Samenvatting
Het verhaal gaat over Oeroeg en de ik-figuur. De ik-figuur is een zoon van een Nederlandse planters. Oeroeg is een echte inlandse jongen, zoon van Sidris en Deppoh die als mandoer werkte bij de onderneming van de familie van de ik-persoon. Het verhaal is een lange terugblik op het samenzijn van de twee. Bij alles waar ‘ik’ aan moet denken in zijn jeugd komt automatisch het beeld van Oeroeg boven. ‘ik’ heeft weinig contacten met zijn ouders. Zijn moeder is ziekelijk en zijn vader is vaak op weg voor zaken. Een medewerker van de onderneming, meneer Bollinger, leert ‘ik’ beter Nederlands te sptreken, want dat spreekt hij slecht. Oeroeg blijkt hier erg leergierig. Tijdens een bezoek van gasten uit Batavia wordt er besloten om 's avonds een bezoek te brengen naar Telaga Hideung, een meer waar over geheimzinnige verhalen de ronde doen. De ik-figuur mag mee en ook Deppoh is een van de escorte. Men gebruikt een oud vlot om over het meer te varen. Er breekt hierbij een deel van het vlot af en de ik-figuur valt eraf en tijdens het redden verdrinkt Deppoh, doordat hij verstrikt raakt in de waterplanten. Oeroeg mag ook mee naar de lagere school in Soekaboemi, waar de jongens met de trein naar toe gaan.

Oeroeg's moeder die in een dienstwoning woont, moet verhuizen, omdat ze het niet meer kan veroorloven zonder man. Oeroeg's schoolbezoek maakt dat andere inlanders opmerkingen tegen hem gaan maken. Na de scheiding van de ouders van ‘ik’ komt hij bij Lida in Soekaboemi wonen, die voor hem zorgt. Als deze hoort van Oeroeg en wat die voor hem betekent mag die ook bij haar komen.

Oeroeg's vorderingen op school vallen haar op en zij pusht hem om verder te leren. Als de ik-figuur naar de HBS in Batavia gaat komt hij daar in een internaat. Lida verhuist mee en begint daar een nieuw pension. Ook betaald ze de kosten voor Oeroegs opleiding tot arts. Oeroeg krijgt een paar andere vrienden erbij, waardoor het op school minder met hem gaat. Met inspraak van Lida mag hij ook op het internaat komen, waardoor er meer controle op hem is. Op het internaat zitten voornamelijk kinderen van rijke families. Oeroeg past hier niet tussen, maar op zijn oude school heeft hij minder problemen: daar zitten voornamelijk halfbloeden. Alleen de ik-figuur gaat met Oeroeg om. Na de MULO gaat Oeroeg inderdaad voor arts leren. In Soerabaja krijgt Oeroeg politieke interesses, waardoor hij zich keert tegen de Europese overheersing. Als ‘ik’ hem daar een keer opzoekt krijgt hij alle argumenten over zich heen. Oeroeg, is trots op Lida, want ze werkt in een inlands ziekenhuis als verpleegster en leert Javaans. De ik-figuur gaat voor zijn ingenieursopleiding naar Delft, waarna hij een baan aangeboden krijgt in zijn geboorteland en gaat terug. Tegen de tijd dat hij terugkeert zijn er opstanden uitgebroken tegen de onderdrukking van de rijke, voornamelijk, blanke onderdrukkers. Tijdens een bezoek aan zijn geboortestreek komen alle herinneringen weer boven. Ook gaat hij weer naar dat geheimzinnige meer Telaga Hideung, waar hij oog in oog kom te staan met een inlandse strijder waarin hij Oeroeg meent te herkennen. Deze beroofde hem en vertelde hem dat hij moest vertrekken.

Perspectief
Het verhaal wordt door de ogen van de ik-persoon verteld. Hierbij wordt Oeroeg, zijn vriend, in verschillende opzichten beschreven.
De structuur van het boek begint met een soort inleiding waar het probleem waar de ik-persoon voor komt te staan duidelijk wordt gemaakt. Dit probleem is namelijk dat Oeroeg verandert. Het boek eidigt dat Oeroeg zegt dat 'ik' weg moet gaan. Het boek bestaat uit 128 bladzijdes zonder hoofdstukken.

Thema en motieven
Het thema is de vriendschap tussen twee jongens met verschillende culturen, die door cultuurverschillen kapot gaat. Oeroeg is namelijk een Indo, terwijl de ik-persoon Nederlandse ouders heeft. In het begin gaan de jongens vaak en goed met elkaar om, toch lijdt het verschil tussen hen beide tot een scheiding.
Een belangrijk motief is het Telaga Hideung, Het Zwarte Meer. Dit komt een aantal keren weer terug in het boek. De 'ik' en Oeroeg fantaseerden in hun jeugd altijd over Talaga Hideung, ze waren een beetje bang voor het meer. Toen Oeroeg een keer mee mocht naar het Telaga Hideung is hij bijna verdronken. Toen is hij gered door de vader van Oeroeg die hierdoor is gestorven. De laatste belangrijke gebeurtenis waarbij dit motief een belangrijke rol speelt is op het laatst van het verhaal. Hier gaat hij op zoek naar Oeroeg en vindt hem hier ook.

Tijd waar het boek zich in afspeelt
In het boek worden geen jaartallen genoemd. Wel wordt er verteld dat de Indonesiërs met het Nederlandse gezag wilden breken. Dit is rond de jaren `40.
Het verhaal is één grote terugblik, de oudere ik-persoon verteld over gebeurtenissen uit zijn jeugd. Dit is wel in chronologische volgorde.
Rond de achttiende verjaardag van de Ik-persoon Tekst: “Ik was zeventien jaar, bijna achttien, en lang voor mijn leeftijd.” vertrekt hij naar Nederland, waar hij gaat studeren in Delft. In die tijd breekt er oorlog uit, met Duitsland. Dat is rond 1940. Tekst: “Ik vertrok naar Europa. Het heeft geen zin hier uit te weiden over de tijd die volgde, over mijn kort verblijf bij mijn moeder in Nice, mijn studie in Delft, die door de oorlog onderbroken en later, door maatregelen van de Duitsers, geheel stopgezet werd.”
Het verhaal start op zijn zesde levensjaar, dat is dus rond 1928. Het verhaal eindigt een paar jaar na de oorlog, rond 1950 dus.
De verteltijd is korter dan de vertelde tijd. Het verhaal beschrijft ongeveer 30 jaar, het boek zelf bestaat uit 122 pagina's.

Plaats waar het boek zich in afspeelt
Het boek speelt zich voornamelijk af in Nederlands-Indië, waar de ik-persoon, een Hollandse jongen opgroeit. De ik-persoon en Oeroeg groeien samen op op de onderneming van zijn vader, Kebon Djati, het Mandoerhuis en in de Kampong. De Kampong is een wijk waar de inlanders en dus ook de ouders van Oeroeg wonen. Later in het boek gaat de ik-persoon naar school in Soekaboemi en daarna op het internaat in Batavia. Dit internaat is de belangrijkste plaats omdat Oeroeg en 'ik' daar uit elkaar groeien. De vader van Oeroeg is bij een reddingsactie verdronken in het Telaga Hideung, Het Zwarte Meer.
De ik-persoon komt ook nog in Nederland, Delft, voor een ingenieursopleiding.

Titelverklaring
Oeroeg
Oeroeg is de naam van de vroegere boezemvriend van de ik-persoon. Het hele verhaal draait rond de verhalen van de ik-persoon over Oeroeg. In het Indonesisch betekend Oeroeg leraar.

Plaats in de literatuurgeschiedenis
Het werk van Hella Haasse past eigenlijk binnen geen enkele Nederlandse stroming. Het boek is niet romantisch, ze houdt zich zeer nauwgezet aan de werkelijkheid. Het boek is echter ook niet realistisch, het gaat namelijk niet om de werkelijkheid zelf, maar om de waarheid en de verbanden achter die werkelijkheid. Wat wel belangrijk is, is de relatie tussen de werkelijkheid en romanwerkelijkheid.

Persoonlijke mening
Ik vond het een mooi maar aangrijpend boek. De hoofdgedachte van het verhaal, twee vrienden van verschillende culturen die steeds meer uit elkaar groeien, komt duidelijk naar voren. Dat is in die tijdsperiode en omgeving ook heel erg logisch, want de onafhankelijkheid van Nederland was in opkomst. Het is ook erg begrijpelijk dat Oeroeg zo nationalistisch is geworden. Hij was namelijk een jongen die al vroeg rijp was, lichamelijk en geestelijk. De kloof die er was ontstaan tussen de twee vrienden bleek hem niet zo dwars te zitten. Waarschijnlijk heeft hij onbewust altijd al een beetje vijandelijk gevoel tegenover de ik'-figuur gehad. Nederland is en was een welvarend land en de Nederlanders denken dan ook dat ze anderen veel kunnen leren. In dit boek komt het goed naar voren dat de Nederlander zich superieur voelt ten opzichte van de rest. Dit vond ik best wel confronterend om te lezen omdat elke Nederlander zich eigenlijk onbewust zo gedraagt.
Ik vond het open einde van het verhaal heel goed passen bij de rest van het boek. Het was onbelangrijk en nutteloos geweest als er verder was ingegaan op de toekomst van de ik'-figuur. Het verhaal, de kloof tussen twee vrienden, was namelijk al afgelopen. Wat verder ook mooi was, was dat de ik'-figuur niet zeker wist of hij nou werkelijk Oeroeg gezien had of niet. Hierdoor kwam heel mooi naar voren hoe verschillend de twee ten opzichte van elkaar waren.
Ik vind het knap dat een boek dat in 1948 voor het eerst is uitgegeven, in 2009 nog steeds opnieuw wordt gedrukt. De druk van 2009 is zelfs uitgedeeld door de bibliotheken en de scholen. Dit toont aan dat het boek nog altijd populair en leesbaar is.