Korte motivatie voor boekkeuze: Mijn moeder zei tegen mij dat dit wel een mooi boek was en het was ook een literair boek dus hij was ook goed voor de lijst en het leek me ook wel een leuk boek. Eerste persoonlijke reactie: Leuk boek, soms wel een beetje verwarrend omdat je bij de hoofdstukken niet precies wist over wie het ging, maar als je dan verder las was je er zo weer bij. Het verhaal was ook mooi, over hoe een vrouw door heel veel aan haar zoon te denken, hem zo een beetje terug wil halen. Het was ook een zielig boek, omdat Phinus en de moeder van Jem niet heel goed met elkaar samen konden leven. Samenvatting: Het verhaal gaat over Phinus en Franka die een half jaar na de dood van kind Jem een weekendje weg gaan. Ze proberen hun relatie te redden, maar het weekendje zorgt ervoor dat ze juist meer ruzie krijgen. Tijdens de ruzies en andere problemen worden er flashbacks gegeven waarin wordt verteld hoe het ‘vroeger’ was, toen Jem nog leefde. En hoe Jem tijdens zijn (eerste) date met Sanne wordt vermoord. Phinus kan het maar moeilijk verkroppen dat de dader Marius H. geen levenslang krijgt. Franka probeert verder te leven en te accepteren dat Jem dood is. Na het mislukte weekendje gaat Franka naar een vriendin toe, om daar voorlopig te blijven. Phinus krijgt te maken met Sanne die hem vertelt dat ze zwanger is van hem. Phinus wil niet dat het kind wordt weggehaald omdat hij nu echt een kind heeft wat zijn genen bezit. Jem was van Franka en haar vorige man. Weer krijgt Phinus ruzie en bij een bezoek aan een café verliest hij zijn beheersing en belandt op het politiebureau. In de cel begint dan eindelijk zijn rouwproces.
Verdiepingsopdracht 1: Vertelsituatie: Het verhaal wordt verteld in het hij-perspectief, er wordt over Jem en zijn familie verteld, maar ook een beetje een ik-perspectief want soms kom je in de gedachten van de personen zoals bijvoorbeeld: .”Beneden gaat de bel. Hij staat doodstil, op scherp. Ze is haar sleutel zeker vergeten. Met kille, harde ogen wacht ze nu op de stoep. Maar bij god, hoe had ze dan gedacht dat hij zou reageren? Ze wist het. Ze wist het al die tijd al. Zijn hart bonst.” (Blz. 211) Hier zie je dat het vanuit het hij-perspectief wordt verteld maar ook een beetje de ik omdat je in zijn gedachten gaat. De thematiek: Het belangrijkste thema van ‘Zonder genade’ is het rouwproces. Franka gaat heel anders om met de dood van Jem dan Phinus. Phinus geeft zichzelf de schuld van de moord en wil niet dat Franka dat weet. Hierdoor ontstaan er ook problemen in hun relatie. Phinus wil bijvoorbeeld al de spullen van Jem opruimen terwijl Franka alles zo wil laten liggen. Phinus heeft een jeugd gehad zonder ouders en zonder broertjes of zusjes. Hij voelt zich iemand zonder gezin, ook omdat Jem niet zijn biologische zoon is en Franka geen kinderen meer kan krijgen omdat ze baarmoederkanker heeft gehad. Hij vindt het gezin erg belangrijk en wil dat graag hebben, omdat hij dat zelf nooit heeft gehad. De ruimte: Het verhaal speelt zich grotendeels af in de omgeving van Aduard, een plaatsje op het platteland van Groningen. Aan het eind van het verhaal en in de terugblikken speelt het verhaal zich af in Amsterdam in het huis van Franka en Phinus en in hun leefomgeving. In sommige terugblikken bevind Phinus zich ook in zijn oude huis waar hij is opgegroeid. In dit verhaal zijn veel ruimtes en plaatsen beschreven. De plaatsen worden steeds erg nauwkeurig beschreven. Ook wordt de sfeer erg bepaald door de ruimtes. Het huisje waar Phinus en Franka bijvoorbeeld in worden opgesloten is erg bouwvallig en vervallen. Daardoor wordt de sfeer van angst en wanhoop heel erg versterkt. Ik denk dat de ruimtes ook een symbolische betekenis hebben. Het huisje in Aduard en het huis van Phinus en Franka is erg rommelig, net als hun leven en relatie. Ook is er duidelijk het verschil tussen de rust van het hotel en de andere ruimtes waardoor de tegenstelling van rust en onvrede wordt benadrukt. Verdiepingsopdracht 2: Haar leven Renate Dorrestein werd op 25 januari 1954 in Amsterdam geboren. Ze groeide op in een rooms-katholiek gezin. Haar vader was advocaat, haar moeder voor haar huwelijk onderwijzeres. Al op de lagere school begon ze met schrijven. In 1972 behaalde Renate haar gymnasiumdiploma aan het Keizer Karel College in Amstelveen, waarna ze besloot niet te gaan studeren, maar te gaan werken. Ze werd verslaggeefster bij het weekblad Panorama en reisde daarvoor de hele wereld af. In 1977 verliet ze dit tijdschrift en werkte in de daaropvolgende jaren voor verschillende andere bladen, waaronder Opzij, Viva en De Tijd. In deze periode was de Tweede Feministische Golf in Nederland op z’n hoogtepunt. Met haar columns en artikelen beoogde Dorrestein de wereld wakker te schudden en te provoceren. Ook hielp zij in 1986 de Anna Bijns Stichting op te richten, die elke twee jaar een speciale prijs uitlooft voor ‘de vrouwelijke stem in de letteren’. De zelfmoord van haar zusje in 1979 heeft op haar persoonlijkheid en haar schrijverschap een enorme invloed gehad, net als later de ziekte ME, die haar ruim tien jaar lang het leven moeilijk maakte. Ik denk niet dat het boek echt autobiografisch is, het gaat meer over problemen in een bepaalde familie. Het kan natuurlijk zijn dat ze een paar elementen uit het boek zelf ook meegemaakt heeft, maar je kunt er niet precies uithalen dat het echt over haar eigen leven gaat. Bronnen: www.renatedorrestein.nl Verdiepingsopdracht 3: Tekst van Renate zelf: Hoe autobiografisch is je werk? ‘Zoals iedere auteur put ik natuurlijk óók uit mijn eigen bestaan. Mijn werk zit stampvol ontleningen aan de werkelijkheid, maar ik denk dat ze zelden als zodanig te herkennen zijn. Een jaar of vijftien geleden schreef ik Het Hemelse Gerecht, over twee zusters die samen een restaurant runnen en één man delen. Dit trio leeft in grote harmonie samen, totdat de man er genoeg van krijgt en er vandoor wil. De zusters pikken het niet, en besluiten hem te houden. Opgesloten op zolder, wel te verstaan. Ik kwam op dit idee doordat ik zelf door mijn toenmalige minnaar was gedumpt en ik alles had willen doen om hem te houden. Wat ik in het echt niet kon, kon ik wel op papier, en zo werd Het Hemelse Gerecht geboren.’
Stijlkenmerken en thematiek: Al in de jaren tachtig wees Hella S. Haasse er op dat Dorresteins romans veel kenmerken vertonen van het genre dat 'gothic novel' (gotieke roman) of ook wel 'female gothic' (vrouwelijke gotiek) wordt genoemd. Dit genre is in de achttiende eeuw in Engeland ontstaan, toen veel vrouwen ontevreden waren over hun rol in de maatschappij, maar daar nog niet openlijk over konden schrijven. Dorrestein is de eerste Nederlandse auteur die in deze traditie te plaatsen is en die er een moderne draai aan heeft gegeven. Ook bij haar komen typisch gotische thema’s en kenmerken voor, zoals verdrongen herinneringen, familiegeheimen, geestverschijningen en bloedstollende gewelddadigheden (of de dreiging daarvan). Haar verhalen spelen zich vaak op geïsoleerde plaatsen af die veiligheid lijken te bieden, maar ook voor een verstikkende atmosfeer zorgen. Waan en werkelijkheid lopen soms naadloos in elkaar over. Daarnaast laat Dorrestein als geen ander zien dat ‘het kwaad’ zich meestal dicht bij huis bevindt, ook in ogenschijnlijk doodgewone en vertrouwde omstandigheden. De machtsverhoudingen binnen het gezin en de wijze waarop kinderen zijn overgeleverd aan hun ouders, behoren tot haar favoriete thema’s. Er zijn weinig auteurs die zich zo goed in kinderen kunnen verplaatsen als zij en die er zo levensecht over schrijven. Tot slot is (misplaatst) schuldgevoel een vaak voorkomend thema in Dorresteins werk. Haar personages achten zich schuldig aan bepaalde fatale gebeurtenissen, waardoor ze niet zelden volkomen op drift raken. ‘Het is eten of gegeten worden,’ zeggen de zusters Ange en Irthe in de roman Het Hemelse Gerecht, en die waarheid is zelden ver te zoeken in al Dorresteins boeken. Al zijn haar onderwerpen meestal aangrijpend, Renate Dorrestein schrijft er opvallend lichtvoetig over. Een van haar meest uitgesproken stijlkenmerken is haar humor. Ze gaat absurditeiten niet uit de weg en bedient zich van ironie. De daarbij behorende elementen als overdrijvingen, tegenstrijdigheden en paradoxen zijn volop aanwijsbaar in de meeste van haar werken. Opvallend in veel van haar boeken is ook het suggereren van gebeurtenissen. Deze worden niet expliciet genoemd, maar er worden voldoende aanwijzingen gegeven om de lezer zijn of haar eigen conclusies te laten trekken. Dat maakt Dorresteins werk bijzonder spannend. Ik denk dat ze in dit boek wel een deel van haar ‘normale’ thematiek heeft verwerkt, ze schrijft vaak over het gezinsleven en over de problemen in een gezin, in dit boek wordt dat ook erg duidelijk beschreven. Ook zie je in dit boek hoe er wordt omgegaan met lijden en verlies en dus dingen die mensen erg aangrijpen, ook dat zijn dingen waar zij vaak over schrijft. Ik denk dat ze zich hier zeker aan haar algemene thematiek heeft gehouden. Evaluatie: Ik vond het zelf wel een heel mooi boek, er kwamen vaak dingen in voor die je niet zou verwachten. Het is ook wel een somber boek, maar uit de verwerkingsopdrachten heb ik ook geleerd dat ze vaak over sombere onderwerpen schrijft. Het was soms wel verwarrend omdat elk hoofdstuk over iets anders ging, de ene keer ging het over Jem zelf en over hoe het was toen hij nog wel leefde en de andere keer gaat het weer over wat er op dat moment gebeurd en dat is dan wel een beetje verwarrend. Het was ook niet heel makkelijk lezen omdat het zo verwarrend was. Maar ik vond het zeker wel een mooi boek en het is zeker de moeite waard om het te lezen.