1: Zakelijke gegevens.
Titel: Moord in Toscane
Ondertitel: Een monnik als speurder in de Middeleeuwen
Schrijver: Helene Nolthenius
Uitgeverij: Em. Querido’s Uitgeverij B.V.
Jaar van 1e druk: 1989
Jaar van druk van de gelezen uitgave: 1990
Aantal bladzijden: 281
Genre: detective, schelmenroman
2: Eerste reactie
a: Keuze
Ik vind het erg leuk om detectives te lezen, ook detectives op tv kijk ik graag. En ik had ook nog nooit een Nederlandse detective gelezen. Dit boek is ook een detective die speelt in de Middeleeuwen. Daarom heb ik dit boek gekozen. De middeleeuwen spreekt mij ook erg aan.
De verkiezingen: wat doen de partijen voor jongeren?
b: Inhoud
Ik vond het boek mooi maar ook erg ingewikkeld, omdat er veel verhalen door elkaar lopen. Mijn verwachtingen over het boek zijn wel uitgekomen want het ging inderdaad over een detective die een moord oplost in Toscane.
3: Verdieping
a: Samenvatting
Dit boek bevat 2 verhalen: ‘Geen been om op te staan’ (1978) en ‘Als de wolf vreet’ (1980)
Geen been om te staan
Dit verhaal is ingewikkeld, omdat er 3 verhaallijnen dwars door elkaar lopen. De problemen:
- De moord op prostituee Nennetta, die in het echt Sismonda de Figlipetri heet.
- In ruil voor een relikwie moet hij uitzoeken of Donatus de wettige zoon is van notaris Arrighi in verband met een erfenis.
- Jachopo zit in de gevangenis. Men denkt dat hij hoogverraad gepleegd heeft.
Lapo vindt de knappe Sismonda dood in de rivier de Arno. Na veel onderzoek en wandeltochten, blijkt dat Pandolfo Arrighi, haar minnaar, haar heeft ontvoerd en haar naar een bordeel in Siena heeft gebracht. Sismonda spioneert voor graaf Burkhardt die de leider is van het leger de Grote Compagnie, maar in ruil daarvoor moet hij Pandolfo vermoorden. Maar haar broer Filippo is hem voor, hij vermoord haar om haar uit haar lijden te verlossen. Filippo zweert wraak omdat hij denkt dat Burkhardt Sismonda ontvoerd heeft. Met behulp van boeren drijft hij het leger in de val en daarbij sterft Burkhardt.
In Siena zoekt hij uit of Donatus, een broer van Pandolfo, een wettige erfgenaam is. Donatus zou namelijk verwekt moeten zijn toen de rechter, de notaris, een ambtstermijn aan het vervullen was. In die tijd mag de rechter geen contact met de buitenwereld hebben. Uiteindelijk komt uit dat Donatus wel wettig is, en Pandolfo niet.
De derde zaak gaat over Jachopo die ten onrechte gevangen is door toedoen van zijn broer Pandolfo, die de erfenis voor zichzelf wilde hebben. Jachopo was in het kasteel van zijn oom, toen het bijna in handen viel van de vijand. Dat vond men verdacht. Maar het bleek dat een liedjeszanger door middel van liedjes doorgaf waar de omgeving werd aangevallen. Dat was dus in dit geval de vesting van zijn oom.
Als de wolf de wolf vreet
Lapo wordt door zijn gardiaan naar Vertine gestuurd, omdat een pastoor daar heeft geklaagd over spoken. De pastoor denkt dat elke nacht een heks die hij heeft laten verbranden bij hem op zolder komt. Het blijkt dat Arrighetto, een dief die goed kan klimmen, op zoek was naar een briefje. Op het briefje staat dat de gebroeders Ricasoli Vertine overdragen aan Pier Saccone, een plunderaar. De gebroeders hebben er geld voor over om dat briefje weer terug te krijgen. Lapo ontmaskerd hem en Arrighetto stopt ermee. Want Lapo verteld dat hij briefje gevonden heeft en dat later is kwijtgeraakt.
Dan wordt hij betrokken bij de moord op rentmeester Strozzi. Op die dag zijn een paar mensen bij hem geweest: Angelo Moronti, een speelman die met. liedjes opkomt voor de boeren, en Pazzino Donati, die met de zus van Strozzi wil trouwen. Angelo wordt vermoord door Strozzi’s lijfwachten, omdat die denken dat hij Strozzi vermoord heeft, omdat hij hem bloedwraak gezworen heeft. Lapo denkt dat Donati Strozzi vermoord heeft, omdat Donati het mes van Lapo zou hebben waarmee Strozzi vermoord is. Maar Donati had het mes aan Strozzi gegeven. Uiteindelijk blijkt dat de bediende van Strozzi, Pieraccio de moord heeft gepleegd. Later wordt Pieraccio ook vermoord. Hij had het briefje van Lapo gestolen en wilde het teruggeven aan de gebroeders Ricasoli in ruil voor geld. Om Pieraccio het zwijgen op te leggen vermoorden zij hem ook.
De verhalen hebben allebei dezelfde genre, omvang, stijl, en opbouw.
Het thema is in allebei de verhalen hetzelfde: problemen oplossen en mensen helpen. In allebei de verhalen draait het verhaal om een moord die opgelost moet worden.
Het speelt zich allebei af in Toscane bij de rivier de Arno, en het speelt allemaal in dezelfde tijd. ‘Geen been om op te staan’ speelt zich 6 jaar eerder af dan ‘Als de wolf vreet.
b: Onderzoek van de verhaaltechniek.
Schrijfstijl:
De schrijfstijl van het verhaal is serieus, het boek heeft een serieuze toon. De zinnen zijn best wel lang en daardoor ook wel ingewikkeld. Het taalgebruik is gewoon Nederlands, met heel af en toe een oud woord.
Tijd en ruimte:
‘Geen been om op te staan’ speelt in het voorjaar van 1358.
Het verhaal ‘Als de wolf vreet…’ speelt zich af in het najaar van 1352.
Beide verhalen spelen zich af in het Italiaanse Toscane, vlakbij de rivier de Arno. Er zijn allemaal kleine dorpjes, bossen en kerkkapelletjes.
De tijd en ruimte zijn wel belangrijk voor de verhalen, want in de middeleeuwen gingen waren de mensen nog heel erg gelovig en meer betrokken met de kerk. In onze tijd zou zo’n verhaal zich niet af kunnen spelen. In de middeleeuwen waren de mensen ook bijgelovig, zoals heksen die een belangrijke rol spelen in ‘Als de wolf vreet…’.
Het gebied waar het zich afspeelt bestaat echt, zelfs de personages (althans vele daarvan) hebben echt bestaan, en staan beschreven in de eerste 3 boeken van de Istoria di Firenze. Zoals de Ricásoli, Strozzi, Guidi, Donati, Pier Saccone en Arrighetto die San Paolo. Agnolo Moronti is een historische figuur, die voorkomt in de Trecento novelle.
Verhaalfiguren:
De hoofdfiguur is monnik Lapo Mosca, zijn achternaam betekent zoiets als vlieg. Hij hoort bij de orde der Franciscanen. Hij kan nooit stil zitten en wordt er daarom vaak op uit gestuurd om mensen te helpen. Hij is de detective. Hij doet dingen wat hij vindt dat goed is. Maar hij is zeer menselijk maar heeft veel tekortkomingen. Hij houdt van drinken, vrouwen, en platvloerse liedjes zingen. Zijn plicht tegenover de kerk schiet vaak te kort. Vroeger was hij speelman.
Andere verhaalfiguren:
‘Geen been om op te staan’
-Sismonda de Figlipetri (Nenetta). Ze was hoer voor haar lol (want ze kon elke rijke man trouwen), en de oorzaak van alle ellende. Ze is heel knap.
-Jachopo. Hij zit ten onrechte vast.
-Pandolfo. Probeert alles en iedereen er in te luizen om die erfenis te bemachtigen die hem niet toekomt.
-Filippo de Figlipetri. De broer van Sismonda, hij heeft haar ook vermoord.
‘Als de wolf vreet’
-De pastoor. Niet sympathiek, is alleen maar bezig met spokenjacht in plaats van met zijn taak die hij als pastoor heeft.
-Strozzi. Daar gaan de meest slechte verhalen over, maar hij lijkt toch redelijk aardig te zijn. Zijn baan van rentmeester maakt hem niet populair.
-Angelo Moronti. Speelman die wordt verdacht van moord op Strozzi.
-Pieraccio: Bediende van Strozzi, hij heeft hem vermoord.
Vertelwijze:
Het is verteld in het hij-zij perspectief, een personaal verhaal dus. Soms is het taalgebruikt wel grappig, echt middeleeuws. Bijvoorbeel ipv. ‘Met lood in de schoenen’ lees je ‘Met lood in de sandalen’. Dat is wel leuk.
4: Beoordeling
Ik vond allebei de verhalen heel leuk, maar toch vooral ‘Als de wolf vreet…’ vond ik de leukste, omdat daar meer fantasie is zit zoals de heksen die aan de orde komen. Dat was spannender.
Ook leuk vond ik dat dit zich in de middeleeuwen afspeelt. Je hoort niet vaak over een detective in de middeleeuwen. Dat vond ik best wel origineel. Ik vind onderwerpen uit de geschiedenis ook meestal hartstikke interessant.
Het is jammer dat het vrij ingewikkeld is en dat er allemaal kleine verhaaltjes is een groot verhaal zitten. Dat is soms verwarrend. Er spelen ook heel veel personen in de boeken mee en omdat ze allemaal Italiaanse namen hebben zijn ze soms moeilijk uit elkaar te hoeden.
Ik vind het leuk dat de hoofdpersoon Lapo Mosca niet zo’n ‘echte’ monnik is. Hij was eerst een speelman geweest, hij vloekt soms weleens, houdt van vrouwen en houdt anderen voor de gek, dat hoort een echte monnik niet te doen.
Plek in de literatuurgeschiedenis.
Dit werk is voor het eerst gepubliceerd in 1989
Over de schrijfster
Hélène Nolthenius (1920-2000) studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht en promoveerde in 1948 op haar proefschrift De oudste melodie van Italië. Van 1958 tot 1976 was ze hoogleraar muziekwetenschap in Utrecht. Haar promotieonderwerp bracht haar in aanraking met de middeleeuwse geschiedenis van Italië, een contact waaruit naast diverse wetenschappelijke studies - o.a. Duecento en haar voor de AKO-prijs genomineerde Franciscus-studie Een man uit het dal van Spoleto (1989) - ook drie historische detectives voortkwamen. Ze spelen in de 14e eeuw, en de speurder is de Franciscaan Lapo Mosca bijgenaamd Duedonne, dichter en zanger van vrome én schuine poëzie. Zijn wederwaardigheden staan te lezen in Geen been om op te staan (1978) en Als de wolf de wolf vreet (1980), in 1989 samen heruitgegeven onder de titel Moord in Toscane (Querido) In 1991 voegde ze daar Babylon aan de Rhone (ook Querido) aan toe, waarin Lapo Mosca naar het pauselijke ballingsoord Avignon trekt. De Mosca boeken zijn zowel in het Duits als in het Frans vertaald.
Nolthenius schreef daarnaast ook muziekbiografieën voor de jeugd, hedendaagse detectives w.o. Weekend in Waldegg, verhalenbundels w.o. Het Vliegend Haft en 'gewone' historische romans, waarvan Voortgeschopt als een steen (1999), over een tweederangs dichter uit de Hellenistische wereld, de meest recente is. Als de musicologe en romanschrijfster Wagenmaker figureert Hélène Nolthenius zelf in deel II van Voskuils Bureau-serie, Vuile Handen.
Ik weet niet bij welke tijdstroming ik dit werk kan verbinden.
Hélene Nolthenius schrijft vaak over Middeleeuwse onderwerpen, zoals je hierboven kunt lezen over de schrijfster. Ze documenteert zich goed in echte boeken en verhalen, de versjes uit Moord in Toscane hebben echt bestaan net zoals sommige personen in de boeken, ze komen uit middeleeuwse geschriften.
Recensie
‘Hélène Nolthenius zwemt als een vis in het troebele water van de middeleeuwen’, luidde de kop boven een bespreking van Nolthenius’ recentste publikatie EEN MAN UIT HET DAL VAN SPOLETO. Dat deze kop de volle waarheid verteld heeft Hélène Nolthenius reeds vele malen bewezen, in haar vroege werk DUECENTO en RENAISSANCE IN MEI, maar ook recent in GEEN BEEN OM OP TE STEEN (1978) en ALS DE WOLF VREET (1980). Hoofdpersoon van deze romans is de boerenslimme franciscaan Lapo Mosca, die zo weinig zitvlees heeft dat zijn abt hem er voortdurend op uit stuurt om ‘kwalijke zaakjes’ op te knappen in alle hoeken en gaten van zijn geliefde Toscane. Hélène Nolthenius is bijzonder goed thuis in de oude stadskronieken van het middeleeuwse Italië, die de bron hebben gevormd voor de avonturen van de fictieve figuur Lapo Mosca. Zo was zijn Umberto Eco vóór in het verweven van een grote eruditie met de geneugten van een met lyrische pen beschreven schelmen- en speurdersroman.
Alfred Kossman: ‘Zij pronkt niet met haar kennis. Maar intussen: dat hele bonte, glorieuze en wrede leven van die tijd beeldt zij uit, met zwier en plezier, en het is een kostelijk vondst om die Lapo Mosca, de monnik, er in zijn wat vuile tabijt er doorheen te laten scharrelen.’
Ab Visser: ‘Die Lapo Mosca, bijgenaamd Lapo Duedonne, Lapo van de twee Madonna’s
een aardse en een hemelse – is een franciscaner bedelmonnik, een goed mens, maar met menselijke zwakheden ,een rondelendichter, zowel van scabreuze als van vrome rondelen. Hij is ook een speurder die sterk doet denken aan Father Brown van Chesterton. Hélène Nolthenius heeft vaker op gelukkige wijze serieuze literatuur vermengt met detective-elementen. Nu komen de Italiaanse middeleeuwen bijna filmisch tot leven, wat ons niet hoeft te verwonderen, omdat ze in die tijd doorkneed is.’
REACTIES
1 seconde geleden