Mijn tante Coleta door R.J. Peskens

Samenvatting Als het verhaal begint, is de ikfiguur ongeveer zestien jaar. Hij woont in een klein stadje aan een rivier en zit in de hoogste klas van de HBS. Zijn vader is arbeider en zit in de gemeenteraad voor de sociaal-democraten. Zijn moeder is erg extreem in haar opvattingen en doet wat ze wil. Door dit gedrag raakt ze in allerlei conflicten verzeild en haar man moet de zaak steeds weer rechtzetten. Zijn drieëndertigjarige oom Piet trouwt met de 14 jaar jongere Coleta. In de familie van de ikfiguur wordt Coleta met achterdocht bekeken. Eigenlijk is het gewoon jaloezie, omdat Coleta zo mooi is. Oom Piet en Coleta verschijnen niet meer op de familiebijeenkomsten bij de grootouders en een tijd lang hoort niemand wat van ze. De ikfiguur denkt wél vaak aan Coleta en droomt zelfs over haar. Hij hoopt elke keer als hij naar zijn grootouders gaat dat zij er is. Als ze eindelijk toch op de verjaardag van grootmoeder komt, blijkt dit niet zo’n goed idee, omdat oom Piet meteen ruzie krijgt met de rest van de familie. Toch nodigt oom Piet de ikfiguur uit om bij hem en Coleta te komen. De ikfiguur durft dit eigenlijk niet, want hij is bang dat hij dan zijn ouders teleurstelt. Toevallig ontmoet de ikfiguur Coleta bij de bakker en gaat dan met haar mee. Hij is zeer onder de indruk van haar schoonheid en haar aantrekkelijkheid. Ondertussen achtervolgt hem de angst dat zijn moeder erachter zal komen dat hij bij Coleta is geweest, maar hij kan toch niet bij haar wegblijven. Coleta vertelt hem bij één van zijn bezoekjes dat ze tot haar teleurstelling niet mag zwemmen van haar saaie man, omdat het eind oktober is en dus erg koud. De ikfiguur heeft hier wel eens iets over opgevangen op familiebijeenkomsten, ze zou namelijk altijd naakt zwemmen. Ze spreekt met de ikfiguur af dat ze op zaterdagmiddag samen in zee zullen gaan zwemmen. Op die zaterdagmiddag gaat hij naar zee en wordt door Coleta verleid om met haar te vrijen. Daarna gaan ze (zoals gezegd) naakt zwemmen. 's Avonds brengt de ikfiguur weer een bezoek aan Coleta en Piet. Als hij thuiskomt, zegt zijn moeder dat Coleta niet deugt omdat ze achter de kerels aanzit. In dezelfde periode raakt zijn vader betrokken bij een politieke strijd tegen wethouder Laernoes, die antirevolutionair is. De sociaal-democraten willen krotten laten afbreken en dit is tegen de zin van de wethouder. Vader schrijft een stuk in de krant tegen Laernoes. Waarna Laernoes vader er op wijst dat grootvader ook twee krotten bezit. Tijdens de raadsvergadering vliegt moeder wethouder Laernoes aan en geeft hem een paar rake klappen. Een politieagent grijpt haar beet en de vergadering wordt gesloten. De ikfiguur gaat naar tante Coleta, omdat hij zich bang en verlaten voelt. Coleta wil alleen maar met hem naar bed. De ikfiguur durft echter niet. Coleta spreekt haar bewondering uit over het optreden van zijn moeder in de raadszaal. Zijn liefde voor Coleta zorgt ervoor dat hij zijn moeder de rug toekeert. Hij komt in grote verwarring als hij zich begint af te vragen of hij wel van zijn moeder houdt. Coleta en de ikfiguur hebben weer afgesproken om te gaan zwemmen, maar Coleta mag niet van Piet en er ontstaat een hevige ruzie. De ikfiguur krijgt van Coleta een briefje met het verzoek maandagochtend bij haar te komen. Als hij komt, wil Coleta weer met hem naar bed. Het wordt een grote teleurstelling, omdat de ikfiguur op het laatste moment toch niet wil. Vanwege het incident in de rechtbank moet zijn moeder op het politiebureau komen, maar ze weigert te gaan. Dan proberen vader en oom Piet opa ervan te overtuigen zijn krotten te verkopen. Moeder en Coleta vinden dat vader en oom Piet er geen geld voor mogen vragen. Opa weigert de krotten van de hand te doen. De ikfiguur en Coleta spreken af om op woensdagavond langs het strand te gaan wandelen. Coleta legt uit dat ze niet meer wil vrijen, omdat ze het gevoel heeft dat ze zijn moeder verraadt en daarna barst ze in huilen uit. Zijn moeder krijgt een oproep om voor de rechtbank te verschijnen. Ze gaat tussen het publiek op de tribune zitten. De ikfiguur woont de rechtszitting ook bij, evenals Coleta. Zijn moeder wordt veroordeeld tot honderd gulden boete of tien dagen gevangenisstraf. Een aantal mensen brengen geld bijeen zodat zijn moeder niet naar de gevangenis hoeft. Coleta vindt dat zij het geld niet moet accepteren. Moeder krijgt waardering voor Coleta en ze gaat met vader bij oom Piet en Coleta op bezoek. De ikfiguur voelt zich door zijn moeder verlaten en door Coleta verraden. De volgende dag wil Coleta iets met de ikfiguur bespreken. Ze vindt dat zijn moeder niet langer bedrogen kan worden. De ikfiguur slaat haar in het gezicht en loopt weg. Hij trekt het zich erg aan dat de relatie verbroken is. Er gaat een tijd voorbij en uiteindelijk doet de ikfiguur eindexamen en slaagt. Vader wil dat hij doorstudeert en de burgemeester wil voor een beurs zorgen. Zijn moeder verbiedt hem geld aan te nemen: hij moet maar een baantje zoeken. Tijdens het gesprek met de burgemeester verkeert de ikfiguur in grote tweestrijd: welke stem moet hij volgen? Vader stuurt de ikfiguur met vakantie. Tijdens zijn vakantie vindt hij in Rotterdam werk en een kosthuis. Als hij thuiskomt, is zijn moeder er vandoor, omdat vader de boete betaald heeft. Vader huilt. Als de ikfiguur drie dagen later op de fiets naar Rotterdam vertrekt, is zijn moeder nog altijd niet komen opdagen. Open plekken en spanning Het boek bevat weinig duidelijke open plekken. Dit zorgt ervoor dat het boek ook weinig spanning bevat. Ik heb nergens in het boek echt het gevoel gehad dat ik verder wilde lezen. Er gebeurde weinig en wat er gebeurde werd te uitgebreid uitgewerkt. Na deze conclusie heb ik eens heel diep nagedacht over wat ik nou een open plek vond in dit boek. Ik begon met de personages. Wat mij opviel was dat geen van de personen echt wordt uitgewerkt tot iets waar jij je een verbeelding van kan maken. Het hele boek door kom je niet te weten hoe mensen eruit zien of wat hun manier van doen is. Ik heb verder gezocht naar open plekken en wat dingen gevonden die gebeuren in de relatie van de ikfiguur en zijn tante. Hier is een voorbeeld. Voorbeeld 1 blz. 17 …En door dit alles duurde het enige maanden voordat ik het dappere besluit nam, zonder hun voorkennis of toestemming te doen wat ik zo vurig verlangde: mijn tante zien, haar horen praten, haar bekijken, als het kon haar ruiken en aanraken, in haar eigen huis, zonder anderen, en naar ik heimelijk hoopte, ook zonder Piet. En natuurlijk kwam het toeval mij te hulp. Zonder het gelukkige toeval is een mens niet dapper. Wat het toeval aan eer toekomt, schrijft de mens aan eigen moed en flinkheid toe…. De open plek in dit stukje is dat je meteen wilt weten hoe het toeval hem te hulp kwam en hoe de ontmoeting verder loopt tussen de ikfiguur en zijn tante. Het is jammer dat in de volgende alinea het al helemaal wordt uitgewerkt. Zo wordt er niet echt spanning opgebouwd. Het volgende voorbeeld gaat weer over de ikfiguur en zijn tante. Tante begint zonder duidelijke aanleiding ineens te huilen. Natuurlijk wil je dan meteen weten of er iets is gebeurd. Dit roept wel een klein beetje spanning op. Wat ik goed vind aan deze open plek is dat het redelijk lang duurt voordat je het te weten komt. Voorbeeld 2 blz. 87 …Ik ging dicht naast haar zitten, en pakte haar stevig vast. Ze weerde me af en zei: nou moet je niet aan me komen. Ik liet haar onmiddellijk los en ineens liet ze haar hoofd tussen haar opgetrokken knieën zakken en begon onbedaarlijk te huilen. Ik legde mijn arm om haar schouders, aaide in haar in de war gewaaide haren en ik had graag willen vragen waarom ze nou ineens zo huilde, maar had tegelijk het gevoel of het huilen alleen van haar was en ik er mij niet mee mocht bemoeien….
Personages Ikfiguur (hoofdpersoon) Er wordt eigenlijk niets verteld over zijn uiterlijk dus daar kan ik verder niets over zeggen. Verder heeft de ikfiguur ook geen duidelijke karaktereigenschappen. Het boek is geschreven uit het gezichtspunt van de ikfiguur maar dan wel bijna een halve eeuw later. Er wordt dus meer beschreven wat hij doet dan wat hij denkt. Wel kan je merken dat hij onzeker is en op sommige momenten niet weet wat hij moet doen. Hij laat zich heel erg leiden door andere mensen en kan dus zijn eigen keuzes niet maken. Op het eind van het boek moet hij bijvoorbeeld kiezen tussen zijn vader en zijn moeder, dit zorgt voor veel verwarring bij hem. Verder is hij wel een intelligente jongen, want hij is slim genoeg om naar de universiteit te gaan. Tante Coleta Coleta is een mooie vrouw van 19, ze heeft een slank figuur en een mooie donkere huid. Ze heeft korte zwarte haren en een zigeunerachtig uiterlijk. Ze heeft een eigen kijk op het leven en wil graag avontuur. Ze doet waar ze zelf zin in heeft en niet wat anderen van haar verwachten. Ook is ze wat je een mannenverslindster noemt. Ze weet precies wat ze moet doen om een man om haar vinger te winden. In het boek verleidt ze de ikfiguur. Je zou denken dat ze zich dan schuldig zou voelen tegenover haar man, maar ze voelt zich juist schuldig tegenover de moeder van de ikfiguur. Ze heeft mee respect voor moeder dan voor haar eigen man. Oom Piet en vader Vader is, net als oom Piet, een rustige man. Ze zijn verstandige kerels en doen goed hun best. Alleen zijn ze een beetje burgerlijk en saai. Hun grootste eigenschap is hun goedheid. Ik beschrijf ze in hetzelfde stukje, omdat ze eigenlijk heel erg op elkaar lijken. Ze hebben allebei te maken met een vrouw die alleen doet wat ze zelf wil en ondanks dat blijven zij ze allebei trouw. Over hun uiterlijk wordt verder niets gezegd. Moeder Ze is een vrouw die erg zelfstandig wil zijn, ze kan er daarom ook niet tegen als mensen achter haar rug om beslissingen voor haar maken. Ze gaat altijd haar eigen weg en doet waarvan zij denkt dat het goed is. Ondanks dit karakter blijft ze wel een goede moeder voor de ikfiguur. Ik denk dat moeder geen mooie vrouw is geweest, want in het verhaal wordt beschreven hoe alle vrouwen jaloers zijn op Coleta’s uiterlijk en wilden dat ze er zelf ook zo uitzagen. Mijn leeservaring Toen we de opdracht kregen om een boekverslag te maken heb ik eerst de lijst achter in het boek doorgenomen. Alle boeken die met oorlog te maken hebben vielen in ieder geval al af, want mijn interesse ligt daar niet. Daarna heb ik een paar boeken geprobeerd, waaronder; Ontaarde moeders, Robinson en het Rookoffer. Deze boeken waren heel erg saai en er gebeurde niets. Ik heb verder gezocht en uiteindelijk dit boek gekozen. Dit zegt niets over het feit of ik het een goed boek vind. Ik heb dit boek alleen maar gekozen omdat ik die andere 3 boeken nog slechter vind. Het onderwerp van het boek is incest. Zelf heb ik nog nooit een boek gelezen over dit onderwerp en kon me er van te voren dus ook geen beeld van maken. Het onderwerp spreekt mij verder ook niet aan en er zit voor mij iets te veel drama in dit boek. Ik ben wel anders over het onderwerp gaan denken. Natuurlijk heb ik wel eens over incest gehoord, maar ik dacht tot nu toe altijd dat het betekende dat het onvrijwillig was. In dit boek wordt duidelijk dat, dat helemaal niet het geval hoeft te zijn. Ik vind wel dat de schrijver zich iets te veel heeft gericht op dit deel van het verhaal. Hij had ook nog wel wat meer mogen vertellen over de gevoelens van de jongen, zijn verwarring en zijn beïnvloedbaarheid. De jongen reageert vooral ook voorspelbaar. Als hij voor een keuze wordt gesteld laat hij zich leiden door andere mensen. En als hij een probleem heeft rent hij er voor weg. Hij is een tegenstelling van zijn moeder. Zij doet wat ze wil en wat volgens haar goed is. Daar heb ik dan wel weer bewondering voor. Toch waren sommige beslissingen die zij maakte niet zo slim. Ze moest bijvoorbeeld een boete betalen of naar de gevangenis omdat ze iemand had aangevallen. Ze wilde de boete niet betalen en riskeerde dus gevangenisstraf. Dan vind ik het een beetje dom om dan maar niet de boete te gaan betalen. Ze had het ook anders kunnen aanpakken. Er gebeuren verder niet zulke interessante of spannende dingen. De gebeurtenissen zijn nogal dramatisch allemaal. Ik had liever gehad dat de schrijver wat spannende dingen had laten gebeuren. Er zitten ook bijna geen duidelijke open plekken in en daardoor wordt er nauwelijks spanning opgebouwd. Nadat ik het boek even weg had gelegd had ik ook niet het idee dat ik verder wilde lezen (ik moest natuurlijk wel, anders had ik geen boek voor mijn boekverslag). Het boek is meer een levensverhaal. Het is één grote terugblik. De ikfiguur vertelt namelijk over zijn leven, maar dan een halve eeuw later. Tussendoor heeft hij het ook nog wel eens over dromen. En in het begin van het verhaal wordt er wat over hoe alles was toen hij nog op school zat met Coleta, maar dat is meer een aanloop op het verhaal. Er zitten verder geen echte terugblikken in. Het verhaal was gelukkig wel goed te volgen en niet te lang. Er stond geen overdreven moeilijke taal in, wat ook met het verhaal klopt, omdat het over het leven van een 16-jarige jongen gaat. Aan de andere kant was het wél moeilijk om door te komen, omdat er gewoon totaal geen spanning in zat. Het enige dat ik geleerd heb van dit boek is dat jij je niet moet laten leiden door andere mensen, maar je eigen keuzes moet maken.
Verwerkingsopdracht In de bibliotheek heb ik via de LiteRom/Biblion Uitgeverij verschillende boekrecensies uit 1976 en 1977 gevonden over ‘Mijn tante Coleta’. Na het lezen van een aantal recensies heb ik gekozen voor de boekrecensie van Lien Heyting, recensente voor NRC Handelsblad. Hoewel ik Peskens zijn eerdere verhalenbundel ‘Twee vorstinnen en een vorst’ niet gelezen heb en ik Lien Heyting op haar woord moet geloven, verbaast het mij niet dat de boeken van Peskens autobiografisch zijn. Ik heb op internet naar zijn biografie gezocht en daarin staan veel overeenkomsten met zijn eigen leven die in ‘Mijn tante Coleta’ zijn verwerkt. Bijvoorbeeld: Zijn eigen vader was ook een sociaal-democraat en zijn moeder was net zo eigenzinnig als in dit boek beschreven wordt. In de 5e alinea beschrijft Lien Heyting dat vooral het personage van de moeder te overdadig wordt beschreven en daarmee ook te eentonig wordt. Ik ben het hier niet mee eens. Ik zelf vond het niet zo’n goed boek, maar alle dingen die moeder uithaalde was wel een leuke afwisseling tussen de eeuwige verwarring van de ik-persoon. Het feit dat alle personages niet echt zijn uitgediept, oppervlakkig zijn en vaag worden beschreven maakt het lezen van het verhaal een beetje saai. Vooral deze saaiheid, evenals de opmerking van Lien Heyting dat Peskens zijn vorige boek ook over dezelfde personages gaat, is voor mij aanleiding genoeg om geen ander boek van deze schrijver te lezen. Ik mis wel wat in deze boekrecensie. Ik geloof namelijk niet dat de gevoelens die beschreven worden in het boek overeenkomen met zijn gevoelens uit die tijd. De verteller vertelt zijn verhaal een aantal jaren later. Hij kijkt er nu dus heel anders tegenaan dan dat hij waarschijnlijk deed toen dit zich afspeelde. Ik vind het jammer dat hij er toen niet over geschreven heeft. Verder kan ik mij geheel vinden in de recensie van Lien Heyting. Hoewel ik zelf de in de laatste alinea genoemde oeuvre streekromans niet ken, zoals Bartje, Merijntje Gijsen en Sil de Strandjutter.