Tijl Uilenspiegel door Charles de Coster

Hoofdstuk 1

Zakelijke gegevens
Auteur: Charles de Coster
Titel: Tijl Uilenspiegel, uitgeversmaatschappij The Reader’s Digest Amsterdam, 1993 druk onbekend, (eerste druk in 1867), aantal blz. 541. Het land van herkomst is (het Franstalige deel van) Vlaanderen.
Het genre is een heldenverhaal.

Hoofdstuk 2

Eerste reactie
Keuze: Ik heb dit boek zonder speciale reden gekozen. Dat doe ik wel vaker. Het leuke daarvan is, dat je totaal niet weet wat je te wachten staat. Soms weet je zelfs niet eens waar het verhaal over gaat. Wij moesten minimaal een boek uit de Romantiek lezen en ik heb dit boek gekozen.

Inhoud: Ik vond het boek wel leuk, hoewel er wel erg hard gesproken wordt over het Roomse geloof in die tijd en dan vooral de kettervervolgingen. Misschien was het wel echt zo hard, maar dat had toch wel wat genuanceerder gemogen, wat mij betreft. Het was ook humoristisch om te lezen. Het boek bevat ook aangrijpende gebeurtenissen.

Hoofdstuk 3

Verdieping
Samenvatting: Het verhaal begint als Tijl Uilenspiegel geboren wordt. Zijn ouders zijn Klaas en Soeteke. Rond dezelfde tijd wordt er bij Katelijne, hun buurvrouw, een meisje geboren, hoewel ze niet getrouwd was. Daarom wordt het meisje, dat Nele heet bij Klaas en Soeteke opgevoed. Tijl wordt zes keer gedoopt. Keizer Karel krijgt ook een zoon: Filips. Deze blijft in het boek voorkomen als een wreed misbaksel. De keizer voerde plakkaten in tegen het ketterse geloof. De verrader krijgt de helft van het bezit van het slachtoffer, de keizer de rest. Klaas had ook een broer die hij af en toe bezocht. Die broer was erg verbitterd omdat hij teveel onrechtvaardigheid had meegemaakt. In het dorp Damme woonde verder ook nog Lamme, die erg dik was. Omdat hij zo goed was had hij als bijnaam ‘Goedzak’. Tijl groeit op als een deugniet en pleziermaker. Overal kon hij wel wat grappen uithalen. Hij had ook altijd een raak antwoord klaar. Tijl bouwde een hut waarin hij de mensen vertelde wat ze waren. Dat was altijd raak. Hij zei: ik ben ulen spiegel. Zo kwam hij aan zijn bijnaam. Tijl en Nele raken verliefd op elkaar, hoewel Tijl ook nog wel graag met andere vrouwen meegaat. Gent wordt door keizer Karel verwoest. Daaruit blijkt wel de wreedheid van de keizer. Filips trouwde met Maria van Portugal maar voelde geen liefde voor haar. Hij ging door met al zijn wrede spelletjes. Hij genoot als mensen of dieren pijn leden, maar hij lachte nooit. Uilenspiegel wordt opgepakt omdat hij zich in een café tegen het Roomse geloof uitsprak. Hij wordt veroordeeld en moet een pelgrimstocht naar Rome maken. Onderweg zorgt hij door vele grappen voor plezier. Doordat hij de mensen te slim af is komt hij vaak aan gratis eten. Ondertussen wordt Katelijne veroordeeld als toverkol. Dat zorgt ervoor dat ze voor altijd gek wordt. Tijl spreekt in Rome de paus en keert weer terug naar Damme. Als hij weer terug is hoort hij dat Klaas gevangen is genomen. Hij is verraden door een visverkoper en wordt tot de dood veroordeeld. Hij wordt in Damme verbrand. Midden in de nacht halen Soeteke en Tijl wat as weg, dat Tijl voor altijd op zijn borst zal dragen. Soeteke krijgt van Josse, Klaas’ broer, zevenhonderd carolusguldens die ze goed verstopt. Later worden Soeteke en Tijl ook nog aangeklaagd, maar ze worden beiden vrijgelaten. Bij Soeteke thuis komt een man, de vriend van Katelijne op bezoek. Hij heeft zich vermomd als de duivel. Hij doodt zijn vriend en rooft later ook de zevenhonderd guldens. Soeteke sterft later ook, zodat Tijl wees wordt. In een visioen zien Tijl en Nele dat Vlaanderen gered moet worden door de Zeven te vinden. Daarom gaat Tijl op reis om ze te zoeken. Hij neemt Lamme ‘Goedzak’ mee, die zijn vrouw gaat zoeken. Ze komen in allerlei steden. Overal halen ze grappen uit. Ook brengen ze een vervolger van de ketters zo’n schrik aan, dat hij nooit meer wat gedaan heeft. Uiteindelijk sluiten Tijl en Lamme zich aan bij de Geuzen. Ondertussen is in Damme een groot proces gaande tegen Katelijne en haar vriend, die kapitein in een leger blijkt te zijn. De kapitein wordt ter dood veroordeeld en Katelijne wordt getest of ze een heks is: ze wordt in het water gegooid. Omdat ze zinkt blijkt dat ze geen heks is. Ze wordt snel gered, maar sterft toch aan onderkoeling. Nele sluit zich nu ook aan bij de Geuzen. Dan blijkt aan het einde van het boek, dat de Zeven staan voor de Zeven Deugden die de Zeven Ondeugden moeten vervangen.

Een zeer korte samenvatting, onderverdeeld in delen
Het boek bestaat uit vijf delen die onderverdeeld zijn in een groot aantal, soms zeer korte hoofdstukken. Het eerste deel sluit het meest aan bij de volkse overlevering. Het beschrijft de zorgeloze jeugd van Tijl, zijn vele schalkse streken en zijn verplichte pelgrimage naar Rome nadat hij de katholieke kerk heeft bespot. Katelijne en Soeteke worden gefolterd en Klaas komt als ketter op de brandstapel terecht. Vanaf dat moment verandert de houding van Uilenspiegel volkomen. Hij neemt zich voor de dood van zijn vader te wreken. Een terugkerend zinnetje is dan De as van Klaas klopt op mijn borst. De vrolijke zorgeloze Tijl is een gezworen vijand van de Spanjaarden en de katholieke kerk geworden.
In het tweede deel trekt Tijl – samen met Lamme Goedzak, die op zoek is naar zijn vrouw – door de Nederlanden en verleent hij als spion diensten aan Willem van Oranje. Zijn streken staan nu in dienst van een ideaal; zijn persoonlijke strijd is verbonden met die van een volk.
In het derde deel sluit Tijl zich aan bij de bosgeuzen en wreekt hij zich op de man die zijn vader Klaas heeft aangegeven bij de inquisitie.
In het vierde deel zijn Tijl en Lamme Goedzak watergeuzen; in het vijfde deel vindt Lamme zijn vrouw en vestigen Tijl en Nele zich na de Pacificatie van Gent (1576) in Zeeland.

Het verhaal is auctoriaal geschreven: de schrijver is alwetend en springt van de ene persoon naar de andere over.

Tijl Uilenspiegel speelt in het roerige Vlaanderen van de zestiende eeuw – de periode van de opstand tegen het tirannieke Spanje en tegen de almachtige, corrupte katholieke kerk. Charles de Coster laat Filips II in hetzelfde jaar als Uilenspiegel geboren worden. Het verhaal duurt ongeveer het hele leven van Tijl Uilenspiegel.

De hoofdpersoon is Tijl Uilenspiegel, de grappenmakende nar. Hij is de geest van Vlaanderen.
Zijn ouders zijn Klaas en Soeteke. Klaas is de moed van Vlaanderen en Soeteke de sterke moeder.
Zijn vriendin heet Nele. Zij is het hart van Vlaanderen.
Haar moeder is Katelijne. Zij is de buurvrouw van Klaas en Soeteke.
Haar vader is vermoedelijk de kapitein van het leger: Joost Damman.
De vriend van Tijl: Lamme ‘Goedzak’. Hij is de buik van Vlaanderen.
De wrede keizer uit die tijd: Karel.
Zijn nog wredere zoon: Filips.
Verder allemaal randfiguren die niet zo’n grote rol spelen in het verhaal.

De situaties in het boek verschillen van elkaar. Zo zijn er humoristische situaties waarin Tijl iedereen te slim af is en altijd een raak antwoord heeft.
Dan de situaties waarin de wreedheid van Karel en vooral Filips beschreven wordt. Zij worden niet als mensen beschreven en zijn de naam beesten eigenlijk niet waard.
Verder de ronduit schokkende verhaalsituaties waarin de vervolging van de ketters beschreven wordt. Ook die situaties waarin het proces tegen Soeteke en Tijl beschreven wordt, of de veroordeling van Klaas. Dat zijn de meest aangrijpende situaties.

Charles de Coster geeft in Tijl Uilenspiegel een kenschets van de Vlaamse ziel, zoals hij die zag: aangetrokken tot het zinnelijke en het mystieke; heldhaftig, rebels en goedmoedig-menselijk. Het boek kan worden getypeerd als historisch symbolisch of visionair-realistisch; in feite is het een gedicht in proza.
Hiertegenover staat de tegenpool van Tijl: Filips II. In hem komt de lafheid en wreedheid naar buiten. Zo beeldt Charles de Coster de verschillen tussen het Vlaamse volk en hun onderdrukkers uit.

Dit boek behoort tot de Romantiek. Het is een geromantiseerde versie van een oorspronkelijk middeleeuws boek dat omstreeks 1500 verscheen. Charles de Coster heeft de Tijl Uilenspiegel, die oorspronkelijk platvloers en boosaardig was en iedereen oplicht of voor de gek houdt, omgewerkt tot een symbool van vrijheid en ontvoogding.

Hoofdstuk 4

Beoordeling
Eigenlijk vond ik het hele boek wel grappig om te lezen. Zoals bij de situaties beschreven staat: het boek is veelzijdig. Er zitten veel humoristische passages in, maar ook aangrijpende. Het boek is leuk geschreven.

De veroordeling van Klaas sprak me het sterkst aan. Daarin komt het beste de onrechtvaardigheid en de wreedheid van de zogenaamde kettervervolging tot uiting. De keizer was hier de oorzaak van en ontving lekker veel geld van alle veroordeelden.

Er zitten weinig negatieve verhaalelementen aan het boek voor mij aan. Alleen vond ik op het laatst Katelijne die gek geworden was, erg vervelend worden. Ze zat maar over haar ‘Hanske’ te zeuren.

Ik ken nog geen ander boek dat qua thema te vergelijken is, omdat het ook een schets van een bepaald volk geeft.

Het is een leuk verzonnen thema en goed uitgewerkt, om via personen een volk te typeren. Charles de Coster is daar volgens mij goed in geslaagd. Het thema was voor mij origineel, ik heb zoiets nog nooit gelezen.

Het taalgebruik is goed te volgen. Het is niet moeilijk.

Het boek is wel aan te bevelen aan anderen:
Het boek is leuk, humoristisch geschreven, afgewisseld met aangrijpende situaties.
Het boek heeft een leuke sfeer. (Vind ik erg belangrijk, anders leest het niet leuk, hoe goed het boek dan ook is).
Ik ben het met de schrijver eens in zijn kritiek op de kettervervolging.
Het boek is erg realistisch. Het beschrijft het leven van alledag in de middeleeuwen ontzettend waarheidsgetrouw.
Het boek is gewoon chronologisch opgebouwd, dat leest lekker makkelijk. Er zitten geen grote tijdssprongen in.
Het thema is origineel en leuk uitgewerkt.

Mijn eindoordeel: Ik ben positief over het boek. Het was erg leuk om het te lezen.