Zakelijke gegevens Auteur Rascha Peper
Titel Russisch Blauw
Uitgeverij L.J. Veen Amsterdam
Eerste druk 1995
Aantal bladzijden 260
Genre Roman De schrijfster Rascha Peper, eigenlijk Jenneke Strijland, groeide op in Driebergen. Ze heeft Nederlands gestudeerd in Amsterdam, daarna werkte ze een periode als lerares. In 1990 werd voor het eerst werk van haar gepubliceerd. Rascha heeft de voorkeur te schrijven over mensen die ‘een tik van de molen hebben gehad’. Net zoals Lex in dit boek. Ook schrijft ze veel over illusies die niet uitkomen. Rascha Peper heeft boeken nodig om mensen te vertellen wie ze is. Ze heeft met dit boek de Multatuliprijs gewonnen, een bekroning op haar werk. 1. Analyse Samenvatting Lex Grol (ook wel Geert genoemd) is een werkloze historicus, geobsedeerd door de Romanov familie: de laatste Tsarenfamilie van Rusland. In de nacht van 16 op 17 juli 1918 werd de laatste Tsaar en zijn gezin op zeer brute wijze omgebracht. Er wordt echter regelmatig gespeculeerd dat de troonopvolger Aleksej en zijn zusje Anastasia de moordpartij hebben overleefd. Deze gebeurtenis spreekt levendig tot de verbeelding van Lex. De dromerige Lex identificeert zichzelf met Aleksej die, net als hij, aan hemofilie lijdt. Zijn obsessie is zo beklemmend dat hij na zijn studie zijn boeken wegzet om er nooit meer in te kijken. Dan, terwijl hij past op de zomervilla van de familie van zijn enige vriend Sweder Veere, wordt hem gevraagd om een stuk te schrijven over de Romanovs. Opnieuw wordt hij gegrepen door het dramatische verhaal van dit gezin. Hij raakt er zelfs steeds heviger van overtuigd dat hun levens verbonden zijn. Die fascinatie wordt alleen maar heviger als hij een enorme ontdekking doet. Helaas blijkt die ontdekking niet te kloppen. Hij dacht dat hij een bloedband zou hebben met de Romanovs, maar zijn moeder bekent dat zij niet zijn biologische moeder is en dat hij dus geen familie van de Russische familie kan zijn. Enkele dagen later leest hij in de krant dat alle lijken van de Tsarenfamilie zijn gevonden, ook het lijk van de Tsarevitsj, Aleksej, die zijn grootvader zou zijn. Af en toe wordt hij afgeleid door Loti, een meisje dat stiekem zwemt in het zwembad bij de villa. Zij blijkt de sleutel te zijn tot waar hij altijd naar opzoek was: het einde van zijn zoektocht.
Thema en motieven Russisch Blauw heeft als thema obsessies. Lex heeft een grote obsessie voor de laatste Russische Tsarenfamilie, zijn fantasieën en zijn geschiedenis raken totaal verwikkeld met elkaar en met de verhalen van de Romanovs. Hij is ook geobsedeerd door de tuin van de familie Veere en dan vooral het zwembad. De motieven in dit boek zijn; het zwemmen in het zwembad, hemofilie en Lex’ afzondering. Deze afzondering wordt heel mooi symbolisch weergegeven doordat er telkens in het boek herhaalt wordt in hoeverre de geluidswal af is. Deze geluidswal symboliseert zijn afzondering en komt ook weer terug in de overeenkomst met de Romanovs. Ook zij kregen vlak voor hun executie een steeds hoger wordende muur om hun huis. Het water is ook een duidelijk symbool. In het water kan Lex afstand nemen van zijn ziekte. In het water voelt hij zich sterker en leniger. Het helpt hem zichzelf als een gezonde, atletische figuur te zien. Bij het zwembad overwint hij voor het eerst zijn verlegenheid voor meisjes. Voor Lex zijn erotiek en water onlosmakelijk met elkaar verbonden. Titelverklaring De titel verwijst naar Lex’ illusie dat hij een afstammeling is van de laatste tsarenfamilie, dmv blauw bloed dat naar adel verwijst. Evenals het jasje dat Russisch blauw is en de dolfijnen bij het zwembad. Personen Lex is echt een personage. Je weet precies hoe oud hij is, waar hij vandaan komt, hoe hij eruit ziet, waar hij van houdt, kortom, je kent zijn achtergrond en je kunt een gedetailleerd beeld vormen. Sweder daarentegen is een type. Je kunt voorspellen hoe hij reageert en wat hij zegt. Je krijgt bijna geen achtergrondinformatie, hij blijft oppervlakkig voor je. Je weet wat zijn karakter is, maar daar wordt verder niet dieper op in gegaan. Anja Grol, Lex’ moeder is toen ze 4 jaar was van Rusland naar Nederland gehaald, om van een zeldzame oogafwijking te genezen. Daarna is ze in Nederland bij een pleeggezin blijven wonen. Anja was vroeger niet zo mooi, ze was mollig en droeg dikke brillenglazen. Toen haar man met een andere vrouw een kind kregen, besloot zij hem te gaan opvoeden. Wendela is de zus van Sweder op wie Lex verliefd is geweest. In het verhaal wordt verteld over de ontmoeting van Lex met Wendela en zijn dromen over haar. Loti is het meisje dat stiekem in het zwembad zwemt. Op het laatst verleidt Lex Loti in het zwembad. Opbouw De opbouw in dit boek is heel belangrijk. Er lopen namelijk meerdere verhalen door elkaar die allemaal door Lex beleefd worden. Het ene verhaald beleefd hij in de tegenwoordige tijd, andere stukken denkt hij terug aan zijn jeugd (flashbacks) en weer andere stukken gaan over de belevenissen van de Romanovs. Dit zit heel duidelijk door elkaar heen gevlochten en sommige momenten heb je zelfs niet door of je nu fantasieën of waargebeurde dingen leest. Het verhaal leest in het begin heel rustig, maar als Lex denkt een ontdekking te hebben gedaan gaat het ineens in sneltreinvaart vooruit, er ontstaat veel meer sensatie door het enthousiasme en de spanning die Lex beleefd. Het verhaal heeft een cyclisch verloop, het begin en einde van het boek spelen zich af in het zwembad. In het begin is Lex alleen en maakt hij een wentelteefje, op het laatst heeft hij gezelschap van Loti. Tijd De tijd die zich afspeelt tussen het moment dat Lex het zwembad in duikt en het moment dat hij samen met Loti Swart in het zwembad is, is ongeveer een paar weken. In flashbacks komt er nog veel meer tijd aan de orde. Het verhaal van de Romanovs bijvoorbeeld speelt zich voornamelijk rond 1917 af, het verhaal van Lex tegen 1994. Het verhaal speelt zich in een niet-chronologische volgorde af.
Ruimte Het verhaal speelt zich grotendeels af in de villa, het zwembad en het tuinhuis van de familie Veere. Deze plek bevindt zich in Elsteren, een plaats in Gelderland. De moeder van Lex, waar hij een paar keer komt, woont ook in Elsteren. In de patatbuurt. De flashbacks over de Romanovs spelen zich af in Rusland. Perspectief Het personaal vertelde verhaal wordt verteld door Lex. Het auctoriaal vertelde verhaal over de Romanovs en het leven van Anja Grol wordt door de schrijfster verteld. Stijl Over het algemeen gebruikt de schrijfster niet al te lange en ingewikkelde zinnen. De woordkeuze en zinsbouw zijn niet moeilijk. Er worden veel details gegeven waardoor je veel van Lex’ gevoelens te weten komt. Het verhaal is hierdoor gemakkelijk te volgen. In het boek wisselt het verhaal nog wel eens abrupt van scène. Dan ben je even de draad kwijt in het verhaal maar deze kun je weer snel oppakken als je even doorleest. Qua stijl is het verhaal in twee delen te splitsen. Het hoofdverhaal van Lex waarin het perspectief personaal is. “Hij liep om de toonbank heen en stak zijn hoofd om de hoek van de woonkamer. ‘Hai, Rene’. Een grote, logge man van zijn leeftijd, die met zijn bovenlijf heen en weer wiegend voor een kolossaal televisietoesteld zat, keek even op, maar wendde zich direct weer naar het scherm, waar Mr Bean ontredderd papier vleugels van zijn armen stond te scheuren. ‘Boos worde…’ ‘Zeg’s gedag, Rene,’ zei mevrouw Demse. De man vertrok zijn mond in een grijns in Lex’ richting. ‘Dag Geertje…” In het andere deel over de Romanovs gebruikt de schrijfster een auctoriaal perspectief waardoor de stijl ook anders is. “Nog nooit sinds hij de Romanovs vrijwillig in ballingschap was gevolgd, was Gilliards gevoel van onmacht zo groot geweest. Als lijdzame, willoze lammeren liet men zich hier, glijdend en struikelend door de modder, voortdrijven en naar de slachtbank voeren. Tegelijkertijd was hij zich echter met al zijn zintuigen bewust van het feit dat ze hier rondliepen in Tjoemen. Niet opgesloten in huis, boot of trein maar lopen over een openbare pas van het haventje naar het spoorwegemplacement.” (gebruikt en bewerkt van www.scholieren.com) 2. Oordeel van de criticus Rascha Peper heeft heel sterk verwoord hoe een obsessie iemand te pakken kan krijgen. Zo laat ze de hoofdpersoon soms wegdromen in het leven van de tsaar, dit maakt zoveel indruk en is zo boeiend dat je niet kunt stoppen met lezen. Ook de momenten waarop de hoofdpersoon in het water ligt wekken sterke gevoelens op. Want in het water denkt Lex, komt hij in aanraking met ‘de kern van alle dingen’. Je beleefd als lezer dan echt hoe de hoofdpersoon los komt van de dagelijkse dingen. Wat soms wel een storend is, is dat hij vaak terugvalt op zijn sombere jeugd, waarin hij opgroeide in een naoorlogs communistisch gezin, deze beelden worden iets te vaak opgewekt. Terwijl ze, nadat dat een keer is gebeurd, ook wel waren blijven hangen en je genoeg over zijn jeugd weet om het verhaal te kunnen snappen. Het boek is op een hele aparte manier opgebouwd, door middel van allerlei korte scenes, waarin ze steeds gebruikt maakt van veelzeggende terugkerende beelden. Ook zijn de symbolen die de schrijfster gebruikt goed gekozen. Zoals de geluidswal die het isolement van Lex aanduid. Een duidelijke omslag in het boek is als er in een krantenbericht wordt verteld dat de stoffelijke overschotten, van onder andere de Tsarevitsj Aleksej, zijn gevonden. Hier ontstaat een heel sterk medeleven met de hoofdpersoon, omdat hij net het gevoel kreeg dat hij iets voorstelde, dat hij ergens bij hoort. Nog iets wat voor de lezer heel bizar overkomt, is dat je al lezende, niet beseft dat je een hele constructie van de laatste levensdagen van de Romanovs krijgt en dat de volgende gebeurtenissen (de ontsnapping en het verdere leven van Aleksej en Anastacia) alleen in Lex’ gedachten afspelen. Het leest weg alsof het verhaal zo verder is gegaan. Het verhaal over de Romanovs wordt zo levendig verteld, dat het geen verbeelding meer is, maar echt. 3. Eigen Mening Ik vind het een heel mooi en meeslepend boek. Nog niet eerder was ik vanaf het eerste moment zo geboeid door een boek. Dit komt waarschijnlijk omdat ik me goed in de hoofdpersoon kon inleven. Ik vind het geweldig hoe de schrijfster de verschillende verhaallijnen als rode draden door het boek weeft. Soms was het wat verwarrend als er abrupt weer op een andere scène werd overgesprongen, maar dat gaf mij juist de kick om door te lezen en uit te fichulieren waar deze scène geplaatst kon worden. Dat ze als thema de fascinatie/obsessie voor de Tsarenfamilie heeft gekozen vond ik heel leuk. Ik houd vaak wel van historische feiten en verhalen en om dat met een modern verhaal verweven te zien was heel verrassend. Hoe iets dat zo ver in het verleden heeft afgespeeld nog zo’n invloed op iemand kan hebben. De hoofdpersoon is vrij zweverig en gaat snel in zijn fantasieën op. Normaal ben ik een veel nuchtere persoon, maar tijdens het lezen van Rusisch Blauw kon ik me heel goed inleven in Lex’ gedachtegang. Ik zag zijn gevoelens en beelden sterk voor me. Soms kwam er zelfs een gevoel van schaamte bij kijken, omdat ik me zo in de hoofdpersoon inleefde en dan lees je ineens over zijn eerste zaadlozing. Daar schrok ik wel eens van, dan had ik een gevoel van; dit had ik liever niet geweten. Maar ook door zulke stukjes krijg je een hele nauwe band met de hoofdpersoon. Mede hierdoor zaten er wel een paar ‘moeilijke’ stukjes in het boek, zoals dat er in de krant staat dat de laatste lijken gevonden zijn en dat zijn moeder zegt zijn echte biologische moeder niet blijkt te zijn. Je gaat namelijk in de verwachtingen van Lex mee in de hoop erachter te komen dat hij de kleinzoon is van Aleksej, dan stuit hij op zulke berichten en dat koste mij dan ook wel even slikken, omdat ik het toch eigenlijk niet leuk vond uit medeleven. Ook de scènes waar de auctoriale verteller spreekt zijn heel overtuigend, af en toe zelfs shockerend, zoals de moord op de Romanovs. Er werd hier namelijk heel letterlijk verteld hoe bruut de familie werd afgeslacht en dat ze niet allemaal in één keer dood gingen, dat was wel hard om te lezen. Wat ik heel leuk vond om te lezen was de omgang van Lex met vrouwen. Toen hij Loti voor het eerst in zíjn zwembad had gezien, was hij verschrikkelijk kwaad. Alsof zijn privacy zwaar was geschonden. Des te verder het verhaal vordert en des te meer Lex verwacht de achterkleinzoon van Aleksej te zijn, des te meer zelfvertrouwen hij krijgt. Ik vond de conversaties tussen Loti en Lex ook heel leuk om te lezen, omdat Lex hierin zichzelf doorkrijgt. Helemaal als op het eind, net nadat hem de waarheid is verteld over zijn ouders, zijn gevoel voor Loti helemaal begint op te laaien. Het eind was dan ook heel spannend en ik vind het ook heel jammer dat ik nu niet weet hoe het afgelopen is. Het boek leest, op de bouw na af en toe, heel vlot weg. Het is een gemakkelijk taalgebruik en het zijn lekkere korte zinnen, heel levendig. Ik heb dit boek nu ook al aan meerdere klasgenoten aangeraden, want ik denk echt dat velen dit heel leuk zullen vinden. Zo origineel en af en toe zo intrigerend, dat heb ik nog niet vaker meegemaakt in leesboeken. Een dikke 10!