Awakenings (1990)

 Boodschap- Zoals eerder aangegeven is de film gebaseerd op een waargebeurd verhaal, wat door Oliver Sacks eerder al verwerkt is als boek. Een paar belangrijke citaten geven de boodschap van het verhaal weer. Deze boodschap is niet zo zeer de boodschap van het boek, maar wel van Leonard L., die een boodschap aan de mens wilde meegegeven. Hij had 30 jaar lang geslapen, maar vroeg zich af wie van de mensen - hij of de rest van de wereld - heeft geslapen of nog steeds slaapt. ‘Who is the one who is asleep’. Leonard vindt dat de mens niet geniet van het leven, zoals hij nu doet, na 30 jaar slapen. Die boodschap brengt Leonard over aan dr. Sayer, op een nacht. Dr. Sayer geeft aan het eind van de film een lezing over zijn experiment bij Leonard, waarbij hij zegt: ‘What we do know is that, as the chemical window closed, another awakening took place; that the human spirit is more powerful than any drug - and THAT is what needs to be nourished: with work, play, friendship, family. THESE are the things that matter. This is what we'd forgotten - the simplest things.’

 Leonard maakt, in zijn ‘comateuze toestand’, de naam van een dichter duidelijk met een bijbehorend gedicht. Hiermee probeert hij dr. Sayer duidelijk te maken hoe hij zich voelt en nog belangrijker dat hij dus wat voelt. Het citaat, naar het gedicht is als volgt:

‘His gaze from staring to the bars, has grown so weary, that it can take in

nothing more. For him it is although there is a thousand bars; and behind the thousand bars, no world. As he paces in cramped circles, over and over, his powerful strides  are like a ritual dance around a center, where a great will stands paralyzed.  At times, the curtains of the eyelift without a sound, And the shape enters slips through the tighten silence of the shoulders, reaches the hart and dies.’

Rainer Maria Rilke, “The Panther”

 Vorm

Algemeen- ik denk dat de film ten opzichte van het boek als sterk punt heeft, dat heel duidelijke de levendigheid van de patiënten tot uiting komt, wanneer ze ontwaken.

Acteurs- ik vind dat Robert De Niro (Leonard) en Robin Williams (dr. Sayer) ontzettend goed hebben geacteerd. Dit was erg belangrijk om de film realistisch over te laten komen. Niets in hun acteerwerk komt overdreven of onnatuurlijk over. Hier hebben ze allebei ook veel prijzen voor gewonnen.

Verhaalelement- Awakenings heeft veel quota’s die op eerste gezicht een logische quote is in het verhaal, maar ook een diepere betekenis heeft. Daardoor heeft de hele film veel diepgang. In het voorgaande stuk heb ik al een paar genoemd. Eén quote die ik persoonlijk zelf ook erg mooi vind is de volgende quote, een dialoog tussen nurse Eleonora en dr. Sayer over de toestand van Leonard:

Dr. Sayer: ‘You told him I was a kind man. How kind is it to give life, only to take it away?’

‘It's given to and taken away from all of us.’

‘Why does that not comfort me?’

‘Because you are a kind man. Because he's your friend.’

 In deze dialoog vallen twee dingen op: 1) heb je het recht als mens om leven te geven en weg te nemen en 2) In hoeverre mag je emotioneel betrokken raken bij je patiënt. Het verhaal begint met een stuk uit de jeugd van Leonard. Hij zal hier ongeveer 11 jaar zijn geweest. Tijdens dit deel van de film zie je hoe de eerste symptomen van encefalitis lethargica. Daarna gaan we meer dan 25 jaar verder in de tijden wordt het verhaal verder op een chronologische volgorde verteld. Het begint met het sollicitatiegesprek van dr. Sayer. Tijdens dit gesprek heb je meteen door dat hij een andere dokter is dan andere. De volgende dialoog tussen Dr. Sayer en Dr. Sullivan laat dit zien:

Dr. Sayer: ‘It was an immense project. I was to extract 1 decagram of myelin from 4 tons of earth worms.’

‘Really!’

‘Yes. I was on the project for 5 years. I was the only one who believed in it. Everyone else said it couldn't be done.’

‘It can't.’

‘I know that now. I proved it.’

 Hier wordt meteen weergegeven dat dr. Sayer experimenteel is. Niet eens om nieuwe dingen te bewijzen, maar ook om datgene wat al bewezen is, te bevestigen. Deze karaktertrek leidt er uiteindelijk ook toe, dat hij aan de slag gaat met de encefalitis lethargica patiënten. De film sluit af met de tekst dat de patiënten allemaal weer in ‘coma’ zijn geraakt. Af en toe dacht men een nieuw medicijn te hebben gevonden, maar de patiënten hebben nooit meer een dergelijk opleving gehad als in 1969. Door deze toegevoegde tekst aan het einde, wordt het verhaal volledig afgesloten.  De film wordt veel begeleidt door goed gekozen klassieke muziek, waarin de sfeer van de film goed wordt weergegeven. Daarnaast is er één muziekstuk van de zombies, seasons of love. Deze begeleidt de scene dat Leonard voor het eerst naar buiten gaat met dr. Sayer. ‘(…) To take you and the sun to Promised lands To show you every one’

 Kader- het grootste gedeelte van de film speelt zich af in 1969, in een lokaal ziekenhuis in New York City, The Bronx en de omgeving. De indeling van het ziekenhuis doet me erg denken aan de indeling in ‘one flew over the cuckoo’s nest’. Niet een erg gezellige ambiance en een grote slaapzaal zonder privacy.

 Kader- het grootste gedeelte van de film speelt zich af in 1969, in een lokaal ziekenhuis in New York City, The Bronx en de omgeving. De indeling van het ziekenhuis doet me erg denken aan de indeling in ‘one flew over the cuckoo’s nest’. Niet een erg gezellige ambiance en een grote slaapzaal zonder privacy.

Verder zijn er weinig lichteffecten en cameraeffecten o.i.d., zodat de film erg realistisch blijft.

 Functie

Algemeen- ik denk dat de film een combinatie is van educatief, vermaak en esthetisch. Het boek waarop de film is gebaseerd was goed ontvangen, “Experiences so strange that they are difficult to conceive are not limited to travels up the Amazon or to the Moon, but can occur within the confines of the human head…This long sleep and sudden awakening to a strange new world…though so alien, have an immediate power to grip the imagination. It is hardly an exaggeration to say that through this book we live with the dead, brought back from the past…The book is an extraordinary compound of clinical observation and, one feels, deep understanding of the plight of these people…One senses in the author a passion to communicate his discoveries with all the power of his intellect, knowledge and deep compassion–so that we may “awake.” – Richard Gregory, The Listener

Zelf zegt Oliver Sacks, ‘Ik was zeer gelukkig met de film Awakenigs, maar een van mijn kleine reserves geldt het slot. Ik begrijp best dat de scenarioschrijver koos voor een dramtisch einde, maar de werkelijkheid was anders. In de film lijkt het ook alsof het experiment nauwelijks enkele maanden duurde. In werkelijkheid ging het om meerdere jaren.’

 Ook de film is goed ontvangen, mede dankzij het prachtige acteer werk van Robert De Nero en Robin Williams. Op IMDB krijgt de film een 7.6, gegeven door 51.493 gebruikers.

Director Penny Marshall’s film is genomineerd voor Best Picture door the Academy. Steven Zaillian’s scenario is ook genomineerd.

 Reflexie- De film is gebaseerd op een boek dat zich afspeelt in 1969. In 1969 is er nog enigszins een hippiecultuur. Daar stond centraal: genieten van het leven (boodschap van de film). Experimenteren is echter van alle tijden, dus dat herleiden naar de tijd vind ik moeilijk. Echter is het wel zo, dat het nu erg moeilijk zou zijn om zomaar te experimenteren.

 Belangrijk hierbij is: De Code van Neurenberg, een set ethische onderzoeksprincipes met betrekking tot onderzoek en experimenten op of met mensen. De Code kwam voort uit de Processen van Neurenberg, na afloop van de Tweede Wereldoorlog, en waren een antwoord op de Nazi-experimenten die tijdens de oorlog onder meer door Josef Mengele waren uitgevoerd. In april 1947 had dr. Leo Alexander al een zestal punten waaraan legale medische experimenten moeten voldoen aangedragen bij de Raad voor Oorlogsmisdaden. De Raad heeft deze punten overgenomen en aangevuld met vier extra richtlijnen. Samen vormen deze tien punten de "Code van Neurenberg". Hoewel dit oordeel geen directe rechtsgeldigheid heeft en de richtlijnen ook niet direct overgenomen zijn in de Duitse of Nederlandse wetgeving, vormen ze samen met de Verklaring van Helsinki wel de basis voor de Nederlandse Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen en vergelijkbare wetten in andere landen.

 In de Code is een reeks bepalingen opgenomen die de rechten van personen die aan medisch onderzoek deelnemen, moeten garanderen. Zo schrijft ze onder andere voor dat deelnemen altijd op vrijwillige basis moet gebeuren, een duidelijk maatschappelijk nut moet hebben en geen onnodige lichamelijke of mentale schade mag toebrengen. Ook moet onderzoek volgens de code vooraf worden gegaan door in vitroproeven en moeten deelnemers voldoende geïnformeerd worden over het verloop en eventuele gevolgen van het onderzoek. Zij moeten bovendien schriftelijk verklaren dat zij op basis van die informatie aan het onderzoek willen deelnemen. De Code schrijft bovendien voor dat onderzoeken altijd stop moeten worden gezet wanneer een proefpersoon daarom vraagt.

 Internationaal bestaat dus : world medical association declaration of Helsinki - Ethical Principles for Medical Research Involving Human Subjects. Het is een verklaring die de wereldorganisatie WMA heeft opgesteld en die is ondertekend door de nationale organisaties. Zij geven daarmee aan dat ze de inhoud van deze verklaring steunen.

De Code en de verklaring van Helsinki liggen In de vs., waar het verhaal zich afspeelt, ook ten grondslag voor de ‘code of federal regulations’, titel 45 volume 46.

Onze maatschappij heeft dus vooral mensen zoals dr. Kaufman; experimenteren mag niet zomaar, en moet goed doordacht worden. De vraag is: wat brengt de wetenschap verder?

 Verder is natuurlijk belangrijk voor de film de encefalitis lethargica. Er was van 1916 tot 1927 een epidemie. Het verspreid over Europa, en vervolgens naar andere delen van de wereld en trof vijf miljoen mensen. Het begin van de ziekte was plotseling en nam verschillende vormen aan. Sommige mensen ontwikkelden acute rusteloosheid, slapeloosheid of dementie. Anderen vielen in een tranceachtige slaap of coma. Deze verschillende vormen werden erkend en geïdentificeerd door de arts Constantin von Economo als een ziekte, die hij Encefalitis lethargica of slaapziekte noemde.

Veel mensen stierven aan de ziekte. Van degenen die hebben overleefd, zijn sommige volledig hersteld. De meerderheid bleef gedeeltelijk ziek en waren gevoelig voor symptomen die doen denken aan de ziekte van Parkinson.

De ergst getroffenen kwamen in een soort van 'slaap', en konden niet meer bewegen of praten, ze hadden geen eigen wil of hoop, maar ze waren wel bij bewust zijn en hun geheugen was intact. Zij werden geplaatst in ziekenhuizen of asielen en vergeten. Tot het moment dat Sacks ontdekt, in de jaren 60, dat ze reageren op L-dopa. En hieruit is het wonderbaarlijke verhaal gekomen, zoals we hem nu verfilmd hebben kunnen zien.