Vrouw in de schaduw door Dorine van Oort

A. De romananalyse

- Kop:                         Oort, Dorinde van. Vrouw in de schaduw, een familiegeschiedenis. Uitgeverij Cossee BV, Amsterdam, 2006.
- Motto:                     1.        Ich verleugne nicht die Schuld;                                                                                            Aber deine G'nad und Huld                                                                                                 Ist viel grösser als die Sünde,                                                                                                     Die ich stets in mir befinde.                                                                                                Matthäus Passion, koraal 48 (40)                                                                           

2.         It is very singular, how the fact of a man's death often seems   to give people a truer idea of his character, whether for good or      evil, than they have ever possessed while he was living among                                      them. Death is so genuine a fact it excludes falsehood, or                                                 betrays its emptiness; it is a touchstone that proves the gold,                                           and dishonours the baser metal.                                                                                         Nathaniel Hawthorne, The House of the Seven Gables,                                                     Everyman p. 300.
- Genre:                      Fictie, Literatuur & Poëzie, Novelle.
- Samenvatting:        De 'Vrouw in de schaduw' is de verpleegster Annetje Beets, geboren in 1888 en gestorven in 1988. Ze is de hoofdpersoon in de geromantiseerde biografie van Dorinde van Oort en leest als een spannende thriller. De positie van Annetje Beets staat voor die van veel vrouwen uit die tijd, afhankelijk en zonder veel macht, in de schaduw van de man.
De hoofdpersoon is een oudtante van de schrijfster. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van Beets' fictieve kleindochter Emma Mansborg. Het is een reconstructie, een verslag dat tot stand kwam via gesprekken met familieleden, brieven, gedichten en gedegen onderzoek bij diverse instanties. De schrijfster geeft er een eigen intelligente interpretatie van, maar de waarheid zou wel eens heel dicht benaderd kunnen zijn.
Officieel krijgt Annetje Beets geen kinderen. Onderzoek toont echter aan dat ze wél een kind kreeg. Van haar minnaar P.J. Oud, een vooraanstaand VVD-lid uit die tijd. Ze wordt onder druk gezet. De vader van haar minnaar, zakenman H.C. Oud, zit hier achter.
Het kind verdwijnt spoorloos. Of toch niet? Ze blijft stiekem haar minnaar nog geruime tijd ontmoeten. Daarna wordt ze gedumpt en wederom onder druk gezet door de vader van haar minnaar. Die weet haar 'ten eigen gerief' in huis te halen zogenaamd als huishoudster. Minnares tegen wil en dank. Na zijn dood trouwt ze spoedig daarna met een bekende zanger. Maar ook daar heeft H.C. Oud achter gezeten blijkt later. Met haar eerste 'officiële' man koopt ze samen een huis. Althans dat dénkt hij. Als hij het bedrog ontdekt moet hij sterven…
Uiteindelijk kiest Annetje voor zichzelf. Ze wil niet nóg een keer met lege handen achterblijven om weer afhankelijk te worden van een man die ze eigenlijk niet wil. Hard geworden door de behandeling van de mannen in haar bestaan kiest ze uiteindelijk uitsluitend voor zichzelf. Haar minnaar kon ze nooit vergeten.
- Personen:                Annetje Beets: Zij werd geboren in Purmerend en had daar een gelukkige jeugd met broers en zussen. Ze verloofde zich, met dhr. Melk, maar verbrak de verloving om in de verpleging te gaan. Eerst volgde ze de verpleegstersopleiding in Utrecht, en vervolgens haalde ze in Amsterdam haar ''ooievaartje'' oftewel kraamdiploma. Tijdens die laatste opleiding had ze een geheime verhouding met de getrouwde P.J. Oud, een oud-woonplaatsgenoot van haar, die later een bekend politicus werd en tweemaal burgemeester van Rotterdam was. Zeer waarschijnlijk kreeg ze uit die verhouding een zoon, die ze echter niet bij zich kon houden omdat H.C. Oud, de vader van P.J., bang was dat de affaire dan uit zou komen en zijn hele carriere verpest zou zijn. Annetje bakerde enkele jaren als zeflstandige en via bureaus, daarna trok ze in bij de familie Oud, de vader en moeder van haar ex-minaar. De familie was inmiddels van Purmerend naar Amsterdam verhuisd en mede hierdoor was mevrouw Oud zwaar depressief geworden. Annetje verpleegde haar een periode thuis, daarna werd ze als patiente opgenomen in een instelling, waar ze tot haar dood zou blijven. Annetje bleef aan de Overtoom wonen bij de oude heer; als huisgenote, huishoudster, maîtresse? Na de dood van de oude man trad zij heel snel in het huwelijk met de buurman, de gepensioneerde hoofdleraar zang aan het conservatorium, Christiaan Mansborg. Die was nog maar kort daarvoor gescheiden van zijn tweede vrouw Pij, de moeder van Lepel Mansborg.                                                                                                                        H.C. Oud: Deze oude woonplaatsgenoot van Annetje was goed bevriend met haar vader, en de zakenman heeft haar ook geld geleend waardoor zij de verpleegsterdopleiding kon bekostigen. Hij is tevens de vader van haar minnaar P.J. Oud. Wanneer de vrouw van H.C. Oud depressief wordt schrijft hij Annetje om te vragen of zij haar wil verplegen. In eerste instantie heeft Annetje daar helemaal geen zin in, maar uiteindelijk doet ze het toch. Na de dood van mevrouw Oud blijft ze bij H.C. op de Overtoom wonen, tot diens dood. Ze zijn nooit getrouwd, ze was meer een 'hulp in de huishouding'.
                                   Christiaan Mansborg: de gepensioneerd zanger was een buurman van Annetje en H.C. Oud toen zij op de Overtoom woonden. Hij was getrouwd met Pij (tweede huwelijk) en had met haar twee kinderen: Lepel en Cora. Na de dood van H.C. Oud is er waarschijnlijk een compromis gesloten, Christiaan is gescheiden van Pij om te trouwen met Annetje, en heeft 8000 gulden ontvangen van H.C. Oud. Dit geld is uiteindelijk doorgesluisd naar Annetje, die er het huis ''Vosseveld'' in Soest van heeft gekocht, waar zij, Christiaan en Lepel samen gingen wonen.
- Perspectief:             Dit boek is eigenlijk een soort biografie van Annetje Beets, de stief-oma van de schrijfster. Haar hele levensloop wordt in dit boek verteld, naar aanleiding van onderzoek dat de schrijfster heeft gedaan. Ze heeft oude documenten en foto's doorgekeken, in archieven gezocht, en hier en daar wat aan familieleden gevraagd, maar gek genoeg zwegen die over oma Annetjes geschiedenis. Het wordt verteld vanuit het perspectief van de schrijfster, hoe zij onderzoek heeft verricht staat dan ook letterlijk beschreven, en ook hoe zij zelf bepaalde tijden heeft ervaren.
- Structuur:                Dit boek begint met een proloog, en daarna een hoofdstuk over hoe de schrijfster erop is gekomen dit boek te schrijven. Het verhaal zelf is opgedeeld in levensperiodes van Annetje Beets. Zo is er een hoofdstuk dat gaat over haar jeugd in Purmerend en een hoofdstuk over de tijd van haar eerste verpleegstersopleiding. Dit staat in chronologische volgorde, de volgorde hoe zij haar leven ook echt geleefd heeft. Er zijn wel flashbacks en flashforwards. Er wordt geen gebruik gemaakt van echte hoofdstukken.
- Tijd:                          Het echte verhaal wordt gronologisch verteld, vanaf Annetjes geboorte tot haar dood. Er zitten echter erg veel flashbacks en flashforwards in omdat de schrijfster haar eigen gedachten loslaat op het verhaal. Het is eigenlijk een verslag van haar onderzoek, in het verhaal zet ze ook haar gedachtes neer en linkt ze nieuwe ontdekkingen met dingen die ze al eens eerder gehoord had van familie bijvoorbeeld. De jeugd van Annetje wordt kort verteld, maar andere dingen als bijvoorbeeld het kind dat Annetje blijkbaar gehad heeft van haar minnaar P.J. Oud, waar niemand van mocht weten, daar wordt heel veel aandacht aan besteed.
- Ruimte:                    Er komen heel veel verschillende ruimtes langs in dit verhaal. Annetje wordt geboren in Purmerend, haar verpleegstersopleiding volgt ze in Utrecht en haar kraamopleiding in Amsterdam. Daarnaast woont haar zus Vera in Arnhem, waar Annetje ook vaak verblijft. In haar bakerjaren zit ze door heel het land verspreid. Haar ouders wonen inmiddels in Den Haag, waar ze ook een bakerbaantje voor haar dochter hebben gevonden. Later is ze vertrokken naar Zweelo, in de buurt van haar oude minaar P.J. Oud. Op een gegeven moment verhuist ze naar Amsterdam, naar de Overtoom, bij H.C. Oud. Na diens dood verhuist ze met Christiaan Mansborg naar Zandvoort, en uiteindelijk kopen zij, of liever gezegd, koopt Annetje een huis in Soest: Vosseveld. Later verhuisd ze naar een flatje in Baarn, waar ze ook haar laatste jaren doorbrengt.
- Thematiek:              Het belangrijkste is eigenlijk dat dit verhaal gaat over een vrouw die eigenlijk helemaal niet belangrijk is. Ze heeft geen carriere gemaakt, niets bijzonders gedaan wat haar beroemd zou kunnen maken. Ze heeft altijd in de schaduw geleefd van mannen, en dat is het voornaamste in dit boek.
- Motieven:                Brieven komen in dit verhaal telkens terug. De schrijfster haalt veel van haar informatie uit brieven, en die krijg je als lezer ook veel te lezen. Dit zijn vaak brieven van en aan Annetje. Ook komt de schrijfster heel vaak terug op de affaire met P.J. Oud en het kind dat Annetje blijkbaar uit deze stiekeme relatie kreeg.
- Titelverklaring:       Vrouw in de schaduw, een familiegeschiedenis. Deze familiegeschiedenis gaat vooral over de stief-oma van Dorinde van Oort, een vrouw die altijd in de schaduw heeft geleefd en niks bijzonders gedaan heeft. De schrijfster was juist nieuwsgierig naar hoe haar leven eruit had gezien, en er komen best schokkende feiten naar boven.
- Taalgebruik:                        Het taalgebruik van de schrijfster zelf is modern, prima te volgen, maar wanneer de oude brieven aan bod komen, of de gedichten, is het soms moeilijk te volgen omdat het in ouder Nederlands is geschreven. Het is thans prima te begrijpen.