Palmwijn door Adriaan van Dis

1. Beschrijving Adriaan van Dis, Palmwijn, Amsterdam, Uitgeverij Meulenhoff, 1e en gelezen druk 1996
De hoofdpersoon is Susan Courtland, een oudere Amerikaanse vrouw die op een onbekend Afrikaans eiland woont. Na een leven vol omzwervingen belandt ze op een eiland voor de kust van Afrika, door niets meer gebonden. Ze zoekt sensaties en staat voor alles open maar haar hart blijft gesloten en ze zoekt een reden om te leven. Dan vindt ze na een dramatische gebeurtenis op het eiland de intensiteit van het leven weer. In haar poging om bedreigde eilandbewoners te helpen het eiland te ontvluchten gaat er iets gruwelijk mis en ze komen allemaal om. Ze wil goedmaken wat ze fout heeft gedaan. Iedere dag maakt ze tekeningen die ze probeert te verkopen aan dagtoeristen op het eiland. Het verhaal wordt verteld door een onbekende ik-persoon. Hij krijgt aan het begin van het boek een krantenknipsel opgestuurd bij wijze van rouwadvertentie. Susan is dood. Dat gaat hij met zijn gedachten terug naar zijn tijd op het eiland en denkt terug aan de het gesprek met Susan waarin zij hem het haar levensverhaal verteld. 2. Interpretatie 2.1: Literaire vorm Genre: Het is een psychologische novelle. Het is een vrij korte novelle en je ziet de ontwikkelingen die de vrouw doormaakt op het eiland. Taalgebruik: Het taalgebruik is normaal Nederlands, niet moeilijk en goed te volgen. Titelverklaring: De titel van het boek slaat op de palmwijn, waar Susan op een gegeven moment verslaafd aan is. Het is een illegale drank op het eiland. Het maakt bijzondere krachten in je los. Door haar verslaving aan de palmwijn komt Susan uiteindelijk ook in de problemen, ze kan niet meer helder denken. Motto: “We carry within us the wonders we seek without us: There is all Africa and her prodigies in us.” Sir Thomas Browne, Religio Medici, 1643

Het motto past wel bij het werk, want dat gaat over Afrika over de zoektocht van een vrouw die uiteindelijk in Afrika vindt wat ze zoekt. Opbouw: Het werk is opgebouwd in zes hoofdstukken zonder titel. Ze worden aangegeven met Romeinse cijfers. De hoofdstukken lopen in elkaar door. Hoofdstuk 1 en 6 worden door de ik-persoon verteld, 2,3,4 en 5 door Susan. Opdracht: het boek is geschreven voor de Boekenweek 1996. Thema: Het wel of niet ingrijpen van westerlingen in de Afrikaanse situatie. In het laatste hoofdstuk besluit Susan om de vluchtelingen te helpen. In het verhaal wordt er eerst gezegd dat de mensen zelf hun eigen problemen moeten oplossen. Ze moeten zich niet zo afhankelijk opstellen. later besluit ze dan toch om de mensen maar te helpen. Motief: - vluchtelingen: er wordt de hele tijd over vluchtelingen verteld die het land willen verlaten omdat er een burgeroorlog dreigt te ontstaan. - de dood: op het eiland zouden veel geesten zijn. Susan heeft ook veel te maken met de dood. Haar man en zoon zijn gestorven en op het eind van het verhaal ook haar minnaars en een heleboel vluchtelingen en natuurlijk zijzelf. - de vuurdanser: vooral in het begin van het verhaal komt de vuurdanser vaak terug, vooral in Susans gedachten. Ze gaat ook op zoek naar hem en wil hem helpen. - eiland: er wordt steeds onderscheid gemaakt tussen het vaste land en het eiland. - palmwijn: het is een illegale drank, die ieder moment aanwezig is in het verhaal. Susan raakt er verslaafd aan. Het maakt vreemde krachten in je los. Heet slaat op je bloed en je kunt er nog dagen ‘dronken’ van zijn. Het versterkt het goede en het kwade. 2.2: Verteltechniek Vertelperspectief: Het ik-perspectief, je beleeft het verhaaldoor de ogen van een onbekende man. Hij gaat terug in zijn herinnering en dan komt Susan aan het woord, ook weer een ik-perspectief. Tijdsaspect: Het verhaal bevat eigenlijk één grote flashback, die duurt van hoofdstuk 2 t/m 5, en alles wordt in de verleden tijd, maar wel chronologisch, verteld. Personages: - Susan Courtland: Ze is een oudere Amerikaanse vrouw die een ietwat ongelukkig leven heeft geleid. Haar ouders, man en enige zoon zijn overleden. Na de dood van haar gezin is ze gaan reizen. Ze belandt op een onbekend eiland voor de Afrikaanse kust
Nevenfiguren: - Sow: hij is een minnaar van Susan. Hij is een woestijnneger, die zich bezig houdt met kruidenmagie en inheemse geneeswijzen. Ook is hij zeer betrokken bij de opstandelingen op het eiland. Hij is een gids op het eiland. - Diller: hij is de andere minnaar van Susan. Hij is een rijke kolonist (uit Engeland) die al zijn hele leven in Afrika woont. Hij heeft een groot huis op het eiland en hij lijdt aan kanker. - De ik-verteller: je weet bijna niets over hem. Hij heeft Susan op het eiland ontmoet, toen hij daar was als internationaal waarnemer. Zij vertelt hem haar levensverhaal. Weergave: - Susan: zij wordt round uitgewerkt, je komt alles over haar leven te weten en je kunt in haar gedachten kijken. - Sow: hij wordt flat uitgewerkt. Je weet alleen over hem wat te maken heeft met Susan. Je kunt niet in zijn gedachten kijken en je niet in hem verplaatsen. - Diller: ook hij wordt flat uitgewerkt. Alles wat je over hem komt te weten is via Susan, en dat is niet veel. - De verteller: hij wordt flat uitgewerkt. Je weet alleen dat hij op het eiland is geweest en dat hij Susan heeft ontmoet. Toch zie wel het hele verhaal via hem. 2.3: Inhoudelijke samenhang Situering: het verhaal speelt zich af op een onbekend eiland voor de Afrikaanse kust. Er dreigt daar een burgeroorlog (niet op het eiland per se maar in Afrika). De situering is in dit verhaal van invloed, omdat je doordat het een hele andere cultuur is, beter kunt begrijpen waarom er zo raar tegen Susan wordt aangekeken. Ruimte: de ruimte is een klein eiland. De invloed van deze betrekkelijk kleine ruimte is dat alles rondgaat over het eiland, er heerst daar een dorpsmentaliteit. Iedereen weet alles, en daarom staat Susan ook alleen. Iedereen roddelt over haar. Tijd: Het verhaal speelt zich ongeveer twintig jaar geleden af op een onbekend Afrikaans eiland. Er zijn sowieso altijd politieke spanningen geweest in Afrika, dus die zijn in dit verhaal ook wel begrijpelijk. Milieu: Het speelt zich af onder simpele eilandbewoners, die veelal niet opgeleid zijn. Ze denken daarom ook heel simpel en oordelen snel, in dit geval over Susan. 3. Beoordeling Ik vond het een leuk boek om te lezen. Ik vind Van Dis zijn stijl wel goed. Ik had nog nooit eerder iets van hem gelezen, maar het beviel wel. Hij maakt je toch nieuwsgierig om verder te lezen,doordat je wilt weten hoe het afloopt met Susan, of ze nog geluk vindt voordat ze sterft. Het was ook leuk om eens iets over een andere cultuur te lezen en de rol die westerlingen daarin spelen. Westerlingen vinden altijd dat ze moeten bemoeien in andermans misère, vooral bij een ontwikkelingsland: “Palmwijn is een novelle over betrokkenheid en over het onvermogen iets aan andermans misère te veranderen.” (achterflap van het boek). De eilandbewoners zijn hier echter niet van gediend, ze respecteren alleen Diller. Susans levensverhaal vond ik wel triest. Het is erg als iemand de wereld rondgaat om een reden te vinden om te blijven leven. Al met al vond ik het een goed boek. Ik was er vrij snel doorheen en het las lekker door. Wel jammer dat het zo kort was, van mij had er iets meer verhaal in mogen zitten. Verwerkingsopdracht Dagboekfragment van Susan, naar aanleiding van de verdrinking van alle vluchtelingen. “Alles is gruwelijk misgegaan. En alles wat ik wilde was helpen. Iedereen kijkt mij nu met de nek aan, maar dat is ontzettend oneerlijk, want ik héb nog gezegd dat het teveel mensen waren om op die boot te komen. Maximaal 50 mensen konden erop. En we waren met 80. De mensen waren helemaal dol, ze luisterden niet eens naar Diller. Wat moet ik nu doen? Ze willen me niet van het eiland af laten gaan,omdat ik moet boeten voor de dood van al die mensen. Elke dag spoelen er lijken aan en elke dag als een bewoner me ziet dan is het van: “Kijk daar komt ze.” “Daar is de moordenaar.” “Pas op, houdt haar tegen, ze mag niet van het eiland af!” En zo gaat het elke dag. Eigenlijk is het gewoon hypocriet. Niemand wilde de opstandelingen helpen, ik deed dat wel. Dus was ik slecht. Nu heb ik zo mijn best gedaan, ze komen om door hun eigen stomme schuld en dan is het ook niet goed, ben ik weer slecht. Misschien had ik hier gewoon nooit moeten komen. Ik zocht een reden om te leven, ik had die gevonden, en nu ben ik hem weer kwijt. Ik wou dat ik maar gewoon kon inslapen en nooit meer wakker worden"