I Zakelijke gegevens
Samuel Beckett, En attendant Godot
Den Haag, 1983 (1952-1), 87 blz.
Absurdistisch toneel
II Eerste reactie
Keuze
Mijn lerares Engels heeft Waiting for Godot tijdens een literatuurles Engels genoemd. Het leek me interessant om een boek te lezen waar feitelijk niets in gebeurd, ik was wel benieuwd hoe ik zo’n boek zou ervaren. Ik heb het toen niet voor Engels gelezen, omdat ik dacht dat het heel saai zou zijn. Toen een vriendin mij enkele weken geleden echter vertelde dat ze En attendant Godot had gelezen en het een heel leuk boek vond, werd ik wel nieuwsgierig, en ben ik het toch maar gaan lezen.
Eerste reactie
Hoewel er niets gebeurt, is En attendant Godot wel een boeiend boek. Er zit veel humor in, daarom is het leuk om te lezen. Alleen weet je aan het eind niet wat je er nu mee moet, het boek laat je met een vreemd gevoel achter.
Het toneelstuk was zelfs in het Frans goed te begrijpen. Ik had een uitgave met woordenlijst erbij, dus de taal was geen probleem. Bovendien zijn de zinnen allemaal heel kort, niet echt moeilijk.
III Verdieping
Samenvatting
Terwijl Estragon en Vladimir onder een boom op Godot wachten, praten ze. Maar hun gesprekken gaan eigenlijk nergens over. De personages weten niets zeker, ze hebben geen zekerheid van tijd (ze weten niet wat voor dag het is), plaats (ze weten niet meer waar ze zijn, alle plaatsen lijken in hun ogen op elkaar) en de reden waarom ze daar zitten. De onzekerheid neemt toe naarmate het verhaal vordert. Uiteindelijk blijken ze niet eens te weten wie Godot nu eigenlijk is. Even denken ze er nog over om zichzelf op te hangen aan de boom, maar dat doen ze toch maar niet. Na verloop van tijd arriveren twee merkwaardige personen, Pozzo en zijn slaaf Lucky, die hij aan een touw meevoert. Estragon en Vladimir denken aanvankelijk dat Pozzo Godot is, maar dat blijkt niet zo te zijn. Pozzo vertelt dat hij Lucky wil wegjagen, maar eigenlijk ook doden. Hij geeft Lucky de opdracht om hardop te gaan denken, wat die vervolgens ook gaat doen. Een onlogisch, onsamenhangend geheel van zinnen, woorden en losse klanken zonder interpunctie volgt. De drie andere mannen brengen hem tot zwijgen door zijn hoed af te rukken. Hierna gaan Lucky en Pozzo weer weg. Dan komt een jongen langs, een boodschapper van Godot, die vertelt dat Godot vandaag niet meer komt. Estragon en Vladimir zeggen dat ze weggaan, maar blijven toch waar ze zijn om op Godot te wachten.
De tweede akte speelt zich af op dezelfde plaats, een dag later. De dag is min of meer een herhaling van de vorige, de dialogen gaan door en sommige zijn hetzelfde. Ook Pozzo en Lucky komen weer langs. Pozzo herkent Estragon en Vladimir niet meer en weet ook niet meer wat hij gisteren heeft gezegd en gedaan. Ook de jongen komt weer langs, met precies dezelfde mededeling als de voorgaande dag. Weer besluiten Estragon en Vladimir weg te gaan en weer doen ze dit vervolgens niet.
Verhaaltechniek
Ruimte: Het verhaal speelt constant op dezelfde plek: op een landweg bij een boom. Het verhaal is chronologisch opgebouwd en beslaat twee dagen, maar eigenlijk zou het verhaal ook twaalf dagen of zelfs een heel leven kunnen bevatten.
Verhaalfiguren: Hoofdpersonen zijn Vladimir en Estragon, die op Godot wachten. Vladimir lijkt van de twee het meest te weten, hij is dan ook degene die de ander steeds laat herinneren dat ze op Godot wachten. De mannen zijn al heel hun leven, misschien wachten ze al wel heel hun leven op Godot. Andere personages zijn Pozzo en zijn slaaf Lucky, en de Garçon.
Stijl: De zinnen zijn heel kort, het stuk is in spreektaal geschreven. In het verhaal zit veel humor. Een voorbeeld:
Estragon: Pourqoui ne dépose-t-il-pas ses bagages ?
Pozzo: Mais ça m’étonnerait.
Vladimir: On vous pose une question.
P. (ravi): Une question ? Qui ? Laquelle ? (Silence) Tou à l’heure vous me disiez Monsieur, en tremblant. Maintenant vous me posez des questions. Ça va mal finir.
V. (à E.): Je crois qu’il t’écoute.
E.: (qui s’est remis à tourner autour de Lucky): Quoi?
V.: Tu peux lui demander maintenant. Il est alerté.
E.: Lui demander quoi?
V.: Pourquoi il ne dépose pas ses bagages.
E.: Je me le demande.
V.: Mais demande-lui, voyons. (blz. 31)
In het verhaal komen ook veel herhalingen voor. Het meest herhaald wordt de volgende passage:
Estragon: Allons-nous-en.
Vladimir : On ne peut pas.
Estragon: Pourqoui?
Vladimir: On attend Godot
Estragon : C’est vrai.
Vertelperspectief: Het verhaal is eigenlijk een toneelstuk, de lezer leest dus wat de personages zeggen. In sommige toneelstukken is het zo dat de acteurs ook hun gedachten zeggen tegen het publiek, in En attendant Godot is dat niet het geval.
Situaties: Alle situaties herhalen zich. Niets gebeurt, niemand komt en niemand gaat.
Vladimir en Estragon wachten op Godot, en praten tijdens het wachten. Dat is alles, oorzaak en gevolg bestaan niet.
Thematiek
Het thema is de eenzaamheid en het wachten op bevrijding. De bevrijding moet gebracht worden door Godot, van wie verwacht wordt dat hij hun zal verlossen uit het lijden van het zinloze, inhoudsloze bestaan. Godot komt echter niet. De mannen zeggen veel tegen elkaar, maar hebben elkaar eigenlijk niets te zeggen. Dit geeft duidelijk de leegte en zinloosheid aan.
De personages weten niets zeker, ze hebben geen zekerheid van tijd, plaats en de reden dat ze daar zitten. Een bekende uitspraak van Beckett is dan ook "I do not know what I am doing, who I am, where I am, if I am." De onzekerheid neemt toe naarmate het verhaal vordert. Uiteindelijk blijken ze niet eens te weten wie Godot nou eigenlijk is. Godot zou God kunnen zijn, zeker gezien de religieuze opmerkingen die door het verhaal heen genoemd worden: verdoemenis, Kaïn en Abel, de bijbel, verwijzingen naar bijbelverhalen, naar de kruisiging van Christus, naar schuld en straf. Beckett zelf wijst echter een religieuze interpretatie van het stuk af. Eigenlijk doet het er ook niet echt toe wie Godot is. Een uittrekselboek zegt hierover: "His precise nature is unimportant (…) speculations are irrelevant. The play is not about Godot but about the waiting for him. It is about the life on earth, not about the hereafter."
Literatuurgeschiedenis
Samuel Beckett (1906) is geboren in Ierland en verhuisde later naar Frankrijk. In 1969 ontving hij de Nobelprijs voor literatuur. Hij heeft o.a. Murphy, Malone meurt, Oh les beaux jours en En attendant Godot geschreven. Met dit laatste werk is hij doorgebroken bij het grote publiek.
Beckett is, net als Ionesco en Genet, een vertegenwoordiger van het absurdistisch theater. Het absurdistisch toneel ontstaat na de Tweede Wereldoorlog. Veel mensen waren door de oorlog overtuigd geraakt van de zinloosheid van het bestaan. Het absurde toneel komt niet met perspectieven; het toont slechts de zinloosheid van het leven. De absurde wereld is een wereld die niet uitstijgt boven de alledaagse gebeurtenissen en handelingen. Het is een abstracte wereld waarin niets gebeurt, een wereld zonder God, zonder idealisme en zonder een idee van vooruitgang. Er is geen moraal.
De verhaalfiguren proberen met zinloze rituelen hun bestaan nog enige vorm te geven, en zijn geobsedeerd door de dood. De Engelse uitgave, Waiting for Godot, zegt in de inleiding: "(…)met personages die niet leven maar vegeteren(…)". Vaak zijn de figuren onderling inwisselbaar. In En attendant Godot wordt hierover gezegd:
E. : D’essayer avec d’autres noms, l’un après l’autre. Ça passeriat le temps. On finirait bien par tomber sur le bon.
V.: Je te dis qu’il s’appelle Pozzo.
E. C’est ce que nous allons voir. Voyons. (Il réfléchit.) Abel! Abel!
P.: A moi!
E.: Tu vois!
V.: Je commence à en avoir assez de ce motif.
E. : Peut-être que l’autre s’appelle Caïn. (Il appelle.) Caïn! Caïn !
P.: A moi!
E. C’est toute l’humanité. (blz. 79)
De taal is mislukt als communicatiemiddel: de personen praten voortdurend langs elkaar heen. Wat de personages zeggen is niet een uitdrukking van hun persoonlijkheid, zoals in de meeste verhalen wel het geval is. In de taal is verder de stilte van belang. In de inleiding van het boek wordt hierover geschreven: "Een tekst waarin stilten enorm belangrijk zijn en die men moet lezen als een partituur van Bach." Kenmerkend voor het absurdistisch theater is dat de absurditeit van de inhoud terugkomt en wordt weerspiegeld in de vorm: de gebeurtenissen hangen niet met elkaar samen, het verhaal heeft geen plot, de personages zitten gevangen in een zich eindeloos herhalende toestand.
Het absurdistisch theater is in dezelfde tijd ontstaan als het existentialisme. Beide stromingen draaien om de zinloosheid van het menselijk bestaan. Toch zijn er ook verschillen. Het belangrijkste verschil is het taalgebruik. Sartre en Camus uiten hun ideeën op een traditioneel literaire manier, Beckett zoekt echter naar nieuwe uitdrukkingsvormen. Hij probeert de vorm net zo weer te geven als de inhoud. Een ander verschil is de vrijheidsopvatting. Volgens het existentialisme is de mens gedoemd tot vrijheid, hij moet zijn eigen keuzes maken. In En attendant Godot maken Vladimir en Estragon wel keuzes, maar doen niets met die keuzes. Iedere keer besluiten ze bijvoorbeeld weer dat ze weggaan, maar ze blijven toch steeds weer zitten.
IV Beoordeling
Alweer zo’n pessimistisch verhaal, net als Les particules elementaires… ik word niet echt vrolijk van mijn Franse literatuurlijst. Maar ik leer er wel veel van, ik ga over de boeken nadenken. Het interessante van dit boek vond ik de zinloosheid van alles. Als mens wil je dat handelingen ergens toe leiden, dat er iets gebeurt en er vooruitgang is. In dit verhaal ontbreekt dat, dat vond ik wel fascinerend. Het verhaal is echter helemaal niet saai. Dit heeft de auteur bereikt door humor toe te passen. Na een tijdje begon ik het wel beu te worden, al die herhalingen. Ik bedacht me dat Beckett ook makkelijk een boek van 300 pagina’s had kunnen schrijven met exact dezelfde inhoud, met steeds een variatie op de vorige dag.
V Bronnenlijst
Samuel Beckett, En attendant Godot
Samuel Beckett, Waiting for Godot
Encyclopedie van de wereldliteratuur
Stencils uittrekselboek
Aantekeningen Frans
scholieren.com
nytimes.com
REACTIES
1 seconde geleden