Geneeskunde in de middeleeuwen
Dood
In de middeleeuwen was sterven dagelijkse realiteit. Men was al op jonge leeftijd gewend aan ziekten, lijden, en sterven. Elk groot huis had bijna altijd een ziek familielid. Er heerste op grote schaal epidemieën.
Oorzaken van ziekten
Slecht drinkwater
Slecht drinkwater was één van de oorzaken van de meeste ziekten. Men haalde het water uit waterputten en rivieren. Door de meeste steden liep wel een riviertje, maar dat werd gebruikt als riolering en afvoer voor giftige afvalstoffen van leerlooierijen en textielververijen. Alleen rijken hadden een eigen waterput. Armen moesten soms met vele mensen een waterput delen of dronken gewoon uit de rivier. Maar vele beerputten lekten waardoor het water in de rivier vervuild raakte . Soms smaakte het water zo slecht en zag het er zo vies uit, dat ze liever uit de nog vuilere beek wilden drinken.
Slechte hygiëne
Tijdens de middeleeuwen leefde men zeker niet zo lang als men nu leeft. Doordat de aquaducten niet meer gebruikt werden, verslechterde ook de hygiëne. De hygiëne was erg slecht en dat leidde tot het overdragen van besmettelijke ziektes. Er waren ook meer onbehandelbare ziektes omdat de geneeskunde nog niet zo ver stond. En doordat veel landbouwgronden werden verlaten, omdat de boeren naar de stad begonnen te trekken, verspreidden de moerassen zich. Daarin bevonden zich veel bacteriën, hierdoor kwamen er meer gevallen van zieken met polio (kinderverlamming).
Alcohol
Men vermoedt dat er toen ook een alcoholprobleem was. Meestal had een dorp geen proper drinkwater, als ze het wel hadden werd het eerst langdurig gekookt zodat het gedesinfecteerd werd. Daardoor grepen de mensen vaker naar alcohol i.p.v. water. Kinderen dronken dikwijls al op jonge leeftijd alcohol. Het was waarschijnlijk niet zo’n sterke. Men dronk het meestal in een stad met grote problemen bv. een stad in oorlog, zo konden ze hun ellende even vergeten.
Koude
Door de koude en barre winters wordt men kwetsbaar voor ziekten. In de middeleeuwen was dit nog harder het geval omdat men nog geen verwarming had.
Soorten ziekten
Er waren super veel ziekten in de middeleeuwen, veel ervan konden niet genezen worden. Een paar voorbeelden van ziekten van toen zijn:
- Zoals jullie allemaal weten, was er in de Middeleeuwen de pest oftewel de zwarte dood. Hierover gaan wij niets vertellen, maar onze collega’s.
- Een ziekte die toen ook al voorkwam, doordat Alexander De Grote zijn troepen de ziekte mee naar West-Europa brachten, was lepra. Omdat de ziekte besmettelijk was, werden er leprahuizen gebouwd buiten de stad. Twee keer per jaar mochten de patiënten naar buiten, op voorwaarde dat ze een ratelende klepper bij hadden. Zo werd men gewaarschuwd dat ze opzij moesten omdat er iemand was met de vreselijke ziekte. Uit sommige steden werden de patiënten ook verbannen uit de stad.
- De mazelen was er in de middeleeuwen ook al, deze kon nog niet genezen worden. Het was een erge ziekte voor hen.
- Tuberculose en roodvonk, een ziekte waarvan je hoge koorts krijgt, konden ook niet genezen worden.
Geestelijk zieken
Dokters wisten vaak geen raad met geestelijk zieken. Meestal werd er bij deze mensen een soort apparaat op het hoofd gezet met 5 boortjes. Deze boortjes draaiden zeer snel rond waardoor er vijf kleine gaatjes ontstonden in de schedel van de ‘zieke’. Deze methode had natuurlijk zeer ernstige gevolgen, de meesten overleefden deze ingreep zelfs niet. De dokters gebruikten deze methode ook bij mensen die last hadden van hevige hoofdpijn.
Dokters
Een man die veel invloed had op de middeleeuwse geneeskunde was Galenus; hij was een bekende arts uit de Romeinse tijd. Zijn geneeskundig systeem werd bijna 1500 jaar gebruikt. Het hield in dat de vier lichaamssappen nl. slijm, bloed, gele gal en zwarte gal in evenwicht moesten zijn.
Er waren eigenlijk vier soorten opleidingen in de medische sector:
- Arts
- Chirurgijn
- Barbier
- Kwakzalver
Arts
Om arts te worden moest je aan de universiteit studeren. Zij hielden zich bezig met de interne geneeskunde. De enige manier om tot een diagnose te komen was aan de pols voelen en urine bekijken. De meeste mensen konden zich geen arts veroorloven, alleen de welgestelden konden zich een arts veroorloven als ze ziek waren. De artsen probeerden op basis van de vier lichaamssappen de patiënt te genezen. Zo zei de arts dat als iemand te weinig koude stoffen in zijn lichaam had, dat hij warm eten moest eten. Zodat de sappen in evenwicht blijven. Hun aanzien lag toen veel lager dan nu.
Chirurgijn
Om chirurgijn te worden moest je niet gestudeerd hebben. Ze werden opgeleid door een leermeester. Na een jarenlange stage en een examen, konden ze zelfstandig verder. Chirurgijns deden vooral operatief werk, van scheren tot het amputeren van lichaamsdelen. Er was natuurlijk wel een probleem bij deze operaties: er was namelijk geen betrouwbare verdoving. Als er dus zo’n operatie uitgevoerd werd, moest de patiënt zich eerst heel hard bezatten, zodat hij in een roes geraakte en hopelijk niet te veel van de operatie voelde. Hij werd tijdens de operatie door mensen vastgehouden. Ook gebeurde het dat de patiënt vlak voor de operatie werd neergeslagen.
De artsen wisten niet hoe belangrijk het was om met schone handen en met schone instrumenten een patiënt te opereren. De operatie zelf bleef steeds riskant en zelfs als het goed uitgevoerd was, had de patiënt nog veel kans dat hij overleed aan wondkoorts of ontstekingen. Het ontsmetten na een amputatie, ging natuurlijk ook zonder verdoving. Men deed het vaak door middel van het drukken van kokend hete staven tegen de huid, hierdoor werd de huid ontsmet. Vaak werden deze ijzers naar binnen gesmokkeld, om de patiënt rustig te houden
Artsen en chirurgijns werkten meestal voor de hogere lagen in de samenleving, de gewone bevolking had meestal maar net genoeg geld voor een kwakzalver. Hoewel vele dokters bereid waren om hun tarieven aan te passen voor de minder rijken, maakten dezen daar nauwelijks gebruik van.
Barbier
De barbiers waren de laagste in de rang van dokters, oorspronkelijk waren het kappers. Ze deden alleen dingen zoals scheren, gebroken ledematen behandelen, tanden trekken, zweren en open wonden behandelen. Ze voerden ook het aderlaten uit, dit is het onttrekken van bloed uit een ader. De veronderstelling daarbij is dat dit een middel is om een ziekte of kwaal te verhelpen. Meestal overleefde men het niet.
Kwakzalver
Kwakzalvers waren mensen die rondtrokken en hun diensten aanboden op feesten en jaarmarkten, een soort van illegale dokters eigenlijk. Ze verkochten zelfgemaakte geneesmiddelen (allerlei vage middelen waaronder paddenbloed, Indische slangenolie en addergif) en voerden nepoperaties uit.
Bijvoorbeeld: de keisnijding: de kwakzalvers beweerden dat ze mensen met extreme hoofdpijn genezen konden worden door versteende horzels uit hun hoofd te snijden. Hierbij maakten ze een snee in de hoofdhuid en toverden ze dan snel een steen tevoorschijn. De gedachte hierachter was dat een daas via een oor in het hoofd was gevlogen, die deze pijn veroorzaakte. De mensen dachten dus dat de kwakzalvers zo de daas eruit hadden gehaald.
Wat deed je als je ziek was?
Wie ziek werd greep eerst naar vertrouwde huismiddelen bv. kruiden. Als die niet hielpen, probeerden ze hulp te krijgen. Arme mensen kwamen vaak bij kwakzalvers terecht, die stonden vooral op markten en kermissen. Daar konden zij hun drankjes en middeltjes verkopen. De zieken konden ook bij een stadchirurgijn terecht.Er waren weliswaar gasthuizen (dat waren de ziekenhuizen in die tijd), maar die waren vooral voor de armen bedoeld. De meeste mensen bleven thuis in hun bed als ze ziek waren en daar stierven ze ook.
Geneesmiddelen
Kruiden
Al redelijk lang wisten de mensen dat kruiden kwalen konden verhelpen. Apothekers verzamelden kruiden om aan zieken te verkopen. De meesten hadden een eigen kruidentuintje. Hun kennis haalden zij uit het Kruidenboek, in dat boek stonden alle geneesmiddelen die toen bekend waren. Bij het maken van de drankjes ging er weleens iets mis. Dat is natuurlijk niet raar als je weet dat er in een drankje soms meer dan 70 verschillende stoffen gingen.
Tovenarij
Men probeerde ook om mensen te genezen met behulp van zwarte magie. Zo legde men knopen in veters om iemands weerstand sterker te maken, en gebruikte men allerlei bezweringen (die overigens niet veel hielpen). Maar de grote heksenvervolging kwam er pas na 1400.
Dieet
In sommige gevallen schreef de arts ook een dieet voor. Ieder voedingsmiddel had namelijk bepaalde geneeskundige eigenschappen, als je teveel koude lichaamssappen had, moest je veel warme dingen eten om de balans tussen die lichaamssappen te herstellen.
Ziekenhuizen
Zieken met een besmettelijke ziekte lagen meestal in het ziekenhuis zodat ze thuis niemand meer zouden besmetten. Zo werd natuurlijk de ziekte verspreid over heel het ziekenhuis. Men had er ook helemaal geen goede hygiëne, zo waagden bv. dokters om met vuile handen of zonder schone instrumenten wonden te verzorgen. De dokters kwamen er pas in de 19e eeuw achter dat hygiëne en de gezondheid veel met elkaar te maken had. Ook lagen de ziekenhuizen overvol, waardoor het verspreiden van ziekten nog gemakkelijker gaat.
In de vroege middeleeuwen waren het vooral de kloosters die dienden als centra voor gezondheidszorg, de twee belangrijkste kloosterordes die hiervoor zorgden waren de Benedictijnen en de Augustijnen.
Na 1000 voor Christus ontstonden de eerste verplegersorden voor de niet-geestelijken. Tijdens deze periode speelden lepra en de pest een belangrijke rol voor de ontwikkeling van de gezondheidszorg. Burgerlijke verplegersorden ontstonden door de toenemende macht van de burgers in de steden. In 1162 word bepaald dat geestelijken geen medische behandelingen meer mochten doen. Hierdoor ontwikkelde de medische sector zich verder in de gasthuizen in de stad.
Bronnen
http://www.ethesis.net/geneeskunde/geneeskunde_deel_I.htm
http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_verpleegkunde#Middeleeuwen_500-1100
http://nl.wikibooks.org/wiki/Sociale_geschiedenis_van_de_vroege_Middeleeuwen/Ziekten
http://www.de-middeleeuwen.nl/ziektes.html
http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/lepra_de_pest_en_aids/
http://www.scholieren.com/werkstuk/214377
REACTIES
1 seconde geleden