Gedicht Schatplichtig

SCHATPLICHTIG

1 Ze slaapt en dat is stil. Dan sneeuwt het in de kamers
Van het huis waarin ik woon met mijn vriendin.
Ze ligt er naakt en wit, een ademende steen,
Een groot en lastig beeld waar ik mij moet stoten,
5 Een scherp gewicht dat ik moet dragen alle dagen,
Alle nachten dat haar slaap me uit de slaap houdt.

Ik ben met haar alleen. Alleen met haar kom ik
De jaren afgewandeld want haar naam wijst me de weg
En in haar blik zie ik mijn blinde tijd weerspiegeld.
10 Ze ligt er naakt en wit, een ademende steen
Waarin ik heel mijn bot bestaan geslepen heb
En slijp, ook als ik slaap en roepend van haar droom.

Leonard Nolens, Hart tegen hart. Gedichten 1975-1990

Dit jaar, beste dames en heren, wordt de prijs van Beste Valentijnsgedicht uitgereikt aan SCHATPLICHTIG. Wij juryleden vinden het een eer dit gedicht ”Schatplichtig”, een prachtig liefdesgedicht, te mogen lezen en bekronen. Het is geschreven door Leonard NOLENS, een van onze beste hedendaagse dichters op Vlaamse bodem. Dat willen we even benadrukken door hem deze prijs in ontvangst te laten nemen.

Het gedicht handelt over de liefde en emoties van een man voor zijn vrouw. Hoogstwaarschijnlijk, voor wat de man betreft, gaat het hier over Leonard zelf.

De titel van het gedicht verklaart al veel. Schatplichtig betekent veel dank verschuldigd zijn. Dit is ook waar de man aan zit te denken heel het gedicht.

In de eerste strofe benadert de man de moeilijke zijde van het leven met zijn vrouw. Eerst wordt er een beeld met rust gegeven. (r.1: Ze slaapt en dat is stil) De rust is dus van begin af aan ingebouwd in het gedicht en zal het hele gedicht door blijven. Ook de witte kleur, die wordt beschreven in r.1 (sneeuw) en in r.3 (naakt en wit, een ademende steen) straalt rust uit. Tevens wordt er, in de eerste regel al een romantisch beeld op geroepen. (Dan sneeuwt het in de kamers van het huis waarin ik woon met mijn vriendin.) Elke romantische ziel kan wel iets poëtisch vinden in ‘sneeuw’.

De man woont dus ook al lange tijd met haar samen. Hij kent zijn vrouw al goed. Wanneer hij begint na te denken is ze te vergelijken met een groot en lastig beeld waaraan hij zich moet stoten en elke dag moet dragen. Hiermee maakt Nolens duidelijk dat er soms wel ruzies, meningsverschillen zijn tussen man en vrouw en dat zij soms wel een blok aan het been is (Een scherp gewicht dat ik moet dragen alle dagen,: binnenrijm)
r.3 Ze ligt er naakt en wit, een ademende steen: Dit is een zeer belangrijke zin, het wordt herhaald in r.10. Een erotische bedscène wordt dit gedicht niet, al vinden we wel enkele elementen weer (liefde, bed, naakt, man en vrouw). Het draait eerder de symbolische toer op.
Zijn vrouw ziet hij als een ademende steen als ze slaapt. Dit is een prachtige personificatie en metafoor. Ze doet niets anders dan ademen op dat moment. De laatste regel van de eerste strofe (Alle nachten dat haar slaap me uit de slaap houdt) is perfect toepasbaar als je je liefde wil betuigen aan je geliefde op valentijn met prachtige poëzie.

In de tweede strofe heerst vooral de gedachte dat de man (Nolens) veel dank verschuldigd is aan zijn vrouw. Hij woont al geruime tijd met haar samen en wilt ook samen met haar oud worden (de jaren afwandelen). Maar dit lukt enkel met haar; alleen met haar want zij wijst hem de weg. Dit wordt zeer nadrukkelijk beschreven in de regels zeven, acht en negen. Dus hiervoor is hij haar dankbaar. Een herhaling van regel 3 wijst erop dat hij nog steeds nadenkt over de goede en slechte zijden van samenleven zijn vrouw.

Maar hij komt toch tot besluit dat hij veel van haar houdt, al heel zijn bestaan naar haar verlangt en samen met haar oud wil worden (weliswaar met de angst haar ooit te verliezen). Hij zal blijven “slijpen aan de ademende steen”, dromen van haar, van haar houden ook wanneer hij in een slechte dag zit. Na enige tijd slijpen zal deze steen een diamant worden. Want voor liefde moet je werken, het komt niet zomaar uit de lucht gevallen. Je moet de ander verdragen in slechte tijden en zijn mening begrijpen. Alleen zo kom je erdoor en ben je gelukkig. Dat en alleen dat is échte liefde. Dit alles wordt eigenlijk allemaal verwoord in de laatste 3 regels (r.10,11 en 12) : ‘Ze ligt er naakt en wit, een ademende steen waaraan ik heel mijn bot bestaan geslepen heb en slijp*, ook als ik slaap* en roepend van haar droom.’
In deze prachtige moraal zitten enkele woordspelingetjes: alliteratie van bot en bestaan en de alliteratie van slijp en slaap.

Na deze 2 strofen te bespreken krijgen we een totaalbeeld van het gedicht. Het gaat dus vooral over de man die beseft dat er moeite moet gedaan worden voor een goede liefdesrelatie. In de eerste strofe krijgen we het beeld van de vrouw, soms een scherp gewicht, dat hij moet dragen. In de 2e strofe relativeert de man dit zodat hij beseft wat echte liefde is.

De meeste dichtbundels van Nolens vormen dan ook qua thematiek een eenheid. Zijn poëzie handelt steeds over de houding t.o.v. de wereld. Er komt een pessimistische levensvisie in tot uiting. Poëzie en ook de liefde zijn de enige twee middelen om tot zelfrealisatie te komen. Dit kan men wel het hoofdthema van Nolens poëzie noemen.

Leonard Nolens mag dus terecht onze prijs van Beste Valentijnsgedicht mee naar huis nemen.
Zijn gedicht heeft een prachtige inhoud; stof tot na denken. Iedereen wordt er rustig van en kan beginnen dromen over zijn geliefde, wat ook Leonard Nolens met schitterende symboliek in Schatplichtig doet. Dank Leonard dat hij aan ons de eer heeft gegeven om op Valentijnsdag onze tedere liefdesgevoelens te kunnen opwekken.