Linguïstisch onderzoek over het compositum in verschillende Indo-Europese talen

Beoordeling 0
Foto van een scholier
  • Essay door een scholier
  • 6e klas aso | 681 woorden
  • 30 juni 2021
  • nog niet beoordeeld
Cijfer
nog niet beoordeeld

Taal
Nederlands
Vak

Samenstellingen of composita zijn fenomenen die in alle natuurlijke talen voorkomen. De vorming van een samenstelling varieert echter naargelang de taalfamilie en ook binnen bepaalde taalfamilies kunnen verschillen opduiken. Aan de hand van enkele internetbronnen en het boek Rechts is waar de duim links staat van José Vandekerckhove onderzoeken we hoe het compositum in mekaar zit in het Engels, het Duits en het Nederlands (Germaanse talen) en het Frans (een Romaanse taal).

Er ontstaan in de Nederlandse woordenschat steeds maar meer neologismen en de meest frequent gebruikte manier voor deze uitbreiding is het maken van samenstellingen. Onze taal zit er vol van. Samenstellingen bestaan uit combinaties van twee of meerdere vrije morfemen. Een morfeem is de kleinste betekenisdragende eenheid in een taal. Een vrije morfeem kan zelfstandig voorkomen (vb. lamp) in tegenstelling tot een gebonden morfeem dat – zoals de naam zegt – gebonden moet zijn aan een vrije morfeem om betekenis te hebben (vb. ‘-en’ duidt een meervoud aan).

Daarnaast kun je verschillende woordsoorten combineren om tot een samenstelling te komen. Zowel in het Nederlands als in het Duits en het Engels – talen die uit dezelfde talenfamilie komen – dient het rechterdeel van de samenstelling als de kern (= specificatum) van het woord.  In het Frans is dit het linkerdeel. Het andere deel is een bepaling bij die kern (= specificans). Samenstellingen waarbij een kern en een bepaling voorkomen, noemt men determinatieve, endocentrische of bepalende samenstellingen. Overigens bepaalt de kern de syntactische eigenschappen van het samengestelde woord. Possessieve of exocentrische samenstellingen verkrijg je wanneer geen van beide leden fungeren als kern.

Samenstellingen kunnen op verschillende manieren gevormd worden. In zowel het Nederlands als in het Duits is de hoofdregel dat ze aaneengeschreven moeten worden. In uitzonderlijke gevallen worden ze geschreven met een koppelteken, een trema of simpelweg los van elkaar. De Franse woordenschat bevat niet veel samenstellingen om mee te beginnen, dus is het moeilijk te determineren welke schrijfwijze het frequentst gebruikt wordt. In het Engels, daarentegen, worden samenstellingen grotendeels los van elkaar geschreven. Het Nederlands, dat sterk beïnvloed wordt door deze taal, blijkt deze spellingswijze over te nemen. Dit is in strijd met de Nederlandse spellingsregels die eerder al vermeld werden en het wordt daarom ook spottend de “losschrijfziekte” of “spatitis” genoemd. Het is nochtans belangrijk om samenstellingen op een correcte wijze te schrijven, want het kleinste verschil kan leiden tot een grote betekenisverandering.

We kunnen dus concluderen dat het compositum een gecompliceerd fenomeen is dat in alle talen voorkomt. Ze bestaan uit twee of meerdere vrije morfemen waaraan een gebonden morfeem vast kan zitten. Je kunt verschillende woordsoorten combineren en ook alle woordsoorten kunnen als samenstelling voorkomen. Er is een onderscheid tussen exocentrische en endocentrische samenstellingen waarbij de aanwezigheid van een kern een grote rol speelt. Ten slotte heb je verscheidene spellingsregels voor het schrijven van samenstellingen en bestaat er een ziekte die kan leiden tot een allesbepalende betekenisverandering.

Bronnen

N.N. (2020, mei 18). Duitse grammatica. Opgeroepen op mei 11, 2021, van nl.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Duitse_grammatica

N.N. (2020, september 29). Mot composé. Opgeroepen op mei 11, 2021, van fr.wikipedia.org: https://fr.wikipedia.org/wiki/Mot_compos%C3%A9

N.N. (2020, februari 16). Nederlandse samenstelling. Opgeroepen op mei 11, 2021, van nl.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_samenstelling

N.N. (2020, augustus 10). Samenstelling (taalkunde). Opgeroepen op mei 11, 2021, van nl.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Samenstelling_(taalkunde)

N.N. (2021, mei 10). Komposition (Grammatik). Opgeroepen op mei 11, 2021, van de.wikipedia.org: https://de.wikipedia.org/wiki/Komposition_(Grammatik)

N.N. (2021, februari 13). Onjuist spatiegebruik. Opgeroepen op mei 11, 2021, van nl.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Onjuist_spatiegebruik

N.N. (2021, maart 16). Samenstelling. Opgeroepen op mei 11, 2021, van onzetaal.nl: https://onzetaal.nl/taaladvies/samenstelling

N.N. (s.d.). Compounds. Opgeroepen op mei 11, 2021, van dictionary.cambridge.org: https://dictionary.cambridge.org/grammar/british-grammar/compounds

N.N. (s.d.). Les noms composés. Opgeroepen op mei 11, 2021, van www.kartable.fr: https://www.kartable.fr/ressources/francais/cours/les-noms-composes-1/36148

Vandekerckhove, J. (2015). Rechts is waar de duim links staat. Kalmthout: Pelckmans. Opgeroepen op mei 11, 2021

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.