Tantes door Cyriel Buysse

Dynamische Personages: de evoluties die de personages ondergaan De jongere generatie personages ondergaan evoluties in deze roman. De tweede generatie (Max, Clara, Adrienne en Edmée) wordt een afspiegeling van de eerste generatie (Meneer Dufour, Clemence, Estelle en Victoire). We zien in de eerste generatie de toekomst van de tweede generatie. We zouden het ook andersom kunnen voorstellen: we leren het verleden van de eerste generatie uit wat de tweede generatie meemaakt. De personages gaan gebukt onder de verstikkende invloed van de deugd en de kerkelijke moraal, beiden als het ware verpersoonlijkt in de Tantes. Het valt ook op te merken dat Tantes altijd met een hoofdletter geschreven wordt, alsof de Tantes geen individuele personages zijn, maar vertegenwoordigers van een altijd voortdurend systeem. Eigenlijk is het vreemd dat er überhaupt evoluties zijn in deze roman. De leefwereld van de personages is net gericht op het wachten en uitstellen: op het niet veranderen. Doordat er toch evoluties en veranderingen zijn, geeft Buysse aan dat zo’n levensvisie geen oplossingen geeft en uiteindelijk toch moet ontsporen. Raymond verandert ook in deze roman, maar we behandelen hem niet omdat zijn spiegelpersonage (de onbekende minnaar van Tante Estelle) ons totaal duister blijft. 1. Max en Meneer Dufour Het boek opent met het huwelijk van Max met Marie. Dit is een sleutelmoment in het boek: voor Max omdat zijn nieuwe leven begint, voor de nichtjes omdat zij hun evolutie naar de Tantes gaan beseffen en voor Adrienne (en ergens ook voor Raymond) omdat tijdens dit feest Adriennes liefde voor Raymond duidelijk wordt. a) Evolutie van personage

Het boek opent met zijn huwelijk en dan heeft de grote verschuiving in Max’ personage wellicht al plaatsgehad. Wel krijgen we in de gedachten van Raymond te zien hoe Max was voor zijn huwelijk: een vrijgevochten levensgenieter met sterke gelijkenissen met Raymond zelf (p.25: "In Max had hij zijn man gevonden, die was door dezelfde hartstochten bezeten. ... Dat was een sterke, wederzijdse gehechtheid geworden, een vriendschapsband die levenslang scheen te zullen duren.") Door zijn huwelijk, door zijn belangrijke betrekking en bovenal door altijd de moraal van zijn Tantes te volgen, wordt Max een heer van aanzien. Hij wil zijn oude vrienden en gewoonten niet meer kennen (p.76: "Even dacht hij aan ‘t verleden en aan de grapjes die hij destijds samen met Raymond had uitgehaald. ... Dat was voorbij, alsof het nooit bestaan had"). b) Evolutie van zijn houding tegenover de Tantes
De invloed van de Tantes is doorheen heel het boek voelbaar. In het begin van het boek, is Max degene die de Tantes het minst vreest en eerbiedigt. (p. 53: "Hij trok haar mee achter een park rododendrons, omsloot haar vlug, met hartstocht in zijn armen. -Pas op, ze zouden woedend zijn als ze ‘t zagen !") Max is een uitzondering in die zin dat terwijl de andere personages zich verder en verder afkeren van de Tantes, Max zich net meer tot hen gaat richten. Dit is niet geheel onverklaarbaar; Max ziet in zijn Tantes en hun deugd de reden van en de verdere garantie voor het succes in zijn leven. (p. 135: "Gij hebt hen toch niet... niet tegengesproken...! ... Gij hebt ons geruïneerd! Mijn kinderen, geruïneerd. Zij zullen ons onterven! Kanalje!") c) Gelijkenis met Eerste Generatie
De gelijkenis tussen de eerste en de tweede generatie is het minst duidelijk bij Max en Mr. Dufour. Beiden zijn stoere vaders die in principe onafhankelijk moeten zijn. Ze buigen zich echter compleet voor de wil van hun Tantes, voor hun geld en hun deugd. Ze zijn laf en denken in de eerste plaats aan hun eigen belang. Ze voelen beiden wel enige frustratie bij het feit dat ze hun eigen leven niet helemaal controleren, maar komen er toch nooit toe om zich te verzetten tegen de Tantes. Zo zijn ze eigenlijk de stille medeplichtigen van de Tantes. (p. 82 "En meneer Dufour was inwendig woedend, ... , maar omdat die afkeuring hem door zijn zusters opgedrongen werd en hij zich tegen hun tirannieke wil niet durfde verzetten.") 2. Clara en Clemence a) Evolutie van het personage = evolutie in de houding tegenover de Tantes
In dit geval loopt de evolutie van het personage gelijk met de evolutie in de houding tegenover de Tantes. Doorheen heel het verhaal komen de overtuigingen van Clara ongeveer overeen met de overtuigingen van de Tantes. Ze nemen dezelfde houdingen aan, al doet Clara (en haar jongere zus Edmée) dit uit andere beweegredenen. Dit komt het best tot uiting in de hoofdstukken waarin Raymond Adrienne het hof maakt door langs haar raam te gaan rijden. De Tantes keuren deze relatie af omdat Raymond een slechte reputatie heeft en dit hun eigen reputatie zou kunnen schaden. Clara keurt een mogelijke tussen Raymond en Adrienne echter enkel af omdat zij jaloers is en ze is nijdig omdat ze zelf geen man gevonden heeft. In het laatste hoofdstuk is het echter Clara die openlijk rebelleert tegen de Tantes. Zij heeft ingezien dat de handelswijze van de Tantes totaal verkeerd was en dat het beter is om toch ook de hartstochten te volgen. (p. 134: "Met alle eerbied u verschuldigd, durf ik zeggen dat uw handelswijs verkeerd was. ... Wij hebben nooit iets durven doen dat tegen uw zin zou kunnen zijn, omdat gij rijke erftantes zijt, omdat wij vreesden dat gij ons later zoudt benadelen.") Tegelijk beseft Clara toch dat het haar lot is om onherroepelijk te worden zoals de Tantes, ook qua morele normen, ondanks haar revolte tegen de waarden die de Tantes aanhangen. b) Gelijkenis met de eerste generatie
Clara en Clemence.zijn beiden de oudste van de drie zusjes. Ze zijn niet zelden de woordvoerder van de anderen, vooral als het om morele standpunten gaat. (p. 76 "Maar die opvallende hofmakerij... de opspraak van de mensen ! bromde Clara ontevreden") In die zin is het niet vreemd dat het net Clara is die rebelleert en zo de opstand die ook bij de anderen leeft, verwoordt. De twee vrouwen lijken qua uiterlijk en karakter op elkaar omdat ze in precies dezelfde omstandigheden opgegroeid zijn. Dit wordt ook onverbloemd zo in het boek gesteld (p. 32 "Clara had veel van tante Clemence en ging er met de dag steeds meer op lijken.") 3. Adrienne en Estelle a) Evolutie van het personage
Net als bij Max, heeft bij Adrienne de verschuiving in het personage al plaatsgehad nog voor het boek gestart is. We mogen veronderstellen uit haar latere daden dat zij ooit dezelfde deugdopvattingen heeft gehad als haar zusters en haar Tantes. Maar ergens in haar leven, is zij verliefd geworden op Raymond. Het is ook tekenend op welke eigenschappen van Raymond ze verliefd is geworden (p. 27 "Wat haar in hem zo sterk aantrok was juist datgene wat zij zelf niet bezat. ... zijn gezondzwierige losheid, ... uitbundige vrolijkheid, van het lachend sans gêne...") Sinds haar verliefdheid met Raymond groeit haar passie meer en meer. In het begin verzet haar opvoeding en haar deugd zich nog wel, maar vrij gauw blijken ze toch niet sterk genoeg om haar emoties de baas te kunnen. Haar emoties worden sterker en sterker en ze mag ze nooit tonen omdat ze in een strak deugdkeurslijf zit. Hier wordt ze letterlijk gek van. b) Evolutie in de houding tegenover de Tantes
Zoals hierboven beschreven in de evolutie van het personage, keert Adrienne zich af van de opvattingen van de Tantes. Ze durft echter niet openlijk tonen dat ze hen afvallig is geworden. Ze wacht af en handelt niet. Wanneer ze dan toch besluit te handelen, is het al te laat want ze is gek geworden van de opgekropte emoties en de frustratie. c) Gelijkenissen tussen de Eerste en de Tweede Generatie

Er wordt kort in het boek aangeduid dat Estelle in haar jeugd een gelijkaardige affaire heeft gehad als Adrienne nu met Raymond. Veel wordt hier niet over verteld en dat is niet abnormaal, want het is een schandaal dat wordt doodgezwegen. Na deze affaire is Estelle zwak en willoos geworden en ze is zo altijd gebleven. Het valt ook op dat Estelle de enige is die niet onverdeeld negatief reageert op Adriennes affaire. 4. Edmée en Victoire Edmée is het meest onzichtbare en kleurloze personage van heel de roman. Ik denk niet dat ze in het hele boek zelfs maar één zin zegt. Men zou de indruk kunnen krijgen dat ze enkel dient om de afspiegeling met de drie Tantes compleet te maken. Dit is de enige passage die echt aan haar geweid wordt: p. 32 "Edmée had een treurige gezondheid; zij scheen maar half te leven; zij had zwakke ogen en een ongelukkige teint, met aldoor iets bleeks en slaperigs over haar gezicht, alsof zij nooit geheel ontwaakt was." Qua morele opvattingen kunnen we vermoeden dat Edmée dicht bij Clara aanleunt, maar dat ze Clara als het ware het woord laat voeren. We kunnen ook veronderstellen dat zij dezelfde evolutie, moreel weg van de Tantes, doormaakt als Clara. Tante Victoire, Edmées evenbeeld, communiceert ook niet veel, hoewel toch wat meer dan Edmée. Tante Victoire heeft ook de eigenschap dat ze vaak "inwendig blaast ", maar haar oudste zuster het woord laat voeren. We weten dat ook Tante Victoire altijd een slechte gezondheid heeft gehad.