1. Zakelijke gegevens.
Auteur:
Pauline Slot
Titel:
Zuiderkruis, De Arbeidspers, Amsterdam-Antwerpen 1999 (jaar van eerste uitgave 1999)
Genre:
Roman. Het is een lang verhaal waarin veel gebeurt. Alle daden en gedachten van de hoofdpersonen worden goed beschreven. Je zou het een psychologische roman kunnen noemen. Het verhaal is eigenlijk een uitbeelding van de uitingen en werkingen van de menselijke geest.
Het boek heeft twee motto’s:
…to want and to want, and not to have…
Virginia Woolf, To the lighthouse.
And the end of all our exploring
Will be to arrive where we started
And know the place for the first time
T.S. Eliot, ‘Little Gidding’
Met deze motto’s geeft de Pauline Slot aan dat het leven in cirkels lijkt te verlopen. Ondanks dat je veel nieuwe dingen ontdekt, zijn er veel herhalingen. Al je ergens aan begint, kom je aan het einde weer bij het beginpunt uit, maar je hebt het idee dat het weer een nieuw begin is.
Dat gebeurt ook bij Emma’s reis. Ze maakt de reis naar Australië om erachter te komen of Floor uit vrije wil is verdronken en om meer inzicht in Floor en zichzelf te krijgen, maar ze komt zonder verklaring van de dood weer terug bij het beginpunt. Het oude huis van Floor, waar ze nu zelf woont.
Pauline Slot heeft het boek geschreven voor haar vriendin Beverly. Op de eerste pagina van het boek staat: Voor Beverly.
Ze vergelijkt haar vriendschap met Beverly met die van Floor in Emma in Zuiderkruis.
2. Eerste reactie:
Keuze:
Ik heb dit boek gekozen, omdat de korte inhoud op de achterkant mij wel aansprak. De tekst maakte zowel een spannende als dramatische indruk. Het onderwerp sprak mij ook aan: de waarde van vriendschap. Vriendschap vind ik erg belangrijk. Ook de mysterieuze omslag leidde me tot het lezen van dit boek.
Inhoud:
Ingewikkeld, dat was eigenlijk mijn eerste echte reactie. Het boek verspringt heel erg in de tijd, waardoor je nogal snel in de war raakt. Alle raadsel voor mij waren wel opgelost aan het eind. Ondanks de ingewikkeldheid vond ik het een goed en mooi boek. Je leest hoe een hele hechte vriendschap tussen twee mensen ontstaat en welke problemen er tussen hen zich voordoen. Ik vond dat heel mooi en herkende er ook dingen in. Je leert ook de gevoelens en gedachten van de ik-verteller Emma kennen, waardoor je je in het verhaal gaat inleven. Verder vond ik het ook leuk dat je zoveel van het werelddeel Australië leert kennen, want daar wist ik nog niet zoveel van. De hechte vriendschap tussen Floor en Emma komt tot een einde wanneer Floor verdrinkt in Australië. Zij was daar een jaar op vakantie. Emma volgt dan precies dezelfde route die Floor in Australië twee jaar geleden maakte om te ontdekken waarom ze is verdronken.
3. Verdieping:
a. Samenvatting:
De verteller van het verhaal is Emma Schager. Emma is een jaar gelden haar beste vriendin Floor verloren. Floor is tijdens haar reis door Australië, Nieuw-Zeeland en de Fiji-eilanden verdronken. Emma denkt dat Floor is weggegaan met de bedoeling nooit meer terug te komen. Ze probeert hierachter te komen door de reis van Floor aan de hand van haar reisbrieven en notitieboekje na te doen. Emma erft het hypotheek vrije huis van Floor. Ze trekt in dit huis nadat haar relatie met Paul over is, dat is op het moment dat Floor nog in Australië is. Ze blijft er na Floors dood gewoon wonen, terwijl het niet haar eigen huis wil worden.
Emma en Floor hebben elkaar in het studentenhuis “de Poort” ontmoet. Ze hadden een kamer naast elkaar. Nadat Floor is afgestudeerd voor haar studie kunstgeschiedenis krijgt ze een baan als coördinator bij de studierichting Kunstmanagement. Op deze manier probeert ze universitair docent te worden. Maar dat lukt niet. Ze heeft te weinig ervaring, omdat ze zovel vrij neemt om te kunnen reizen. Floor is een grote reisliefhebber. Op een zeker moment neemt ze ontslag. Ze wil schilder worden en gaat naar de kunstacademie
Als Emma en Floor samen op vakantie zijn ontmoeten ze Julia. Floor en Julia trouwen krijgen een relatie en trouwen. Julia krijgt lymfeklierkanker en ze overleeft de derde chemokuur niet. Floor en ook Emma hebben Julia tot het laatst gesteund. Na de dood van Julia is Floor werkloos, want ze is ook gestopt met de kunstacademie. Ze komt via haar broer Joost aan een baantje als suppoost in een museum.
Emma start haar reis net als Floor in Perth. Ze reist langs Albany, Stirling Range, Euda, Port Augusta en Alice Springs. Precies zoals Floor heeft gedaan. Ze wijkt alleen van Floors reisdagboek af door de Ayers Rock te beklimmen en op de top te overnachten. Floor heeft deze beklimming vanwege hoogtevrees niet gedaan.
Emma probeert tijdens haar reis met mensen in contact te komen die Floor ook ontmoet heeft. Zo krijgt ze nog meer duidelijkheid over Floor. In Melbourne zoekt ze Floors oom en tante op. Van hen hoort ze dat Floor ook nog een jonger zusje Judy heeft gehad. Zij is 35 jaar geleden bij een verkeersongeluk om het leven gekomen. Dit heeft veel impact gehad op de situatie binnen Floors familie. Haar moeder schijnt heel erg veranderd te zijn en Floor en haar broer Jan waren vroeger onafscheidelijk, terwijl Emma het tegenovergestelde idee had.
Emma heeft ook nog een korte relatie gehad met Jan. Dit heeft ze tot op de dag van Jans huwelijk (met een andere vrouw) voor Floor verzwegen. Floor bleek het al lang geweten te hebben. Emma kreeg daardoor de indruk dat Floor meer van haar wist dan zij van Floor. Vanuit Sydney gaat Emma net als Floor naar Nieuw-Zeeland . Ook daar ontmoet ze veel mensen die Floor gezien of gesproken hebben. Annemarie, een vroegere schoolvriendin van Floor, verteld haar meer over de dood van Judy. Ze ontmoet ook Ellen, een andere goede vriendin van Floor (en Emma) die kunstenares is. Emma heeft ooit een beeld van Ellen voor Floor gekocht. Het beeld was in de loop der jaren veel waard geworden. Floor besloot met toestemming van Emma en Ellen het beeld te verkopen zodat ze van het geld een jaar naar Australië kon gaan.
Vanuit Nieuw-Zeeland gaat ze naar de Fiji-eilanden, naar het kleine eilandje Tavewa. Ze blijft daar net als Floor twee maanden. Op het eiland leert ze Michael, een Duitse schilder, kennen. Michael stelt haar op de hoogte van de laatste twee weken van het leven van Floor. Hij is ook degene die de laatste brieven van Floor aan haar familie en vrienden in Berlijn op de post heeft gedaan. Michael werkt vier maanden in Duitsland en is de rest van het jaar op Tavewa.
Emma gaat samen met Michael duiken. Op dat moment beseft ze door de druk van het water, dat Floor misschien niet zelf voor de dood heeft gekozen, maar door een ongeluk is verdronken. Ze heeft vrede met deze gedachte en vertrekt op de sterfdag van Floor weer naar huis.
b. Onderzoek van de verhaaltechniek:
Schrijfstijl:
Het verhaal is geschreven in alledaags Nederlands. Het is helder en vrij eenvoudig.
Het viel mij wel op dat ze alles heel gedetailleerd beschrijft, waardoor je een beetje afdwaalt van de hoofdlijn van het verhaal. Ze maakt gebruik veel van beeldspraak en vergelijkingen.
Blz. 63: “Hoewel ik zeker wist dat ze mij had gehoord, was alleen haar mededeling uitgangspunt voor het gesprek dat volgde. Net zoals je tijdens een boswandeling zomaar een richting in slaat, zonder ooit terug te keren naar de splitsing om ook het andere pad te proberen, zo verwijderden wij ons van mijn vraag.”
De structuur van het verhaal komt tot stand door het reisverslag. Dit verslag is chronologisch. Emma begint aan de reis en na vele ontmoetingen, en gebeurtenissen komt er weer een eind aan. Alles wordt van voor naar achter verteld. De reis roept bij Emma veel herinneringen op. Je leert door middel van flash backs die geschiedenis van Floor en Emma kennen. Er is een gelaagdheid in het boek. *** betekent dat je in een andere tijdlaag terechtkomt.
De ruimte: (plaats en tijd)
Plaats:
Het verhaal, de reis van Emma speelt zich af in Australië., Nieuw-Zeeland en op de Fiji-eilanden. Emma volgt exact de reis van Floor aan de hand van brieven en haar reisdagboek. Dit zijn de belangrijkste plaatsen die Emma bezoekt.
Adelaide: Ze ontmoet in deze plaats Henry. Henry heeft Floor ook gesproken. Zij bewonderde haar houding. Ze ging volgens haar zo zorgeloos door het leven. Ze vocht voor wat ze wilde en liet alles over zich heen komen. Henry heeft opgeschreven wat Floor een jaar terug tegen haar heeft gezegd:
Blz. 96: “ Ik wil zijn als een net met steeds wijdere mazen, zodat het water vrijelijk door mij heen kan stromen. Ik hoef niet te vangen, niets vast te houden.”
Henry en Emma komen tot de conclusie dat de dood van Floor precies bij haar leven past:
Blz. 96: “Als volwassene moet je vechten voor wat je wilt, als je dat niet doet kun je het vergeten in de maatschappij. Je komt er niet met leven voor het moment. Misschien wilde Floor die strijd niet meer aangaan, zei ik. Dat is haar goed recht, antwoordde Henry. Maar het betekent dat je roerloos in het leven staat. Het feit dat Floor door een verkeersongeluk om het leven is gekomen is in dat verband symbolisch”.
Emma lijkt in Adelaide iets dichter tot de ontknoping van de dood van Floor te komen.
Melbourne:
In Melbourne ontmoet Emma de oom en tante van Floor. Zij vertellen haar meer over de jeugd van Floor. Hoe de familie is veranderd na de dood van Judy. Hoe de relaties tussen de familieleden waren. Judy was de oogappel van haar moeder. Floor en haar broers kregen veel minder aandacht. Na de dood van Judy veranderde daar niet veel aan. Floor vertelde nooit veel over haar familie, na het bezoek aan Melbourne werd dit voor Emma iets duidelijker. Blijkbaar had Floor niet veel behoefte aan familiebezoekjes.
Blz. 109: “Die avond las ik in mijn kamer opnieuw de brief die Floor op weg naar Melbourne schreef, en die ze bij haar oom en tante afmaakte zonder meer dan één zin aan hen te wijden”.
Kaikoura, Nieuw-Zeeland:
In Kaikoura ontmoet Emma Ellen. Ze leert hier vooral zichzelf kennen. Hoe haar verhouding met Floor was en hoe Ellen daar tegenaan keek. Ellen was ook een goede vriendin van Emma. Ze was vaak jaloers geweest op Ellen, omdat Floor haar meer vertelde. Emma voelde die jaloezie nu nog steeds.
Blz. 164: “De jaloezie waarvan ik niet afstand had gedaan was meteen weer terug”.
Ellen vertelt haar ook hoeveel zij voor Floor betekende. Dit geeft Emma meer duidelijkheid over haar vriendschap met Floor.
Blz. 165: “Maar jouw vriendschap betekende veel voor haar”.
Tavewa:
Op het eilandje Tavewa leert Emma Michael kennen. Hij vertelt haar over de laatste twee weken van het leven van Floor.
Emma verblijft twee maanden op Tavewa. Als ze met Michael gaat duiken, beseft ze dat de dood van Floor heel goed een ongeluk heeft kunnen zijn. De druk van het water was zo benauwend en ze kon zich hoef voorstellen dat je zonder er erg in te hebben verdrinkt.
Blz. 196: “Zolang was ik beheerst door de vrees dat Floor haar dood zelf had gekozen. Nu voelde ik voor het eerst hoop. Hoop dat dit niet zo was”.
De plaatsen zijn belangrijk door de personen die Emma ontmoet. De herinneringen van Emma, de flashbacks, spelen zich vooral in Nederland af. De plaats wordt niet genoemd.
Emma en Floor ontmoeten elkaar in studentenhuis “de Poort”. Ze hebben daar een kamer naast elkaar.
Blz. 47: “Ik zag Floor voor het eerst op de avond van vijf december in de gang van een voormalig klooster. Het gebouw was ook al een inrichting voor verstandelijke gehandicapten geweest en werd na die tijd nog studentenhuis en asielzoekerscentrum. Floor en ik woonden er als studenten.”
Floor verhuist op een gegeven moment naar een kamer in de stad, om de laatste drie maanden van haar studie af te ronden.
Blz. 62: “Omdat ze nog drie maanden nodig had om haar studie af te ronden, zocht Floor een kamer in de stad.”
Ik begrijp hier uit dat “de Poort” niet in de stad ligt.
“De Poort” is een belangrijke plaats, omdat daar de vriendschap tussen Emma en Floor ontstaat. Emma en Floor gaan samen op vakantie naar Ierland, waar ze Julia ontmoeten. Zij wordt later de partner van Floor.
Blz. 72: “Door de hardnekkigheid van mijn opgewektheid op de heenreis wist ik al dat onze reis was mislukt voordat we zelfs maar in Ierland waren aangekomen”.
Julia wordt een heel belangrijk deel van het leven van Floor. De vriendschap van Emma en Floor verwaterd niet door Julia.
Blz. 122: “…, omdat ik wist dat ook Floor en ik een eenheid vormden waaraan welke toevoeging iets wezenlijks veranderde.
Het restaurant “De Klokpoort” is ook een belangrijke plaats. Emma en Floor hebben er een traditie van gemaakt om twee keer per week in dat restaurant te gaan eten. Ze bespraken van alles samen en het deed hen beide goed.
Blz. 123: “Hoewel we ook wel eens naar ander restaurants gingen werd “de Klokpoort” ons vaste adres.
Floor verhuist opnieuw om te gaan samenwonen met Julia. Ze blijven in de stad wonen waar Floor al woonden, een huis aan de Clematislaan.
Blz. 130: “Een lening van Paul, tot stand gekomen door mijn bemiddeling, zorgde ervoor dat Floor en Julia het huis aan de Clematislaan konden kopen.
Dit is ook het huis wat Emma erft na de dood van Floor.
Blz. 43: “Toen niet lang na de begrafenis haar testament werd gelezen, bleek dat ik haar huis erfde”.
Het is een belangrijke plaats. Emma wil het huis van haar zelf maken en niet steeds aan Floor herinnerd worden. Op de één of ander manier wil dat niet lukken. Ze heeft het gevoel dat ze moet leven zoals Floor dat gewild had. Daardoor gaat ze op steeds meer manieren Floors plaats in de maatschappij innemen, terwijl ze eigenlijk gewoon zichzelf wil blijven. Het geërfde huis heeft daar veel invloed op.
Blz. 42: “Het huis dat ik zo gemakkelijk in bezit had genomen toen Floor nog leefde, leek zich na haar dood aan haar terug te willen geven”.
Ze leert Floor ook beter kennen door in haar huis te wonen. Emma ontdekte allerlei kleine dingen die ze nooit had geweten..
Blz. 18: “Ook, Floor, mijn vriendin van vele jaren, leerde ik nog beter kennen door in haar huis te wonen”.
Blz. 18: “De bruikleen van een huis leidt tot onverdiende vertrouwdheid met de bewoner”.
Er is niet echt sprake van een belangenruimte. De ruimte om de personen heen komt niet overeen met de stemming van de personen. Er is één klein fragment dat wel duidt op een belangenruimte. Als Emma en de familie van Floor de overleden Floor op Schiphol opwachten, is de ruimte net zo benauwend als de stemming.
Blz. 30: “De bevolking hing net boven de lantaarnpalen. Als iemand die zich in een brandend gebouw op de grond werpt om de laatste zuurstof in te ademen, dook het vliegtuig naar de strook doorzichtige lucht onder de wolken”.
Tijd:
Het hele verhaal speelt zich af in de tijd dat Emma in Australië is.
Ze vertrekt op de dag af twee jaar nadat Floor was vertrokken.
Blz. 91: Ook vloog ik vanuit Londen en loog ik over de datum, zodat niemand wist dat ik op de dag af twee jaar na Floor vertrok”.
Emma keerde rond de datum van Floors sterfdag terug naar huis.
Blz. 96: “In Nadi zou ik een hotel zoeken, en de volgende dag, Floors sterfdag, zou ik naar het postkantoor lopen, dat achter het stoffige busstation lag”.
Op dit postkantoor post ze haar laatste brieven en vertrekt naar huis.
Emma verblijft 15 maanden in Australië. Door te gaan duiken wordt ze herinnerd aan een beeld van 15 maanden geleden vlak voor haar vertrek naar Australië.
Blz. 195: “Toen kwam het beeld. Het was vlak voor mijn vertrek naar Australië”.
Blz. 196: “Ook 15 maanden later, diep onder de waterspiegel van de Stille Oceaan, voelde ik die ontroering weer”.
Emma komt in de zee tot de gedachte (de ontroering en het beeld) dat Floors dood heel goed een ongeluk heeft kunnen zijn en ze vertrekt naar huis.
De tijd is niet zo belangrijk voor het verhaal. Ik denk dat het wel belangrijk is dat Emma vlak na Floors dood naar Australië vertrekt. Als ze later was gegaan, waren er waarschijnlijk al veel meer sporen uitgewist.
Ik denk dat het verhaal zich in de negentiger jaren afspeelt, gezien de gedraging van de personen. Een eeuw geleden maakte men denk ik nog niet zo veel grote reizen met moderne vliegtuigen. Maar er is geen echte tijdsaanduidingen.
De Verhaalfiguren:
Emma Schager is de hoofdpersoon in het verhaal. Zij is ook degene, die het verhaal vertelt. Ze vertelt niet veel over haar eigen leven. Bijvoorbeeld haar uiterlijk: beroep en familie. Emma Schager is organisatieadviseur . Ze heeft een relatie gehad met Paul, maar kwam erachter dat hij niet de juiste man is. Ze heeft ook een korte relatie gehad met Jan, de broer van Floor. Achteraf gezien had ze, denk ik, met hem willen trouwen in plaats van Paul.
Blz. 197: “Op de dag van de begrafenis hield ik mij voor dat ik niet samen met Paul, maar met Jan was gekomen. Ik zorgde ervoor dat Jan naast mij kwam zitten tijdens de kerkdienst, en gaf hem een plaats in onze volgauto, met het excuus dat Paul zijn oude vriend nodig had. Ik drong erop aan dat Jan die avond bij ons zou eten. Toen Paul uitgeput naar bed was gegaan en Ik Jan uitliet, wist ik van een afscheidszoen een tongzoen te maken”.
Kort na deze avond is Emma bij Paul weggegaan.
Ze heeft in haar persoonlijke leven veel verkeerde gedachten, daar komt ze in Australië achter. Ze beoordeelde de verhouding tussen Floor en Julia een lange tijd verkeerd. Ze voelde zich buitengesloten en in de steek gelaten door Floor. Het was jaloezie.
Blz. 112: “Omdat ik zo teleurgesteld was, wist ik wat ik voor deze dagen had gehoopt: binnengelaten worden in hun kring”.
Later verdwijnt deze jaloezie, deels omdat ze Paul ontmoet en deels omdat ze voelt dat Floor ook haar nodig heeft. Verder heeft ze een hele negatieve kijk op zichzelf na Floors dood.
Ze voelt zich alsof ze Floor verraden heeft, een judas die in haar huis is binnengedrongen door de late betalingen van de huur, het langdurig gebruik van Floors huis, de plaatsing van haar eigen meubels en haar laksheid om een nieuwe woonruimte te vinden.
Blz. 42: “Urenlang wiegde ik nu heen en weer op de maat van twee woorden. Judas. Koekoeksjong. Judas. Koekoeksjong”.
Ze vond Floor altijd beter dan zichzelf en wilde net zo zijn als Floor.
Blz. 62: “Ik heb Floor nooit kunnen bezoeken zonder na afloop niet ontevreden te zijn over mijn eigen huis. Ook toe was ik al een koekoeksjong”.
Emma is voor haar reis ook erg onzeker. Ze is bang dingen fout te doen en dat dat ten koste gaat van haar vriendschap met Floor. Door de reis naar Australië te maken wil ze zich onafhankelijk maken van Floor. Daarbij overwint ze ook haar jaloezie en onzekerheid. Niet alleen die jaloezie op Floor, maar ook op Julia en Ellen. Ook komt ze erachter dat niet zij, maar Floor degene was die zich mislukt voelde. Daarom reisde ze ook veel. Ze kon het niet aan dat familie en vrienden haar zo nauwlettend in de gaten hielden.
Blz. 92: “Niet langer, zo verried deze passage is haar vijfde brief, kon zij het verdragen dat wij haar gadesloegen”.
Bij Emma is er sprake van een round character. Ze leert haar goed kennen door haar gedachten en gevoelens die ze beschrijft. Je ziet Emma in de loop van haar reis ook veranderen. Ze leert zichzelf kennen en overwint haaronzekerheid en jaloezie. Dat komt vooral door haar positieve instelling en doorzettingsvermogen.
Floor Ponsioen is de overleden vriendin van Emma. Het verhaal draait om de vriendschap tussen hen. Je komt in tegenstelling tot Emma veel over Floors afkomst te weten, haar familie, studie, werk en uiterlijk. Floor is een onopvallend geklede vrouw, die op het gebied van haar uiterlijk door de jaren heen weinig veranderingen ondergaat.
Blz. 48: “Floor was altijd onopvallend gekleed, of ze niet gezien wilde worden. In de twintig jaar die ik haar heb gekend hield ze haar steile, kastanjebruine haar op dezelfde lengte”. Floor is een avontuurlijke en kunstzinnige vrouw. Ze hield erg van reizen en had al veel delen van de wereld gezien. Emma komt er na haar dood achter dat ze ook veel reisde om haar dagelijkse leven te ontvluchten, haar familie en vrienden. Floor heeft twee broers: Jan en Joost en één zusje: Judy. Judy is op jonge leeftijd bij een verkeersongeluk om het leven gekomen. Floor heeft ook een korte relatie met Ellen gehad en zij werd later een goede vriendin (ook van Emma).
Floor heeft kunstgeschiedenis gestudeerd en heeft een tijdje als assistent-coördinator op een universiteit gewerkt. Ze besloot daarmee te stoppen om naar de Kunstacademie te gaan. Deze academie heeft ze ook nooit afgemaakt vanwege de ziekte van Julia. Julia leert ze in Ierland kennen en wordt later haar grote liefde.
Je leert Floors gedachten en gevoelens ook kennen door de brieven die ze aan Emma schrijft. Er staan gedeelten van deze brieven letterlijk in het boek. Maar Floor vertelt veel over het landschap en laat weinig los over persoonlijke dingen. Ze is erg gesloten. Emma en Ellen komen in Nieuw-Zeeland ook tot deze conclusie.
Blz 163: “ Ik hou niet van beschrijvingen. Ik zie de dingen liever zelf,’ zei Ellen. ‘Dat heb ik haar ook geschreven.’ ‘Hoe reageerde ze?’ Ellen lachte. ‘Haar brieven werden korter.’ ‘Ach’, zei ik. ‘Nee’, zei Ellen. ‘Wat overbleef was persoonlijk. En daar was ik in geïnteresseerd.’
‘Maar ze was zo gesloten’, zei ik. ‘Hoe vaak ik niet bij toeval ergens achter ben gekomen.”
Bij Floor is ook sprake van een round character. Ze wordt uitgebreid beschreven door Emma, omdat zij terugkijkt op haar vriendschap met Floor. En via haar brieven kom je ook het een en ander over haar te weten. Het is niet zo dat ze gedurende het verhaal verandert, maar dat kan ook niet, want ze is dood.
Situaties:
-Het besluit van Emma om de reis van Floor na te trekken. Ze wil erachter komen of Floors dood daadwerkelijk een ongeluk is geweest. Eigenlijk is ze ook op zoek naar haar eigen identiteit en wat haar vriendschap met Floor voorstelde. Ze kijkt terug op haar vriendschap met Floor.
-Het duiken. Emma ontdekt onder water dat Floors dood heel goed een ongeluk heeft kunnen zijn en geen zelfmoord.
-Terugkeer naar Nederland. Floor komt eigenlijk zonder echte verklaring weer terug bij het beginpunt: Floors huis. Ze heeft wel zichzelf gevonden en de betekenis van haar vriendschap met Floor.
Het verhaal bestaat eigenlijk uit twee delen:
De reis die Emma maakt en de herinneringen uit het verleden. Deze herinneringen zijn als het ware ook een verhaal. Ik heb de terugblikken ook onderverdeeld in verhaalsituaties.
-Ontstaan van een hechte vriendschap tussen Floor en Emma. In het begin is Emma meer geïnteresseerd in Floor dan andersom, maar dat verander in de loop der jaren.
-Julia en Paul komen in het leven van Floor en Emma. Zij gaven de vriendschap een wending. Ze hebben wat minder tijd over voor elkaar en Emma is in het begin jaloers op Julia.
-De dood van Floor. Nu beseft Emma pas hoe afhankelijk ze van Floor was. Ze probeert zich in Australië los te koppelen van Floor.
Vertelwijze:
Zuiderkruis is een ik-verhaal. Er is eigenlijk een dubbel ik-perspectief. Emma is de ik-figuur, die over haar eigen reiservaringen en haar vriendschap met Floor vertelt. Maar als Emma de brieven van Floor leest, ligt het ik-perspectief bij Floor. De brieven van Floor aan Emma staan letterlijk in het boek. Via deze brieven probeert Emma Floors reis letterlijk na te doen.
c. Op zoek naar thematiek
Thema:
Op zoek zijn naar jezelf:
Emma voelde zich zo afhankelijk van Floor, dat ze zichzelf wilde bevrijden. Zelfs de denkwijze van Floor overeenkomt met haar eigen gedachten. De beschrijvingen die Floor geeft van plaatsen zijn gelijk aan de beschrijvingen die Emma geeft. Ook heeft Emma het gevoel dat ze Floors plaats inneemt. Floors ouders beschouwen Emma als een soort plaatsvervanger van hun dochter. Jan maakt het haar duidelijk en op dat moment besluit ze om naar Australië te gaan.
Blz. 46: “Maar kijk eens wat ze ervoor in de plaats hebben gekregen, want vierde Floor ooit kerst en oud en nieuw met ons? Mijn ouders kunnen tevreden zijn. Ze hebben geen slechte ruil gedaan.’ ‘Godverdomme Jan’, zei ik. Op dat moment besloot ik naar Australië te gaan.”
Kleine subthema’s zijn schuldgevoel, vriendschap en jaloezie.
Schuldgevoel, doordat Emma het idee heeft dat ze Floors reis financieel gesteund heeft door haar het beeld te geven.
Blz. 34: “Ik zei niets, maar wist dat ik niet langer de onbedoeld gulle gever was van vijftien maanden vrijheid, maar medeplichtig aan haar dood”.
Ellen die dan eigenlijk ook schuldig is door het beeld te maken, praat Emma het schuldgevoel uit haar hoofd.
Blz. 169: “Ik maakte het beeld, jij kocht het en gaf het aan Floor, en nu is zij dood. Tussen die handelingen liggen zoveel andere handelingen dat je niet kunt zeggen dat wij de oorzaak zijn, en haar dood het gevolg. Dat moet jij ook vinden. Het was een bezwering, een oproep, een bevel. Gedeelde onschuld is hele onschuld.”
De vriendschap en jaloezie vallen een beetje samen.
Emma is bang om in de steek gelaten te worden door Floor, om zich een buitenstaander te voelen. Eerst was Emma jaloers op Ellen en later op Julia om hun verhouding tot Floor. Ze ziet niet in dat zij ook heel veel voor Floor betekent. Daar komt ze in Australië pas achter.
Motieven:
Brieven: Aan de hand van Floors brieven gaat Emma op reis om Floor te volgen en naar zichzelf op zoek te gaan.
Zee: In de Oceaan komt Emma tot de conclusie dat Floors dood een ongeluk heeft kunnen zijn en dat ze niet met de bedoeling is weggegaan om nooit meer terug te komen. Dit is voor Emma een hele opluchting.
Sterren: Floor heeft voor vertrek naar Australië de zuidelijke sterrenhemel op het plafond boven haar bed geplakt voor Emma, zodat ze naar hetzelfde keken.
Emma is daar in eerste instantie ontevreden over, omdat zij altijd het namaak heeft en Floor het origineel. Na haar reis is ze veranderd en niet meer zo ontevreden.
Verband tussen titel en thema:
De titel slaat op het sterrenbeeld Zuiderkruis. Het Zuiderkruis staat aan de hemel op het zuidelijk halfrond.
Blz. 184: “Het Zuiderkruis werd mij vertrouwd als de Grote Beer in de noordelijke sterrenhemel. De belofte die mij ooit met de sterren op Floors plafond was gedaan, werd eindelijk ingelost.”
Het sterrenbeeld heeft vier sterren. Je kunt ze vergelijken met de vriendinnen Floor, Julia, Ellen en Emma. Ze zijn verschillende personen (sterren), maar toch één beeld.
Emma komt hier achter aan het einde van haar reis, als ze zichzelf gevonden heeft. Ze weet dan wat Ellen, Julia en Floor voor haar betekenen en wat hun onderlinge relatie is geweest. Ze ontdekt dat de jaloezie en ontevredenheid niet nodig is geweest. Ze vormen met z’n vieren
één beeld.
d. Plaats in de literatuur geschiedenis:
De eerste publicatie:
Het boek werd in 1999 voor het eerst gepubliceerd. Het is een debuut van Pauline Slot.
De auteur:
Pauline Slot werd veertig jaar geleden in Den Haag geboren. Ze groeide onder meer op in Zoetermeer. Haar vader was ambtenaar op het ministerie van Landbouw en haar moeder was huisvrouw. Ze heeft een jonger zusje.
Ze zegt zelf dat ze een rustig en beschermde jeugd heeft gehad met redelijk strenge ouders. Ze beschrijf zichzelf als een erg braaf kind.
In eerste instantie wilde Pauline Slot egyptologie gaan studeren, om hiërogliefen te leren lezen. Het werd uiteindelijk Nederlands, met als bijvak geschiedenis. Ze heeft erg veel plezier gehad in het studeren. Na haar afstuderen in Leiden ging ze op de universiteit van Amsterdam werken, waar ze promoveerde op het gebruik van retorische vragen in argumentatie. Ze heeft dus ervaring opgebouwd voordat ze is gaan schrijven. Na haar promotie liep het contract met de universiteit af en heeft ze een grote reis gemaakt door: Australië, Nieuw-Zeeland, de Stille Zuidzee en Canada. Bij haar terugkomst had ze helemaal niets: geen huis, geen baan, ze moest opnieuw beginnen. Tijdens de reis heeft ze het idee gekregen om Zuiderkruis te schrijven. Een deel van het boek is dan ook gebaseerd op haar eigen ervaringen tijdens haar reis. Het probleem dat in Zuiderkruis aan de orde komt, heeft ze al schrijvend opgelost: Hoe wil ik verder in mijn leven, wat moet ik doen?
Zuiderkruis is haar debuut. Ze is er in totaal drie jaar mee bezig geweest. Het succes van dit boek is de reden geweest om verder te gaan met het schrijven van boeken. In februari 2000 kwam haar tweede boek, Blauwbaard, uit.
Tijd waar in het werk geschreven is:
Het boek kwam in 1999 uit. Pauline Slot is er in 1996 aan begonnen. Haar reis is een grote inspiratiebron geweest om haar eerste roman te schrijven. Ze werd vooral geïnspireerd door de sporen die een reiziger in het landschap achterlaat. Ik denk dat ze het boek vooral voor zichzelf geschreven heeft. Om te kijken wat ze met haar leven wil. Het heeft niets met een bepaald tijdvak of stroming te maken.
Is het werk typerend voor de schrijver?
Dit is het eerste boek wat ik van Pauline Slot heb gelezen. Ze heeft ook nog maar twee boeken geschreven. Het is moeilijk om te zeggen dat dit werk echt typerend voor haar is. Haar tweede boek Blauwbaard schijnt veel meer op fantasie gebaseerd te zijn. Het wordt een soort sprookje genoemd. Uit deze woorden kan ik opmaken dat Blauwbaard een heel ander boek is dan Zuiderkruis. Zuiderkruis is meer gebaseerd op feiten en het is een psychologische roman.
Is het werk typerend voor de tijd waarin het is geschreven?
Het boek heeft geen bepaalde opvatting of overtuiging. En er was in de jaren negentig geen stroming of tijdvak dat overeenkomt met het onderwerp van het boek.
4. Beoordeling:
Ik vond het een goed boek met een mooi verhaal. Je leeft erg met de hoofdpersoon mee, doordat ze vanuit haar eigen perspectief schrijft. Daardoor kom je ook goed in het verhaal. Ik vond het mooi om te lezen hoe zo’n hechte vriendschap kan ontstaan. Het is best moeilijk om zo’n goede band met iemand op te bouwen. Ontroering kwam een beetje op bij het overlijden van Julia. Het ziekteproces werd dramatisch beschreven. Het is erg zielig voor Floor, omdat ze net de liefde van haar leven heeft ontmoet, maar het is ook erg voor Emma. Julia is ook een goede vriendin van Emma geworden. En dan verliest ze ook Floor nog eens. Ik vind het heel knap hoe ze met de dood van Floor omgaat. Ze houdt zich heel sterk. Je leest niets van intens verdriet of huilbuien.
Het boek heeft ook een bepaalde spanningsopbouw, waardoor je alsmaar verder wilt lezen. Op de tweede bladzijde wordt al gesproken over de uitkomst van haar zoektocht, terwijl je dan nog helemaal niet weet waar ze naar op zoek is.
Blz. 10: “Met mijn wachten wierp ik een wal op tussen dat moment en de uitkomst van mijn zoektocht, tussen de vraag en het gevreesde antwoord.
Je komt pas op bladzijde 33 te weten wat die vraag is.
Blz. 33: “Was Floor op reis gegaan met de bedoeling nooit meer terug te komen?”.
Zo zijn er nog meer situaties die verteld worden en pas een heel stuk later uitgelegd worden. Dit bouwt de spanning op. In het begin van het boek wordt er gesuggereerd dat Jan en Emma iets hebben. Je leest een uitgebreide uitleg daarvan veel later. Ik was het toen al weer vergeten.
Het is ook leuk dat je veel over Australië komt te weten. Vooral door de brieven van Floor. Zij vertelt heel veel over het landschap en de mensen.
De ingewikkeldheid, die ik opmerkte bij mijn eerste reactie toen ik het boek uit had, is bij het maken van mijn leesverslag verdwenen. Ik heb toen over alles goed nagedacht en het verhaal werd me heel duidelijk.
Ik vond het af en een beetje vervelend dat de schrijfster alles zo letterlijk beschrijft. Ze vergelijkt de kleinste dingetjes met van alles.
Blz. 24: “Over een waslijn hingen twee wetsuits. Ze bewogen onrustig in de wind, alsof zij in gevecht waren met een onzichtbare tegenstander die hen deed terugdeinzen of ineenkrimpen, en die zij zelf soms een schop gaven of een slag met hun armen.”
Zulke fragmentjes hoeven van mij niet. Ik vind zinloos. Er was wel één vergelijking die mij het meest aansprak in het boek. Emma vergelijkt de dood van Floor met het leven van haar driejarig neefje.
Blz. 195: “We waren vroeg, en ik ging op de bielzen aan de rand van het speelveldje zitten en keek naar hem. Hij stevende af op een stellage met aan de ene kant een rood plastic glijbaantje en aan de ander kant, in plaats van een trapje, een wandje van een gevlochten touw. Als een veel te jonge scheepsmaat op een zeventiende-eeuws koopvaardijschip begon hij te klimmen. Ik zag hoe zijn kleine handen het touw niet konden omvatten. Zijn voeten gleden weg, en herhaaldelijk viel hij. De touwen wiebelden. Zijn motoriek was nog in de leer. Toch bleef hij doorgaan, zonder op mij of de ander kinderen te letten. Geduldig, maar vastberaden, niet gericht op het kleine platform boven zijn hoofd vanwaar hij op de glijbaan kon stappen (dat doel leek vergeten), was hij bezig om zijn eigen bewegingen meester te worden. Zijn drang om te leren leven ontroerde mij.Ook vijftien maanden later, diep onder de waterspiegel van de Stille Oceaan, voelde ik die ontroering weer. Het was weldadig. Het bevrijdde mij. Zo lang was ik beheerst door de vrees dat Floor haar dood zelf had gekozen. Nu voelde ik voor het eerst hoop. Hoop dat dit niet zo was.”
Ik kan dit boek niet vergelijken met andere boeken of films. Maar je merkt wel vaak aan mensen dat zichzelf niet zijn, of niet durven zijn. Dat ze zicht veel te veel vast klampen aan anderen. Daarom vind ik het thema ook erg goed. Het is nauw verbonden met de werkelijkheid. Ik herken er ook wel situaties in. Je laat je vaak meeslepen door anderen, je durft je eigen zin niet te doen of je eigen mening niet te geven. Dit boek laat zien dat je juist wel voor jezelf moet opkomen. Iedereen moet eigenlijk op zoek gaan naar de eigen identiteit.
Ik vond het taalgebruik vrij makkelijk. De stijl is helder en eenvoudig, zodat je een goede voorstelling bij het verhaal kunt maken Er worden niet veel moeilijke woorden gebruikt. De zinsopbouw is ook niet zo ingewikkeld.
Het boek heeft een positieve indruk op mij gemaakt. Er zijn maar weinig negatieve punten. Ik vond het thema heel goed, je leert er veel van. Het is leuk om te lezen over het ontstaan van een innige vriendschap. Je leert hoe je het best met je vrienden om kunt gaan. Het boek heeft een leuke spanningsopbouw, die je uitnodigt om verder te lezen. Ik vind het ook erg belangrijk dat ik de gedachten en gevoelens van de hoofdpersonen leer kennen. Zo raak je verdiept in het verhaal en gaat het lezen makkelijker en sneller. Verder is het een goed te begrijpen boek, dat vind ik ook erg belangrijk. Ik zou het boek dus zeker een aanrader kunnen noemen.
REACTIES
1 seconde geleden