Wolken & Vogels door Aristophanes

ARISTOFANES

Inhoud van de komedie “Wolken”

Als Strepsiades ontwaakt klaagt hij over de grote schulden die hij heeft bij verschillende mensen, omdat zijn zoon Feidippides heel veel van paardenrennen houdt en hij steeds nieuwe paarden en rijtuigen voor hem moet kopen. Hij voelt zich er ongelukkig door en daarom wil hij graag dat zijn zoon een beroep gaat leren en in de leer gaat bij de sofisten, zodat hij de schulden niet hoeft te betalen, omdat Feidippides de schuldeisers dan kan overreden. Maar Feidippides wil niet, dus stuurt Strepsiades hem het huis uit. Nu gaat Strepsiades zelf maar naar de sofisten. Hij wordt ontvangen door een leerling, die er zeer bleek uitziet. Hij gaat naar binnen en ziet daar nog veel meer leerlingen, die allemaal uitzonderlijk bleek zijn en niks anders doen dan staren. Hij ontmoet Sokrates, die het goed vindt dat hij een leerling wordt. Nu hoopt Strepsiades straks zelf de schulden te ontwijken.

Sokrates beveeld de wolken te komen, volgens hem zijn de wolken godinnen, met invloed op mensen en die hersenwerk doen. Hun uiterlijk kiezen ze zelf, bij een dief worden ze wolven, bij een lafaard een vluchtend hert. Zeus bestaat niet volgens Sokrates, de wolken zijn het enige wat de mensheid nodig heeft. Sokrates verklaart zaken als donder en bliksem aan de hand van natuurkundige verklaringen. Ondanks alle boerse reacties en grappen van Strepsiades keuren de wolken het toch goed dat hij een leerling wordt van de Denkersschool. Hij moet wel eerst een aantal beloftes doen, zoals dat hij alleen nog maar hun goden vereerd, te weten de Ruimte, de Wolken en de Tong. Sokrates wil de intelligentie van Srepsiades meten, hij ziet dat hij wel erg dom is.

Er volgt nu een parabasis (een fragment dat buiten de handeling omgaat) met drie delen. In het eerste gedeelte van dit koorlied vraagt de dichter het publiek deze komedie te honoreren met een prijs; hij heeft het stuk omgewerkt na vroegere kritiek.Vervolgens protesteert het koor in het tweede gedeelte tegen de verkiezing van Kleon als generaal van het leger in de Peloponnesische Oorlog. Daarna in het derde gedeelte worden de Atheners gekapitteld vanwege hun recente kalenderwijzigingen, waarbij kennelijk de gestalten van de maan waren verwaarloosd, zoals dat ook tegenwoordig het geval is.

Sokrates probeert Strepsiades zijn filosofie bij te brengen, maar Strepsiades is te boers. Hij moet van Sokrates zelf gaan nadenken over een plan om zijn schulden te verliezen. Strepsiades kan niks verzinnen en noemt alleen maar domme plannen. Sokrates heeft er nu echt genoeg van. Hij loopt kwaad weg. Strepsiades weet nu niet meer wat hij moet doen, maar gelukkig hebben de wolken een oplossing: hij moet zijn zoon gewoon dwingen bij de Denkersschool te gaan. En dat doet hij dan ook. Hij meldt Feidippides aan bij de school.

In de denkersschool proberen de Kromme en de Rechte logica beide Feidippides voor zich te winnen, ze doen dit met een flitsend woordenduel. De Kromme wint, en Strepsiades laat zijn zoon achter bij de Kromme logica, zodat hij deze kan leren.
Het koor komt naar voren en spreekt de juryleden in het theater toe, in de hoop hen te verleiden de eerste prijs van het toneelspelen aan Wolken toe te kennen. Dit fragment met het koor heeft niets met de handeling te maken.

Een tijd later gaat Strepsiades weer terug naar de Denkersschool om zijn zoon op te halen. Zijn zoon heeft inderdaad in de tussentijd de Kromme logica geleerd. Strepsiades is erg blij, omdat het al meteen blijkt dat zijn zoon echt mensen kan overreden. De eerste schuldeiser komt, en Strepsiades weigert hem te betalen. De schuldeiser bedreigd hem door te zeggen dat hij een aanklacht gaat indienen. Ook de tweede schuldeiser wil hij niet betalen en ook hij wil Feidippides voor het gerecht slepen. Als Strepsiades en Feidippides samen aan het eten zitten, ergeren ze zich aan elkaar. Strepsiades wil dat Feidippides iets voordraagt, en dan draagt Feidippides een verkrachtingsscène uit een stuk van Euripides voor. Strepsiades wordt kwaad, en Feidippides begint zijn vader te slaan omdat hij kwaad spreekt van Euripides. Strepsiades vindt dit heel erg, en gaat de discussie aan met Feidippides. Dat verliest hij natuurlijk en vraagt Hermes te hulp. Hermes zegt dat hij de Denkersschool in brand moet steken en dat doet Strepsiades dan natuurlijk ook. Het verhaal eindigt als de Denkersschool in vlammen opgaat, met de mensen er nog in.

Inhoud van de komedie “Vogels”

Twee mannen Euelpides en Peisthetairos ontvluchten de pas ontstane democratie in Athene opzoek naar de Hop. Ze hebben allebei een vogel bij zich om de goede weg te vinden. Ze komen bij de dienaar van de Hop, een winterkoninkje. Die haalt voor hen de overdadig versierde Hop. Ze vragen aan de Hop of hij een stad weet die lekker wollig is en die hun kan koesteren als een zachte deken. De Hop was ooit zelf ook mens diep in de schulden, hij werd omgetoverd, daarom heeft hij verstand van mensen en van vogels. Peisthetairos komt met het idee om een vogelstad in de lucht te gaan stichten. Ze krijgen hierbij hulp van de Hop.

Het plan om een vogelstad te stichten is nu geboren. De vogel Hop roept alle vogels ter vergadering. Het wordt een over en weer van getsjilp.

De vogels verzamelen zich. En er is paniek over de aanwezigheid van twee mensenwezens.
Euelpides en Peisthetairos bekijken en informeren bij de Hop naar verschillende soorten vogels. De twee Atheners wijken naar de rand van het toneel uit angst voor de vogels, die mensen als vijanden zien. De vogels willen hun verscheuren en bijten, maar de Hop kan het nog voorkomen. De Hop verteld wat de twee mannen komen doen. Dan mag Peisthetairos het voorstel doen aan de vogels, zodra aan hun beloofd is dat ze straks een prijs krijgen.

Peisthetairos verteld dat de vogels de heerschappij in handen moeten krijgen, want de vogel bestond eerder dan Aarde, en eerder dan goden, ook hadden verschillende vogels vroeger al macht over bepaalde dingen. Nu willen de vogels het vroegere koningsschap in oude glorie hernemen. Peisthetairos stelt voor om dan eerst een stad van vogels te vormen, vervolgens de lucht en het hele gebied tussen hemel en aarde te sluiten met bakstenen muren aan iedere kant. Het zal een onoverwinnelijk luchtkasteel worden. Pas als de muren gebouwd zijn moeten ze naar Zeus gaan, om van hem de macht te eisen. Geeft hij het niet, dan moeten ze hem de oorlog verklaren.En als de goden het geloven dat de vogels hun god en hun hemel en aarde zijn, dan zal er alleen nog maar welvaart zijn.

Het voorstel wordt aangenomen. De vogels zien de twee Atheners niet meer als vijanden en beloven hun trouw aan hun. Ze voegen zich nu bij de vogels, zodat het plan werkelijkheid kan worden. Ze gaan met het nachtegaaltje ‘spelen’.

Nu volgt er weer een parabasis, waarin het koor voor het publiek nog eens de voordelen van het vogelleven uitspreekt.

Peisthetairos en Euelpides gaan het huis van de Hop uit, en zijn nu omgevogeld. Ze hebben nu vleugels aan. Er wordt begonnen aan de bouw van de vogelstad. Ze discussiëren over een naam voor de stad, ze belsluiten dat het wolkenkoekoekstad moet heten. Peisthetairos gaat een offer aan de vogelgoden brengen. Vanaf dit moment wordt de plechtigheid steeds gestoord door allerlei lieden die hun voordeel willen halen. Eerst verschijnt een Atheense dichter, die met zijn verzen iets wil verdienen. Dan komt er een waarzegger op die een orakel voor hun heeft, maar Peisthetairos gelooft hem niet. Nu komt er een landmeter, Meton, eraan en hij heeft instrumenten bij zich. Hij wil het land opmeten in de lucht, om een stadsplan te maken. Maar ook hij wordt weggejaagd, nu komt er een inspecteur op. Ook hem en de wetsontwerper, die later komt, worden weggejaagd. Ze besluiten nu om toch maar binnen het offer te brengen, want buiten lukt het niet.

Terwijl het offer wordt gebracht, volgt er op het toneel een intermezzo, een soort van tweede parabasis.

Het offer is binnen nu gebracht en Peisthetairos en de vogels komen naar buiten. Dan komt er bericht van een bode dat de muur af is en heel mooi en groot geworden is en dat alleen vogels eraan gewerkt hebben. Dan komt er nog een boodschap dat er een ramp gebeurd is want een god is ongezien de poort van hun stad binnen gegaan en is nu nergens te vinden. Er dreigt een verschrikkelijke strijd. In de lucht verschijnt een Iris met grote vleugels aan en een regenboogmuts. Ze daalt neer. En Peisthetairos jaagt haar weer weg, Iris verdwijnt weer in de lucht. De omroepvogel komt terug van de mensen met de boodschap dat Peisthetairos geprezen wordt, want iedereen verlangd naar zo’n stad die hij aan het bouwen is, ze komen massaal erheen. Dus moeten er voor hun ook vleugels komen. De eerste aspirant-bewoner van de aarde meldt zich. Hij is een weggelopen zoon, die ruzie heeft met zijn vader. Dan komt de Atheense dichter Kinesias, zee mager mank. Hij wil ook een vogel zijn. Vervolgens komt er een zwendelaar aan, ook hij krijgt vleugels. Terwijl Peisthetairos en zijn helpers de veren en vleugels gaan wegbrengen, zingt een aantal vogels een intermezzo.

De god Prometheus komt in het geheim aan de vogels berichten dat een gezantschap van de Olympische goden in aantocht is om te onderhandelen, omdat door de nieuwe vogelstad geen mens meer wil offeren aan de goden. Hij camoufleert zich met een grote cape en parasol en verteld dat Peisthetairos niets met ze af moet spreken en de mooie meesteres van Zeus moet trouwen.

Poseidon, Herakles en een zogenaamde Dommegod komen namens de Olympische goden op om over de heerschappij te overleggen. Peisthetairos komt met allerlei etenswaren aan om ter ere van de stichting van de stad een feestmaal aan te richten. De goden watertanden, omdat ze al zolang zonder offers leven. Peisthetairos zegt tegen de goden dat ze pas mogen eten als ze beloven dat Zeus de heersersscepter aan de vogels teruggeeft en hij de meesteres van Zeus krijgt. De Dommegod en Herakles stemmen hiermee in, maar Poseidon niet. Ze gaan nu allen hemelwaarts om straks terug te keren met de scepter. De vogels zingen nog een intermezzo.

Een bode komt de komst van de nieuwe oppergod Peisthetairos met zijn koningin aankondigen. De godenmacht wordt door de Olympiërs aan de vogels terggegeven. Deze komedie eindigt met Peisthetairos die verschijnt in een feestelijke stoet op weg naar Zeus zijn luchtpaleis en het huwelijksbed.