Schokland

DE LOCATIE VAN HET EILAND:
Museum Schokland bevindt zich op de terp de Middelbuurt, het middelste gedeelte van het eiland. Op het meest noordelijke puntje lag het dorp Emmeloord met de vroegere haven van het eiland. Aan de andere kant lag Ens, het dorpje waar het museum zich nu bevindt. Uiteindelijk is Emmeloord bij Amsterdam getrokken en was Ens het enige dorp op het eiland…

MUSEUM SCHOKLAND:
Eenmaal aangekomen merkten we dat Schokland een verhoging is in het landschap.
Het museum zelf ligt dan ook op het voormalige eiland Schokland, dat is drooggelegd toen de Noordoostpolder van Flevoland ontstond in 1936. Op het niet al te grote overgebleven eiland staan een aantal oude woningen die de ‘Zuiderzeestijl’ hebben en een kerk die gebouwd is in 1834. In die tijd was het voor de Schokkers erg belangrijk dat ze hun problemen over en door het eiland ergens kwijt konden, in dit geval met bidden in de kerk. Ik vond het een heel mooi kerkje. Erg knap gebouwd als je bedenkt dat het zo lang geleden gebouwd is.
In de oude huizen troffen we foto’s met stukjes tekst over de geschiedenis van dit eiland en oude opgegraven vondsten. Ook werd er informatie gegeven over de zogeheten Schokkersvereniging, de archeologie van dit gebied en de geologie van de provincie. En er zijn een aantal films te zien, zodat je alles weer een beetje op een rijtje krijgt. Het is niet zo’n heel erg groot museum en je neemt ook niet echt de tijd om alle informatie aan de muren goed tot je door te laten dringen, daarom hebben we ook nog een boekje gekocht waar alles nog eens duidelijk in staat uitgelegd…

DE GESCHIEDENIS VAN SCHOKLAND:
De geschiedenis van Schokland begint zo’n beetje in de prehistorie. Volgens de vondsten in de grond rondom Schokland blijkt dat er 9000 jaar geleden al mensen leefden op Schokland, namelijk jagers en verzamelaars. Men leefde vanaf die tijd al veel van vis, die men rondom het eiland met bootjes en netten ving.
Ongeveer 5000 jaar later is men begonnen met de eerste landbouwactiviteiten, want naast hele oude sporen zoals speerpunten en restanten die in het museum te zien zijn, is er ook bewerking in de Schokkerse grond gevonden uit die tijd.
In het begin van onze jaartelling was ook Schokland, net als de rest van Nederland bezet door de Romeinen. Doordat de Romeinen al konden lezen en schrijven, zijn er veel van hun geschriften bewaard gebleven. Zo kunnen wij nu nog nalezen hoe het gebied er toen ongeveer heeft uitgezien. Waarschijnlijk was het niet meer dan een waterrijke veenmassa rondom het eiland. Schokland bestond toen uit de twee dorpen Emmeloord en Ens. Maar door het zakken van het veen raakten er hele stukken van het eiland onder de zeespiegel, zodat er nu alleen nog maar sprake is van Schokland in Ens.
Doordat Schokland maar enkele centimeters boven de zeespiegel lag, maakten de bewoners een aantal kunstmatige woonheuvels, zodat hun huizen zo min mogelijk last hadden van overstromingen. Helaas bleef de veengrond zakken en zakken en raakten zelfs de woonheuvels gelijk aan de zeespiegel.
En in de middeleeuwen werd het helemaal erger. Het veen zakte steeds verder naar beneden en de zeespiegel kwam steeds hoger. De Schokkers zijn toen begonnen met het bouwen van dijk rondom de dorpen. Maar ondanks het dijkje, moesten de bewoners erg hun best doen om te zorgen dat het water niet in hun huizen kwam.
De strijd tegen het water hield niet op na de Middeleeuwen. Regelmatig spoelden er stukken land weg die gebruikt werden voor de landbouw. Daarom bouwden de Schokkers een constructie van paalschermen i.p.v. hun al bestaande dijkje…
In de 17e eeuw brak er een gouden tijd uit voor de vissers van Schokland. Door een gunstig zoutgehalte kwam er veel haring in de Zuiderzee broeden. Maar omdat de Schokkers erg onzorgvuldig omgingen met hun reservevoedsel, leed men toch weer heel veel honger in de winter. Ook waren de Schokkers nogal lui op vissers gebied. Ze waren niet zo actief in het onderhouden van hun boten en netten, waardoor de vissers van Urk veel vis voor hun neuzen weg vingen. Hierdoor leed men nog eens extra honger en daardoor raakten veel gezinnen op het eiland afhankelijk van de bedel. Het was dus niet zo’n leuk leventje in die tijd op het eiland. Ook waren er vaak branden op het eiland, door onzorgvuldig gebruik van vuur. Als de Schokkers zich dus niet druk hoefden te maken over het hoge water of de constante honger, dan moesten ze wel weer proberen een brand te blussen.
In de jaren hierna kreeg het eiland veel last van houtworm, waardoor de paalschermen werden aangetast en minder stevig werden. Hierdoor verloor men weer meer stukjes land. In 1859 zijn de bewoners van het eiland door de overheid gedwongen om te verhuizen naar een andere plaats. En in 1942 viel de zeebodem rond het eiland dan droog en toen vertrokken ook de allerlaatste bewoners.

DE SCHOKKERSVERENIGING:
Het smalle strookje land Schokland was vroeger bevolkt met maar liefst 650 mensen op een heel klein stuk leefbaar grond, Ens en Emmeloord. De rest van het eiland was te drassig.
In 1985 is door de nabestaanden en andere belangstellenden van de Schokkers de schokkersvereniging opgericht. Met als doel het in stand houden van herinneringen van het eiland. De vereniging geeft ruimte en geld voor opgravingen rond het eiland voor vondsten die meerdere stukken geschiedenis verklaren. Eens per jaar is er Schokkersdag waar alle leden het liefst in de oorspronkelijke klederdracht naar toe kunnen gaan. Ook als je geen oorspronkelijke Schoker bent, kun je lid worden van deze vereniging…

LWAOW:
Ik heb in mijn verslag al wat verteld over het vinden van oude resten van de geschiedenis van Schokland. Dit wordt allemaal verzorgt door de Landelijke Werkgroep Archeologie Onder Water. Mensen die al van de duiksport houden en ook geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van hun land, doen hieraan mee. Deze vereniging bestaat sinds 1994. Men moet duiken in nogal troebel water, wat een moeilijk gebeuren is en kost de organisatie veel voorbereiding. Maar gelukkig slaagt men er steeds beter in om veel sporen uit het verleden boven water te brengen, zodat die weer in het museum kunnen worden tentoongesteld.

AANGRIJPEND:
In één van de foldertjes die ik heb gekregen staat dat Schokland het symbool is van de voortdurende strijd van de mens tegen het water. Dat grijpt mij nogal aan. Als je bedenkt dat deze mensen jaar in jaar uit hebben gevochten voor hun bestaan… Nooit tijd gehad voor ontspanning en leuke dingen… En dan ook nog te bedenken dat hun eiland over minder dan 30 jaar geen eiland meer is! Het ligt dan al enkele meters onder de grond door het zakken van de veengrond! Men weet nog niet precies wat hieraan gedaan kan worden, maar is druk bezig om het stuk eiland wat nog over is van Schokland zo hoog mogelijk overeind te houden…