Willem III

Willem III (1650-1702) werd acht dagen na de dood van zijn vader, stadhouder Willem II, geboren. Zijn moeder Mary, de oudste dochter van de Engelse koning Karel I overleed ook op jonge leeftijd. Op zijn tiende jaar was Willem III dan ook al wees. De Oranjes hadden toen niet de macht in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in handen. Regent (een burgerbestuurder) Johan de Witt was benoemd door de Staten van Holland als raadpensionaris (een soort minister-president) en bestuurde het gebied wat tegenwoordig Nederland is. Maar in 1672 was de Republiek zowel in een oorlog verwikkeld met Engeland als Frankrijk. Deze oorlog verliep voor ons land niet goed. De Fransen vielen zelfs met 120.000 soldaten de Republiek binnen. Johan de Witt kreeg hiervan de schuld en samen met zijn broer werd hij onthoofd bij de Gevangenpoort, vlakbij het Binnenhof in Den Haag. Het jaar 1672 wordt dan ook vaak het ‘Rampjaar’ genoemd, waarin volgens velen de regenten radeloos waren, de staat reddeloos en het volk redeloos. Na dood van de gebroeders DeWitt was de weg vrij voor Willem III om de touwtjes in handen te nemen. In 1672 werd hij stadhouder.

Willems eerste doel was weer rust in de Republiek te krijgen. Hij moest daarvoor onder andere het Franse leger van Lodewijk XIV verdrijven. Dat lukte hem. Langzaam maar zeker versloeg Willem III de Fransen. Met een veldtocht naar het Duitse Bonn rekende hij af met de Duitse bondgenoten van Frankrijk. Op zee boekte de Nederlandse vloot overwinningen tegen de Engelsen. Onder leiding van Michiel de Ruyter was de macht van de Republiek op zee enorm. In 1672 sloten Engeland en de Duitse bondgenoten van Frankrijk vrede met de Republiek van Willem III. De strijd met Lodewijk XIV bleef echter bestaan. De katholieke Franse koning mocht niet teveel macht krijgen, zo vond de protestantse stadhouder Willem III.

Zijn protestantse geloof zorgde er dan ook voor dat politieke ontwikkelingen in Europa door Willem nauwlettend in de gaten werden gehouden. Toen de streng katholieke Engelse koning Jacobus II in 1685 aan de macht kwam, sloeg Willem III alarm. Jacobus II was de schoonvader van Willem III en in zijn tweede huwelijk streng katholiek geworden. Zijn dochter, Mary Stuart uit zijn eerste huwelijk, was in 1677 met Willem III getrouwd. Toen Jacobus II in Engeland net als Lodewijk XIV in Frankrijk als een absoluut vorst wilde regeren, riep Engeland de hulp van Willem in. Ze vroegen hem het protestantse geloof in Engeland weer te herstellen en Jacobus II te verdrijven. In 1688 kreeg Willem III van de Staten-Generaal toestemming om aan het verzoek te voldoen. Hij vertrok op 11 november met 500 schepen, waarop zich 14000 soldaten bevonden, vanuit Hellevoetsluis richting Engeland.

Vier dagen later kwam Willem III de baai van het Zuid-Engelse Torbay binnenvaren. Hij trok erg snel op richting Londen. Jacobus II raakte in paniek en vluchtte. Willem III werd als een held binnengehaald en samen met Mary Stuart werden ze op 21 april 1689 gekroond tot koning en koningin van Engeland. Willem III was op dat moment dus stadhouder èn koning tegelijk. Maar echt veel geluk heeft Willem III in Engeland niet gekend. Ze bleven hem zien als een buitenlander. Ook in de Republiek was men niet echt blij met de situatie, omdat Willem de Republiek geen voordeel ermee bracht. Wèl bleef Willem III tegen Lodewijk XIV vechten. De Franse macht in Europa moest gebroken worden! In 1697 leek het te lukken, toen in Rijswijk een vrede werd gesloten, waarin Lodewijk XIV beloofde geen oorlog meer te voeren om zijn macht te vergroten. Maar drie jaar later was het al weer oorlog, om te bepalen wie de kinderloze koning van Spanje in 1702 moest opvolgen. Lodewijk XIV claimde de troon, evenals de Habsburgse keizer. De zogenaamde ‘Spaanse Successieoorlog’ brak uit. Deze oorlog duurde tot 1713, maar veel heeft Willem III er niet van meegemaakt, want vlak nadat de oorlog was uitgebroken viel hij tijdens een jachrit van zijn paard. Hij brak zijn sleutelbeen, maar de breuk wilde niet helen en Willems hand en arm werden enorm dik. Een week later werd Willem plotseling ernstig ziek en overleed hij. Mary Stuart was toen al een aantal jaren dood. Zij stierf, net als de vader en moeder van Willem III aan pokken. Kinderen om hen op te volgen waren er niet. Engeland kreeg daarom Mary’s zuster Anne als koningin en de Republiek kwam weer in handen van regenten.