Titel
Vals licht

Over het boek
Uitgegeven in Groningen en in Deurne.
In het jaar 1997.
Wolters-Noordhoff, Lijsters 1997/5.
Eerste uitgave in 1991.

De voorkant van het boek is groen, met vissen erop. Deze voorkant slaat op de onderwaterkamer van Lizzie en Simon.

Het boek telt 262 bladzijden.

Het is uitgegeven in een lijsters serie.

Over de schrijver
Joost Zwagerman is geboren op 18 november 1963 in Alkmaar. Zijn volledige naam is Johannes Jacobus Willebrordus Zwagerman. Hij groeide op in een progressief-katholiek milieu, waarin zowel de ouders als de ooms en tantes in het onderwijs werkzaam zijn. Na tien jaar krijgt Joost een broertje, tot die tijd was hij enig kind.

Met schrijven begon hij thuis, met zijn eigen tijdschrift "Zwagergids", het was geschreven op multoblaadjes en had vier lezers, pa, ma, oom en tante. Op de middelbare school deed Joost eerst drie jaar Atheneum en daarna Havo. Hij werkte daar jarenlang enthousiast mee aan de schoolkrant. Na de middelbare school gaat Zwagerman naar de pedagogische academie. Als hij dat heeft gehaald, besluit hij Nederlands te gaan studeren in Amsterdam - dit komt ook terug in het boek Vals licht waar Simon Prins Nederlands studeert in Amsterdam - en toen schreef hij allerlei verhalen voor in tijdschriften.


De belangrijkste boeken in de korte loopbaan van Joost Zwagerman zijn "De houdgreep", "Gimmick" en dus "Vals licht". Maar, Joost Zwagerman schreef ook nog poëzie, zoals de bundels "Langs de doofpot", "Maximaal" en "De ziekte van jij". "Maximaal" verscheen in 1988 en is geschreven samen met Arthur Lava, Pieter Boskma en Tom Lanoye.

In 1994 verscheen "De buitenvrouw" en ter gelegenheid van de boekenweek van 1996 verscheen "Tomaatsj".

Genre, motto, opdracht
Dit boek is een tendensroman. Dat is een roman waarin de vinger wordt gelegd op bepaalde misstanden in de maatschappij, nu dus op de prostitutie en het drugsmilieu.

In Vals licht staat ook een spreuk, dat is:

"Weer gaat de wereld als een meisjeskamer open

het straatgebeuren zeilt uit witte verten aan"

Paul Rodenko

Ik denk dat de spreuk zoiets betekent als dat er steeds weer nieuwe feiten komen die, naar later blijkt, niet goed zijn; er komt steeds een andere wending aan het verhaal.
Het boek is aan niemand opgedragen.

Samenvatting
Simon Prins is al vanaf zijn vijftiende hoerenloper. Eerst in zijn woonplaats Alkmaar, later in Amsterdam, waar hij Nederlands gaat studeren. Hij vindt er een etage vlakbij de 'rosse' Ruysdaalkade, waar hij vaak 's morgens vroeg rondhangt om te zien hoe het nachtleven ten einde loopt. Op een dag valt zijn oog op een bleek, spichtig meisje. Later komt hij bij haar aan en biedt zijn klandizie aan. Vanaf dat moment zien ze elkaar vaker. Aan de kade wordt zij Janice genoemd, op straat spreekt iemand haar met Sylvia aan, maar zelf stelt zij zich voor als Lizzie Rosenfeld. Ze studeert in Nijmegen en werkt hier een paar dagen per week om haar studie te kunnen betalen. Tegen de beroepscode in neemt zij hem mee naar huis. Nadat ze een gloeiend heet bad heeft genomen, stapt ze in bed. Simon mag bij haar komen, als hij zijn handen maar thuishoudt.
Door Lizzie leert hij de wereld van de prostitutie van een andere kant kennen. Hij maakt kennis met haar collega's en hoort hun verhalen. Het blijkt, dat zich onder hun klanten ook televisiesterren bevinden. Lizzie houdt er een nogal ongebruikelijke manier van leven op na: slapen doet ze bijvoorbeeld zelden, snoepen des te meer. Ze leeft hoofdzakelijk van vitaminepreparaten. Hoewel hun relatie intiemer wordt, weigert zij met hem te vrijen.

Voor vrienden en familie moet Lizzie's werk aan de Ruysdaalkade zorgvuldig worden verzwegen. Over haar jeugd laat zij ook tegenover Simon weinig los. Wel is duidelijk dat het geen leuke tijd is geweest. Er blijven meer vragen onbeantwoord: waar haalt zij bijvoorbeeld de tijd vandaan om te studeren en waar blijft het vele geld dat zij verdient? Ze wil wel kwijt dat ze twee keer eerder een vriendje heeft gehad: Jasper en Wesley. Ze wil echter niet zeggen wie de man in de groene Opel is, die haar steeds achtervolgt. Een lastige klant, dat is alles wat ze over hem loslaat.
Op een dag vindt Simon een setje trouwfoto's. Het bruidspaar wordt gevormd door Lizzie en Jasper. Hij krijgt echter geen kans om tekst en uitleg te vragen, want ze komt doodziek binnenvallen. Ze smeekt hem weg te gaan. Bij de nachtapotheek haalt hij medicijnen, maar als hij daarmee terugkomt doet ze niet open. Pas na een week laat ze iets van zich horen. Ze belt hem op en vertelt dat ze in Nijmegen is.

Via een collega komt hij erachter dat zij in werkelijkheid in de seksclub Yab Yum werkt. Het is evenmin waar dat ze maar drie dagen per week voor hoer speelt en in Nijmegen studeert. Ze werkt zes dagen in de week, 's nachts en soms ook overdag. Ze heeft hem voorgelogen omdat ze bang was dat hij anders bij haar weg zou gaan. Lizzie neemt zelf weer contact met hem op. Ze weet dat hij inmiddels op de hoogte is van de ware feiten over haar leven en belooft hem de rest verder zelf te vertellen. Zo geschiedt. Ze werkt inderdaad zes dagen per week als prostituée, in Yab Yum en aan de Ruysdaalkade. Een adres in Nijmegen heeft zij al jaren niet meer. Ze is al vroeg van huis weggelopen omdat haar ouders veel te hoge eisen aan haar stelden. Het leven thuis was hard en onrechtvaardig. Toen ze de deur uit was, had ze Jasper leren kennen. Op zijn advies had zij zich bij een escortbureau aangemeld, hij had haar later ook bij Yab Yum geïntroduceerd. Met het geld dat zij verdiende kon hij zijn vele materiële behoeften bevredigen. Omdat hij het wilde waren ze na een tijd getrouwd, omdat zij het wilde uiteindelijk weer gescheiden. Jasper was woedend geweest en was haar blijven lastigvallen, totdat de bedrijfsleider van Yab Yum een paar jongens van een boksschool op hem af had gestuurd. Om voorgoed van hem af te zijn, maakte zij iedere maand achthonderd gulden op zijn rekening over. Na twee jaar was ze bij Yab Yum weggegaan om voor zichzelf te beginnen. Toen had ze Wesley ontmoet. Hij studeerde aan de Rietveldacademie en had haar op een dag negenduizend gulden te leen gevraagd om een atelier over te nemen. Nadat ze hem het geld gegeven had, was hij spoorloos verdwenen. Eén keer had zij hem nog teruggezien, als discjockey in een Amsterdamse tent. Zij had het niet gewaagd naar hem toe te gaan.

Lizzie's verhaal brengt Simon behoorlijk van zijn stuk. Dagenlang ligt hij met migraine op bed. Hij wil nog meer informatie, meer details vooral. In iedere man ziet hij plotseling een hoerenloper. Hij begint Lizzie te schaduwen. Op een avond vertelt ze hem dat ze gebroken heeft met alle escortclubs waar ze stond ingeschreven. Financieel betekent dat een flinke aderlating. In deze tijd wordt ze ziek. Ze krijgt klachten van uiteenlopende aard, maar een diagnose is niet te stellen. De man in de groene Opel volgt haar nog steeds, ondanks dat zij haar werkzaamheden heeft ingekrompen. Ten slotte poeiert zij hem op aandringen van Simon af.

Op een dag staat Jasper op de stoep. Simon maakt wat moeilijk kennis met hem en laat hem vervolgens met Lizzie alleen. 's Avonds maken zij ruzie omdat hij haar ervan verdenkt hem te hebben gebruikt om Jasper af te schrikken.

In de weken voor Kerstmis wordt hun relatie intiemer. Ze blijven de hele dag thuis en zijn alleen nog met elkaar bezig. Ook nu komt het niet tot vrijen. Lizzie lijdt namelijk aan vaginisme. Aan hun gevoelens voor elkaar verandert dat echter niets. Na de feestdagen, die ze in de familiekring doorbrengen, begint Simon haar opnieuw te schaduwen. Zo ontdekt hij dat zij voor controle naar het CAD gaat: Lizzie is verslaafd. Als hij haar met zijn ontdekking confronteert, blijkt zij niet van plan te zijn haar verslaving te ontkennen. Ze stelt hem zelfs voor mee te gaan naar de psycholoog die haar begeleidt, Martin van Doorn. Deze vertelt dat Lizzie 'polygebruiktster' is geweest maar intussen al enige tijd clean is. Zij is de enige van zijn cliënten die nog niet is teruggevallen.

Simon vindt in haar spullen een aantal hoge rekeningen die nog betaald moeten worden. Aanmaningen zijn er ook. Het gaat om een gezamenlijke schuld van vele duizenden guldens. Via het CAD krijgt zij een lening, Simon peutert bij zijn ouders zeshonderd gulden los en na enige moeite verzekert zij zich van een bijstandsuitkering, maar dat levert nog niet genoeg op om alle schulden te betalen. Daarom stelt zij voor bij hem in te trekken. Als het lukt ongezien te verhuizen, zullen de eigenaars van het pand waar zij woont en bij wie zij ook een grote schuld heeft, haar nooit meer vinden. Jasper helpt met het overbrengen van de grote stukken.

Na de verhuizing blijft Lizzie de hele dag binnen uit angst op straat een van de schuldeisers tegen te komen. Simon hervat zijn studie en sluit vriendschap met een tweedejaars, Nico Weuling. Om 's nachts niet door haar slapeloosheid gehinderd te worden, gaat hij in de woonkamer slapen; studeren doet hij meestal bij Nico. Op een avond belt zij hem daar op. Ze is helemaal overstuur, want Jasper is bij haar en neemt alle CD's mee. Simon haast zich naar huis, maar halverwege komt hij Jasper al tegen. In de tram grijpt hij hem in zijn kraag. De bestuurder waarschuwt de politie en zo zitten ze een tijdje later met z'n drieën op het bureau: Simon, Lizzie en Jasper. Na te zijn verhoord mogen ze weer gaan.

Er lijkt dan rust in Lizzie's leven te komen. Ze durft de straat weer op, slaapt een groot deel van de nacht en rekent af met haar vreetbuien. Soms gaan ze er samen op uit. Voor het eerst kan zij weer vrijen. Dan krijgt Simon het idee op zoek te gaat naar Wesley om de negenduizend gulden van Lizzie terug te vragen. Ze ontmoeten elkaar in een café. Het verhaal dat Wesley over zijn relatie met Lizzie vertelt, wijkt echter nogal af van het hare. Niet hij zou er destijds vandoor zijn gegaan maar zij! Het geld heeft hij nog steeds, zij kan het zo krijgen. Met die negenduizend gulden denkt Simon een groot deel van haar schulden te kunnen afbetalen, maar Lizzie geeft het een andere bestemming: zij betaalt de dealers bij wie zij nog schulden heeft. Ze weet, dat ze daarmee een levensgevaarlijke fout maakt, want zij zullen haar niet meer met rust laten. Een van hen is de man in de groene Opel. Hij krijgt nog veertigduizend gulden van haar en laat haar daarom niet met rust. Ze wil een tijdje onderduiken en bezweert Simon niet naar haar op zoek te gaan.


Enkele dagen later staat de man van de Opel op stoep, met twee van zijn vrienden. Ze vragen naar Lizzie, doorzoeken de woning en maken Simon duidelijk dat hij hen niet voor de gek moet houden. Hierna duikt hij ook onder. Na een paar dagen gaat hij echter al weer naar Amsterdam terug. Lizzie belt hem op om te vertellen dat ze veilig is. Dan maakt hij een afspraak met Martin van Doorn. Misschien kan die hem meer over haar vertellen. Van Doorn vertelt dat Lizzie waarschijnlijk aan pseudologica fantastica lijdt en haar levensverhaal grotendeels heeft verzonnen. Hij drukt Simon op het hart haar nooit met haar leugens te confronteren, want dat zou haar behandeling ernstig schaden. Maar Simon is diep beledigd. Hij neemt daarom niet op als zij hem 's avonds belt.

Wanneer zij van haar onderduikadres terugkomt, kan hij zich niet goedhouden en gooit haar alles voor de voeten wat hij van Martin van Doorn heeft gehoord. Ze is teleurgesteld door zijn wantrouwen, maar nu hij meer weet, wil zij hem ook de laatste details wel vertellen. Het blijkt dat zij een tijdlang als doorvoerstation in de heroïnehandel heeft gefungeerd. Op een dag is zij echter beetgenomen en nu wordt ze door gedupeerde dealers gezocht. Hoewel haar in feite geen schuld treft, is het gebruikelijk dat zij wel voor de gevolgen opdraait. Ze wil nu eerst proberen die veertigduizend gulden bij elkaar te sparen. Ze gaat dus weer terug in 'het leven' en daarna gaat ze naar haar tante in Nijmegen.

Simon begint dan een relatie met Josje Leenhart, familie van Nico Weuling. Zij helpt hem de herinnering aan Lizzie naar de achtergrond te verdrijven en weer orde in zijn leven te brengen.
In januari gaat het echter mis. Hij móet Lizzie zien en maakt telefonisch een afspraak met haar. Als ze elkaar op het station van Nijmegen ontmoeten, valt hem meteen op dat ze er anders uitziet, normaler. Ze studeert nu Nederlands en heeft ook een nieuwe vriend. Ze bekent dat ze nog steeds veel van hem houdt, maar na alles wat er tussen hen is gebeurd, wil zij niet meer terug. De laatste sneltrein brengt hem weer naar Amsterdam. Even overweegt hij om zich per taxi naar Yab Yum te laten brengen, maar uiteindelijk gaat hij toch gewoon naar huis.Een verklaring voor de titel van het boek, Vals licht, is dat er steeds een ander licht op de zaak schijnt, maar dat licht is geen goed licht, vals, want het blijkt dat die feiten niet goed waren.

Tijd
Het boek speelt zich af in de tegenwoordige tijd, en dan met name in de jaren '80.
De vertelde tijd is ongeveer een jaar, als er tenminste afgezien wordt van de uitgebreide flasbacks waarin Simon's jeugd in Alkmaar wordt beschreven. Het verhaal is dan ook chronologisch, afgezien dus van die flashbacks. Er zijn wel vooruitverwijzingen, want je weet al in het midden van het boek dat Lizzie Simon zal verlaten.

Ruimte
Het verhaal speelt zich af in drie steden.

• Amsterdam
• de 'Pijp'
  
• de 'Sarphitastraat'
  
• de 'Ruysdaelkade'
  
• het 'Raeleneiland'

• Nijmegen
• 'Zwanenveld'

• Alkmaar
• 'Achterdam' (straat in het 'Rooie Dorp')

Het sociaal milieu waarin het verhaal zich afspeelt is de studentenklasse, met erg weinig geld, en het hoerenmilieu.

De plaats van handeling heeft zeer zeker invloed op de gebeurtenissen in het verhaal, immers als het verhaal zich zou afspelen in een klein dorp zonder enige vorm van prostitutie, zou Simon nooit de gelegenheid hebben gehad om in aanraking te komen met de prostitutie en dus met Lizzie.
Ook is er wel degelijk sprake van een zogenaamde symbolische ruimte, namelijk de welbekende 'Onderwaterkamer' van Lizzie en later ook die van Simon. Het is symbolisch omdat de gordijnen door dicht zitten en er met lichteffecten gewerkt wordt, dus met Vals Licht want de werkelijkheid schijnt niet naar binnen.


Personages
Lizzie Rosenfeld en Simon Prins zijn de hoofdpersonen in dit verhaal.

In dit boek komen natuurlijk ook bijpersonen voor, dat zijn:

-Josje Leenhart (speaking name: Simon leent haar hart om Lizzie te vergeten).

-Nico Weuling

-Wesley

-Jasper

-Martin van Doorn

-Janneke

-Roland

Lizzie en Simon zijn de enige dynamische verhaalfiguren in Vals licht, de overige verhaalfiguren zijn statisch en zijn ook nog eens flatcharacters .In Vals licht komen ook typen voor, dat zijn de mensen met de groene Opel, die bij Simon binnenvallen. Ik vind dat het stereotype van de drugsdealer die hoe dan ook aan zijn geld zal komen, desnoods met geweld.

Lizzie is door haar jeugd een nogal onzeker meisje, die daarom de waarheid niet kan/durft te verhullen. Ze liegt en staat niet stevig in haar schoenen, getuige dat Jasper en die Belg haar zo om kunnen praten om in respectievelijk de prostitutie en de heroïnehandel in te gaan.


Simon is een nogal saai iemand, hij doet erg zijn best om maar niet op te vallen. Hij vindt zijn eigen mening nogal belangrijk en denkt dat hij ook wel goed is (connaisseur van de prostitutie). Ook Simon liegt, zijn ouders en vrienden weten niets over zijn gang naar de 'Rosse buurt'.

Perspectief
Vals licht is een zogenaamde personele roman. De gebeurtenissen worden verteld in de derde persoon vanuit één romanpersonage. Het perspectief ligt bijna het gehele verhaal bij Simon. Via Simon kom je dan ook Lizzie's gedachten te weten.

Je leert door zo'n eenzijdig perspectief het verhaal maar van één kant kennen en dus is er steeds onzekerheid en kans er steeds een ander licht op de feiten schijnen. Er is een passage waar je beide kanten van het verhaal te weten komt, dat is wanneer Simon Wesley ondervraagt in het café, daar blijkt dat Lizzie een heel ander verhaal verteld dan dat Wesley doet.

Structuur
Het verhaal is onderverdeeld in ongetitelde hoofdstukken. De hoofdstukken zijn echter wel genummerd. Het boek bevat 24 hoofdstukken.

Het is een in medias res verhaal met een gesloten einde, immers; alle spanningen zijn weg, Lizzie zit veilig in Nijmegen en Simon gaat verder met Josje Leenhart.

Motieven
De belangrijkste motieven van Vals licht zijn:

-Angst

-Leugen/bedrog

-Het zoeken naar zekerheid

Angst en Leugen/bedrog zijn literair-historische motieven.

Thema
Het thema van dit boek is de harde wereld van de straat met als contrast het 'romantische' verhaal van Lizzie en Simon. Lizzie en Simon proberen een normale relatie te hebben, maar dat is onmogelijk door de harde wereld van de prostitutie en drugs waarin Lizzie verzeild is geraakt.

Leeservaring
Ik vond dit een behoorlijk saai en slaapverwekkend boek. Steeds weer bleek dat Lizzie loog, je viel van de ene leugen in de andere en dat is iets teveel van het goede. Het eenzijdig perspectief is ook niet leuk, want ik zou best een willen weten wat Lizzie zelf denkt en niet wat zij denkt via Simon.


Het thema is leuk verwerkt.

Ik vind de manier van schrijven prima, makkelijk te lezen.

Het boek heeft mij de eerste pakweg 200 bladzijden niet kunnen boeien, daarna begon het pas een beetje 'leuk' te worden.

Ik had geen verwachtingen over het boek, dus het boek kon er dan ook moeilijk aan voldoen.
Ik heb geleerd van dit boek dat je de prostitutie niet voor je lol doet en dat het gewoon keihard werken is.

Ik heb geen ander werk van deze auteur gelezen, en dat zal zo blijven.
Ik ben absoluut niet van Joost Zwagerman gaan houden.