Max Havelaar door Multatuli

Beschrijving van het boek ‘Max Havelaar of de koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij’ Beschrijvingsopdracht
Motivatie voor mijn boekkeuze. Ik heb dit boek niet zelf gekozen het is mij ‘aanbevolen’ door m’n docente Nederlands. Ik had dus ook geen enkele verwachting van het boek. Titelbeschrijving Multatuli, Max Havelaar. Of de koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij. Rotterdam 1979 (zestiende druk). Samenvatting van de inhoud Een zekere Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, Lauriergracht nr. 37, wil een boek gaan schrijven; over koffie uiteraard, want dat is het enige waar hij verstand van heeft. Het wordt geen literair boek, geen roman "of zulke dingen". "Dat is allemaal maar gekkigheid en leugens," zoals zijn slagzin luidt. Hij is, zeer tegen zijn zin weliswaar, in het bezit gekomen van een heel pakket schrijfsels van een oude schoolvriend, die aan lager wal geraakt is en van armoede een sjaal draagt. Vandaar dat hij hem 'sjaalman' noemt. Wanneer Droogstoppel dat pakket doorsnuffelt, ontdekt hij dat het allerlei geschriften bevat over de meest bizarre onderwerpen, maar waarachtig: er zijn ook een paar stukken bij over de koffieplantages in Indië. En dat brengt hem op het idee voor zijn boek! Omdat hij wel voelt dat het nog niet makkelijk zal zijn die losse artikelen tot een samenhangend geheel te componeren, zet hij zijn jongste bediende, een zekere Ernest Stern, aan dat karwei. Sjaalman mag hem daarbij weer helpen; hij kan misschien nog wat aanvullingen geven. Zo krijgen we dan een boek in een boek te lezen. Telkens als Droogstoppel is uitgekletst, vervolgt Stern zijn verslag op basis van Sjaalmans stukken. Af en toe komt de makelaar er weer tussendoor, want hij is het niet altijd eens met wat er in die staat. Ze gaan over een zekere Max Havelaar, waarin we al snel de man herkennen die Droogstoppel Sjaalman noemt. Havelaar is bestuursambtenaar geweest in Lebak, een district op Java, maar hij is daar in conflict gekomen met de inlandse regent die hij van corruptie en uitzui-ging van zijn ondergeschikten verdenkt. Er is gebrek aan bewijs en dus wordt hij niet voldoende gesteund door de Nederlandse superieuren. Hij voelt zich gedwongen ontslag te nemen. Tot goed begrip van de hele situatie wordt er het een en ander over de structuur van het bestuurlijke apparaat in Indië verteld, en over wat zich met Havelaar vóór zijn verblijf in Lebak heeft afgespeeld. Ook last Stern enkele vertellingen in, zoals het verhaal van de Japanse steenhouwer en de geschiedenis van Saïdjah en Adinda. Het boek eindigt heel verrassend: de schrijver, Multatuli, snoert zowel Stern als Droogstoppel de mond, met de beroemd geworden woorden: "Genoeg, mijn beste Stern! Ik, Multatuli, neem de pen op..." - en als Droogstoppel het waagt er nog tussen te komen: "Halt, ellendig product van vuile geldzucht en godslasterlijk femelarij! Ik heb u geschapen ge zijt opgegroeid tot een monster van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!" Dan neemt hij zelf de pen op en richt hij zich rechtstreeks tot de koning (Willem II) en het Nederlandse volk, om aandacht voor zijn lot en dat van de Javanen. Voor diepere samenvatting zie volgende blad
Onderwerp Het onderwerp van dit boek zou ik “Uitbuiting van de Javanen en de strijd ertegen” geven. Ik vind het onderwerp niet boeiend. Het ligt buiten m’n belevingswereld. Omdat ik het boek nog helemaal niet kende had ik helemaal geen verwachtingen van het boek. Normaal gesproken krijg ik door de titel al een bepaalde verwachting maar dat was in dit geval helemaal niet. De schrijver heeft het onderwerp op zich best goed uitgewerkt. Misschien heeft hij er iets teveel diepgang ingelegd, zoals het uitgebreid beschrijven van landschappen. Er wordt in het boek een duidelijke visie op het onderwerp gegeven, en dat bewijst dat het boek goed geschreven is. Het opkomen voor de inlanders van Indië is natuurlijk heel belangrijk. Gebeurtenissen De gebeurtenissen vloeien logischerwijs uit elkaar voort. Er zijn niet echt dingen gebeurd in het boek die mee aan het denken gezet hebben. De gebeurtenis dat Max Havelaar zich verzet tegen de uitbuiting van de Javaanse bevolking vind ik het belangrijkst. Hier is het hele boek op gebaseerd. Sommige gebeurtenissen vond ik vele te uitvoerig beschreven maar dit heb ik al uitgelegd bij "Onderwerp". Personages De hoofdpersoon, Max Havelaar, lijkt in het boek een held. Hij lijkt alleen goede eigenschappen te bezitten. Hij is ridderlijk, moedig, vlug van begrip, intelligent, vrijgevig, ede en is hij ook nog eens zeer geleerd bovendien is de manier waarop hij met zijn vrouw en kinderen omgaat buitengewoon lieftallig. Hij heeft echter ook een aantal slechte eigenschappen namelijk zijn impulsiviteit en vlagen van opvliegendheid, deze worden in het boek alleen zo beschreven dat de lezer het op de een of andere manier waardeert. Bovendien maakt Max Havelaar niet veel waar van wat hij belooft, hij gaat slordig met geld om en houdt zijn administratie niet goed bij. Toch zou je hem een held kunnen noemen omdat hij opkomt voor de inlanders van Nederlands-Indië. De personages in het boek vind ik levensecht. Dat is natuurlijk logisch omdat ze ook uit echte mensen uit de 19e eeuw onttrokken zijn. Zo is bijvoorbeeld Droogstoppel heel egocentrisch en maakt hij zich voortdurend belachelijk. Dan is er nog Stern. Je komt weinig over hem te weten maar toch voldoende om een beeld van hem te krijgen. Hij is ambitieus en erg geïnteresseerd in de verhalen van Sjaalman. De heer Slijmering speelt ook nog een rol in het verhaal. Hij durft de onrechtvaardigheden van Lebak niet onder ogen te zien, uit angst voor zijn baan. Dat gedrag keur ik af. Ik kan me niet goed verplaatsen in de personages. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat het verhaal buiten mijn belevingswereld ligt. Ik vind het belangrijk dat je je kan identificeren met de personages omdat dat vaak de spanning verhoogt. Ik keur het gedrag van Max Havelaar zelf goed. Hij is ijverig en wil altijd iedereen helpen dit blijkt uit het gesprek tijdens het etentje met Duclari en Verbrugge. Ook wil hij dat niemand onrecht word aangedaan en dat is een goed streven. Natuurlijk heeft hij ook slechte eigenschappen maar deze moeten geaccepteerd worden. Het gedrag van Droogstoppel en Slijmering keur ik af. Zij zijn zo egoïstisch dat hij andere niks gunt. Droogstoppel wil anti-sympathie opwekken voor de Nederlandsche Handel-maatschappij. Opbouw Ik vond het verhaal in eerste instantie vrij ingewikkeld van opbouw. Er is iedere keer iemand anders aan het woord en dat begreep ik niet helemaal. Achteraf is het duidelijker geworden. Droogstoppel vertelt en geeft een inleiding op de passages van Stern. Dan schrijft Stern een passage over Max Havelaar en daar reageert Droogstoppel dan weer op. Er komen verschillende vertelperspectieven aan bod en dat vond ik in het begin wat verwarrend. Later bleek het juist fijn omdat je dan alles ziet uit de ogen van verschillende personages. Ik vond het verhaal absoluut niet spannend ik vond het zelfs heel saai. Waarschijnlijk ligt dit ook aan het feit dat er soms heel lang een landschap beschreven wordt, terwijl dat mij weinig boeit.