Leesverslag

Zakelijke gegevens:
Schrijver: Arnon Grunberg
Titel: Tirza
Ondertitel: n.v.t.
Motto:
A couple is a conspiracy in search of a crime.
Sex is often the closest they can get.
Adam Phillips
Voorbericht: n.v.t.



Eerste reactie

Leg uit waarom je dit boek gekozen hebt.
Ik ben met het lijstje van boeken die de leraar had genoemd naar de bibliotheek gegaan en Tirza leek me wel een goed boek dus besloot ik die te gaan lezen.

Beschrijf je eerste persoonlijke reactie nadat je het werk gelezen hebt.
Het was wel even wennen om ‘’echte’’ literatuur te lezen, want ik lees normaal niet dit soort boeken, maar ik had verwacht dat het veel moeilijker was om te lezen en dat viel heel erg mee. Ik vond het een goed boek al dacht ik wel dat sommige dingen die er gebeurde heel onrealistisch waren, omdat die in het echt niet zouden gebeuren. Toen ik het boek uit had, wist ik eigenlijk helemaal niet wat er nou gebeurd was met de hoofdpersonen. Het bleek dat ik een beetje over het plot had heen gelezen, dus ik heb me iemand laten vertellen wat er precies gebeurd was. Ik vind het wel apart dat ik dat helemaal niet door heb gehad.



Verdieping

a. Ruime samenvatting

Deel 1: De Huur
Tirza is geslaagd voor het gymnasium, en haar vader, Jörgen Hofmeester, is bezig met het maken van hapjes voor het feest dat Tirza zal geven. Tirza zal niet lang na haar eindexamenfeestje met haar nieuwe vriendje Choukri vertrekken op wereldreis naar Afrika, dit vind haar vader absoluut niet leuk. Hofmeester heeft er veel moeite mee dat zijn rol als vader er bijna op zit.

Terwijl hij met de voorbereidingen voor het feest bezig is denkt hij aan zijn vrouw, ze had hem verlaten maar stond zes dagen geleden opeens weer voor de deur. Hofmeester en Tirza beschouwen ‘de echtgenote’ als een indringster, ze hoort niet meer bij het gezin en verstoort nu de band tussen Jörgen en Tirza. De echtgenote maakt Jörgen Hofmeester gek, ze maakt de twijfels die hij over zichzelf heeft alleen nog maar erger door hem af te kraken.

Het grootste gedeelte van dit deel van het boek bestaat uit terugblikken naar het verleden, je krijgt een beeld van Hofmeester, zijn echtgenote, en van Ibi (de oudste dochter) en Tirza (de jongste, en voor Hofmeester ook de speciaalste). Het deel gaat vooral over het verleden van de familie Hofmeester.

Een belangrijke terugblik (verklaart ook de titel van deel 1) is wanneer Hofmeester terugdenkt aan de koop van dit huis in de van Eeghenstraat, om het te kunnen financieren moest hij de bovenste verdieping verhuren. Hij zag er zelf steeds meer tegenop om de huur te innen, dus stuurde hij Ibi naar boven en betaalde haar vijf gulden zakgeld. Dat ging jaren door, Ibi groeide en werd mooi. Op haar vijftiende blijft ze een keer erg lang weg, Hofmeester gaat dan naar boven en vindt daar zijn dochter die ‘geneukt wordt als een beest’ (blz. 97) door de huurder. Hofmeester wordt dan ontzettend boos op deze huurder, maar hij verklaart tot zijn afschuw dat dit echt niet Ibi haar eerste keer was en dat hij haar niets meer hoefde te leren. Ook vertelt hij dat hij Ibi helpt met het sparen voor een borstvergroting, dit wil Hofmeester natuurlijk al helemaal niet horen.

Deel 2: Het Offer
Nog steeds is het de dag van het feest, Hofmeester wil wat kir drinken met Tirza maar zij is niet thuis. Ze is haar vriend gaan ophalen voor het feest. De echtgenote is zich boven aan het verkleden en opmaken, ze vraagt Hofmeester of hij met haar vrijen wil. Ze heeft zich ordinair aangekleed om hem te verleiden, hij gaf laatst namelijk toe dat hij ordinaire vrouwen sexy vindt. De echtgenote begint weer over het feit dat ze alleen elkaar nog hebben, en dat niemand anders hen nog wil. Dus kunnen ze net zo goed met elkaar ‘neuken’, dat overtuigt Hofmeester grotendeels maar de vrijpartij wordt niet afgemaakt omdat de eerste gast voor de deur staat. Het is een lerares van Tirza, hiermee is het feest officieel begonnen. De gasten druppelen binnen en het feest begint op gang te komen, Tirza is er echter nog steeds niet.

Hofmeester schaamt zich voor de echtgenote die zich sletterig gedraagt, hij praat met Tirza’s economieleraar over ‘hedge funds’. Hij heeft daar ooit voor Tirza in geïnvesteerd en is zijn geld kwijtgeraakt toen de economie in elkaar zakte na de aanslagen op het WTC in 2001. Het bedrag was bijna één miljoen gulden.


Tirza is inmiddels thuisgekomen met Choukri, wanneer Hofmeester in Choukri een kloon van de terrorist Mohammed Atta ziet schrikt hij zich lam, en is de haat meteen gewekt.

Later praat Hofmeester weer met Ester, een klasgenote van Tirza. Hij stond eerder die avond al met haar te praten, ze is nu in de schuur in de tuin. Ze wil alleen zijn, maar Hofmeester zal haar tomatensap brengen. Ze praten eerst onschuldig, maar onder andere door de drank raakt hij in een roes en begint hij met Ester te vrijen. Totdat Tirza de tuin in komt en hem betrapt.

Hier is het perfecte wereldje waarin Hofmeester zich waande uiteen gevallen, het vriendje van zijn dochter is een terrorist, zijn echtgenote gedraagt zich als een slet, en hijzelf vrijt met een minderjarige klasgenote van zijn dochter.

Het feest gaat echter gewoon door, na afloop probeert Tirza met Hofmeester over de genante gebeurtenis te praten. Hij wordt echter sentimenteel en vraagt of ze voor hem op de cello wil spelen. Hij betaalt haar ervoor, ze wil het geld niet aannemen maar hij staat erop. Tirza gaat dan naar boven, en Hofmeester valt op de vloer in slaap. Later wordt hij omhoog geholpen door Tirza, hij noemt haar dan weer ‘zonnekoningin’, zo noemde hij haar altijd. Hier is duidelijk te zien dat hij Tirza niet los kan laten.

Deel 3: De Woestijn
Hofmeester blijft aan Ester denken, maar hij verwacht meer van haar dan zij van hem. Hij heeft nog een ontmoeting met haar, het excuus hiervoor is dat hij het geld voor de taxi van haar terug wil hebben. In werkelijkheid wil hij haar gewoon nog een keer zien.

De reis van Tirza naar Afrika komt steeds dichterbij, Hofmeester realiseert zich dat hij ‘aan de epiloog van zijn leven zal beginnen’, dit zegt hij ook enkele malen in het boek.

Hij zal Tirza en Choukri, of Mohammed Atta zoals Choukri constant genoemd wordt, naar Frankfurt brengen, maar voordat ze daadwerkelijk weggaan zullen ze het weekend in de Betuwe doorbrengen in het huis van de ouders van Hofmeester. Het contact tussen de drie verloopt een beetje stroef, Hofmeester is overdag vooral in de tuin bezig en de avonden kookt hij voor zijn dochter en Atta en daarna spelen ze monopoly. Atta vertelt Hofmeester over de Koran, Hofmeester is stiekem wel nieuwsgierig naar dit boek.

Als Hofmeester op een bepaald moment het huis binnenloopt ziet hij hoe Tirza door Mohammed Atta ´geneukt´ wordt op de keukentafel, hij is daarna uit zijn humeur en gaat naar het dorp om een rijsttafel voor drie personen te bestellen. Hij eet vervolgens alles alleen op omdat zijn dochter en haar vriend slapen. De volgende dag rijden ze naar Frankfurt, en Hofmeester zwaait Tirza en Atta uit.


Eenmaal thuis vertelt Hofmeester details van zijn seksuele relatie met de werkster uit Ghana aan zijn echtgenote, zo komen ze terug op hun vroegere seksuele spelletjes. Ook hebben ze het over Tirza, ze laat niets van zich horen. De ouders zijn ongerust, daarom besluit Hofmeester op een gegeven moment dat hij naar Namibië gaat. Daar begint zijn zoektocht naar Tirza in Zuid-Afrika, hij laat iedereen haar foto zien maar niemand heeft haar gezien.

Hij heeft zijn aktetas meegenomen, daarin zit ook Tirza’s iPod en haar notitieboekje met smsjes die ze ontvangen heeft. Hij leest er regelmatig in.

Later ontmoet hij de negenjarige Kaisa, ze vraagt maar één ding aan Hofmeester: ‘Do you want company sir?’ Hij neemt haar overal mee naartoe omdat zij geen afscheid van hem wil nemen, ze worden natuurlijk vreemd aangekeken dus noemt hij Kaisa zijn nichtje.

Hij behandelt haar alsof ze zijn eigen Tirza is, hij geeft haar Tirza haar jurk en ze slaapt naast hem in bed. Hij praat tegen haar over van alles, over zijn werk, zijn wereldbeeld, zijn familie, en over Tirza. Het is niet duidelijk of hij Kaisa gebruikt voor seks.

Als Hofmeester het wachtwoord van Tirza haar emailbox ontdekt stuurt hij een mailtje namens haar naar zichzelf. Vervolgens belt hij de echtgenote om het ‘goede nieuws’ te vertellen.

Hofmeester wil naar de woestijn om daar te ‘verdwijnen’ (sterven), het lijkt er steeds meer op dat hij de realiteit kwijt is. In één van de vakantiehuisjes in de woestijn vertelt hij Kaisa wat er werkelijk met Tirza en Choukri gebeurt is: nadat hij de vrijpartij gezien had was hij zo razend geworden dat hij Tirza met de pook van de open haard op haar hoofd slaat en Choukri met de kettingzaag ‘snoeit’. De beide lijken heeft hij dezelfde nacht in de tuin begraven.

Hij vertelt Kaisa dat hij Tirza zoekt terwijl hij weet dat ze hier niet zal zijn, maar hij twijfelt ook of het allemaal wel waar is. De volgende dag gaat hij met de jeep de woestijn in, hij neemt zich voor om te ‘verdwijnen’ in het zand maar Kaisa wil hem niet loslaten. Ze trekt hem weer mee terug naar het hotel, daar aangekomen krijgt Hofmeester een bericht van zijn vrouw. Ze zegt dat hij zo snel mogelijk thuis moet komen omdat Tirza gevonden is.

Hij gaat drie dagen later inderdaad terug naar Amsterdam, als hij in de straat aankomt ziet hij de echtgenote op hem af komen en hij ziet de pers voor zijn huis. Hij belt Tirza haar mobiel om te zeggen dat ze gevonden is, maar hij krijgt haar voicemail (gebeurde vaker gedurende het verhaal): ‘Hoi, dit is Tirza. Ik ben er even niet. Maar laat maar een leuk berichtje achter.’ (blz. 430, de laatste zin van het verhaal).


b. Verhaaltechniek:

Personages

Wie zijn de hoofdpersonen?
Jörgen Hofmeester


Wat houdt hen bezig?
Hofmeester werkte als redacteur vertaalde fictie, maar hij is op non-actief gesteld. Verder houdt hij, sinds zijn vrouw bij hem weg is, erg van koken en hij is vader van Ibi en Tirza.

Hoe is hun relatie?
-

Beschrijf hun belangrijkste karaktertrekken en geef hierbij een voorbeeldsituatie ter verduidelijking.
Hofmeester is een hele lieve, beschermende vader, maar als hij de controle verliest, wordt hij gewelddadig. Hij is een beetje onhandig en probeert altijd het goede te doen, maar meestal lukt dat niet.

‘’De architect deed iets wat Hofmeester niet kon uitstaan: hij grijnsde. Met zijn broek, een grijze pantalon, op zijn knieën. Hij grijnsde alsof het een grap was, een ongelukkige maar toch komische ontmoeting. De grijns van de hilariteit zat stevig op het gezicht van de architect. Het mocht een tikkeltje ongemakkelijk zijn, het was eigenlijk om je te bescheuren. Dat straalde hij uit. Hilariteit, niets dan hilariteit. Geen schaamte, geen angst, een grijns. Hofmeester greep de stalamp nog steviger vast. Hij deed een paar passen in de richting van de huurder, keek hem in de ogen en sloeg toen, terwijl Ibi zich losmaakte van de ettafel alsof het nu pas tot haar doordrong dat aan de copulatie een voorlopig eind was gekomen, hard met de stalamp op het hoofd van de huurder.’’

Maken ze een ontwikkeling door? Waaruit blijkt dat?
Ik denk dat Hofmeester niet erg veranderd is, maar misschien wel een beetje nadat hij naar Afrika is geweest. Hij wilde steeds ‘’verdwijnen’’, maar Kaisa hield hem tegen en misschien dat hij daardoor overtuigd is om toch te willen blijven leven. Ook moet hij nu natuurlijk zonder zijn dochter Tirza leven en zijn echtgenote is weer terug dus dat zal wel een belangrijke ontwikkeling zijn.

Wie vindt je het meest sympathiek? Waarom?
Tirza (bijpersoon). Ik denk omdat ik me in haar het meest kan verplaatsen. Ze is het meest mijn leeftijd en daarom begrijp ik wel de dingen die ze doet en hoe ze ergens tegenaan kijkt.


Wie vindt je het minst sympathiek? Waarom?
De Echtgenote (bijpersoon). Ze kwam opeens weer terug bij Hofmeester, omdat ze nergens anders heen kon, maar dat vind ik echt onzin, want je kan altijd ergens anders heen in zo’n situatie. Verder kraakt ze Jörgen alleen maar af dat ze kapot zijn en daardoor wordt Hofmeester alleen maar negatiever.

Hoe beoordeel je hun gedrag?
Ik vind het gedrag van de echtgenote heel slecht. Ze heeft Hofmeester een beetje gedwongen om kinderen te krijgen en vervolgens is ze een hele slechte moeder. Ook verlaat ze Hofmeester vaak en nu ze na 3 jaar weer terug is, kraakt ze hem alleen maar af en benadrukt ze dat ze kapot zijn en alleen elkaar nog hebben.

Het gedrag van Hofmeester vind ik op sommige momenten wel goed. Dat zijn de momenten dat hij zijn kinderen heel erg beschermt en hij probeert echt het beste te doen voor zijn kinderen, maar soms vind ik zijn gedrag niet zo goed. Hij is heel negatief en heeft veel vooroordelen over het vriendje van zijn dochter.

Tirza’s gedrag kan ik niet helemaal goed beoordelen, want daar wordt niet heel veel over verteld, maar van wat ik heb gelezen, vind ik haar gedrag gewoon goed en normaal.

Ibi’s gedrag vind ik ook niet helemaal goed, want ze is heel erg bot tegen haar vader terwijl hij het beste met haar voor heeft. Verder wordt over haar niet zoveel verteld.


Ruimte

Waar speelt het verhaal zich af?
De eerste twee delen spelen zich vooral af op de van Eeghenstraat in Amsterdam. Daar staat het huis van de familie Hofmeester. Ook speelt het zich af op Schiphol en aan het eind van het tweede deel in het huis op de Betuwe. Het derde deel van het boek speelt zich af in Namibië. Hofmeester gaat daar naar Tirza opzoek.

Zijn de ruimtelijke beschrijvingen belangrijk voor de gebeurtenissen/personages in het verhaal? Geef hiervan een duidelijk voorbeeld.
Nee het versterkt niet echt het verhaal. Alleen het stuk dat hij in de woestijn is en wil ‘’verdwijnen’’ versterkt wel het verhaal. Het zand en de hitte passen wel bij ‘’de dood’’.



Tijd

In welke historische tijd speelt het verhaal zich af? Is dat belangrijk voor het verhaal?
Het speelt zich af in 2005. Dat is het jaar waarin het boek geschreven is. Het is wel een beetje belangrijk, want in het boek gaat het over Mohammed Atta en dan vertellen ze dat hij 4 jaar geleden de ramp van 11 september heeft veroorzaakt en dat was in 2001.

Beschrijf de tijdsopbouw van het verhaal.
Het boek is niet in chronologische volgorde geschreven. Het begint op de dag van het examenfeestje van Tirza, maar die begint pas op ongeveer bladzijde 155. Dit komt omdat er steeds flashbacks tussendoor komen om het verhaal goed te begrijpen. Dit blijft het hele boek doorgaan.

Is er sprake van een gesloten of van een open einde? Leg uit waarom
Een gesloten einde; de hoofdgebeurtenis is afgesloten.

Geef voorbeelden van flash backs, vooruitwijzingen, opvallende tijdsvertragingen en –versnellingen.
Flash back: Aan het begin staat hij in de keuken en komt zijn echtgenote aangelopen in haar badjas. Dan wordt er verteld hoe zij zes dagen daarvoor weer terug kwam nadat ze drie jaar geleden vertrokken was.

Vooruitwijzing: Er zijn niet echt duidelijke vooruitwijzingen, maar wat een vooruitwijzing zou kunnen zijn, is dat Tirza de eerste drie weken nadat ze naar Afrika is vertrokken niks van zich laat horen. Je weet als lezer nog niet dat ze dood is, maar dat vermoeden krijg je dan wel.

Tijdsvertraging: Het deel dat Hofmeester Tirza en Choukri vermoordt is heel uitgebreid omschreven dus dat is wel een tijdvertraging. Het duurt langer om het te lezen, dan het in werkelijkheid duurt.


Tijdsversnelling: Tussen deel één en deel twee in het boek zitten 3 weken.


Perspectief

Door wiens ogen volg je het verhaal? Geef een tekstfragment waaruit dat duidelijk blijkt.
Door de ogen van Jörgen Hofmeester; hoewel Tirza het niet heeft gezegd, voelt Hofmeester dat veel van deze avond afhangt. Tirza, zijn jongste dochter, de best gelukte. Uistekend gelukt, zowel vanbinnen als vanbuiten.

Is het perspectief betrouwbaar? Leg uit.
Nee het is een onbetrouwbaar perspectief. Eerst vertelt Hofmeester dat Tirza en Choukri op het vliegtuig naar Namibië zijn gestapt en daarna verteld hij pas dat hij ze eigenlijk vermoord heeft en dat ze nooit naar Namibië zijn gegaan. Ook krijg je in het boek het idee dat Hofmeester ‘’ze niet allemaal meer op een rijtje heeft’’ en dat maakt het nog onbetrouwbaarder.

In hoeverre word je beïnvloed door het perspectief?
Je leeft je in het verhaal in zoals de persoon die het verhaal vertelt alles ziet. Dus je wordt wel beïnvloedt door dat perspectief, want je ziet dingen anders dan als je het door de ogen van iemand anders zou zien.


Stijl

Is er sprake van opvallend taalgebruik?
Er was soms sprake van gebruik van ouderwetse woorden en het is wel volwassen taalgebruik.

Past het taalgebruik bij de personages?
Ja, de hoofdpersoon was een volwassenen en die vertelde bijna alles, dus dat was wel passend. Als jongere personen iets zeiden in het boek, was het taalgebruik ook anders dus dat paste ook.


c. Thematiek

Wat is de hoofdgedachte van het verhaal? Hoe is deze uitgewerkt? Wat vind jij van deze uitwerking?
Jörgen Hofmeester moet zijn dochter Tirza los laten nu ze ouder is, maar dat vindt hij heel moeilijk. Dit is uitgewerkt door met flashbacks te laten zien hoe hun band is en hoe hij Tirza heeft opgevoed. Dit vind ik een goede uitwerking, want hierdoor kan je zien dat het voor Hofmeester moeilijk is, omdat hij haar altijd behandeld heeft als zijn ‘’zonnekoningin’’.


Geef enkele tekstfragmenten en motieven die typerend zijn voor deze hoofdgedachte.
Tekstfragmenten:
‘’Je ziet het,’’ zegt hij. ‘’Je ziet het, Choukri, mijn dochter heeft mij in de tang. Mijn dochter is mijn baas. Dat was ze al toen ze geboren werd. Vanaf het eerste moment. En weet je waarom?’’ Hij begint te fluisteren, alsof er nu een geheim komt, iets wat verder niemand mag weten. ‘’Omdat ze de zonnekoningin is. Tirza is de zonnekoningin. Pas maar op, straks heeft ze jou ook nog in de tang.’’

Hij bracht Tirza naar haar celloles, bij een oudere dame die met een oogziekte kampte, hij bracht haar naar het zwembad. Ze zwom erg goed, ze zwom wedstrijden, ze had kampioen kunnen worden als ze was doorgegaan. Hij haalde haar op van het zwembad, en ’s avonds las hij haar voor uit de wereldliteratuur, vooral de Russen. Tolstoj die zijn eigen kunst afzweert omdat hij haar doorziet als onbetekenend, als een vermaak dat niets bijdraagt aan het geluk van de mensen, dat vond hij mooi.

Motieven:
Een motief is vaderliefde. Hofmeester heeft zijn hoop altijd gevestigd op Tirza, want dat is zijn ‘’meest gelukte’’ dochter. Hij wil het beste van haar maken en beschermt haar heel erg. Alleen moet hij haar wel los laten op een gegeven moment. Dat is typerend voor de hoofdgedachte.

Een ander motief is onmacht. Tirza wordt volwassen en gaat haar eigen weg, daar kan Hofmeester niks aan doen. Ook heeft Tirza nu een vriendje van wie ze houdt en waarmee ze naar Afrika gaat. Hofmeester vindt dat vriendje helemaal niks.

Wat is het verband tussen de hoofdgedachte en de titel/ het motto?
Tirza is de dochter van Hofmeester en hij heeft alles voor haar over. Ze is zijn liefde en hij wil haar tegen alles beschermen.

Ken je een boek of film met dezelfde hoofdgedachte? Welke vind je het beste?
Nee, ik ken verder geen films of boeken met deze hoofdgedachte.



d. Plaats in de literatuurgeschiedenis.

Wat weet je van de schrijver?
Arnon Grunberg is een Nederlandse schrijver van Joodse komaf. Hij heeft veel prijzen gewonnen voor zijn boeken. Het eerste boek dat hij schreef was Blauwe maandagen. Hij was toen 23 jaar. Zijn boeken zijn vertaald in twintig talen.


Wat weet je van de tijd waarin het verhaal is geschreven?
Het is in een verhaal van de 21e eeuw. Ze vertellen in het boek bijvoorbeeld dat de ramp van 11 september vier jaar geleden was, dus dan moet het in 2005 zijn geschreven. Ook schrijft hij in een notitieboekje een keer de datum op dus daar zou je het ook aan kunnen merken. Verder hebben ze het nog over een iPod, iets wat typisch van de laatste jaren is.

Is het verhaal typerend voor de schrijver of voor de tijd waarin het is geschreven? Leg uit waarom.
Ja het is in de 21e eeuw geschreven dus het is wel typerend voor de tijd waarin het is geschreven.


Beoordeling

Zou je nog eens een verhaal van dezelfde schrijver lezen? Waarom wel/niet?
Misschien wel, maar ik zou het niet zomaar uit mezelf gaan lezen. Het was toch iets te langdradig voor mij. Misschien zou ik dan een iets dunner boek van Arnon Grunberg kiezen.

Welk passage spreekt jou het meest aan? Waarom?
Het deel waar hij Tirza en Choukri vermoord. Want eerst gebeurde er iets in het boek en toen hij in Afrika was, vertelde hij diezelfde gebeurtenis heel anders dus ik geloofde dat niet echt en ik heb er een beetje overheen gelezen, maar het bleek dat dat de moord was. Dus toen ik het boek uit had, wist ik nog steeds niet wat er precies gebeurd was.

Welke verhaalelementen hebben voor jou een negatieve werking?
Onrealistische gebeurtenissen. Er gebeuren soms dingen in dit boek die in de realiteit nooit zouden gebeuren. Of ze zeggen dingen tegen elkaar die de meeste mensen echt niet tegen elkaar zeggen. Als dat steeds gebeurd, vind ik het niet zo interessant meer.


Zou je een ander aanraden om dit boek te lezen? Waarom wel/niet?
Ja ik vind het wel en aanrader. Voor mensen die nooit lezen zou ik het niet aanraden, want dan is het toch een beetje een lastig boek, maar ik vond het wel een goed boek en het is weer een keer iets heel anders dan de psychologische thrillers die ik meestal lees.