Odyssee door Homerus

Odyssee – Homeros De “Odyssee” is een blij-eindigend dichterlijk verhaal van romantische gebeurtenissen en de afwisselende avonturen van Odysseus, de onvermoeide zwerver, die alle gevaren overwint en ten slotte herenigd wordt met vrouw en zoon . §1: Auteur en Titel Auteur: “Odyssee” is niet een boek, zoals alle andere boeken. Het is namelijk in de oudheid mondeling overgedragen van generatie op generatie (8ste/7e eeuw v. Chr.). Dit ging zo door totdat men het nodig vond om op te schrijven. Dit is gebeurd in het Grieks. Men schrijft de epen ”Odyssee” en “Ilias” toe aan de Griek Homeros. Deze heeft het dus niet zelf opgeschreven. Het boek is door velen vertaald vanuit het Grieks. De vertaling die ik heb gelezen komt van de auteur M.A. Schwartz. Titel: Schwartz, M.A, “Ilias & Odyssee”, 1e druk: Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1982.
Genre: Reisverhaal. §2: Eerste reactie Keuze: Reisverhalen hebben mij altijd al geïnteresseerd. De spanning, het avontuur. Daarom heb ik het dan ook als onderwerp voor deze scriptie gekozen. Mijn leraar Nederlands/Literatuur gaf mij een aantal titels van mooie reisverhalen. Hierbij zat ook “Odyssee” van Homeros. Dit eeuwenoude verhaal uit de klassieke oudheid mocht natuurlijk niet ontbreken voor een scriptie van iemand op het gymnasium. Naast de link met de klassieke oudheid en het gymnasium heb ik dit boek ook gekozen omdat ik het verhaal gewoon erg spannend en leuk vind. Eerste indruk: Toen ik begon aan het verhaal had ik wel even moeite met de stijl van schrijven. Omdat het een ritmische prozavertaling was vanuit het Grieks, was het erg vervelend om te lezen. Maar zoals te verwachten was, kwam ik er wel in en begon ik de lange bijzinnen wel te waarderen. Het verhaal zelf was natuurlijk redelijk bekend van de lessen Grieks, Latijn en Klassieke Culturele Vorming. Ondanks dat was het erg spannend om alle avonturen van Odysseus weer te lezen. §3: Verdieping Samenvatting In de “Odyssee” wordt verteld over de terugkeer van Odysseus van Troje naar huis, na de oorlog met Troje (deze wordt in “Ilias” beschreven) De problemen die hij onderweg tegenkomt, maar ook die hij bij zijn thuiskomst aantreft om weer koning over zijn land te worden, worden beschreven. Over zijn terugtocht van Troje doet hij 10 jaar. Het verhaal begint met een Godenvergadering waarin Athene voor de terugkeer van Odysseus pleit, die dan al 7 jaar lang vast wordt gehouden door de nimf Kalypso op haar eiland. Alle Goden gaan akkoord met zijn terugkeer (behalve Poseidon, die afwezig is) en ze sturen Hermes om dit bericht aan Kalypso door te geven. Athene brengt dan een bezoek aan Telemachos, Odysseus’ zoon, (in de gedaante van een van zijn vrienden), die haar vertelt over de toestand waarin Odysseus’ huis verkeert, sinds de afwezigheid van zijn vader; edelen uit Ithaka en de naburige eilanden hebben zich in het paleis genesteld, maken Penelope het hof en dringen erop aan dat zij onder hen een echtegenoot zal kiezen. Drie jaar lang heeft Penelope hen op een afstand kunnen houden met de belofte met een van hen te trouwen, wanneer de lijkwade, die zij voor haar schoonvader Laertes aan het weven is, af zal zijn. ’s Nachts haalde ze telkens weer uit wat ze overdag had geweven, totdat een slavin haar bij de minnaars verraadde. Nu de minnaars van de list afwisten, kon ze het huwelijk niet langer meer uitstellen. In die tijd leiden de minnaars in het paleis een vrolijk leven en verbrassen Odysseus’ bezit. Slechts een paar dienaren is, samen met Penelope en Telemachos, aan Odysseus trouw gebleven. Athene spoort Telemachos, Odysseus’ zoon dan aan te vertrekken naar Nestor en Menelaos, om hen te vragen naar zijn vader. Aangezien zij tegelijk met Odysseus uit Troje waren vertrokken, wisten zij misschien iets meer over zijn vader. In Pylos wordt Telemachos hartelijk ontvangen door koning Nestor, van wie hij het verhaal over de bewogen terugkeer van de Grieken uit Troje hoort en over het tragische einde van Agamemnon, maar over zijn vader Odysseus kan Nestor hem niks vertellen. Van Pylos reist Telemachos naar Sparta (over het land) om Menelaos te bezoeken, die nu weer in vrede leeft met Helena. Menelaos vertelt hem van zijn eigen terugkeer, maar over Odysseus weet hij haast niks. Hij zou voor het laatst door de zeegod Proteus bij de nimf Kalypso zijn gezien. Tijdens Telemachos’ afwezigheid bereiden de vrijers op Ithaka een plan voor om hem op de terugreis te overvallen en te doden. Het godenbesluit over het lot van Odysseus wordt door Hermes aan Kalypso overgebracht; zij moet Odysseus laten vertrekken. Kalypso geeft toe aan de eis van de goden en zoekt haar gevangene aan het strand op met de aankondiging van zijn besloten terugkeer. Odysseus eet dan nog voor de laatste keer samen met haar in haar grot, waarbij zij een laatste poging doet om hem te laten blijven, maar tevergeefs. Van boomstammen bouwen ze dan samen een vlot en Odysseus vaart weg. De reis loopt naar behoren, maar dan krijgt Poseidon hem (en dus zijn vrijlating) in de gaten en ontketent een woeste storm. In deze storm duikt de nimf Ino op, die Odysseus haar sluier geeft en vertelt hem dat hij dankzij deze ‘wonder’-sluier later zwemmend redding zal vinden op het eiland van de Phaeaken. Odysseus besluit dan zijn vlot zo lang mogelijk te gebruiken, en na de verbrijzeling van zijn vlot door de storm zwemt hij twee dagen en twee nachten rond, tot hij eindelijk weer land ziet (het eiland Scheria). De kust is echter gevaarlijk. En het scheelt niet veel of hij wordt tegen de rotsen te pletter geslagen. Bij de riviermonding gaat hij aan land, waar hij volkomen uitgeput onder de struiken uitrust. Athene verschijnt dan in een droom aan Nausikaä, de dochter van Alkinoös, de koning van de Phaeaken, en spoort haar aan bij de rivier de was te gaan doen. Odysseus wordt dan wakker door het geschreeuw van de meisjes en ontmoet Nausikaä (die als enige niet wegrent voor zijn gehavende verschijning). Odysseus ziet er namelijk niet al te prettig uit na de 2 dagen zwemmen. Zij laat hem zich wassen (en Athene schenkt schoonheid over hem heen) en geeft hem kleren en voedsel. Vervolgens wijst zij hem de weg naar het paleis van haar vader. In het paleis aangekomen, wordt Odysseus hartelijk ontvangen door de koning en koningin en ze beloven hem veilig naar zijn vaderland terug te brengen. Maar als dan tijdens een feestmaal de blinde zanger Demodokos over de heldendaden van de Grieken tijdens de oorlog om Troje zingt, barst Odysseus in snikken uit (twee keer; de eerste keer tijdens het middagmaal als Demodokos over de twist tussen Achilles en Odysseus zingt en de tweede keer bij het avondmaal wanneer hij zingt over de list van het houten paard en de val van Troje); de koning vraagt hem dan naar zijn naam en lotgevallen. Odysseus maakt dan zijn ware identiteit bekend en vertelt uitvoerig over alle beproevingen die hij heeft moeten doorstaan: Met twaalf schepen was hij uit Troje vertrokken en hij was met zijn vrienden naar de stad Ismarus en nam deze in. Maar in de roes van de overwinning werden ze verrast en hij had met een aanzienlijk verlies aan manschappen op de vlucht moeten slaan. Zijn schepen werden door een storm uit de koers gedreven en na negen dagen kwamen zij aan bij de Lotophagen. Enkele van zijn mannen aten er van de geheimzinnige lotusvrucht, die hen alles deed vergeten en hun verlangen naar huis wegnam, zodat Odysseus hen met alle macht naar hun schepen terug moest drijven. Vervolgens voeren ze naar het eiland van de Cyclopen, een woest en wetteloos volk van éénogige reuzen. Daar kwam hij met 12 van zijn mannen vast te zitten in het hol van Polyfemus, de zoon van Poseidon. Daar maakten ze door een list de cycloop blind en wisten daarna, door aan de buiken van de schapen van Polyfemus te gaan hangen, te ontsnappen. Van te voren had Odysseus de cycloop verteld dat hij ‘Niemand’ heette, met als gevolg dat toen de cycloop merkte dat Odysseus en zijn makkers wegwaren, schreeuwde dat ‘Niemand’ was ontsnapt. De andere cyclopen letten niet op hem en Odysseus wist te ontkomen. Als ze dan van de cycloop weg roeien, roept Odysseus de reus nog na, waarop Polyfemus een rotsblok naar het schip gooit, maar daarna houdt Odysseus zich nog niet stil en noemt zijn echte naam. Daarop bidt Polyfemus tot zijn vader Poseidon hem te wreken. Vervolgens komen ze aan op het eiland van Aeolus, de god der winden, bij wie ze een maand te gast zijn. Bij het vertrek krijgt Odysseus een zak mee, waarin de ongunstige winden zitten opgesloten. Wanneer ze Ithaka al in zicht hebben, maken de makkers van Odysseus’, wanneer hij slaapt, de zak open, in de veronderstelling dat er kostbare schatten inzitten. De losgebroken winden drijven hen terug naar Aeolus, die hen dit keer niet meer wil helpen. Dan komen ze in Laestrygonië bij de reuzen kannibalen terecht, die de vloot van Odysseus vernielen met rotsblokken en de mannen doden. Alleen Odysseus weet met zijn schip en bemanning te ontkomen. Daarna bereikt hij het eiland van de tovenares Kirke, die de helft van zijn mannen (21) in zwijnen verandert. Door een toverkruid dat hij van Hermes had gekregen, is hij immuun tegen de toverkunsten van Kirke en hij trotseert de godin en weet te bereiken dat zij zijn makkers weer terugtovert. Een jaar lang leiden ze een aangenaam leven op het sprookjeseiland, totdat hun verlangen naar huis weer naar boven komt. Tot zijn grote teleurstelling deelt Kirke hem nog mee dat hij eerst naar het Dodeneiland moet varen om de schim van de waarzegger Teiresias te raadplegen over wat hem nog te wachten stond. Aan de grens van de onderwereld voert Odysseus de aanwijzingen die Kirke hem gegeven heeft om de doden op te roepen. De eerste schim die hij tegenkomt is die van zijn jongste makker, Elpenor, die vlak voor het vertrek van Kirke’s eiland van het dak gevallen was. Daarna ontmoet hij de schim van Teiresias, die hem vertelt over de rampspoed van Poseidon die hem nog te wachten staat. Verder vertelt hij hem met nadruk dat hij van de runderen van de zonnegod Helios op het eiland Thrinakia af moet blijven, omdat al zijn mannen anders om zouden komen. Verder verzekert hij hem zijn thuiskomst, maar vertelt hem ook dat als hij daar is, zijn problemen nog niet over zullen zijn, omdat hij eerst met de brutale ‘vrijers’ af zal moeten rekenen. (Op het verzoek van zijn gastheer Alkinoös vertelt Odysseus ook over zijn gesprekken met de overleden helden van de Trojaanse oorlog, Agamemnon, Achilles en Ajax) Dan komen ineens een ontelbare hoeveelheid schimmen op hem af, waarna hij wegvluchtte naar zijn schip en wegvoer. Van het dodeneiland varen ze terug naar het eiland van Kirke om Elpenor te begraven (ze hadden zijn overlijden niet opgemerkt). Kirke vertelt Odysseus dan over de gevaren die hem nog te wachten staan; de sirenen, de Skylla, de Charybdis en de runderen van Helios. Odysseus gaat op weg en komt als eerste de sirenen tegen. Al op een afstand stopt hij de oren van zijn makkers dicht, zoals Kirke hem had aangeraden. Zichzelf laat hij vastbinden aan de mast, zodat hij niet aan het verleidelijk gezang van de sirenen toe zou kunnen geven. Dan varen ze langs de sirenen, vrouwelijke wezens die met hun mooi gezang en gevlei alle zeelieden naar zich toe lokten, waar ze vervolgens hun ondergang zouden vinden. Maar de bemanning van Odysseus was immuun voor het gezang (omdat hun oren dicht zaten) en op Odysseus verzoeken om hem los te maken, bonden ze hem nog steviger vast. Vervolgens wisten ze ook aan de Charybdis, een gevaarlijke draaikolk te ontsnappen door er ver vanaf te gaan varen, maar aan de overkant hiervan was de Skylla, een zeskoppig monster dat zes leden van de bemanning greep en verslond. Daarna kwamen ze op het eiland Thrinakia aan, waar Odysseus’ makkers, ondanks zijn talloze waarschuwingen, enkele runderen van Helios, de zonnegod, slachtten. De straf van Helios bleef niet uit; in een hevige storm wist alleen Odysseus zichzelf op een stuk wrakhout te redden en na negen dagen bereikte hij Kalypso, die hem dus zeven jaar bij zich hield. Na dit alles verteld te hebben, verbleef Odysseus nog één dag in het paleis van Alkinoös en dan brengen de Phaeaken hem op hun ‘wonderschip’ in één enkele nacht naar Ithaka (nadat ze hem de nodige kostbaarheden hebben geschonken). Zij leggen Odysseus, die in een diepe slaap is gedompeld, op de oever neer, brengen zijn geschenken aan wal en gaan weer naar huis. Als Odysseus dan weer wakker wordt, herkent hij zijn vaderland niet, maar Athene laat de nevel dan optrekken, die zij rondom hem had verspreid, en vol vreugde kust hij dan de aarde. Zij helpt hem bij het verbergen van de kostbaarheden in een nimfengrot en overlegt met hem hoe zij de vrijers onschadelijk kan maken. Allereerst moet hij onherkenbaar zijn en daarom verandert Athene hem in een oude bedelaar. Odysseus vertrekt dan Eumaios, die nog steeds trouw waakt over de zwijnen van zijn nu al 20 jaar afwezige meester. Hij ontvangt de bedelaar gastvrij en klaagt over de toestanden in het paleis. Hij heeft zelf de hoop al opgegeven om zijn meester nog ooit terug te zien. Athene is dan inmiddels in Sparta aan Telemachos verschenen en voert hem veilig door de hinderlagen van de vrijers terug naar Ithaka. Daarna gaat hij naar de hut van Eumaios, waar hij ook hartelijk wordt ontvangen en kennis maakt met diens gast, de bedelaar. Als de zwijnenhoeder zich dan naar de stad haast om Penelope te vertellen dat haar zoon weer veilig thuis is, zorgt Athene ervoor dat vader en zoon elkaar herkennen. Daarna bespreken vader en zoon een plan om de vrijers te doden. Deze vrijers zijn teleurgesteld vanwege hun mislukte poging om Telemachos te doden, maar beramen alweer nieuwe plannen. Odysseus blijft vermomd als een oude man zijn plannen uitwerken. Penelope heeft ondertussen voorgesteld dat er een wedstrijd komt. Degene die erin slaagt de boog van Odysseus te spannen en door 12 ogen van bijlen te schieten, die wint. Niemand lukt het en de volgende dag, als Odysseus als oude man mee wil doen, wijst iedereen hem af. Maar als hij dan toch schiet, lukt het hem wel. Hij schiet alle vrijers neer met pijl en boog en vermoord daarna de rest me de wapens die Telemachos heeft gebracht. De lijken worden opgeruimd en het huis wordt gezuiverd met zwaveldamp. Penelope, Odysseus en Telemachos zijn weer bij elkaar. Onderzoek van de verhaaltechniek De schrijfstijl: Bij het vak Grieks hebben we grote stukken van de “Odyssee” moeten vertalen en daarin is de schrijfstijl heel goed te zien. Ook in de vertaling is dit te merken. Homeros gebruikt heel veel bijzinnen en bijvoeglijke naamwoorden in zijn teksten. In het Grieks noemen we versieringen van namen en van veel voorkomende woorden “Epitheton Ornans ”. Enkele voorbeelden die vaak voorkomen zijn: - De verstandige Odysseus - De blauwogige Athene - De ongelukkige Odysseus - De verstandige Telemachos

Ook worden er veel metaforen gebruikt. Deze metaforen zijn nu nog bekend als Homerische vergelijkingen; vergelijkingen die meerdere regels beslaan. Dit lijkt erg vervelend om te lezen, maar als je er eenmaal aan gewend bent, valt het reuze mee en kun je de lange bijzinnen, “Epitheta ornans” en de metaforen wel waarderen. De ruimte (plaats en tijd): De verhalen in deze scriptie gaan allemaal over reizen. Het is dus meest waarschijnlijk dat de hoofdpersonages, die de reizen ondernemen, niet op één plek blijven. “Odyssee” speelt zich af op onze aarde, waar Odysseus over rondzwerft, na de oorlog met Troje. Over zijn reis naar huis doet hij 10 jaar. Odysseus ziet velen eilanden en veel zee voordat hij uiteindelijk zijn thuisland, Ithaka, weer terugziet. De verhaalfiguren: Odysseus: De hoofdpersoon van het verhaal. De titel is ook naar hem vernoemd. Hij wil na de oorlog met Troje naar huis, naar Ithaka. Maar de goden belemmeren dit. Na vele avonturen en veel verdriet, mag hij eindelijk naar huis, waar hij alsnog vele rampen aantreft. Maar uiteindelijk komt alles goed. Hij ontwikkelt niet echt in de loop van het verhaal. Hij is altijd wijs en verstandig. De godin Athene staat hem bij in al zijn lief en leed. Telemachos: De zoon van Odysseus. Hij treurt om zijn vader en gaat zelf op reis, weg van Ithaka, om meer over zijn vader te weten te komen. Ook hij wordt beschermd door de godin Athene. Hij keert veilig terug en is te weten gekomen na zijn reizen dat zijn vader binnenkort weer thuis komt. Hij verslaat samen met zijn vader de vrijers die in het paleis van zijn vader zijn bezit verbrassen. Penelope: Zij is de vrouw van Odysseus. Nadat haar man is vertrokken om tegen de Trojanen te vechten zijn er mannen in het land, die niet meer geloven in de terugkeer van Odysseus. Deze willen met Penelope trouwen. Penelope doet er daadwerkelijk alles aan om maar niet te hoeven trouwen. Uiteindelijk, na 10 jaar, keert Odysseus terug en is ze al die tijd trouw gebleven aan haar man. Athene: De godin die door het verhaal heen Odysseus en Telemachos beschermt en helpt. Zij is de godin die pleitte voor de vrijlating van Odysseus van het eiland van Kalypso. Poseidon: De god van de zee. Hij wil dat Odysseus nooit meer thuis komt, omdat Odysseus zijn zoon, de cycloop Polyfemos, blind heeft gemaakt. Hij doet alles wat hij kan om Odysseus maar langer van huis te houden. De situaties: De vertelwijze: Op zoek naar de thematiek
De hoofdgedachte van “Odyssee” is de terugkeer van Odysseus naar Ithaka. Het thema is dus reizen.De tekstgedeelten die typerend zijn voor het thema zijn de vooral de uitvoerige beschrijvingen van de omgevingen waarin de hoofdpersoon, Odysseus, terechtkomt. Er is niet echt een verband tussen de titel (“Odyssee”) en het thema (reizen). De titel verwijst naar de hoofdpersoon, die de reis maakt. Plaats in de literatuurgeschiedenis Op de vraag wanneer het werk voor het eerst is gepubliceerd is, is niet echt een goed antwoord te geven, de originele tekst is voor het eerst opgeschreven in de 8ste/7e eeuw v. Chr. er is niet echt sprake van publiceren. De schrijver is onbekend. Alles is toegewezen aan de dichter Homeros. “Odyssee” komt uit de klassieke oudheid en is een onderdeel van de orale poëzie. Dit werk is erg typerend voor Homeros. Hij heeft namelijk ook het verhaal “Ilias” gedicht en vele andere werken. De verhalen van Homeros gaan bijna allemaal over de Grieken. Het is vrij logisch dat dit werk ook typerend is voor de klassieke oudheid, want in de klassieke oudheid gaat het veelal over de Grieken en Romeinen.
§4: Beoordeling Er zijn vele verhaalelementen die mij aanspreken in dit boek. Allereerst te beginnen met de elementen die ik erg spannend vond. Door het verhaal heen zijn alle spannende situaties erg opbouwend verteld. Er wordt niet veel van de sluier opgelicht, totdat het moment daar is. Ook zijn er vele emotionele momenten in het verhaal. Bijvoorbeeld als Odysseus bij het schimmenrijk is om Teiresias te ondervragen. Overal komen er schimmen op hem af en dan ineens is daar de schim van zijn makker. De reactie van Odysseus op dit alles wordt zo goed beschreven dat je helemaal in het verhaal wordt getrokken, je leeft met hem mee. Het contrast van Odysseus aan de ene kant (levend) en alle schimmen aan de andere kant (dood) geeft nog meer nadruk op alle emoties. De passage die mij het meest aansprak in dit boek, was de passage waarbij Odysseus met zijn schip langs de sirenen moet varen en vervolgens langs de Skylla, de Chiribdis en als laatste de runderen van Helios. Dit is zo goed beschreven, dat ik me helemaal kon voorstellen hoe het eruit zag en hoe eng en chaotisch het was bij het zeemonster Skylla. Er waren niet echt verhaalelementen die een negatieve werking hadden in het verhaal. Het thema van het boek heeft mij wel een beetje aan het denken gezet; stel nou dat je zover van je thuisland bent en van je geliefde, dat zou vreselijk zijn. Hierdoor kon ik mij nog beter inleven in het verhaal. Het taalgebruik was in het begin wel vervelend, maar na een aantal bladzijden was ik er aan gewend. Het geeft eigenlijk wel iets moois aan het verhaal, al die bijzinnen enz. Al met al vind ik dit verhaal echt een prachtig verhaal. Ik zou dit boek zeker aan andere mensen aanraden, omdat het veel soorten elementen bevat: spanning, avontuur, liefde… Het is lekker even ontsnappen aan de werkelijkheid.