Literatuurbegrippen

Hoofdstuk 3 Literaire teksten en speurend lezen - Lezersverwachting: Als je een gedicht, verhaal of roman gaat lezen, heb je (meer of minder bewuste) verwachtingen. Die kunnen op verschillende manieren ontstaan. - Open plekken: Als je een verhaal leest verzamel je informatie. Je krijgt ook een beeld van het verhaal. Maar een schrijver kan nooit alle informatie in een keer opschrijven. Daarom krijg je in een verhaal of gedicht open plekken. - Spanning: Bij het lezen van verhalen en teksten spreken we van spanning als de lezer gedreven wordt door te lezen. Een lezer zit met vragen waarop hij antwoord wil. Als de lezer door blijft lezen, om de vragen te beantwoorden, noemen we spanning. - Spanningsbogen: Dat is de tijd tussen het ontstaan van vragen bij de lezer en het antwoord daarop. - Open einde: Als de lezer aan het eind van het verhaal nog met vragen zit of met open plekken, dan heeft het verhaal een open einde. - Gesloten einde: Als de lezer aan het einde van het verhaal op alle vragen een antwoord heeft, als er dus geen open plekken blijven. Waardoor wordt lezersverwachting opgewekt? - Door de verschillende genres van verhalen. - En bij gedichten en verhalen heb je andere verwachtingen dan bij zakelijke, waarheidsgetrouwe teksten. - Ook titels en ondertitels spelen een rol bij de lezersverwachting. - Soms ook de presentatie van het boek, zoals door reclame. Welke functie hebben openplekken? Open plekken zorgen ervoor dat de lezer een actieve lezer wordt. Hoofdstuk 4 Fictie, non-fictie, literatuur en lectuur - Non-fictie: Non-fictionele teksten verwijzen rechtstreeks naar de werkelijkheid. Het zijn teksten waarvan je mag verwachten dat de schrijvers de waarheid schrijven en zich aan de feiten houden. - Fictie: Schrijvers van fictionele teksten hoeven zich niet aan de feiten te houden. Bij een fictionele tekst staat de verbeelding of fantasie centraal. Wat zij de verschillen tussen proza, poëzie en toneel? - Bij proza gebruikt de schrijver de volle breedte van het papier, hij schrijft de regels helemaal vol. De tekst is verdeeld in alinea’s en in grotere gedeelten dan hoofdstukken. - Bij poëzie wordt maar een deel van de bladzijde gebruikt. De uiterlijke presentatie is hier belangrijk. Er staan vergeleken met het proza maar weinig woorden op papier. DE regels worden niet volgeschreven en er is veel wit op zo’n pagina. - Toneel is een bijzondere vorm van fictie; het wordt opgevoerd in een theater of schouwburg. Wat wordt gezien als het onderscheid tussen lectuur en literatuur? Bij lectuur krijgen auteurs geen artistieke erkenning. Het wordt tot de ontspanningsliteratuur gerekend of tot de massaliteratuur. Bij literatuur krijgen de schrijvers wel artistieke erkenning. Oude verhaalvormen zijn: - Mythe: probeert antwoord te geven op fundamentele vragen zoals: hoe is de aarde ontstaan? Mythen proberen de raadsels van het leven op te lossen. Ze werden mondeling doorverteld, generatie na generatie. Een bekende mythe uit de Griekse oudheid is de mythe van Persephone en Demeter. - Sprookjes: geven een geen verklaringen, maar zijn voornamelijk bedoeld voor vermaak. Ze hebben vaak een gelukkige afloop en zijn fantasierijk. Voorbeeld van een bekend sprookje is Sneeuwwitje en de zeven dwergen. - Sage: heeft een historische, waargebeurde kern, een werkelijke gebeurtenis waar omheen is gefantaseerd. Een beroemde sage is De rattenvanger van Hamelen. - Legende: is een godsdienstig verhaal rond Christus, Maria of een heilige. Legenden brengen het publiek in contact met het Christendom en tonen de kracht van Gaod en het geloof. De kern van een legende is een wonder. Op welke manier kunnen deze oude genres doorwerken in de moderne literatuur? Ze spelen nog steeds een belangrijke rol in onze cultuur. Schrijvers van literaire teksten verwijzen nog al eens naar dergelijke teksten in hun eigen romans, verhalen of gedichten. Wat bedoelen we met historiciteit? Literaire teksten hangen samen met de politieke, sociaal-economische en culture achtergronden van de periode waarin ze zijn geschreven en oorspronkelijk functioneerden.
Hoofdstuk 5 Secundaire Literatuur Wat is het verschil tussen primaire en secundaire literatuur? De primaire literatuur zijn de literaire boeken die we lezen. Er zijn ook boeken met achtergrond informatie over de literaire teksten. Deze achtergrondinformatie heet secundaire literatuur. Welke soorten secundaire literatuur kun je noemen en waar kun je ze vinden? De meeste achtergrondinformatie kun je vinden in de bibliotheek, zoals knipselkranten met gekopieerde artikelen en interviews. Op de computers in de bibliotheek kan het zijn dat LiteROM aanwezig is, dat is een grote hoeveelheid informatie over auteurs en hen werk die op cd-rom is gezet. En op internet kun je natuurlijk ook heel veel informatie vinden. Een belangrijke website hiervoor is: www.schrijversnet.nl. Er verschillende soorten secundaire literatuur. Je hebt uittrekselboeken, daar staan samenvattingen in van de inhoud van literaire teksten. Er zijn boekjes of artikelen waarin uitgebreide en grondige analyse van een literair boek wordt gegeven. In literaire tijdschriften zijn ook uitgebreide en grondige analyses van literair werk te vinden. Behalve heel veel uittrekselboeken over literair werk is er achtergrondinformatie van algemenere aard over een oeuvre van een auteur. Er is niet alleen secundaire literatuur van de moderne literatuur, maar ook over de oudere Nederlandstalige, dit kun je onder andere vinden in het tijdschrift ‘Literatuur’.