Auteur
Anthonie Koolhaas (* 16 november 1912 - † 16 december 1992) was een Nederlands schrijver van romans, scenarioschrijver en recensent.
Anton Koolhaas werd geboren als jongste van 4 kinderen in Utrecht. Hij studeerde daar ook aan de universiteit. Voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij als buitenlandredacteur bij de Nieuwe Rotterdamse Courant. Anton Koolhaas is de vader van de architect Rem Koolhaas (* 1944).
Hij schreef onder meer de scenario's voor de films Bij de beesten af (1972) en Dokter Pulder zaait papavers (1975) van Bert Haanstra.
In 1956 verscheen zijn eerste boek, de verhalenbundel Poging tot instinct. Koolhaas' romans handelen vaak over dieren. Deze dieren hebben vaak typisch menselijke eigenschappen.
Gewonnen prijzen
1959 - Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs voor Er zit geen spek in de val
1961 - Prozaprijs van de gemeente Amsterdam voor Gekke witte
1972 - Vijverbergprijs voor Blaffen zonder onraad
1973 - Tollens-prijs voor zijn gehele oeuvre
1974 - Multatuliprijs voor Vanwege een tere huid
1989 - Frans Erensprijs voor zijn gehele oeuvre
1989 - Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre
1992 - P.C. Hooftprijs voor zijn gehele oeuvre
Ik snap eerlijk gezegd niet dat hij een prijs krijgt voor Vanwege een tere huid. Zo’n saai boek.
Boeken die hij geschreven heeft:
1956: Poging tot instinct
1957: Vergeet niet de leeuwen te aaien
1958: Er zit geen spek in de val
1961: Weg met de vlinders
1962: Een schot in de lucht
1963: Een pak slaag
1966: Niet doen, Sneeuwwitje
1969: Vleugels voor een rat
1970: Noach
1971: Corsetten voor een libel
1973: Vanwege een tere huid
1975: De geluiden van de eerste dag
1977: De laatste Goendroen
1977: Een kind in de toren
1978: Nieuwe maan
1980: Raadpleeg de meerval
1985: Liefdes tredmolen en andere dierenverhalen
Scenario’s die hij geschreven heeft.
1979: Juliana in zeventig bewogen jaren (hij was hiervan ook de regisseur)
1975: Dokter Pulder zaait papavers
1972: Bij de beesten af
1966: De Stem van het water
1963: Alleman
1950: De Dijk is Dicht (hij was hiervan ook de regisseur)
Titel
Titel: Vanwege een tere huid.
Titelverklaring: de tere huid van Annepiet heeft eigenlijk twee gevolgen. Ten eerste omdat Annepiet vroeger met veel zorg is omringd, wil ze Takkie ook met zoveel zorg omringen. Dit zorgt ervoor dat Takkie weinig contacten met andere kinderen heeft en daardoor erg eenzaam is.
Ten tweede heeft de grootvader van Takkie de twee hoedna's weggedaan vanwege de tere huid van Annepiet.
Je kunt ook zeggen dat Jokkes tere huid niet bestand was tegen de scherpe nagels van Lussel. Hij is dus vanwege zijn tere huid dood gegaan.
Eerste druk: 1973
Plaats van uitgave: Amsterdam
Uitgeverij: G.A. van Oorschot
De druk die ik heb is van jaar: 1991
Eerste reactie
Mijn eerste reactie op dit boek was, dat het boek leuk zou zijn, al sprak de titel mij niet aan.
Maar na een samenvatting gelezen te hebben voordat ik het boek las, dacht ik, misschien wel een leuk boek.
Maar toen ik het ging lezen, toen was het echt zo saai. Bijvoorbeeld, is er een hoofdstuk dat alleen maar over hoedna’s gaat, nou leuk, informatie over een dier dat niet bestaat. Dat waren echt zulke saaie stukken. Stukken die wel meevielen, waren stukken dat Takkie en Jokke elkaar ontmoeten, en toen de kano van Jokke omsloeg, dat hele gebeuren.
Opbouw
Het boek is in hoofdstukken opgedeeld, zonder titels, op de laatste na.
Die titel luid: De reiniging.
Er zijn in totaal 15 hoofdstukken.
Wat me opvalt aan de hoofdstukken, is dat elk hoofdstuk over 1 ding gaat, bijvoorbeeld, alleen over de hoendas of alleen over Takkie en Jokke.
Personages
Jokke
Jokke is een jongen van ongeveer 12. Hij is verliefd op Takkie, maar is heel onzeker. Hij gedraagt zich erg houterig in het bijzijn van Takkie. Hij vindt zijn naam een rotnaam, een ware straf. Hij wordt thuis streng opgevoed, omdat hij in de eerste klas is blijven zitten. Ook hij is gevoelig. Hij heeft veel fantasie, maar is bang voor het nieuwe. Hij is een round karakter.
Takkie
Takkie is een meisje van ongeveer 12 jaar oud. Ze is enigskind, maar heeft nog wel een halfbroer en halfzus van het eerste huwelijk van haar vader. Daardoor is ze erg verwend, maar ze voelt zich ook eenzaam, dat komt doordat ze geen contact heeft met haar leeftijdgenoten, omdat haar moeder haar wil beschermen tegen ziektes en vreemde ideeën.
Voor haar leeftijd gedraagt ze zich zeer volwassen en zelfbewust. Ze is ondernemend en gevoelig. Takkie is een round karakter.
Lussel en Twenna
Twenna en Lussel zijn twee hoedna's, een Afrikaanse, beverachtige diersoort.
Ze zijn dol op zon. Wanneer ze pelikanen tegenkomen worden ze zeer agressief, of eigenlijk gewoon gek. Ze zijn door de vader van Annepiet uit hun natuurlijke omgeving weggehaald. Hij vond ze te gevaarlijk en liet ze los langs een rivier vlak bij hun huis. De dieren kunnen niet aan hun nieuwe omgeving wennen: ze weten niet hoe ze zich moeten gedragen en gaan af op hun instincten die ze van Afrika hebben overgehouden. Beide dieren zijn round karakters.
Plaats en ruimte
Het verhaal speelt zich af in een koud en nat land. De verschillende locaties die aangedaan worden zijn het huis van Jokke, het huis van Takkie, de vakantievilla, het park het landhuis en het aangrenzende terrein en de rivier die langs het landhuis stroomt.
Ook speelt een deel zich af in Afrika, waar de hoedna's vandaan komen. De ruimte wordt vrij uitgebreid beschreven met voorwerpen en door beschrijving van kleding en van de hoedna's.
Tijdsvolgorde
Het verhaal wordt niet chronologisch verteld. Eerst komt de ontmoeting tussen Jokke en Takkie aan bod. Daarna worden de hoedna’s geïntroduceerd en als laatste komt het verhaal van Takkies moeder aan bod. Deze drie verhaallijnen worden door elkaar verteld. Daardoor is het verhaal niet chronologisch meer te noemen, omdat de verhaallijn van Takkies moeder veel eerder speelt dan de andere twee verhaallijnen.
De drie verhaallijnen worden ieder apart wel chronologisch verteld, binnen deze verhaallijnen zitten geen flashbacks of vooruitzichten.
Tijdsduur
Het verhaal speelt zich af gedurende enkele maanden, want ze ontmoeten elkaar en dan wordt het in een zeer korte tijd vakantie en in die vakantie wordt Jokke gedood door een van de hoedna's.
Er zitten geen versnelling in het verhaal nor vertragingen.
Perspectief
Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller (auctoriaal). Deze laat ons de gedachte van Jokke en Lussel uitgebreid zien. Verder vertelt hij af en toe wat over de gedachten van andere personages, als deze aan bod komen.
Er wordt niet gewisseld van vertellers in het verhaal.
Motieven en thema’s
Thema’s
Het verhaal beschrijft wat voor effect de eerste liefde heeft op mensen. Dit effect wordt als volgt beschreven: “In iedere man is een jongetje gestorven en in iedere vrouw een meisje.”
Motieven
Water(rivier): Symbolisch voor het leven.
De tere huid: kwetsbaarheid
De dood: eindigheid
Het toneel: Symbool voor het leven dat de fam. De Koning heeft.
Het gevoel ergens niet thuis te horen: (van Takkie in het huis, Jokke op het water, de Hoedna's in Nederland, etc.)
Verliefdheid
Waardering
Recensie
In NRC Handelsblad van 15-06-1973 een artikel van Karel Soudijn
Recensietitel is hier: 'Nieuw boek van Anton Koolhaas, geheugens en zintuigen'
De criticus legt de bouw uit: de roman Vanwege een tere huid is opgebouwd uit drie lagen. In eerste instantie laat het boek zich lezen als het verhaal over de eerste liefde tussen een twaalfjarig jongetje en een twaalfjarig meisje. De gang van zaken is in die eerste laag tamelijk eenvoudig: een jongetje is verliefd geworden op een meisje dat in een huis woont waar hij dagelijks langs komt fietsen. Op een dag spreken ze elkaar, wat een initiatief van het meisje blijkt te zijn dat ook verliefd is. Er worden verdere afspraken gemaakt en er volgen een paar ontmoetingen. De jongen zou zich liever willen blijven koesteren in het beeld van dat meisje in het huis - echte ontmoetingen brengen zoveel onzekerheden met zich mee - maar het leven gaat nu eenmaal verder.
Het meisje beleeft de zaak wat minder passief, maar zij heeft dan ook een huis waar ze graag uit weg wil.
Zo gezien wordt in het boek het afsterven van de kindertijd beschreven, maar het verhaal over de kinderen wordt voortdurend afgewisseld door een verhaal over twee beverachtige dieren. En die zorgen voor de tweede en de derde laag.
Die twee dieren zijn al op leeftijd; ze wonen in Holland, maar maken in feite deel uit van een bijna uitgestorven soort dat in Afrika thuishoort. De grootvader van het meisje heeft ze een keer uit de tropen meegenomen met de bedoeling ze aan zijn dochter cadeau te doen. Ten slotte heeft hij die beesten toch maar niet cadeau gedaan - ze zouden zijn kind (toen nog maar een klein meisje) best eens wat kunnen doen. En dat bracht hem ertoe ze aan een Hollandse rivieroever te deponeren.
De zorg van de stamvader die uit alle macht zijn kind wilde beschermen, blijkt aan het eind van het boek noodlottig geweest te zijn: de beesten doden het jongetje dat op weg naar zijn vriendin verdwaald is. Op die manier hebben de activiteiten van de man een generatie later ellende gebracht over de kindertijd van zijn kleindochter. En dat onontkoombare noodlot is te zien als de tweede laag waaruit Vanwege een tere huid is opgebouwd.
De noodlottige actie van de twee beverachtige beesten, hoedna's genaamd, komt pas tegen het einde van het boek. In eerdere hoofdstukken echter is Koolhaas al voortdurend met hun doen en laten bezig geweest. Je krijgt dan ook de indruk dat ze niet alleen maar in dit boek gebracht zijn om in het verhaal een drama te voltrekken. Eigenlijk spelen de hoedna's de hoofdrol.
En dat gebeurt in de derde laag. De hoedna's zijn zeer actieve beesten, ook al liggen ze graag in de zon. Ze bouwen dijken en breken die weer af, ze graven tunnels, en bij Koolhaas proberen ze ook heel ingespannen na te denken.
Het dijkenbouwen is duidelijk functioneel: op die manier kan vis gevangen worden. Andere activiteiten passen beter in de tropen dan in Holland - en het graven van tunnels is waarschijnlijk alleen maar functioneel geweest in zeer ver weg liggende tijden, toen die tunnels konden dienen om te vluchten voor een nu uitgestorven vogel.
Het denken over het verleden gaat de hoedna's zeer moeizaam af. De redenen van alles - waarom ze hier zitten en waarom ze bepaalde dingen doen en andere niet - zijn helemaal niet meer terug te vinden. Er dringt maar een klein beetje tot het bewustzijn door, ook al doen de hoedna's hun best om er meer van te maken.
Vanuit deze invalshoek gezien spelen de dieren de hoofdrol en niet de mensen. Net als bij de hoedna's zien de twee verliefde kinderen ook niet goed waarom ze doen wat ze doen. Ze begrijpen er wel iets van, maar niet overdreven veel.
Als verhaal over een eerste liefde is Vanwege een tere huid niet zo bijzonder.Maar als verhaal over het toeslaan van het noodlot is het boek al wat rijker, aldus Soudijn. En een goed boek wordt Vanwege een tere huid nu juist, omdat de derde laag er nog aan toegevoegd is. De rol van de gebrekkige geheugenfuncties - en daarmee een soort biologische gedrevenheid - wordt heel geleidelijk naar voren gehaald. Als je voor het eerst leest dat de hoedna's hun best doen om wat na te denken, meen je nog dat ze falen omdat goed denkende dieren zo onnatuurlijk aandoen - een stilistische kwestie dus. Een eindje verder gekomen zie je dan de parallel met de menselijke activiteiten. Wat betreft de geheugens en de zintuigen eindigt het boek in een apotheose: in een soort nawoord vertelt Koolhaas wat er gebeurde nadat het verhaal afgelopen was. De belangrijkste plaats van handeling is door oorlogsgeweld weggevaagd; er is een forensenwijk opgetrokken en van hoedna's of dood jongetje heeft niemand ooit iets ontdekt.
Reactie op deze recensie.
Ik vind dat deze recensie het verhaal goed en duidelijk beschrijft.
Het maakt ook voor een lezer die het boek heeft gelezen wat meer dingen helder, bijvoorbeeld, de structuur van het verhaal wordt duidelijker.
Mening
Ik vond het boek best saai, lange saaie stukken over die hoedna’s. De gebeurtenissen waren ook wel redelijk voorspelbaar. En er gebeurt niet erg veel in het boek.
Ik vond het niet prettig om die lange zinnen te lezen, dat maakte het lezen voor mij wat moeilijker, en soms moest ik dingen erg vaak overlezen voordat ik het begreep.
Maar ik heb denk ik veel dingen over geslagen tijdens het lezen, dan lees ik er gewoon overheen, en daardoor snapte ik sommige dingen niet.
REACTIES
1 seconde geleden