Permissie door Joke Verweerd

Hoofdstuk 1 Zakelijke gegevens over het boek Titel, auteur Dit boekverslag gaat over het boek Permissie. Het is geschreven door Joke Verweerd. Joke Verweerd-Speksnijder werd geboren in 1954 in Krimpen aan den IJssel. Toen zij op de lagere school ontdekte dat letters samen een woord, woorden samen een zin, zinnen het hele verhaal vormen, vond ze dat helemaal geweldig! Daarna ging ze schrijven. Eerst schreef ze veel over haar eigen belevenissen, maar later ook wat ze had kunnen beleven. Op het voortgezet onderwijs kwam ze literatuur tegen. Ze voelde dat vooral het schrijven van poëzie voor haar erg belangrijk zou worden. Na haar schoolopleiding werkte ze een paar jaar in een kantoorboekhandel in Rotterdam. Maar ze wilde erg graag met mensen werken. Daarom ging ze solliciteren en kreeg een baan bij de gemeentelijke sociale dienst. Daarvoor moest ze ook de studie Middelbare Sociale Arbeid doen. Door de studie kreeg zij een bredere kijk op de samenleving en op haar eigen omgeving. In 1975 trouwde Joke en kreeg een zoon (1976) en een dochter (1979). Nu woont ze in Deventer. De boeken die ze geschreven heeft zijn: Poëzie 1983 Immanuël, God onder ons 1985 Ingelijfd 1985 Wij stonden van verre 1986 Het begin van de gersteoogst 1987 Vijftig dagen tijd - meditatieve momenten in samenwerking met Mies Westera 1989 Horizon 1989 Achtergeblevenen – een handvol troost voor mensen die elkaar gevonden hebben (6e druk 2005) 1990 Samengaan - voor mensen die elkaar gevonden hebben (2e druk 2004) 1992 Uitgesproken - voor mensen die zich uitspreken voor God (5e druk 2004) 1993 Houvast - voor als de situatie uitzichtloos lijkt (4e druk 2004) 1995 Halverwege - voor mensen tussen jong en oud (3e druk 2004) 2003 Voorbijgegaan

Verhalen 1986 Handen samen, ogen dicht - gebeden voor kinderen 1989 Joost en Maartje - spiegelverhalen voor kinderen bij de Bijbel (3e druk 2002) 1991 Licht aan de lucht - kerstverhalen en gedichten 1994 Dichterbij het wonder - Christuslegenden opnieuw verteld 1998 De IJsbreker - korte verhalen (3e druk 2001) 1992 Klappermelk en kinderkoffie (actieboek CLK 1992) 2002 Wapenbroeders (actieboek CLK 2002) 2003 Binnenstebuiten, verhalen (2e druk 2005) 2003 Opluisteren; verhalen, gedichten en gebeden voor christelijke feesten (2e druk 2003) 2005 Spiegeling, verhalen 2005 Luisterboek Spiegeling
Romans 1995 De Wintertuin (8e druk 2006) 1997 De Rugzak (7e druk 2004) 1999 Permissie (5e druk 2005) 2001 Paradiso (3e druk 2004) 2004 Snoeitijd (3e druk 2006) 2006 Op de huid
Prentenboeken 2004 Max Mol graaft een gang 2005 Dít ben ík! Verder werkte of werkt Joke Verweerd mee aan: de bundel Er lopen scheuren door het leven (1990, Merweboek) in samenwerking met Freek van der Veen en Henk Fonteijn; verschillende verzamelbundels, met zowel verhalen als gedichten; een kort verhaal voor het opiniemaandblad CV Koers; andere tijdschriften als 'De Strijdkreet' van Het Leger des Heils. Joke Verweerd in het buitenland In het Duits (vertaling Martina Merckel-Braun): De wintertuin: Mitten im Winter soll mein Garten blühen, 1999, R. Brockhaus Verlag; De rugzak: Morgenlicht über den Weiden, 2001, R.Brockhaus Verlag; Joost en Maartje: Tim und Lisa, ein Jahr voller geschichten, 1999, Oncken Verlag; Binnenstebuiten: Ein Kleid aus roter Seide, 2004, Brunnen Verlag; Snoeitijd: Späte Ernte, 2005, Brunnen Verlag. In het Engels (vertaling Helen Richardson-Hewitt) De wintertuin: The Wintergarden, 2001, Bethany House Publishers, USA Uitgever Permissie is een uitgave van uitgeverij Mozaïk. Deze uitgeverij is een imprint van Uitgeverij Boekencentrum. Een imprint is een naam van een fonds binnen een uitgeverij. Als u/je meer over deze uitgeverij wilt weten, kijk dan op: http://www.uitgeverijmozaiek.nl/index.php
De versie van het boek dat ik heb, is uitgegeven in 1999. Omslagillustratie De voorkant van het boek is een ontwerp van Collage uit Aldeboarn. De illustratie is gemaakt door Mandy Liem uit Voorschoten. Er staat een schaal met taugé. Dat zijn de spruiten van gekiemde peulvruchten van de (groene) mungboon en het knapperige stengeltje daarvan. U/je moet het als groente bij de rijsttafel indenken. De taugé is een terugkerend element in het boek. Hoofdstuk 2 Keuzemotivering Permissie heb ik gelezen omdat het me een mooi boek leek. Ook had ik van Joke Verweerd het boek ‘De wintertuin’ gelezen, wat ik heel mooi vond. Verder staan in het boek veel dingen die mij wel interesseren, zoals de leefwijze en aard van indonesiërs. Het boek stond ook nog op de keuzelijst en het is heel mooi geschreven. Juist in het begin is het niet te langdradig wat ik wel een beetje bij ‘De wintertuin’ vond.
Hoofdstuk 3 Over het verhaal Het belangrijkste thema in ‘Permissie’ is volgens mij: Verwerking van vroegere gebeurtenissen in Indonesië door ex-indonesiërs. In het boek komt dit ‘thema’ steeds weer naar voren. Het gaat bijvoorbeeld over een zekere Nonnie die vroeger in Indonesië veel heeft meegemaakt. En uiteindelijk leert om ze te verwerken. Al vaker heb ik boeken van Joke Verweerd gelezen maar niet direct over dit soort thema’s. Wel een keer een boek over een meisje dat betrokken is bij een sterfgeval. Ik denk dat je de titel van het boek, Permissie, kunt uitleggen als: Permissie betekent toestemming. Dee, de hoofdpersoon merkte aan alle kanten dat er eigenlijk geen toestemming was om vragen te stellen over vroeger. Zeker niet aan haar eigen moeder Nonnie. Totdat Nonnie naar Indonesië gaat, en Dee daardoor uiteindelijk ook. De confrontatie met het verleden haalt oude wonden weer open en zorgt uiteindelijk voor verwerken van de gebeurtenissen. En dat er weer permissie, toestemming is om vragen te stellen. Over vroeger. Samenvatting 1) Hoofdpersonen: Moesina & Chris -geëmigreerde mensen vanuit Indonesië Nonnie - dochter van Moesina & Chris, heeft Indonesië nog tot ± 5 jaar meegemaakt Dee -dochter van Nonnie, heeft tandartspraktijk van Chris overgenomen
2) De hoofdpersonen, op Dee na, hebben in Indonesië van alles meegemaakt. Vooral er verdrietige dingen. Er over praten willen ze niet, dat doet teveel pijn. Daarom ontstaat er, vooral tussen Nonnie en Dee, Nonnie en Moesina & Chris verwijdering. Dat zorgt voor spanningen, waarbij iedereen zich afvraagt wat ze moeten doen of zeggen. 3) De belangrijkste gebeurtenissen in het boek zijn: Nonnie gaat naar Indonesië; Dee gaat achter Nonnie aan; Dee ontmoet Wiatti en Arie; Dee vind haar moeder; Papa Tan vertelt Dee het verhaal over Nonnie en haar grootouders; Chris krijgt een herseninfarct; Nonnie en Dee gaan terug naar Nederland; Nonnie gaat naar een praatgroep. 4) De belangrijkste bijfiguren zijn: Jeannette vriendin van Dee, en later haar tijdelijke waarnemer Wiatti een stewardess in Indonesië die Dee tijdens haar zoektocht in Indonesië helpt Arie broer van Wiatti, waarop Dee verliefd wordt Suus een vriendin van Nonnie en een vrouw die regelmatig bij Moesina & Chris langsgaat als Nonnie,en later ook Dee, weg zijn Jef tijdelijke huisarts van Moesina & Chris, Nonnie, collega van Dee
5) Het verhaal speelt zich voor het grootste gedeelte af in Nederland. Wel zijn er een paar flashbacks van Moesina die zich vaak in Indonesië afspelen. En natuurlijk ook het gedeelte waarin Nonnie en later ook Dee in Indonesië zijn. 6) Het verhaal speelt zich waarschijnlijk in het jaar 1998 af. Dat is op te maken uit blz. 61, waar staat: “Ze leest ons voor, haar stem klinkt anders: ‘6 mei 1998 Schiphol, Frankfurt Singapore, Jakarta en terug op 3 juni 1998 Jakarta, Singapore, Schiphol. Uit het verhaal zelf maak ik op dat het zich in ongeveer 1½ jaar afspeelt, m.u.v. de flashbacks die over ± 75 jaar verspreid zijn. 7) Het is belangrijk om te weten dat Indonesiërs die emigreerden na de oorlogsjaren en het Bersiatijdperk vaak heel veel hadden meegemaakt. Daarbij moet u/je denken aan grote opstanden, massamoorden (van onschuldige mensen), verkrachtingen en overheersing. Daardoor konden deze mensen slecht wennen in Nederland en daarbij kwam nog dat de gewoonten heel anders waren. Deze mensen dachten vaak: “We zullen het nu eens doen, zoals alle Nederlanders het doen” en gevolg was vaak dat er gezegd werd: “Je ruikt naar knoflook e.d.” Hierdoor hadden deze mensen vaak weinig zelfvertrouwen in een groep Nederlanders en hingen, zoals ook in Indonesië de gewoonte was, erg aan hun familie. Chris & Moesina zijn naar Nederland geëmigreerd. Omdat Chris daar een baan kan krijgen. Én om in veilig Nederland hun dochter Nonnie verder op te voeden, zonder de erge dingen die ze hebben meegemaakt. Maar Nonnie, die al ± 5 jaar oud is heeft daar al te veel voor meegemaakt. Dat blijkt wel als ze allang getrouwd is. Psychisch gaat het helemaal verkeerd. En door haar karakter zet ze iedereen naar haar zin. Zelfs de dokters. Als ze weer eens in een dip zit, gaat ze naar een tijdelijk vervangend huisarts: Jef de Raad. Jef toont belangstelling en geeft advies naar gespecialiseerde hulp te zoeken. Dat doet ze niet, maar ze is wel gestreeld door de aandacht die hij haar gaf voor haar probleem. Een paar dagen erna laat Nonnie ineens aan de familie weten dat ze naar Indonesië gaat. En de familie laat haar gaan, bang om haar goede stemming te bederven. En, wie weet waar het goed voor is. Totdat er in de kranten en op TV staat dat er opstanden en relletjes in Indonesië zijn. De schrik slaat Moesina & Chris om het hart. Zij weten goed wat er dan gebeurt in hun land; alles staat op zijn kop en je hebt, zogezegd geluk als je het er levend afbrengt. Maar Nonnie is niet van plan de reis te annuleren zolang er geen negatief reisadvies is gegeven. Als Nonnie weg is, krijgt de familie weinig van haar te horen. Totdat er een negatief reisadvies wordt afgegeven. En het reisbureau aangeeft dat Nonnie niet met de reisleidster mee wil, en die niet meer voor haar verantwoordelijk wil zijn. Ze is zelfs met een privé-chauffeur op stap geweest. Waarna ze in het ziekenhuis is opgenomen omdat ze last kreeg van zware koorts en diarree. Ze wil ook niet terug. Dan besluit Dee haar achterna te gaan. Jeannette, haar vriendin neemt haar waar in de praktijk. En Jef, waarmee ze ondertussen al een afspraakje heeft gehad, zal op haar ouders letten en Suus is er ook nog altijd voor hen. Als Dee in het vliegtuig zit, ontmoet ze de stewardess Wiatti. Deze Indonesische vrouw komt ze later weer tegen, en ze helpt haar steeds. Na de vliegreis een vervoer naar haar ouderlijk huis. En later op de zoektocht naar Nonnie. Ze ontmoet dan ook Arie, de broer van Wiatti. Hij gaat ook meezoeken. Ze zoeken in het ziekenhuis, waar Nonnie heeft gelegen. Ze is er weggegaan. Dan in Jakarta, maar ze kunnen haar niet vinden. Uiteindelijk gaan ze naar de Chinese wijk Glodok. Hier was de ergste opstand, maar i.v.m. een verhaal van Chris denkt Dee dat er grote kans is dat Nonnie daar heen is gegaan. Daar komt er een straatkind naar hun toe, dat probeert gevonden spullen te verkopen. Tussen de spullen zit het sjaaltje van Nonnie. Het kind vertelt hun dat Nonnie, een dag voor de revolutie, naar de familie Tan, een eindje verderop was gegaan. De revolutionisten doodden alle chinezen. Maar Nonnie ging in de deuropening staan bij de familie Tan. Zodoende werd daar niemand gedood, omdat ze zagen dat Nonnie een Indonesische was. Maar, nu zijn de familie Tan en Nonnie weg… Daarom gaan ze weer naar de moeder van Arie en Wiatti. Daar krijgen ze een fax van thuis, dat Nonnie heeft gebeld. Er staat een adres op. De volgende dag gaan ze erheen. Maar het afscheid nemen van Arie en Wiatti is voor Dee wel moeilijk. Gelukkig (!) krijgt ze nog wel een telefoonnummer waarmee ze Arie kan bereiken. Het weerzien met haar moeder is geweldig! Maar de familie Tan woont hier nog maar pas, met een groot gezin. Zodoende wil Nonnie nog even iets doen, en zeker niet met Dee praten. Wel zegt ze dat papa Tan haar het hele verhaal zal vertellen. Hij vertelt Dee wat haar moeder en grootouders hebben meegemaakt. En gezien. Hoe Nonnie als vierenhalfjarig meisje onder de tafel zat en toezag hoe een vrouw werd verkracht. Hoe Moesina als slaaf werd behandeld en hoe ze George, de broer van Chris én haar echtgenote, in stukjes gehakt terugvond. Daarom konden Chris en Moesina daar niet langer blijven. Ze wilden zo snel mogelijk naar Nederland emigreren. Daar een nieuw bestaan opbouwen. En alles vergeten. Maar, het was erg moeilijk. Ze hadden eigenlijk teveel meegemaakt. Chris en Moesina hadden geprobeerd te zorgen dat Nonnie alles zou vergeten wat ze gezien had. Dat zij wel van het leven zou kunnen genieten. En Nonnie deed alsof ze alles was vergeten. Maar echt de knop omzetten, dat kon ze niet. En later, kwam het allemaal weer boven… En dat hadden ze gemerkt. Dee kon het verhaal van papa Tan eigenlijk niet begrijpen. Waarom zou Nonnie het nooit haar man Kees en Dee zelf vertelt hebben? En ze vroeg zich af wat ze moest doen als ze weer in Nederland was. Nonnie als anders behandelen? Papa Tan gaf het antwoord. In Nederland zijn toch zulke gespreksgroepen? Dokters daarvoor? Ga met Nonnie daarheen. Maar, alleen als ze het zelf wil. Ondertussen was Chris in Nederland helemaal niet goed geworden. Als ze snel naar het ziekenhuis gaan, blijkt dat hij een herseninfarct gehad heeft. Maar na 2 weken mag hij weer naar huis. In het ziekenhuis had hij zo’n verlangen naar thuis. Zeker toen Nonnie en Dee waren thuisgekomen. Als eenmaal iedereen thuis is, wordt er alleen nog maar over gewoonten e.d. van Indonesië gepraat. Maar niet over het probleem, waar Nonnie uiteindelijk voor is weggegaan. Maar hier komt verandering in als Nonnie, samen met haar vriendin Suus en Dee een keer naar de Pasar Malam (soort grote, Indonesische markt/beurs) gaat. Suus trekt haar mee, naar een soort gespreksgroep, voor mensen die ook dingen als Nonnie hebben meegemaakt. En Nonnie gaat mee! De weg naar beter heeft ze ingeslagen… Dee doet intussen steeds een stapje terug in haar praktijk. Want Indonesië trekt. Maar Arie nog meer! Hoofdstuk 3 Diversen Het verhaal is in de ik-persoon geschreven. Want u/je leest steeds de gedachten van Dee en Moesina. Hieronder een stukje wat dat duidelijk maakt: Blz. 225 (Gedachten van Moesina) … Ik zie er tegenop en tegelijkertijd verlang ik. Ik kan niet eens opstaan als ik hun voetstappen in de gang hoor. Het is alsof ik schuldig ben aan het feit dat ik hier alleen zit. Het eerst komt Nonnie, met verward haar en schrikogen. We houden elkaar vast en ik ruik aan haar een vage geur die ik ken van vroeger. Ze was daar! Dee vraagt meteen naar Chris. … Als u/je het boek begint te lezen, rol je zo binnen in het verhaal. De personages leer je langzamerhand kennen. De afloop van het verhaal is voor iedereen eigenlijk goed. Omdat Nonnie weer wil gaan praten, waarbij ze zichzelf ook gelukkig voelt. Het boek heeft een gesloten einde. Als je het oppervlakkig leest, zou je dat juist niet denken. Maar tussen de regels door geeft de schrijfster veel informatie waardoor je de afloop van het boek eigenlijk helemaal weet. Wel zal het kunnen dat de schrijfster er nog een deel aan vast plakt. De bladzijden waaruit duidelijk wordt dat er een gesloten einde is, zijn 238 en 239. Het verhaal heeft erg veel terugblikken. Één voorbeeld daarvan is: … Hij wrijft in zijn handen en over zijn voorhoofd. Ik knik hem maar toe. Het is allemaal om zijn onrust en schrik te sussen. Zo is hij, altijd probeert hij tot rust te komen door zichzelf te veranderen, zichzelf aan te praten wat geaccepteerd moet worden. Net zo lang benoemen wat onbegrijpelijk maar ook onverantwoord is, tot het draaglijk is. Dat is Breur van Haagooort eigen. Zo was zijn vader ook. Tuan besar Breur van Haagoort. De laatste keer dat ik hem hoorde spreken was met George. Dat was na de zoveelste financiële tegenvaller, opnieuw een foute investering van George. Maar Tuan vertelde dat hij het wel gedacht had, dat het er de laatste jaren al ingezeten had, die malaise, dat er verandering kwam. … De boodschap in het boek is denk ik dat we moeten proberen de dingen die we meemaken niet weg te stoppen. Ze te verwerken. En als dat niet lukt, medische hulp te zoeken. Maar ook dat een familieband goed moet zijn, om voor elkaar iets te betekenen. Verder denk ik dat ze nog wil zeggen dat wij, Nederlanders, vaak een slechte kijk op buitenlanders en hun gewoonten hebben. En daar misschien wel, ieder voor zich, iets aan kunnen doen. (Blz. 237, 238, 84, 85, 55) Hoofdstuk 5 Persoonlijke reactie op het boek Spannend -nogal

Origineel -heel erg
Modern/actueel -nogal
Diepzinnig -heel erg
Waardevol -nogal
Ontroerend -nogal
Geloofwaardig -heel erg
Herkenbaar -heel erg
Begrijpelijk -nogal
Droevig/somber -nogal
Zet me aan’t denken -nogal
Leerzaam -heel erg
Ingewikkeld -nogal
Braaf/stout -geen mening
Het stukje waarin Dee haar moeder ging opzoeken, vond ik het mooiste. In dat stukje komen veel dingen tot een oplossing, maar er gebeuren juist ook dingen die je totaal niet verwacht had. Het zette je ook aan het denken, hoe moeilijk het voor Nonnie, Dee en omstanders moet zijn geweest bepaalde dingen mee te maken/horen/verwerken. Ga daarom het boek echt lezen, u/je vind het, zeker weten, mooi en er staan waarschijnlijk veel dingen in die u/je nog niet wist. Leeservaringen Het onderwerp spreekt mij wel aan. Zeker omdat de hoofdpersonen proberen een oplossing van het probleem te zoeken. Dat zou ik in hun geval ook gedaan hebben, denk ik. En er dan vaak achter komen dat je zulke problemen niet in je eentje kunt oplossen. Door het lezen van het boek is mijn houding hier niet erg over veranderd, al heb je er wel over geleerd. Denk aan achtergronden van Indonesiërs. En ik ben het dus ook helemaal met de mening van Joke Verweerd eens.
Personages De hoofdpersoon is niet echt een heldin, en dus hoef ik er ook niet op te lijken. Hun eigenschappen zijn ook niet meer/minder als die van een normaal mens. Eigenlijk alle verhaalfiguren gingen voor je leven, waarschijnlijk doordat Joke Verweerd erg levendig schrijft. En ze lijken natuurlijk ook erg op mensen, u/jij zelf toch ook? Maar de personages waren niet erg voorspelbaar. Steeds gebeurde er iets dat je totaal niet verwacht had. Zoals het herseninfarct van Chris. Vooral van Dee, Nonnie en Moesina kom je veel te weten. En zo kun je ook begrijpen waarom ze bepaalde dingen doen/hoe er bepaalde dingen gebeuren. De manier waarop Dee steeds probeert het probleem op te lossen, vind ik wel goed. Waarschijnlijk zou ik het zelf net zo gedaan hebben. Wel vroeg je je af en toe af, waarom ze niet direct professionele hulp gezocht heeft. Opbouw Het verhaal is niet overdreven ingewikkeld verteld. Af en toe wel iets warrig doordat er wat Indonesische woorden gebruikt worden. Maar het leuke hiervan is, vind ik, dat je die woorden op den duur ook gaat herkennen! Het einde vind ik ook duidelijk verteld. Er blijven wel wat dingen onduidelijk, zoals een duidelijk vertrekpunt van Dee naar Indonesië, maar misschien is dat juist wel de bedoeling. Verder is het wel mooi geschreven. Taalgebruik Het verhaal is niet erg lastig te lezen. Dat komt denk ik door de makkelijke zinsbouw. De taal past zeker bij het onderwerp. Juist de Indonesische woorden! Ze verduidelijken vaak ook het gevoel dat de (Indonesische) mensen bij een bepaalde gebeurtenis/opmerking hadden. En ook echt zo geschreven, zoals mensen dat in het echt zouden hebben gezegd. Zelfs hun gedachten, gesprekken. Verder hoop ik echt dat u/je dit een goed boekverslag vond, dat u/je er veel van hebt geleerd en dat ik een goed cijfer heb!