zijn scholen verplicht een Cito-toets af te nemen?

Nee, scholen zijn niet verplicht een dergelijke toets af te nemen. Veel scholen laten hun leerlingen echter wel een eindtoets basisonderwijs maken om meer inzicht te krijgen in de individuele prestaties van de leerlingen. Verder kunnen de uitkomsten van de toets worden gebruikt bij zelfevaluatie van de desbetreffende school. Scholen kunnen hiertoe hun resultaten op schoolniveau vergelijken met de schoolresultaten van vergelijkbare andere scholen.

Is er een aangepaste toets voor dyslectische en /of gehandicapte kinderen?

De cito-groep heeft voor blinde kinderen opgaven boekjes in braille gemaakt. Voor slechtziende kinderen is er een vergrote versie van de toets.
Verder kunnen scholen dyslectische kinderen meer tijd geven om de toets te maken. Ook bestaat er een gesproken versie van de toets.

Hoe wordt de standaardscore berekend?

Als de Cito-toets klaar is, stuurt de basisschool de antwoordbladen naar het Cito waar deze door de computer worden ingelezen en verwerkt. Hieruit volgt dan automatisch na drie à vier weken een leerling-rapport. In dit leerling-rapport worden de resultaten weergegeven in een getal (de Cito-score). De scores bij de Cito-toets lopen van 501 tot 550. Over het algemeen gaan kinderen in Nederland bij een score van 520 en lager naar het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) en met een score van 545 en hoger naar het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo).

Gemiddelde standaardscores

In het figuur hieronder is het gemiddelde van de standaardscores gerapporteerd van de leerlingen op alle deelnemende scholen (= 0) en de gemiddelde standaardscore per schoolgroep. De laatste drie jaar geven een tamelijk stabiel beeld te zien.
Hoe meer leerlingen met een niet-Nederlandse achtergrond een school heeft, des te hoger de schoolgroep aanduiding. Een school die tot schoolgroep ‘7’ behoort, heeft een hoger percentage allochtone kinderen (76 tot 100 %) dan een school die behoort tot schoolgroep ‘6’ (51 tot 75 %).

De totaaoscore op de Eindtoets is minimaal 501 en maximaal 550. Het gemiddelde in 2002 was 535. De Cito-toets is zo geconstrueerd dat het gemiddelde elk jaar hetzelfde blijft. Dat geldt ook voor de speiding van de scores. Het streven van de Citogroep is dat 70 tot

75% van de leerlingen een vraag uit de Cito-toets goed beantwoord. Door de moeilijkheidsgraad van de toets jaarlijks op hetzelfde niveau te houden zijn de standaardscores jaarlijks vergelijkbaar. Heel veel leerlingen halen op de Cito-toets een score tussen de 535 en 545. Per school zitten de leerlingen dichter bij elkaar dan landelijk gezien. Wie 547 of meer haalde, hoorde in 2002 tot de beste 10%. Wie de maximumscore van 550 haalde, hoorde tot de beste 3 %. Om deze hoogste score te behalen mocht je niet meer dan 10 fouten hebben. Het is dus niet zo dat een score van 550 betekent dat de toets foutloos is gemaakt.

Terugblik eindtoets basisonderwijs 2003

De eindtoets basisonderwijs had in 2003 een recordaantal deelnemers. Ruim 6400 scholen en instellingen schreven leerlingen in. Van 7 tot en met 13 februari werden ruim 500.000 antwoordbladen, drie per leerling, verwerkt. Bijna 10% van de antwoordbladen moest in de ‘naverwerking’ een speciale behandeling ondergaan. Die varieerde van het gummen van te ver doorgetrokken potloodstreepjes tot het (letterlijk!) glad strijken van kreukels. In de naverwerking worden ook altijd de antwoordbladen meegenomen die later bij de Citogroep zijn binnen gekomen, bijvoorbeeld omdat ze van scholen uit het buitenland komen. Maar dat geld bijvoorbeeld ook voor de antwoordbladen van kinderen die de brailleversie van de Cito-toets gemaakt hebben. De naverwerking vond plaats vanaf 24 februari 2003.

Zijn er ook andere toetsen dan de Cito-toets?

In Nederland zijn basisscholen wettelijk verplicht in groep 8 een ‘schoolvorderingstoets’ af te nemen. De wet schrijft echter niet voor welke toets dat moet zijn. Er zijn wel andere eindtoetsen dan de Cito-toets in gebruik, bijvoorbeeld de ISI-test (interesse Schoolvorderingen Intelligentie). Naast schoolvorderingen wordt ook een indicatie verkregen van de capaciteiten van de leerlingen. Deze test vormt het laatste onderdeel van een stappenplan waarop het advies voor het voortgezet onderwijs wordt gebaseerd. Dit stappenplan bestaat verder uit een schoolvragenlijst voor leerlingen, gegevens van de school en van de ouders van de leerling. Dit gebeurt in groep 7. In groep 8 wordt dan vervolgens de ISI-test afgenomen.

Voor- en tegenstanders

De start van de Cito-toets ging niet zonder slag of stoot. Op de eerste dag van de toets kregen alle zevenduizend deelnemende basisscholen een oproep om de Cito-toets te boycotten. Zeven onderwijsorganisaties, waaronder de verenigingen van Daltonscholen, Montessorischolen, Vrije scholen en Freinetbeweging, stuurden een brief waarin zij protesteerden tegen het feit dat scholen voor voortgezet onderwijs de toetsuitslagen steeds vaker gebruiken om leerlingen toe te laten of af te wijzen.
De oproep tot boycot van de Cito-toets richt zich met name op het leerling-rapport. Volgens de al eerder genoemde organisaties laten de scholen voor voortgezet onderwijs dit te zwaar meewegen in de beslissing een kind al dan niet toe te laten. Tevens zijn de briefschrijvers tegen het gebruik van de Cito-scores door de onderwijsinspectie om de kwaliteit van scholen te beoordelen. Daarom bestaat volgens hen het gevaar dat scholen straks misschien alleen nog maar lesgeven met de Cito-toets in hun achterhoofd! De tegenstanders wijzen erop dat de Cito-toets maar een momentopname is.
Voorstanders vinden juist dat de Cito-toets een onafhankelijk oordeel geeft over welk type voortgezet onderwijs het meest geschikt is voor een kind. Bovendien hebben scholen die meedoen aan de Cito-toets een goed zicht op de resultaten van hun onderwijs.

Cito-toets in eerste plaats instrument voor schoolkeuze

De cito-toets is in de eerste plaats een hulpmiddel voor ouders en leerkrachten om een zo goed mogelijke keuze te kunnen maken voor een school voor vervolgonderwijs. Daarnaast kunnen scholen hun resultaten gebruiken als aanleiding om de resultaten over een aantel jaren te evalueren. Zo past de Cito-toets in een procedure die zowel goed is voor leerlingen en ouders als voor de school. De Cito-groep is niet voor het afrekenen van scholen op basis van een cijfer. Net zomin als zij vindt dat bij een bepaalde score van een leerling ook maar één type vervolgonderwijs hoort. Zowel een schoolrapport als een leerlingrapport is bedoeld om met elkaar in gesprek te komen.

De Eindtoets basisonderwijs besteedt aandacht aan kennis en vaardigheden die in het basisonderwijs aan de orde komen. Gewoon onderwijs volgen en daarnaast op bescheiden wijze kennis maken met de manier van werken van de toets zijn een voldoende voorbereiding op de afname. Niet alle kinderen hoeven ook aan de toets mee te doen. Kinderen die overduidelijk niet in staat zijn om aan de toets deel te nemen hoeven hem ook niet te maken. Dat is geen recent besluit, maar een al jaren geldende regel. Omdat de Citogroep zich realiseert dat er toch, zowel bij de ouders als bij de scholen behoefte is om ook van de zwakkere leerlingen een rapportage te krijgen, zal met ingang van schooljaar 2003/2004 de eindtoets basisonderwijs ook in een vereenvoudigde versie te krijgen zijn. De scores op die toets zullen overigens vergelijkbaar zijn met die op de ‘normale’ eindtoets.

Hopelijk hebben wij u nu voldoende op de hoogt gesteld van de Cito-toets over het hoe en het waarom.
Maar mocht u voor als nog vragen hebben neemt dan gerust contact met ons op via telefoonnummer (026) 352 11 11 of via
e-mail eindtoets@citogroep.nl.
Of kijk op een van de onderstaande websites.

www.cito-groep.nl
www.toetswijzer.kennisnet.nl
www.minocw.nl/citotoets
www.cito.nl