Koning voor een dag door Jan van Aken

Koning voor een dag

Auteur: Jan van Aken

Koning voor een dag, Querido, Amsterdam, 2008-1, 270 blz. (eerste druk 2008)

Persoonlijke gegevens

-ik heb deze schrijver gekozen op aanraden van mw. Stoop. Dit boek heb ik gekozen omdat het in de bieb aanwezig was

-mijn indruk na de eerste paar bladzijden was dat het gewoon een historisch verhaal zou worden zoals ik leuk vind

Inhoud

Het gaat over de dichter Hipponax, hij is lelijk en mank. In de proloog ziet Hipponax’ vader Pytheas in een droom dat zijn (dan nog ongeboren) zoon op een paard zit als een koning. Daarom noemt de vader zijn zoon Hipponax, paardenkoning.

Hipponax leert lange tijd niet lopen maar blijft kruipen, hij is wel slim en maakt gevatte opmerkingen. op gegeven moment gaat hij in zijn eentje kruipend op reis om ergens ver weg de zonsondergang te zien.

Zijn vader maakt een hobbelpaard voor hem, daarop kan Hipponax zich ook behoorlijk verplaatsen. Protis, Hipponax’ moeder, bedenkt stijgbeugels voor aan het paard zodat Hipponax niet valt.

Hipponax mag met zijn vader mee als die in Kolofon de stijgbeugels aan de man gaat proberen te brengen. Bij het gezelschap waar ze daar verblijven is ook een rapsode, en Hipponax besluit dat hij ook rapsode wil worden. In de tussentijd dat ze daar zijn breekt een dodelijke ziekte uit. Als de ziekte voorbij is getrokken, gaan Hipponax en zijn vader weer naar huis. Ze nemen de slaaf Dolios en oude slavin, die hen verzorgt heeft toen ze ziek waren, mee.

Dolios is een goed wagenmaker en werkt met Pytheas mee.

Hipponax maakt verjes over meisjes en treedt een keer op bij de komst van Chioten, waaronder ook de beeldhouwer Boupalos is. Hij zingt daar het lied van de wasvrouw, dat seksueel getint is. Maar de belangstelling van het publiek gaat op gegeven moment vooral uit naar de farmakos, die naakt door de stad rent een daarbij geslagen wordt. Hij moet aan het eind van de dag geofferd worden.

Bij het bezoek van de Chioten heeft Hipponax zijn oog laten vallen op het zusje van Boupalos, Arète.

Arète en haar moeder nodigen Hipponax een keer uit omdat ze zijn gedichten leuk vinden. Hipponax wordt ook gevraagd om model te staan voor Boupalos. Dat moet naakt, en dat vindt Hipponax maar niks.

Hipponax vlucht de wildernis is en blijft daar een tijd, hij maakt daar een lied over een kikker.

Hipponax is verliefd op Arète en vraagt haar officieel via Boupalos ten huwelijk, want Boupalos beslist over haar. Maar Boupalos onthult in de stad een belachelijk beeldhouwwerk van Hipponax.

Hipponax besluit wraak te nemen en maakt een schimptdicht en Dolion bewerkt een beeld van Boupalos waaruit blijkt dat een jongeman poseert voor zijn vrouwenbeelden. Het leidt tot een vechtpartij en Hipponax en zijn vrienden worden verbannen.

Hipponax en zijn vriend Erchelaos gaat met de boot naar Egypte. Erchelaos laat zich inpalmen door een vrouw, maar de slaaf van Hipponax, die hij in Egypte heeft gevonden, waarschuwt voor haar. Erchelaos luistert niet, en raakt al zijn geld aan haar kwijt. Hij moet meevechten in de oorlog, maar hij wil niet, dus Hipponax, Bolayt (de slaaf) en Erchelaos vluchten. Erchelaos wordt doodgeschoten, en Hipponax en Bolayt varen door. Ze vinden een schip met ivoor en nemen het mee om te verkopen.

Hipponax en Bolayt verdienen in Naukratis veel geld, en Bolayt mag zich vrijkopen van Hipponax. Hipponax is onder de indruk geraakt van Rodophis, de mooiste vrouw van de wereld. Ze is hoer en Hipponax maakt voor heel veel geld een afspraak met haar, maar hij lijdt aan impotentie. Hipponax gaat naar een heks die hem geneest. Toch wil het ook een tweede keer met Rodophis niet lukken.

Bolayt merkt dat de zaken slecht gaan omdat Hipponax al het geld verspilt, en hij stuurt Hipponax per boot weg.

Hij komt in Kreta en maakt daar weer liedjes, en de ruwe visservrouwen daar verlossen hem van zijn impotentie.

Hipponax gaat dan weer naar Ionië, naar een stad in de buurt van zijn geboortestad: Klazomenai. Ook houdt hij zich nog steeds bezig met het zingen van liederen en hij geniet een redelijke bekendheid vooral vanwege zijn schimpdicht op Boupalos. Hij ontdekt dat de tyran van Klazomenai de broer is van Boupalos. Zijn haatgevoelens tegen Boupalos laaien weer op: zeker als hij merkt dat de beeldhouwer een heel groot beeld van Hipponax op de markt in Klazomenai heeft geplaatst. Intussen ontmoet hij vermond als koopman ook Arète weer eens.

Hipponax vervloekt Boupalos en zijn familie en Klazomenai en vertrekt voor een tijd naar een eiland. Op gegeven moment duikt hij weer op. Hij dringt binnen in het huis van de familie van Boupalos en wil naar de slaapkamer van de jonge Arète om seks met haar te hebben, maar hij komt bij haar moeder. Die denkt eerst dat ze met Boupalos te maken heeft. Hipponax wil ook nog seks met de jonge Arète. Ook zij denkt eerst dat ze met Boupalos te maken heeft.

Hipponax komt er zo achter dat de jonge Arète een kind is van de oude Arète (de moeder) en Boupalos. Hij noemt Boupalos in de stad een moederneuker. Boupalos en zijn broer Eurymedontiades plegen zelfmoord.

Hipponax gaat de stad uit en wordt zwerver. Als hij terug in de stad komt wordt hem langzaam duidelijk dat hij de farmakos is. Hij wordt op een paard gezet (hij is dus koning voor één dag). Samen met Arète wordt hij verbrand op de brandstapel.

Verhaaltechniek

Plaats: In Ionië, de huidige westkust van Turkije. Efesos is de geboorteplaats van Hipponax, daar groeit hij op. Kolofon. Egypte, de Nijldelta. Klazomenai

Tijd: 6e eeuw voor Chr. Het verhaal is chronologisch en het verhaal loopt van de geboorte tot de dood van Hipponax.

Verhaalfiguren: -Hipponax, hij is lelijk en mank en hij is dichter van vooral volksdichten en satire.

Hij wordt neergezet als een aandoenlijke verschoppeling, maar wel met pit een daadkracht. Het feit dat hij lelijk is voorzegt zijn einde eigenlijk al vrij in het begin van het boek. Daar wordt namelijk een farmakos de stad uit gejaagd en er wordt gezegd dat de farmakos altijd de lelijkste man van de stad is.

- Pytheas, de vader van Hipponax, hij is wagenmaker.

- Protis, de moeder van Hipponax, zij is de uitvinder van de stijgbeugel. Ondanks dat Hipponax lang niet kan lopen en zich vreemd gedraagt en wordt uitgejouwd in de stad, blijven zijn ouders in zekere mate trots op hem en proberen hem zo normaal mogelijk te laten functioneren.

-Arète, de zus van Boupalos, en zoals later blijkt ook de dochter. Ze is erg mooi en Hipponax heeft zijn zinnen op haar gezet. Zij wil op gegeven moment met Hipponax vluchten, nog voor dat Hipponax verbannen werd. Uiteindelijk sterft ze samen met hem op de brandstapel, dit laat zien dat Arète Hipponax ook wel zag zitten.

-Boupalos, de Chiotische beeldhouwer. Hij zet Hipponax voor gek met een beeld en laat hem verbannen. Het is duidelijk dat Hipponax Boupalos hoe dan ook zal wreken. Dat gebeurt uiteindelijk is Klazomenai.

-Dolion, de slaaf die Pytheas heeft meegenomen uit Kolofon. Hij is een goede wagenmaker en maakt ook een instrument (een forminx) voor Hipponax. Hij is als een broer voor Hipponax.

Schrijfstijl: er worden af en toe Griekse woorden gebruikt en regelmatig staan er liederen van Hipponax in de tekst.

Motieven: -het lelijke beeld dat Boupalos van Hipponax maakt om hem voor gek te zetten

-de schimpdicht ‘de mestkever die zijn schildje spreidt’ van Hipponax over Kleneax, die model staat voor Boupalos’ beelden en het beeld dat Dolion bewerkt zodat te zien is dat een man model staat voor Boupalos’ beelden.

-de farmakos in Efesos

-de seksuele uitspattingen van Hipponax (Rodophis, de heks, de visvrouwen op Kreta, bij de jonge en oude Arète)

-de uiteindelijke wraak door het incestschandaal van Boupalos aan het licht te brengen

-de vervloeking die Hipponax doet over Boupalos en Klazomenai

-het optreden van Hipponax als farmakos om de stad te redden (van zonden)

Thema: het boek is een soort biografie van Hipponax, het behandelt de hele levenloop van Hipponax. Het thema is wraak nemen op iemand die je vernederd heeft. De eerste wraak leidt tot verbanning. De uiteindelijke wraakactie betreft het onthullen van een een seksueel schandaal. Hipponax draait in zekere zin zelf op voor de vervloeking van Klazomenai door de farmakos te worden.

Schrijver

Jan van Aken is in 1961 in Herwen en Aerdt in Gelderland geboren. Hij werkte in de cultuursector en de automatisering. Hij heeft de volgende historische romas geschreven: Het oog van de basilisk (2000), De valse dageraad (2001), De dwaas van Palmyra (2003), Het fluwelen labyrint (2005), Koning voor een dag (2007), De afvallige (2013). Zijn tweede roman werd genomineerd voor de Seghers Literatuurprijs. De Afvallige kwam op de longlist voor zowel de AKO- als de Libris-litatuurprijs.

Eindoordeel

Het was prettig om weer eens een gewone historische roman te lezen, over het leven van een bepaalde persoon in een bepaalde tijd (wel fictief natuurlijk). Vooral de tijd waarin het zich afspeelde maakte het interessant, want daar lees ik niet veel boeken van (waarschijnlijk omdat er niet veel leuke van zijn).

De opbouw van het boek was duidelijk: de levensloop van Hipponax werd van begin tot eind beschreven. Daardoor was het verhaal niet ingewikkeld om te lezen, het was allemaal logisch.

In het begin had ik eigenlijk nog niet echt een idee waar het verhaal naar toe werkte, dus hoe alles wat ik las bijdroeg aan het slot. Er waren in het begin veel losse gebeurtenissen, zoals Hipponax die een keer wegkruipt de stad uit en weer terug komt. Na de verbanning van Hipponax komt er meer spanning in het verhaal. Ik wist dat Hipponax hoe dan ook wraak ging nemen op Boupalos, en daarom was ik de hele tijd nieuwgierig wat er zou gebeuren.

De persoon Hipponax vond ik goed neergezet. Er zat vooral in het begin een soort spanning in zijn karakter door de lelijkheid waardoor hij wordt uitgejouwd en de liedjes waardoor hij geliefd is bij de mensen.

Verdiepingsopdracht

Zoek een gedicht (of schrijf het zelf) bij de thematiek van het boek en bespreek de essentiële overeenkomsten en verschillen.

Wraak

Zoete wraak eerwraak

Vergelding revanche weerwraak

Rollende golven van rollende koppen

Van haat van wrok van weerzin

Geen zin keerzin

Keer op keer zin in

Wraak weerzin en meer

Zin

Verwelken en sterren verwelkomen

Wentelen om hun as

Hún as, niet om malen

Brand as of grond restant rustend

Om alleen

Wraak wrok wraak

Daarom

De thematiek van het boek is wraak nemen. Het boek staat in het teken van Hipponax die wraak wil nemen omdat Boupalos hem vernederd heeft. Dit thema komt overeen met het gedicht, dat duidelijk ook over wraak gaat.

Het gedicht spreekt alleen niet over een aanwijsbare aanleiding om die wraak te koesteren, terwijl in het boek wel een duidelijke aanleiding is. Daar heeft Boupalos een vernederend beeld van Hipponax gemaakt, dus Hipponax wil zich wreken. Uit het gedicht wordt duidelijk dat wraak uit haat voorkomt: ‘van haat…weerzin’. Waar die haat verder vandaan komt, wordt niet over gesproken.

In het gedicht wordt wraak zinloos genoemd (‘geen zin’) en maakt wraak slachtoffers en daar geeft niemand om (‘niet om malen’). In het boek is de wraak heel wezenlijk, het brengt rechtvaardigheid tegenover Boupalos, het wordt dus niet als zinloos weggezet door de schrijver.

Daarnaast verschilt de manier van wraak nemen in het boek en het gedicht. In het boek neemt Hipponax in eerste instantie wraak door een schimpdicht en een bewerkt beeld van Boupalos. De tweede wraakactie is het onthullen van het seksschandaal van Boupalos. Hierbij resulteert wraak nemen dus niet meteen in het vallen van doden. Het gedicht is juist gericht op wraak waarbij wel doden vallen. Dat blijkt uit: ‘Rollende… koppen’, als er koppen rollen betekent dat dat er mensen worden vermoord. Ook uit de derde strofe wordt duidelijk dat er doden vallen: ‘verwelken’ is het doodgaan van mensen en ‘sterren verwelkomen’ is een beeld van waarnaar de doden toegaan. ‘As’ staat voor wat van mensen overblijft als ze dood gaan, die resten ‘brand as en grond restant’ zijn rustende, dus dood.